هرچه باشد، دست‌کم سالی یک‌بار می‌آید جلوی چشم‌مان و یک روز خاص، می‌رود توی بورس اخبار، عکس‌ها و فیلم‌ها. میدان 37 ساله آزادی با آن برج معروفش، بخشی از خاطره مشترک همه ماست.

یک جورهایی هم نماد تهران محسوب می‌شود و چشم میهمانان خارجی تهران را روی خودش قفل می‌کند؛ هرچند الان هووی بلندقامت و سرسختی به نام «برج میلاد» سر «برج آزادی» آورده‌اند اما «آزادی» هنوز هم برای خودش پادشاهی می‌کند؛ به‌ویژه در روز 22 بهمن که پر می‌شود از آدم‌هایی که می‌آیند تا خاطره خوب یک روز خوب را دوباره زنده کنند. چند روز مانده به 22بهمن امسال، رفتیم و دل و روده برج آزادی را درآوردیم تا بدانید آن داخل، چه دنیای جذابی وجود دارد؛ حتی جذاب‌تر از نگاه‌کردن به خود این غول سفید.

«یک غافلگیری مرموز»؛ تکیه کلام راهنمای بازدیدکنندگان برج، همین است. حالا دیگر برای «سمنانی» و همکاران‌اش عادی شده است که روزی چندبار نگاه‌های متعجب بازدیدکنندگان از برج را ببینند و برای توصیفش این جمله را بگویند؛ به‌ویژه حالا که هم مرحله اول بهسازی برج تمام شده و هم تمام قسمت‌های دیدنی برج فعال شده است. اداره‌اش را هم سپرده‌اند به 2 تا مجموعه مستقل. بالا برای شهرداری و پایین برای بنیاد رودکی.

غول سفیدی که فراموش نشد
4 سال پیش، مسئولیت راه‌اندازی و نگهداری فضای داخلی برج آزادی به‌عهده بنیاد رودکی گذاشته شد. برای همین هم یک مرکز درست کردند به نام «مرکز فرهنگی- هنری انقلاب اسلامی» که جایش را هم همان پایین برج تعیین کردند تا دستی به سر و روی موزه‌ها و مجموعه فراموش‌شده زیر برج بکشند؛ مجموعه‌ای که مدت‌ها بود داشت خاک می‌خورد. حالا اما همه برج دیدنی شده است.

«همراه» – مدیر مجموعه فرهنگی، هنری انقلاب اسلامی- می‌گوید: «بنا و ساختمان برج، طوری است که معماری تمام دوران تاریخ کشورمان از زمان باستان تا دوره اسلامی را در طراحی خود دارد و همین، شاید جالب‌ترین نکته‌ای باشد که ناخودآگاه، توجه هر بیننده‌ای را جلب می‌کند.

از قوس بیضی‌شکل برج- که نمادی از طاق کسری است- گرفته تا نمونه‌هایی از معماری‌های دوره صفوی با کاشی‌کاری فیروزه‌ای‌شان؛ حتی شیارهای بالای برج که نمادی از بادگیرهای یزد است را هم می‌شود بالای برج دید. همه اینها در کنار بتون و نمادهای معماری مدرن، باعث می‌شود که حتی نمای برج هم چشم‌نواز باشد».

سفر به اعماق آزادی
اولین جایی که برای بازدید درنظر گرفته شده، پله‌های ورودی طبقه پایین است؛ جایی که بتوانید از آن پایین، چشمتان را به برج بیندازید و صحبت‌های راهنما را بشنوید. چند کلامی برایتان از سابقه ساخت برج می‌گوید و قدری هم از مشخصات آماری‌اش. مثل اینکه توی ساختن برج از 25 هزار قطعه سنگ- آن هم در 15هزار شکل مختلف- استفاده کرده‌اند. هرکدام از لنگه‌های سنگی درها، حدود 5/3تن وزن دارد و سنگ‌ها هم جنسشان از گرانیت است.

چند قدم که می‌روی داخل، صدای آشنایی توی گوشت می‌پیچد؛ «بوی گل سوسن و یاسمن آید…». اینجا سالن ایران‌شناسی است. یک تسمه نقاله، آرام و بی‌صدا زیر پایت حرکت می‌کند و توی 20-15 دقیقه، تو را از همه ایران رد می‌کند؛ نشانه‌اش هم نمادهایی است که از کنارشان رد می‌شوی؛ مثل نماد تراکتور برای تبریز یا نماد خاویار برای گیلان. از خلیج‌فارس تا دریای خزر راهی نیست. پایان مسیر، صدای شرشر آب و آبشار مصنوعی روی دریای خزر (!) است که سرحالت می‌آورد و آکواریوم دالان خروجی، خستگی‌ات را در می‌کند. در تمام طول مسیر هم رویت را که سمت 4 تا پرده نمایش برگردانی، می‌توانی فیلم‌های مستند انقلاب را ببینی.

سالن بعدی، تالار آینه است. اسمش را گذاشته‌اند «دیوراما» و در 2 سمت سالن، 12 غرفه کوچک ساخته‌اند که با طرح‌های حجمی، موقعیت و فعالیت‌هایی را که در کشور و در زمینه‌های مختلف انجام شده است، می‌شود تویش دید. وجه تسمیه آینه‌ای‌اش هم همان آینه‌هایی است که دور تا دور این 12تا غرفه را پوشانده‌اند و زاویه‌شان طوری است که وقتی نگاهشان می‌کنی، انگار غرفه خیلی بزرگ‌تر از اندازه واقعی‌اش است.

مسیر بعدی، باب طبع آدم‌های نوگراست. یک سالن، پر از مجسمه‌هایی که به‌اش می‌گویند «کانسپچوال آرت». خودمانی‌ترش می‌شود «هنر مفهومی». پر است از صندلی، نیزه و کبوتر آهنی. یک نگارخانه که هرچند وقت یک‌بار، نمایشگاه نقاشی با یک موضوع خاص را به نمایش می‌گذارد، یک کتابخانه با حدود 12 هزار جلد کتاب و البته یک سایت اطلاع‌رسانی با 28تا مانیتور لمسی که اطلاعاتی از آثار باستانی و جغرافیای ایران را به بازدیدکنندگان می‌دهد.
از اینجا به بعد، هیجان سفر تازه شروع می‌شود؛ «آسانسور و شروع سفر به آسمان».

تهران از بالا
آسانسورها، دوتاست و دقیقا از دیواره‌های برج می‌رود بالا اما هر قسمت از مسیر را باید با یک آسانسور بالا رفت. چرا؟ چون هرکدام، فقط 2 طبقه می‌توانند بالا بروند و بعد به یک سقف بتونی می‌رسند. آسانسور اولی تا طبقه دوم بالا می‌رود و ماموریت 2 طبقه بعدی هم با آسانسور دوم است. سفر به برج،‌ از بالا شروع می‌شود؛ بالاترین نقطه و درست زیر بام فیروزه‌ای رنگ آزادی.

اینجا، طبقه چهارم است؛ با یک مناره گنبدی‌شکل فیروزه‌ای در وسط و البته نمایی از تهران در ارتفاع 40متری. کاشی‌های فیروزه‌ای، به‌صورت مارپیچ روی مناره بالا رفته است. از اینجا می‌شود 4 طرف میدان آزادی را از پشت پنجره‌های طلقی آن بالا دید زد؛ تجربه‌ای که فقط می‌توان این بالا آن را چشید؛ منظره‌ای که شاید شب‌ها دیدنی‌تر باشد.
بعد از توقف چند دقیقه‌ای زیر سقف برج، راه‌پله‌های مارپیچ را باید طی کنی تا همه این 4 طبقه را یکی‌یکی پایین بروی. اما لازم نیست زحمت شمردن پله‌ها را به خودت بدهی؛ سرجمع می‌شود 286تا.

طبقه سوم، گالری انقلاب و آزادی است؛ با عکس‌های برگزیده یک مسابقه که موضوع انقلاب و میدان آزادی را دارند. دیدن این عکس‌ها شاید برای آنها که می‌خواهند آزادی را از زوایای دیگری ببینند جالب باشد. اینجا هم باید نگاهت به در و دیوار باشد تا بتوانی همنشینی معماری سنتی و مدرن را ببینی. این را راهنما هم می‌گوید: «نقش‌های سقف، شما را یاد چی می‌اندازد؟ آهان! آفرین، مسجد شیخ لطف‌ الله اصفهان».

دوباره راه‌پله‌ها و این‌بار، طبقه دوم در ارتفاع 23 متری. اینجا چیز خاصی نیست، البته چرا هست؛ یکی دوتا اثر هنری که آدم می‌ماند خالقش چه‌جوری آن را به تصویر کشیده است. تصورش هم سخت است. دوتا دیوار بتونی کج با پنجره‌های کوچک؛ همان پنجره‌های آبی‌رنگی که زیر طاق آزادی جا خوش کرده است. پایینش هم به طبقه اول راه دارد. اما اوج هنر، اطراف آن پنجره‌های بالایی است با یادگاری‌هایی از «اصغر» و «محمود» که آقای راهنما، خودش هم هربار از شجاعت نگارندگان‌اش در بالارفتن از این دیوار ترسناک حرف می‌زند و به شوخی می‌گوید: «خودمان هم مانده‌ایم چه‌جوری رفته‌اند آن بالا».

روبات انقلابی
توی طبقه اول قرار نیست اتفاقی بیفتد؛ بنابراین همین‌جور پله‌ها را می‌گیری و می‌روی پایین. این‌بار اما با یک تغییر مسیر کوچک، صداهای آشنایی به گوش می‌رسد؛ «آهنگ‌های انقلابی». دنبال صاحب صدا اگر بروی، یک غافلگیری دیگر در راه است؛ «روبات پیانیست»؛ یک روبات ساخت داخل، با آن چشم‌های توپ تخم‌مرغی‌اش پلک می‌زند و برایت با پیانو، آهنگ‌های انقلابی اجرا می‌کند. شنیدن موسیقی سرود «دیو چو بیرون رود…» از پیانوی این روبات انقلابی شنیدن دارد.

جالب‌ترین قسمت بازدید زیرزمینی اما شاید همین جایی باشد که بعد از دیدن هنرنمایی روبات، به سمتش می‌روی؛ «سالن سینمای مولتی ویژن». اسمش را برای این مولتی‌ویژن گذاشته‌اند که فقط یک فیلم را نمی‌بینی؛ رسما وارد یک دنیای دیگر می‌شوی؛ زیر سکوهایی که رویش نشسته‌ای عکس‌های آثار تاریخی ایران است. به سقف که نگاه کنی، تصویر هوایی مرداب انزلی است و روبه‌رویت هم 3‌تا پرده که هرکدام دارند یک فیلم از انقلاب را نشان می‌دهند. جلویش هم یک پرده که از قطره‌های آب تشکیل شده و البته رویش هم جشنواره‌ای از نورهای لیزری به راه افتاده است. صدا را هم آن‌قدر تقویت کرده‌اند که همه‌چیز برایت طبیعی باشد؛ چیزی در مایه‌های سینما 2000 شهربازی. نمایش فیلم 45 دقیقه‌ای «حماسه نور» آخرین بخش بازدید از برج و مجموعه انقلاب است؛ نمایش هیجان‌انگیزی که این سفر حدودا 3ساعته به اعماق برج آزادی را برایت خاطره‌انگیزتر می‌کند.
از برج که بیرون می‌زنی، آزادی، همان آزادی است؛ یک غول سفید که نگاه‌های کنجکاوانه رهگذران را به خودش جلب کرده؛ رهگذرانی که هر روز می‌خواهند بدانند «داخل این غول سفید چی می‌گذرد؟».

وقتی «آزادی» انقلابی شد
تظاهرات 13 شهریور 1357 – که بعد از نماز عید فطر و از تپه‌های قیطریه شروع شده بود و به قلب تهران رسیده بود- نشان داد که می‌شود تظاهرات مردمی را یک جا متمرکز کرد؛ بنابراین جلسه جامعه روحانیت مبارز، بیشتر درباره این موضوع بود که آخر تظاهرات باید به کجا ختم شود. مشورت 3نفره آیت‌الله بهشتی، مفتح و مطهری به اینجا رسید که میدان «شهیاد» بهترین جاست.

میدان شهیاد، هم محل تجمع غرب تهران بود، هم تمام نقاط انقلابی و پرسر و صدای آن روزها هم توی مسیرش بود. خیابان منتهی به میدان شهیاد، از میدان «فوزیه» شروع می‌شد، از دانشگاه تهران می‌گذشت و به میدان «مجسمه» می‌رسید. بعد هم دانشگاه «آریامهر» بود و میدان شهیاد.

61شهریور 1357، برنامه همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد باشکوه برگزار شد؛ حدود 2میلیون نفر توی میدان جمع شده بودند و همان جا، میدان را هم انقلابی کردند. خیلی‌ها به‌اش می‌گفتند: «میدان شیاد». شاه هم حسابی کپ کرده بود و برای همین فردای همان روز حادثه 17شهریور اتفاق افتاد.

3 ماه بعد یعنی 19 و 20 آذر 57، دوباره قرار مردمی راهپیمایی، شد «میدان شهیاد»؛ درست روزهای تاسوعا و عاشورا و راهپیمایی دسته‌های عزاداری به سمت میدان. حالا دیگر 4طرف میدان پر شده بود از آدم. تا چشم کار می‌کرد کفن‌پوش بود و مشت‌های گره کرده‌ای که سقوط رژیم پهلوی را فریاد می‌کرد. می‌گویند شاه، همان روز با هلی‌کوپتر آمد جمعیت را دید؛ حدود 2میلیون نفر توی صف‌های پیوسته بودند که یک سرش میدان بود و یک سرش هم چهارراه کالج. شاید همین جا بود که حتی خارجی‌ها هم کار پهلوی‌ها را تمام‌شده دانستند. برای همین هم 2ماه بیشتر طول نکشید تا انقلاب اسلامی مردم پیروز شد.

حالا دیگر این تجمع، رسم هر ساله شده است؛ هر سال 22 بهمن، مردم همین مسیرها را تا میدان آزادی می‌آیند؛ مسیری که خاطره همه مراکز تجمع انقلابی‌ها را در خود دارد؛ از میدان امام حسین شروع می‌شود، از دانشگاه تهران می‌گذرد و به میدان انقلاب می‌رسد؛ بعد هم دانشگاه صنعتی شریف است و میدان آزادی!

داستان یک میدان
سال 1345 بود که قرار شد برای تهران یک نماد طراحی شود. طراحی نماد به مسابقه گذاشته شد و طرح یک دانشجوی 24ساله فارغ‌التحصیل دانشگاه تهران، برگزیده و برای ساخت انتخاب شد. عملیات بنای برج در یازدهم آبان 1348 شروع شد و بعد از 28ماه کار در 24 دی‌ماه 1350 به بهره‌برداری رسید. معماری برج آزادی، ترکیبی از 3نوع معماری است که در دوره‌های هخامنشی، ساسانی و اسلامی اجرا می‌شد.

طول برج آزادی 63متر و ارتفاع آن 45 متر است. ارتفاع قوس اصلی بنا هم 31متر است. تمام فضاهای موجود در مجموعه آزادی طوری طراحی شده‌اند که استفاده از آن، بیشتر جنبه نمایشگاهی دارد؛ این را می‌شود از تعداد زیاد سالن‌ها و موزه‌های طبقه زیرین بنا هم فهمید.

اما جالب‌ترین نکته در بنای میدان آزادی شاید این باشد که هیچ‌وقت نمی‌توانی بالای سرت، سقفی را بسته ببینی و همیشه به بالا که نگاه کنی، یک فضا و روزن کوچک هست که می‌شود طبقه بالا را دید؛ این اتفاق، توی همه طبقه‌های برج زیبای آزادی تکرار می‌شود.

منبع:همشهری

هر روز 120.000 نفر از این مترو استفاده می‌کنند.

مترو در 19 اکتبر 2002 افتتاح شد و هم‌‌ اینک تا فرودگاه ادامه دارد.

سیستم مترو بدون راننده و دارای 34 قطار سه کابینه است.

قطارها در طول روز هر 6 دقیقه، در ساعات شلوغ هر 4 دقیقه و شب‌ها هر 15 دقیقه یک‌بار تردد می‌کنند.

قرار است خط دایره‌ای شامل خطوط 3 و 4 در سال 2018 افتتاح شود و قسمت‌های مرکزی را به حومه متصل کند.

مترو کپنهاگ روگذر بوده، در مرکز شهر از زیر زمین می‌گذرد.

ایستگاه‌ها:

از مجموع 22 ایستگاه موجود، 9 ایستگاه در زیر زمین، 6 ایستگاه در اعماق و 3 مورد فاصله چندانی تا سطح زمین ندارند. طراحی همه آن‌ها یکسان و به خاطر ستون 5 متری جلوی ایستگاه‌ها که جنبه اطلاعاع‌رسانی دارد، به خوبی قابل تشخیص‌اند.

به جز یک مورد، بقیه ایستگاه‌ها 60 متر طول و 20 متر عرض دارند.

ایستگاه‌های در عمق20 متری دارای پله‌برقی، بالابر و درهای محافظ هستند. سقف‌ آن‌ها هرمی و شیشه‌ای است تا امکان استفاده از نور طبیعی فراهم شود. قرار دادن منشور در هرم‌ها باعث شکست نور و رنگین‌کمان روی دیوارها می‌شود. نور ایستگاه‌ها به طور خودکار تنظیم می‌شود تا میزان آن تمام مدت یک‌نواخت باشد.

جنس ایستگاه‌های بالای سطح زمین از شیشه، فولاد و بتن است تا زیبایی آن حفظ شود. این ایستگاه‌ها فاقد درهای محافظند. در صورت وجود هرگونه مانع روی ریل، قطار توسط سیستم حساس و خودکار متوقف می‌شود و حرکت مجدد آن دستی است.

امکان تماس با مرکز کنترل جهت کسب اطلاعات یا در مواقع ضروری در تمام ایستگاه‌ها مهیاست.

به دلیل عدم فاصله بین سکوها و قطار، افراد ناتوان بدون کمک دیگران می‌توانند به‌راحتی از مترو استفاده کنند.

امکان استفاده از تلفن همراه در تونل‌ها وجود دارد.

بلیت‌ها:

بلیت نه تنها در داخل واگن بلکه در ایستگاه‌ها نیز باید اعتبار داشته باشد.

تمام ایستگاه‌ها دارای دستگاه فروش بلیتند که پول خرد و کارت‌های اعتباری را قبول ‌می‌کنند.

قطارها:

قطارها بدون راننده بوده و صرفا بوسیله سیستم کامپیوتری کنترل می‌شوند.
از طریق این سیستم خطای انسانی به صفر می‌رسد. سیستم توسط 5 اپراتور تمام مدت چک می‌شود.

حضور ناظران در قطار اگرچه به منظور اطلاع‌رسانی و چک کردن بلیت‌هاست اما در مواقع ضروری نیز وارد عمل می شوند. در صورت عدم حضور ناظران، امکان تماس در قطار برای مسافران مهیاست.

قطارها 39 متر طول، 2.65 متر عرض و 52 تن وزن دارند.

حداکثر سرعت آن‌ها 80 کیلومتر در ساعت است.

هر قطار 3 واگن، شش در اتوماتیک، 96 صندلی و ظرفیت 204 مسافر ایستاده را دارد.
چهار جایگاه مجزا برای ویلچر، دوچرخه و دستفروش‌ها فراهم است.

قطارها به طور خودکار می‌توانند به مرکز رفته، بیرون آن‌ها توسط ماشین شسته شده و به سرویس برگردند یا حتی از سرویس خارج شده و به صورت دستی کنترل شوند.

گسترش:

خط دایره‌ای مرکز شهر را به جاهایی که دسترسی به مترو ندارند، متصل می‌کند و شامل 17 ایستگاه است. به جز ایستگاه‌های مشترک مجموع ایستگاه‌های مترو کپنهاگ به 37 مورد خواهد رسید.

دو خط تماما زیرگذر3 و 4 روزانه 275.000 را جابه‌جا خواهد کرد. هزینه این خطوط 15 میلیارد کرون خواهد بود. طراحی و نوع قطارهای آن مشابه خطوط قبلی است.

منبع:همشهری

مترو نیویورک در آمریکا با 468 ایستگاه یکی از قدیمی‌ترین، گران‌قیمت‌ترین و طولانی‌ترین متروهای دنیاست.

در سال 2008 مترو نیویورک 1.623 میلیارد مسافر را جا‌به‌جا کرد. یعنی به تفکیک روز، شنبه‌ها 2.9 میلیون نفر، یکشنبه‌ها 2.3 میلیون نفر و سایر روزهای هفته بیش از 5 میلیون مسافر از مترو استفاده کردند.

مسافران مترو نیویورک از مجموع مسافران ایالت‌های آمریکا بیشتر است و خدمات در بسیاری از خط‌ها و ایستگاه‌ها به دو صورت عادی و اکسپرس است.

اگرچه اولین سیستم ترانزیت زیرزمینی در نیویورک توسط آلفرد الی بیچ در سال 1869 ساخته شد اما افتتاح اولین بخش سیستم حمل‌و‌نقل سریع یعنی مترو به 27 اکتبر 1904 برمی‌گردد.

کولاک سنگین برف در 1888 بیش از هر زمان دیگر مزایای استفاده از سیستم حمل و‌نقل زیر زمینی را تایید کرد.

مترو نیویورک هم اینک دارای6.371 قطار و 26 خط با رنگ‌های متفاوت است.

در گذشته استفاده از چراغ‌های زرد، سبز و قرمز در ایستگاه‌ها کاربرد زیادی داشت. چراغ سبز نشانه 24 ساعته بودن مترو، زرد باز بودن در طول روز و قرمز نشانه خروج بود. امروز رنگ زرد کاربردی ندارد، سبز نشانه 24 ساعته بودن مترو و قرمز 24 ساعته نبودن است.

فروش اقلام مختلف از جمله روزنامه و مواد غذایی در ایستگاه‌ها متداول است.

دکوراسیون:

بسیاری از ایستگاه‌ها با کاشی‌های سرامیک تزیین شده‌اند. استفاده از مجسمه، موزاییک، نقاشی‌های دیواری نیز مرسوم است. هنرمندان با اجرای موسیقی مردم را به استفاده از مترو تشویق می‌کنند.

اقدامات امنیتی:

مقامات مترو بعد از حمله 11 سپتامبر هرگونه فیلمبرداری یا گرفتن عکس در مترو را زیر نظر دارند. آن‌ها با وجود تلاش در جهت به تصویب رساندن ممنوعیت تصویربرداری هنوز به نتیجه‌ مثبتی نرسیده‌اند. در حال حاضر گرفتن فیلم و عکس در صورتی که با فعالیت‌های مشکوک و بر هم زدن نظم عمومی همراه نباشد، آزاد است.  از دیگر مسائل امنیتی بازرسی کیف مسافران است.

خفاش‌ها:

مترو نیویورک در بسیاری مواقع مورد هجوم خفاش‌ها قرار می‌گیرد. در بسیاری ایستگاه‌ها خفاش‌ها هنگامی که تردد کمتر است به سکوها حمله می‌کنند.

سال‌ها تلاش برای ریشه‌کنی خفاش‌ها یا به حداقل رساندن آن‌ها بی‌نتیجه مانده است و استفاده از سموم جدید و تله‌های کاری‌تر همچنان ادامه دارد.

منبع:همشهری