اصیل‌ترین و جذاب‌ترین سوغات سیستان‌وبلوچستان
سفر کردن یکی از لذت‌بخش‌ترین تفریحات برای گذران اوقات فراغت بوده و شرایط موجود و فشار روانی امروزه نیاز به این تفریح را چند برابر کرده و می‌توان گفت خرید سوغات نیز یکی از سرگرمی‌ها و تفریحاتی است که به عنوان یادگاری همواره خاطرات سفر را برای ما تداعی می‌کند.
سیستان‌وبلوچستان یکی از مقاصد دوست‌داشتنی سفر با فرهنگ متنوع و گرم جنوبی است؛ این استان با مساحت ۱۸۰ هزار و ۷۲۶ کیلومتر مربع به عنوان دومین استان پهناور کشور شناخته شده و سوغاتی‌های متنوع خوراکی، تزئینی و غیره دارد که با برخی از آنها آشنا می‌شویم.
«ادویه آچار»
آچار ادویه محلی سیستان‌وبلوچستان است که از ترکیب چندین ماده غذایی مانند گندم، پیاز، تخم گشنیز، زیره و … تهیه میشود، رنگ آن زرد تیره بوده و دارای بافت خشک و شکننده است. لغت آچار در فرهنگ دهخدا به معنای چاشنی و ترشی آمده است و سابقه تهیه آن در بین مردم سیستان همچون افسانه‌هایشان بسیاری طولانی است. این ادویه را بیشتر در فصل تابستان که تمام مواد اولیه آن در بازار به راحتی یافت میشود، تهیه می‌کنند.
ادویه آچار در تهیه بسیاری از غذاهای سنتی سیستان مانند آبگوشت و خورشت مورد استفاده قرار می‌گیرد، زیرا علاوه بر طعم مطبوعی که به غذا می‌دهد، خاصیت آنتی اکسیدانی نیز دارد. گفتنی است که در گذشته و اغلب در فصول سرد که موادی همچون پیاز یافت نمی‌شد، از ادویه آچار به عنوان جایگزین استفاده می‌کرده‌اند.
«کشک زرد»
کشک زرد به عنوان یکی از بهترین و مقوی‌ترین غذاهای سنتی سیستان از گذشتههای دور تاکنون رواج داشته و به عنوان غذایی لذیذ استفاده میشود. کشک زرد یکی از غذاهای محلی سیستان است که در فصول سرد مصرف بالایی دارد؛ این غذا برای صبحانه بسیار لذت‌بخش بوده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. کشک زرد از تخم شوید، گشنیز، زیره، سیر، آرد و دوغ یا ماست تشکیل شده است.
«شیرینی لندو»
شیرینی لندو یا خرمالندو یک نوع شیرینی محلی خوشمزه است که به دلیل مقوی بودن، نوعی میان وعده و حتی خوراک هم به شمار می‌رود. طبع گرم این شیرینی آن را به یک تنقلات عالی برای روزهای سرد سال تبدیل کرده است. خرمالندو را عمدتاً برای مناسبتهای مختلف از جمله عید نوروز و مهمانی‌ها سرو می‌کنند.
شیرینی لندو سیستان‌وبلوچستان از کنجد، خرما و گندم تهیه میشود و برای افرادی که به یک شیرینی مقوی اما سبک نیاز دارند، گزینه‌ای عالی محسوب میشود. درخصوص شیرینی لندو گفته میشود که اسکندر در عبور از یک دشت آن را مصرف می‌کرده که نشان‌دهنده قدمت طولانی و محبوبیت این شیرینی است.
«سوزن‌دوزی»
سوزن‌دوزی هنر تزئین پارچه است و سابقه‌ای طولانی و به دارازی قدمت تاریخ سیستان‌وبلوچستان دارد. این هنر با نام بلوچی‌دوزی هم شناخته میشود و جلوه‌ای دیدنی و خیره‌کننده دارد. هنرمندان روی پارچه‌های ساده با نخ‌های رنگی و به کمک قلاب و سوزن طرح‌هایی بسیار زیبا خلق می‌کنند. طرح‌های هنر سوزن‌دوزی ذهنی هستند و از رویاها الهام می‌گیرند؛ به همین دلیل سوزن‌دوزی را بازتاب دردها، آمال و آرزوهای زنان بلوچ می‌دانند.
سوزن‌دوزی را بر روی لباس، سفره عقد، روتختی، کوسن، سجاده، رومیزی، پشتی، حتی لباس و … انجام می‌دهند. بدون تردید سوزن‌دوزی بلوچی را باید در جایگاه والای یکی از اصیل‌ترین، زیباترین و جذاب‌ترین صنایع دستی کشور به حساب آورد که آوازه شهرتش به فرسنگ‌ها دورتر از این خاک رسیده و مردم بسیاری از نقاط مختلف جهان، بلوچستان را به پشتوانه آن می‌شناسند.
«سیاه‌دوزی»
سیاه‌دوزی نیز نوعی سوزن‌دوزی با استفاده از نخ ابریشمی سیاه رنگ است که برای تزیین سرآستین و پیش سینه لباس‌ها به کار می‌رود. در این هنر با دوخت دندان‌موشی بهم چسبیده نقش‌هایی مثلثی‌شکل روی لباس ایجاد کرده و گاهی بین دوخت‌های دندان‌موشی از دوخت زنجیره هم استفاده می‌کنند.
«سکه‌دوزی و آینه‌دوزی»
آینه‌دوزی و سکه‌دوزی به هنر دوختن سایزهای مختلف آینه و سکه در کنار پولک و بر روی لباس‌های محلی، جلیقه، روتختی و … گفته میشود. این هنر دومین هنر محبوب سیستان‌وبلوچستان پس از سوزن‌دوزی است و گاهی در کنار ابریشم‌دوزی، قیطان‌دوزی و بخیه‌های تزئینی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این هنر در مراسم عروسی کاربرد زیادی دارد و در رختخواب و جهیزیه عروس یا حتی گردنبند شتر برای تزئین در عروسی به کار می‌رود.
«دودنی‌بافی»
از سالیان گذشته تا به امروز مردمان منطقه سیستان از دودنی به عنوان تزئین در منازل خود استفاده می‌کرده‌اند؛ مردم سیستان‌وبلوچستان عقیده دارند این تزئین، علاوه بر زینت منزل به عنوان چشم زخم و دفع چشم بد از مال و جان آنها نیز کاربرد دارد. این تورهای تزئینی با استفاده از گیاه علفی برگ‌های ساده منقسم و گل‌های زرد متمایل به سفید تهیه میشود که در بسیاری از نقاط استان می‌روید. اساس این هنر از میوه این گیاه که نوعی خورجین کپسول مانند است و در ماه‌های اول سال به نهایت رشد خود می‌رسد، بافته میشود.
«سفالگری»
سفالگری از هنرهای بسیاری قدیمی در سیستان‌وبلوچستان است و سفالهای کشف شده در شهر سوخته به خوبی قدمت این هنر را نشان می‌دهند. روستای کلپورگان از توابع شهرستان سراوان مهمترین مرکز تولید سفال به شمار می‌رود و با عنوان موزه زنده سفال کلپورگان از سال ۱۳۹۶ ثبت جهانی شده است. این روستا تنها موزه زنده سفال در جهان است و این هنر بیش از ۳۰۰۰ سال در آن قدمت دارد.
نوع خاص سفال کلپورگان در ایران کاملا مشخص است و شباهتی از نظر تولید و رنگ به سفالهای دیگر مناطق ایران ندارد. سفال کلپورگان توسط زنان بلوچ و به صورت کاملا سنتی و ابتدایی تولید میشود. در ساخت سفال، مردان تنها وظیفه حمل خاک از تپه تا محل سفالگری و آماده کردن گل را به عهده دارند و تمامی مراحل ساخت آن توسط زنان انجام میشود. گل با دست زنان سفال ساز شکل گرفته، تراشیده شده و با سیاه قلم تزئین میشود. نقش‌های این سفال‌ها ساده و هندسی است. مصنوعات ساخته شده این هنر و صنعت دستی شامل دیگ، سینی، کوزه، قلیان، گلدان، لیوان، قوری، مجسمه حیوانات و… است.