یادگاری‌های امیرکبیر در موزه آستان قدس رضوی
موزه آستان قدس رضوی به عنوان یکی از غنی‌ترین موزه‌های کشور یادگاری‌های ارزشمندی از “میرزا محمد تقی خان فراهانی” مشهور به امیرکبیر صدر اعظم ناصرالدین شاه قاجار در سالروز شهادت وی در معرض بازدید عموم قرار داده است.
به گزارش ایرنا، این یادگاری‌ها که توسط عاشقان و دلدادگان حرم مطهر رضوی به موزه هدیه شده است، یک نسخه خطی از قرآن کریم، نسخه‌هایی از روزنامه وقایع اتفاقیه به عنوان نخستین روزنامه رسمی ایران و اسنادی حکومتی با مهر و امضای امیرکبیر است.
موزه‌های آستان قدس رضوی شامل چهار موزه قرآن و نفایس، فرش، مردم شناسی و ۱۶ گنجینه در موزه مرکزی است که قریب هشت هزار شی در بخشهای مختلف را در خود جای داده است و قدمت اشیای موجود در آن به چندین قرن قبل باز می‌گردد و به عنوان یکی از غنی‌ترین موزه‌های کشور به شمار می‌رود که گاه اولین‌ها از یادمان‌های گذشتگان ایران زمین را در خود جای داده است.
وجود یادگاری‌هایی از بزرگ صدراعظم سلسله‌های حکومتی پیش از جمهوری اسلامی ایران، “محمد تقی خان فراهانی” که به درستی و راست‌کرداری، دلیری و شجاعت، کاردانی، خردورزی و وطن دوستی شهره بود و سیاستمداری اصلاح طلب به شمار می‌رفت و به سبب کارهای بی نظیرش همچون تاسیس دارالفنون و نخستین روزنامه رسمی ایران، همواره نامش در تاریخ به بزرگی یاد می‌شود در موزه عالم آل محمد(ص) دور از انتظار نیست بلکه جای آن در همین موزه مقدس در جوار بارگاه منور رضوی است.
به مناسب سالروز درگذشت امیرکبیر ایران، موزۀ قرآن و نفایس آستان قدس رضوی نسخه‌ای دست‌نویس از قرآن کریمی را به نمایش گذاشته است که به سفارش وی در سال ۱۲۲۴ شمسی کتابت شده است.
مسوول موزۀ قرآن و نفایس آستان قدس رضوی در این باره گفته است: قرآن خطی موجود این موزه و منتسب به امیرکبیر، در ربیع‌الاول سال ۱۲۶۱ هجری قمری، مصادف با ۱۲۲۴ شمسی به دست عبدالوهاب شیرازی، یکی از خوشنویسان مشهور دورۀ قاجار و در شیراز به سفارش امیرکبیر کتابت شده است.
جواد فرهمند نژاد افزود: این قرآن خطی بر روی کاغذ ترمه شکری و در ۲۲۶ برگ در قطع رحلی و ابعاد ۲/۳۴ *۲۳ سانتی‌متر نوشته شده است و جلد این قرآن نفیس لاکی روغنی دورو ممتاز است که میرزا احمد مذهب در سال ۱۲۶۲ قمری ساخته و این نسخه به صورت کامل و به خط نسخ ۱۴سطری است و ترجمۀ آن به نستعلیق تحریر شده است.
وی اضافه کرد: قرآن کریم مزبور به دست بانو “مهرآسا سپهبدی” در ۲۶ محرم ۱۳۵۰ قمری، مصادف با ۱۳۱۰ شمسی به موزۀ رضوی اهدا شده است و هم‌اکنون در موزۀ قرآن و نفایس آستان قدس رضوی در حال نمایش قرار دارد.
همچنین آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی تنها نسخه‌های دست‌نویس «وقایع اتفاقیه» به عنوان قدیمی ترین روزنامه رسمی ایران را در اختیار دارد که این روزنامه به دستور امیرکبیر چاپ و منتشر شد.
رییس اداره مطبوعات سازمان کتابخانهها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی با اشاره به وجود تک نسخه‌های دست نویس روزنامه «وقایع اتفاقیه» گفت: هر چند پیش از میرزا تقی‌خان فراهانی، ایران انتشار یک روزنامه غیر رسمی را به همت میرزا صالح شیرازی تجربه کرده بود و ۱۵ سال پیش از دستور او نشریه «کاغذ اخبار» نیز به چاپ رسیده بود اما امیرکبیر بر اساس روزنامه‌نگاری غرب دستور داد تا اولین روزنامه رسمی ایران با نام «روزنامچه اخبار دارالخلافه طهران» در دربار تأسیس شود و فقط به چاپ رویدادهای مهم و موثر از نگاه دارالخلافه بپردازد.
ابراهیم حافظی افزود: امیرکبیر در نخستین شماره این نشریه، هدف از تاسیس چنین روزنامه‌ای را این‌گونه تشریح کرده است که “از آنجا که همت حضرت اقدس شاهنشاهی مصروف بر تربیت اهل ایران و استحضار و آگاهی آنها از امورات داخله و وقایع خارجه است لهذا قرار شد که هفته به هفته احکام همایون و اخبار داخله مملکتی و غیره را که در دول دیگر گازت می‌نامند در دارالطباعه دولتی زده شود و به کل شهرهای ایران، منتشر گردد که اهالی ممالک ایران نیز در هر هفته از احکام دارالخلافه مبارکه و غیره اطلاع حاصل نمایند و از جمله محسنات دیگر این گازت یکی آن که سبب دانایی و بینایی اهالی این دولت علیه است دیگر این که اخبار کاذبه اراجیف که گاهی بر خلاف احکام دیوانی و حقیقت حال در بعضی از شهرها و سرحدات ایران، پیش از این باعث اشتباه عوام این مملکت می‌شد بعد از این به واسطه روزنامچه موقوف خواهد شد و بدین سبب لازم است کل امنای دولت ایران و حکام ولایات و صاحب منصبان معتبر و رعایای صادق این دولت این روزنامه‌ها را داشته باشند.”
وی ادامه داد: امیرکبیر درباره این روزنامه گفته است “عوام نمی‌دانند که مصرف و حسن این وقایع اتفاقیه در چیست یا خیال می‌کنند که دیوانیان عظام شروع به این کرده‌اند به جهت منافع و مداخل لکن این‌طور نیست و نباید باشد. این اخبار چیزی است اینها به جهت تربیت خلق است.”
رییس اداره مطبوعات سازمان کتابخانهها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: امیرکبیر گرچه مبدع روزنامه نگاری نوین و رسمی ایران است ولی پس از تأسیس آن، عرصه را به دیگران سپرد و چندان حضور و دخالت جدی در چاپ روزنامه نداشت و روزنامه نیز با نام “وقایع اتفاقیه” شناخته شد.
حافظی افزود: این درحالی است که عمر او نیز کفاف نداد و کمتر از یک سال از انتشار روزنامه گذشته بود که مورد غضب ناصرالدین شاه قرار گرفت و در ۲۰ دی ماه ۱۲۳۰ شمسی برابر با ۱۸ ربیع‌الاول ۱۲۶۸ قمری در حمام فین کاشان به دستور مستقیم ناصر الدین شاه به شهادت رسید.
وی ادامه داد: روزنامه‌ای که امیرکبیر بنیانگذار آن بود در زمان قتلش، در حق او اجحاف کرد و خدمات ارزنده‌اش را ناصواب جلوه داد و حتی خبر قتل او را به فاصله ۲۰ روز بعد، بسیار کوتاه و تلگرافی اعلام کرد.
رییس اداره مطبوعات سازمان کتابخانهها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: ۳۷ شماره نخست روزنامه “وقایع اتفاقیه” به ۲ صورت دست نویس و چاپ سنگی منتشر شده که نسخه دست نویس آن به جز آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی در آرشیو دیگری در ایران مشاهده نشده است.
حافظی افزود: این روزنامه که قدیمی‌ترین نشریه فارسی موجود در آرشیو مطبوعات آستان قدس رضوی است، طبق وصیت مرحومه اشرف السلطنه که همسر اعتمادالسلطنه، وزیر انطباعات دربار ناصرالدین شاه بوده است، به دست حاج سیدحسین نایب التولیه عرب در شعبان ۱۳۳۴ قمری به همراه ۱۵۰ جلد کتاب، وقف کتابخانه آستان قدس رضوی شده است.
رییس مرکز اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی نیز از وجود مهر و دستخط امیرکبیر در این مرکز خبر داده و گفته است: مجموعه ارزشمندی از اسناد مربوط به امیرکبیر، در این مرکز نگهداری می شود که از این مجموعه تعداد چهار برگ سند معتبر با مهر و دستخط وی است.
محمدهادی زاهدی افزود: این اسناد مربوط به سالهای ۱۲۶۴ و ۱۲۶۸ هجری قمری است که امیر کبیر صدر اعظمی ایران را در زمان ناصرالدین شاه قاجار برعهده داشته است.
وی اضافه کرد: یکی از اسناد، نامه شخصی امیرکبیر به ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۶۷ قمری است که در آن به صراحت عنوان شده “با امروز و فردا کردن و طفره رفتن، کار سلطنت پیش نمی رود”.
رییس مرکز اسناد و مطبوعات سازمان کتابخانه ها، موزه ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی گفت: سند دیگر نامه ای مربوط به اعزام میرزا موسی مستوفی، از مستوفیان امور دیوانی کشور به خراسان است که امیرکبیر در آن خطاب به وزیر خراسان، محمدناصر خان سردار پیشکار و وزیر خراسان مسوولیت امور دیوانی خراسان را به میرزا موسی مستوفی سپرده و سفارش وی را به وزیر خراسان کرده است.
زاهدی افزود: سند دیگر نامهای با دستخط و مهر امیرکبیر در باره نیروهای نظامی است که در زمان شورش سالارالدوله فرزند “آصف الدوله” در خراسان، که سه سال به طول انجامید نوشته شده است.
وی ادامه داد: یکی دیگر از این اسناد نیز مربوط به نامه امیرکبیر به مباشران دیوانی و حاکمان شهرهای مسیر تهران – مشهد در سال ۱۲۶۶ قمری است که در آن امیرکبیر دستور تامین سیورسات(جیره) و حقوق نیروهای نظامی که از قزوین به خراسان در حرکت بودند را داده است.
او اضافه کرد: در نامه دوم هم امیرکبیر به مباشران و حاکمان شهرهای مسیر تهران- مشهد دستور داده که جیره و سیورسات و حقوق نیروی سواره نظام شاهسوند به فرماندهی “صفرعلی خان” را تامین کنند.
منبع:میراث آریا