آتشگاه ، یادگاری کهن از زرتشیان اصفهان

آتشگاه اصفهان، معبد زرتشتیان این شهر و یکی از قدیمی‌ترین سازه‌های دست بشر بر بالای تپه‌ای سنگی و در ۸ کیلومتری شهر اصفهان قرار گرفته است.

این آتشگاه بر بالای تپه‌ای ۱۰۵ متری واقع شده، به همین دلیل وقتی از این تپه بالا می‌روید و خود را به آتشگاه می‌رسانید با منظره‌ای حیرت انگیز رو به رو می‌شوید. علاوه بر این می‌توانید نظاره‌گر منظره‌ای تحسین برانگیز از باغ‌ها و مزارع اطراف آن باشید.

اصفهان یکی از شهرهای توریستی ایران است که به لطف داشتن جاذبه‌های گردشگری و تاریخی سالانه میزبان میلیون‌ها گردشگر از سراسر دنیا است و پرواز اصفهان به مقاصد بین‌المللی مورد استقبال توریست‌ها است.

آتشگاه عبادتگاهی برای امپراطوری ساسانی

دین زرتشت، دین مردم ایران باستان است و آتشگاه اصفهان یکی از هفت آتشگاه بزرگ در زمان امپراطوری ساسانی و مکانی مقدس برای عبادت زرتشتیان محسوب می‌شده است.

اما بر اساس تحقیقات باستان شناسی، آتشگاه زرتشتیان اصفهان مجموعه‌ای از چندین سازه است که هر کدام متعلق به دوره تاریخی خاصی هستند و زمان ساخت این بنا قطعا مربوط به دوران پیش از پادشاهی ساسانی و به احتمال زیاد مربوط به تمدن ایلام است، چرا که آتشگاه‌های برجای مانده از دوران ساسانی نشان می‌دهند که در آن زمان آتشگاه را روی تپه نمی‌ساختند، بلکه در مکانی احداث می‌کردند که دسترسی به آن آسان باشد.

معماری آتشگاه اصفهان

برج مدور روی ارتفاعات ماراس یا ماربین، امضای بنای تاریخی این مکان است. این آتشگاه مدور، ۵ متر ارتفاع و ۸ پنجره در اطراف خود دارد. آتشگاه اصفهان برای حفاظت از آتش، گنبدی بلند دارد و از آجر و خشت خام، آهک و ساقه‌های بلند نی ساخته شده است. در بخش‌هایی از آتشگاه، ضخامت دیوارها بیش از ۴ متر است.

مشخص شده که در گذشته آتشگاه ساختمانی عظیم بوده و اتاق‌ها و سازه‌هایی در اطراف آن وجود داشته است که اکنون تنها بخشی از آن‌ها باقی مانده است. در برخی از جاهای آتشگاه نیز بقایایی از پله‌هایی به جای مانده که در دل سنگ‌ها کنده شده‌اند و تا آتشگاه ادامه داشته‌اند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که ابتدا قلعه ماربین و سپس آتشگاه داخل این قلعه ساخته شده است.

رویه بازسازی آتشگاه اصفهان

آتشگاه در دهه ۵۰ مورد مرمت اساسی قرار گرفت و در دهه ۶۰ نیز درهای ورودی ساختمان آتشگاه را به طور کامل بستند، به طوری که در حال حاضر راه ورود به ساختمان‌های آن مشخص نیست.

اخیرا نیز برای حفاظت از این مجموعه با ارزش، حصاری به دور آتشگاه کشیده‌اند تا از ورود بی دلیل افراد و تخریب آن جلوگیری به عمل آید.

دیدگاه‌ها در مورد آتشگاه اصفهان

در کتاب تاریخی ابن رسته اصفهانی آمده  که از آتشگاه در ابتدا به عنوان قلعه استفاده می‌شده است. نام قلعه ماربین شاید برگرفته از نام مهر یا همان خورشید باشد و به مکانی اشاره دارد که از آنجا به خوبی می‌توان به تماشای خورشید نشست، و یا به کلمه مار اشاره دارد که در واقع رودخانه پایین این تپه را توصیف می‌کند.

گروه باستان شناسی ایتالیایی به سرپرستی باستان شناس مشهور پروفسور گالدیری نیز معتقد هستند که مصالح به کار رفته در این بنا متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است.

حمزه اصفهانی مورخ ایرانی در کتاب اصفهان آورده است که کوه آتشگاه از جمله مکان‌های عبادت در زمان طهمورث از اولین فرمانروایان ایران باستان بوده و در آن زمان آتشگاه را با نام مینو دژ می‌شناخته‌اند و شهرت آن به حدی بوده که حتی از مشرق زمین هم به آتشگاه سفر می‌کرده‌اند. به عقیده برخی نیز طهمورث را درون دخمه‌ای در همین محل دفن کرده اند.

آتشگاه امروزی

آتشگاه اصفهان در سال ۱۳۳۰ به ثبت آثار ملی ایران رسید. به دلیل اهمیت این بنای تاریخی، بسیاری از گردشگران از سراسر ایران و جهان در سفر به اصفهان از آتشگاه دیدن می‌کنند، به همین دلیل برای محافظت از آن حصاری به دور آتشگاه کشیده اند تا از رفت و آمد بیش از حد به آن و تخریب این بنای ارزشمند جلوگیری شود.

به دلیل محبوبیتی که آتشگاه در میان گردشگران دارد، رستوران‌ها و مکان‌های تفریحی در نزدیکی آن ایجاد شده‌اند و گردشگران پس از تپه نوردی و  بازدید از آتشگاه می‌توانند در آن‌ها به استراحت بپردازند.

چه زمانی از آتشگاه اصفهان دیدن کنیم؟

بهترین زمانی که می‌توانید از آتشگاه دیدن کنید از اواخر ماه اسفند تا اواخر ماه خرداد است.

چطور به آتشگاه اصفهان برویم؟

برای بازدید از آتشگاه اصفهان، راحت‌ترین روش خرید بلیط هواپیما اصفهان و سفر هوایی به این شهر است. پس از اقامت در اصفهان می‌توانید ماشینی کرایه کنید و خود را به آتشگاه برسانید.

آتشگاه در ۸ کیلومتری غربی استان اصفهان قرار دارد و مشرف بر جاده اصفهان – نجف آباد است. با رفتن به آتشگاه اصفهان می‌توانید از منار جنبان که در ۲ کیلومتری این بنا قرار دارد و  یکی از عجایب معماری بشر در طول تاریخ است نیز دیدن کنید.

با توجه به اپیدمی کرونا ویروس رعایت پروتکلهای بهداشتی و قوانین و مقررات اعلامی وزارت بهداشت الزامی است.

منبع:ایسنا

براگا سومین خواهر پرتغالی یزد شد

شهردار شهر جهانی یزد از انعقاد تفاهمنامه خواهرخواندگی با شهر براگا از کشور پرتغال خبر داد و خواستار بهره‌برداری بهینه فعالان اقتصادی، گردشگری و دانشگاهی از این ظرفیت شد.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، جمال‌‎الدین عزیزی اظهار کرد: براگا پس از شهرهای لیسبون و پورتو به علت برخورداری از ویژگی‌های مشترک و نزدیک به یزد به خصوص از نظر دانشگاهی و علمی، آثار تاریخی و کلیساها و بناهای مذهبی فراوان به عنوان خواهرخوانده یزد معرفی شد.

شهردار یزد از تبادل اطلاعات و سایر دانش و فنون بین این دو شهر به خصوص در حوزه دانشگاهی یاد کرد و گفت: این ارتباط از طریق وزارت خارجه در یزد و سفارت ایران در پرتقال برقرار شد و مورد بررسی قرار گرفت و با استقبال و تمایل شهردار براگا روبرو شد. خواهرخواندگی‌ها اقدام موثر شهرداری‌ها در تسهیل روابط دو شهر است و شهرداری بستر توسعه اقتصادی و فرهنگی را فراهم می‌کند تا فعالان اقتصادی از آن استفاده کنند.

وی به توسعه روابط گردشگری دو شهر نیز اشاره کرد و گفت: شهرداری این بستر را برای فعالان گردشگری آماده کرده و فعالان گردشگری ابید حداکثر بهره‌برداری را از این مسئله داشته باشند در عین حال ما نیز اماده اجرا و پدذیرش هر نوع پیشنهاد و ایده و راهکار توسعه‌ای ما بین شهرهای خواهرخوانده هستیم.

شهردار یزد به ضرورت توجه بخش‌های مختلف اقتصادی و گردشگری و علمی به روابط خواهرخواندگی اشاره کرد و در این باره خواستار بهره بردرای لازم از این ظرفیت به خصوص متناسب با نیازهای موجود شد.

منبع:همشهری

روباه سرخ، ساکن نیروگاه ۵۶ ساله

شرکت مدیریت تولید برق بعثت که از آن به‌عنوان نیروگاه برق بعثت یاد می‌شود، از مجموعه‌هایی است که بخشی از هویت تاریخی منطقه ۱۶ به شمار می‌رود. این نیروگاه که سال ۱۳۴۳ در زمینی به مساحت ۲۰ هکتار در محله خزانه بخارایی ساخته شده است، دارای ۳ واحد بخار (هر یک به قدرت تولید ۵/۸۲ مگاوات برق و در مجموع ۵/۲۴۷ مگاوات برق) است.

این مجموعه یکی از نیروگاه‌های کشور از نوع حرارتی است که در چند مرحله در سال‌های۱۳۴۶ و ۱۳۴۷ وارد شبکه سراسری کشور شد. این نیروگاه بخشی از خط سراسری برق ایران است و دیوارهای بلند آن در فلکه دوم خزانه بخارایی چشمنوازی می‌کند. محوطه وسیع و سرسبزی دارد و درگوشه وکنار فضای سبز و لابه‌لای شمشادها، تعدادی بچه روباه این طرف و آن طرف می‌دوند. بخش تأسیسات و کارگاه‌های تولید برق از جمله جاهایی است که به اندازه موزه ملی جذابیت دارد. فاصله بین ساختمان اداری تا سایت اصلی و تأسیسات نیروگاه برق به طول یک خیابان بزرگ است و کوچه‌های منشعب آن هرکدام برای خودش اسمی دارد، مثل کوچه محیط‌زیست، سلامت و…
در قسمت شمالی خیابان محیط‌زیست استخر آب بزرگی قرار گرفته که منبع اصلی دستگاه‌های خنک‌کننده است. آب با فشار وارد لوله‌های انتقال شده و به کارگاه تولید برق و توربین‌ها راه پیدا می‌کند و پس از چرخش بخشی از آن در اثر حرارت زیاد به بخار تبدیل شده و بخشی دیگر دوباره به مخزن آب بازمی‌گردد. گاز سفیدرنگی که از برج‌های خنک‌کننده نیروگاه برق به هوا بلند می‌شود، همان ذرات بخار آب است که از فاصله دور به شکل دود سفیدرنگ دیده می‌شود.
از سال ۱۳۹۳ سوخت اصلی نیروگاه از «مازوت» به «گاز» تغییر پیدا کرده که علاوه برکاهش هزینه‌ها در تأمین سوخت نیروگاه برق در زمینه حفظ محیط‌زیست و کاهش آلایندگی بسیار مؤثر بوده است. در دنیا عمر مفید نیروگاه‌های برق ۴۰ سال است، اما نگهداری مناسب ومرمت و بازسازی تجهیزات آن می‌تواند این مدت زمان را بیشتر کند. نیروگاه برق بعثت نیز چنین است و توانسته با مراقبت و نگهداشت مناسب همچنان در ۵۶ سالگی در چرخه تولید باقی بماند و نیاز برق بخشی از تهران را تأمین کند. راه‌اندازی تورهای گردشگری درمحله‌ها و بازدید از قسمت‌های مختلف نیروگاه برق بعثت می‌تواند در تغییر نگرش جامعه تأثیرگذار باشد. این مرکز آمادگی دارد در این زمینه با مدارس، دانشگاه‌ها و مجموعه‌های فرهنگی و اجتماعی همکاری داشته باشد تا شهروندان و اقشار مختلف جامعه در این تورهای گردشگری، ضمن بازدید ساختمان قدیمی نیروگاه، با نحوه تولید برق در این مجموعه آشنا شوند. گفتنی است تنوع پوشش گیاهی و جانوری مثل زیستگاه روباه سرخ می‌تواند جاذبه توریستی نیروگاه را چندین برابر کند.

منبع:همشهری

ظرفیت گردشگری فلامینگوهای ایتالیایی در آبادان

خورهای خلیج‌فارس در آبادان بخشی از تالاب بین‌المللی شادگان است که هر سال میزبان فلامینگوهای بزرگ است.

خبرگزاری مهر؛ گروه استان‌ها – محمود نواصر: طبیعت بکر و زیبای تالاب ظرفیت عظیمی را در زمینه اکوتوریسم در استان خوزستان ایجاد کرده است. خورهای آبادان به دلیل موقعیت طبیعی به عنوان یکی از زیستگاه‌های مهم حیات وحش و گونه‌های جانوری کشور شناخته می‌شوند.

وجود ۳۴ تالاب بین‌المللی بستری مناسب برای کوچ و مهاجرت پرندگان به تالاب‌ها و آبگیرهای طبیعی ایران است و سکونت‌گاه اصلی این پرندگان زیبا سیبری بوده و در این بین، تالاب بین‌المللی شادگان خوش درخشیده است.

نداشتن مدیریت برنامه محور سبب شده است تا پرنده‌های مهاجر به خورهای آبادان فقط بعد مهاجرت آنها نمایان شود و به مؤلفه گردشگری از طریق پرنده‌نگری توجه نشود.

«پرنده‌نگری» ظرفیت ناشناخته گردشگری آبادان

تماشای زیبایی پر و بال پرندگان، گوش دادن به صدای طبیعت از حنجره آنها و لذت بردن از شکل، ساختار زندگی و روابطشان موهبتی است عظیم و تجربه‌ای بکر و خوشایند که وقتی یک بار تجربه شود، بعید است که بتوان در برابر جذبه تجربه دوباره و چندباره آن مقاومت کرد.

«توریسم پرنده‌نگری» شاخه‌ای از اکوتوریسم است که شاید بتوان گفت بی مدعاترین و کم ضررترین بخش آن به حساب می‌آید. اساس پرنده‌نگری، مستلزم نوعی آمیزش و همراهی با طبیعت است.

از آنجایی که این نوع توریسم در کشورمان چندان فراگیر نبوده و طیف خاصی از گردشگران را با سلایق تقریباً خاص به خود جذب کرده، در مقایسه با سایر انواع توریسم نسبتاً ناشناخته باقی‌مانده و کمتر روی آن سرمایه‌گذاری شده است.

پرنده‌نگری در سال‌های اخیر در ایران رشد نسبتاً خوبی داشته است. البته این رشد و فعالیت‌های موجود در مقابل ظرفیت بالای کشورمان برای پیشرفت و رسیدن این نوع توریسم به جایگاه واقعی خود بسیار محدود و ناچیز است.

به دلیل موقعیت طبیعی و ساختار متفاوت تالاب بین‌المللی شادگان، این منطقه یکی از زیستگاه مهم حیات وحش و گونه‌های جانوری کشور شناخته شده است که خورهای «گوبان» و «گُواریَن» شهرستان آبادان به عنوان یک نقطه اتصال و شاهراه گردشگری این تالاب مورد اهمیت است. این خورها در ۳۰ کیلومتری شهرستان آبادان واقع شده‌اند که از یک سو به تالاب بین‌المللی شادگان و از سوی دیگر به خلیج‌فارس ارتباط دارند.

پرندگان مختلف مهاجر

انواع مرغابی‌، اردک، لک‌لک، فلامینگو و انواع پرندگان آبزی از مهم‌ترین پرندگان مهاجر به تالاب بین‌المللی شادگان برای زمستان گذاری هستند که خورهای آبادان بخش قابل‌توجهی از آن است.

ظرفیت‌های یادشده می‌تواند به عنوان یک پتانسیل بالقوه به دلیل جذب گردشگر به خصوص در فصل زمستان باشد.

احداث اتاقک و محل‌های مناسب قابل استفاده برای پرنده‌نگری در خورهای آبادان و چاپ و انتشار کتابچه‌هایی در خصوص پرندگان اقدامات مهمی است که می‌تواند در راستای صیانت از تالاب و توسعه صنعت اکوتوریسم این منطقه انجام شود.

فلامینگو، مهمان آبادان

از بین همه پرندگان مهاجر، فلامینگوها از شناخته شده ترین پرندگان جهان هستند که به دلیل رنگ پرهایشان مشهور هستند.

امسال نیز کلونی بزرگ فلامینگوها به سمت تالاب بین‌المللی شادگان حرکت کردند و جوجه آوری بیش از ۱۰ هزار و ۵۰۰ قطعه فلامینگو در خورهای شهرستان آبادان مشاهده شده است.

این مکان که در دوردست‌ترین نقطه از سکونت انسانی و در کنار تالاب بین‌المللی شادگان و خورهای حوزه آبادان قرار دارد، هر ساله میزبان هزاران قطعه فلامینگو برای لانه گزینی و جوجه آوری است.

دلایل اصلی انتخاب این مکان برای جوجه آوری فلامینگو، شرایط آب و هوایی مناسب و همچنین وجود غذای کافی است که باعث شده هر ساله هزاران قطعه فلامینگو برای جوجه آوری در این مکان جمع شوند.

خورهای بکر آبادان

فلامینگوها در ۳۱ کشور جهان در دریاچه‌های کم‌عمق، باتلاق‌های جنگل‌های حرا و جزایر شنی آفریقا، آسیا، اروپا و آمریکا زندگی کرده و از حلزون و گیاهان آبی تغذیه و به صورت دست جمعی و در دسته‌های چند هزارتایی زندگی می‌کنند اما کمتر کسی می‌داند که این پرنده که در شمار پرندگان حفاظت شده قرار دارد، در منطقه‌ای از خورهای آبادان و در نزدیکی تالاب بین‌المللی شادگان زندگی می‌کنند.

حدود ۵۵ گونه ماهی شور و انواع مختلفی از پرندگان مهاجر و بومی منطقه در خورهای آبادان زندگی می‌کنند. یک سوم از ۳۲۷ هزار هکتار از تالاب بین‌المللی شادگان در حوزه استحفاظی شهرستان آبادان است.

بیشتر فلامینگوهای ماده یک تخم در لانه می‌گذارند و فلامینگوی نر و ماده هر دو به نوبت روی تخم می‌خوابند و پس از ۳۰ تا ۳۵ روز جوجه از تخم بیرون می‌آید. جوجه فلامینگو پس از پنج روز لانه را ترک کرده و به گروه فلامینگوهای جوجه می‌پیوندد و در محیط طبیعی از ۱۵ تا ۲۰ سال زندگی می‌کند.

از ایتالیا تا نخل‌های اروند

در ایران دو گونه فلامینگوی بزرگ و فلامینگو کوچک وجود دارد که فلامینگوهای بزرگ در خوزستان جوجه آوری دارند و فلامینگوهای کوچک نیز امسال برای اولین بار در خوزستان و پس از یک قرن در ایران مشاهده شدند.

در پایش بهار ۱۳۹۹ که توسط اداره حفاظت محیط زیست آبادان انجام شد، یک فلامینگوی بزرگ با حلقه گذاری ایتالیایی کشف شد.

این فلامینگو در سال ۲۰۰۹ در زمانی که جوجه بوده در استان «فرارا» کشور ایتالیا در ساحل دریای «آدریاتیک» در قاره اروپا حلقه گذاری شد و مشاهده این فلامینگوی بزرگ ایتالیایی ماده جوجه آور در صحت و سلامت در خور گوبان آبادان یافته‌ای ارزشمند است.

منبع:خبرگزاری مهر

آشنایی با بازار زنجان – زنجان

بازار زنجان که از مجموعه‌ای تاریخی تشکیل شده است، در مرکز بافت قدیمی این شهر که روزگاری مشرف به دروازه قلتوق بود، قرار دارد.

برخی بازار زنجان را طولانی‌ترین بازار ایران می‌نامند. این بازار که بر اساس اسناد تاریخی ساخت آن در سال 1205 قمری و در دوران آقامحمد خان قاجار آغاز شده، در سال 1213 قمری در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار به بهره برداری رسید.

بعدها چندین سرا، مسجد، گرمابه و… به مجموعه بازار بالا که مشتمل بر بازار قیصریه، بازار بزازها، حجت الاسلام، امامزاده و عبدالعلی بیک است، افزوده شد.

بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به 8 راسته تقسیم می‌شود که عبارتند از: راسته زرگرها، کفاش‌ها، بزازها، سراج‌ها و … .
این بازار دارای راسته‌ها، سراها، میادین، تیمچه‌ها، بازارها، دالان‌ها، مساجد، حمام‌ها، تکیه‌ها است و در خود 1000 باب مغازه جای داده است.

راسته‌های اصلی:

راسته اصلی بازار زنجان از خیابان سعدی شروع شده و پس از قطع آن توسط خیابان فردوسی ، در خیابان اصغریه به پایان می‌رسد و در حدود یک کیلومتر درازا دارد. در بدو شروع بازار از سمت شرق، دو راسته به موازات یکدیگر شکل می‌گیرند که هر یک به سراهای مختلفی مرتبط می گردند این دو راسته، راسته امامزاده و راسته عبدالعلی بیک نام دارند.

راسته‌های فرعی:

تنوع مشاغل و گردش در جهت استقرار صنوف همسان باعث تشکیل راسته‌های تخصصی و فرعی در اطراف راسته اصلی می شود که در بیشتر موارد به عرضه نوع خاصی از اجناس یا خدمات اشتغال می‌یابند. راسته‌های حاج حسن، ترابی، حاج حیدر، انگورانی، صباغ‌ها، رستمخانی و آقا از جمله راسته های فرعی بازار زنجان محسوب می‌شوند. مهمترین شاخه فرعی بازار، راسته حجه الاسلام است که بموازات راسته اصلی بوجود آمده و به قیصریه متصل می‌شود.

بازار قیصریه:

بازار قیصریه یا راسته قیصریه محل ارائه اجناس ظریف و پر بها است. در حال حاضر قیصریه زنجان محل فروش اجناس لوکس می‌باشد. موقعیت قیصریه زنجان که از راسته های اصلی منشعب می‌شود و آن را به خیابان امام خمینی و سبزه میدان متصل می‌کند باعث تقویت این محور شده و در حال حاضر یکی از فعالترین محور های بازار است.

سراها:

کاروانسراهای بازار زنجان یا بعبارت دیگر سراهای آن از ارزشمند ترین عناصرتجاری و معماری این بازار به حساب می‌آیند. سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه‌ها بوده‌اند و همگی دارای حیاط مرکزی هستند. نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آنها با راسته و نحوه حر کت در داخل آنهاست.

سراهای ملک ، حاج شعبان ، حاج فتح ا… ، حاج جواد ، نهالی ، شاطرعلی ، حاج رحمان قربانی ، حاج کلبعلی ، حاج شامی ، بالاو پائین از جمله سراهاب یک حیاطی بازار زنجان هستند.

میادین:

در حوالی دروازه‌های شهر، کاروانسراهائی ساخته می‌شدند که برای اطراق کاروان‌های تجاری یا مسافری مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در مجاورت این کاروانسراها در داخل یا خارج شهر میدان‌هائی بوجود می‌آمدند که محل داد و ستد و مبادلات تجاری بوده‌اند و جود این میادین باعث می‌شد تا فرو شندگان دوره گرد، روستائیان و بازرگانانی که بین شهرها آمد و شد داشتند بتوانند در این فضا ها به خرید و فروش بپردازند.

نزدیکی این میدان‌ها با کاروانسراهای عمده شهر سبب رونق و احیاء آنها می‌شد. نحوه استقرار میادین آهنگران و میدان ورکچی‌ها در شرق و غرب بازار زنجان در مجاورت کاروانسراهای عمده بازار و شهر زنجان بیانگر نقش این فضاها در کالبد بازار می‌باشد.

تیمچه‌ها:

تیمچه‌های بازار زنجان علاوه بر خصوصیات کالبدی ویژه ای که دارند از نقاط عطف حرکت‌های پیاده راسته بازار به شمار می روند به عنوان مثال تیمچه‌های چهار دربی در قسمت شرقی بازار، جمع کننده حرکتهای ورودی بازار و هدایت کننده آن در مسیر راسته اصلی می‌باشد.

ویژگی‌های معماری بازار تاریخی زنجان

گستردگی جغرافیایی بازار از یک سو و تنوع راسته‌ها، تعدد سراها و کاوانسراهای درون شهری در راسته های فرعی که هرکدام به نامی و به فعالیتی خاص اختصاص یافته از سوی دیگر ،همچنین وجود مساجد فراوان گویای پویایی این مجموعه فرهنگی، اقتصادی، تاریخی و هنری در طول زمان و به فراخور اوضاع و شرایط حاکم بوده است.

هر سمت بازار و هر سرا و رسته‌ای حال و هوای خاص خود را دارد. با توجه به دوره تاریخی بازار زنجان که متعلق به دوره قاجار است شرایط معماری حاکم بر زمان در آن کاملا نمود دارد. راسته ها، حجره ها، چهار سوق‌ها، مساجد، سراها و کاروانسراهای درون شهری، گرمابه‌ها به شکل زیبا اجرا شده است.

فنون زیبایی که در شکل‌گیری بازار نقش بی بدیلی بازی می کنند کاربرد انواع طاق و قوسهای هلالی، جناغی و ضربی، و گهواره‌ای در راسته‌های اصلی و فرعی است که مزین به آجر چینی هایی با طرحهای مختلف هندسی خفته، راسته، و حصیری، و بکارگیری آجر و کاشی به سبک قدیمی، و کاشیکاری به رنگها و طرحهای قاجاری درسطوح خارجی و داخلی بنا ها، طاقنماها، طاق و قوسها و همچنین ستون نماهای گلدانی.

اوج این سبک‌های معماری و شیوه‌ها و نو آوری‌های تزئینی در اجزا و ارکان مساجد تاریخی زنجان مخصوصا مسجد جامع زنجان به ظهور رسیده است.

مجموعه بازار زنجان 56 راه ورودی اصلی و فرعی به شبکه ارتباطی کل شهر دارد و با دارا بودن حدود 1000 باب مغازه جایگاه فعالیت 10 نوع شغل است. بازار زنجان نه تنها از لحاظ تجاری بلکه از نظر معماری نیز دارای اهمیت زیادی بوده و کاملا از سبک معماری دوره قاجاریه پیروی کرده است.

این مجموعه باتوجه به ویژگی‌های معماری و هنری آن ، پیوسته به عنوان کانون مهم تجاری، تاریخی، فرهنگی مورد توجه بازدید کنندگان شهر زنجان قرار گرفته است.

کاروانسراهای بازار زنجان یا به‌عبارت دیگر سراهای آن از ارزشمند‌ترین عناصر تجاری و معماری این بازار به حساب می‌آیند‌. سراها غالبا محل استقرار تجارتخانه‌ها بوده‌اند و همگی دارای حیاط مرکزی هستند.

نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آنها با راسته و نحوه حرکت در داخل آنهاست. سراهای ملک، حاج شعبان، حاج فتح الله، حاج جواد، نهالی، شاطرعلی، حاج رحمان قربانی، حاج کلبعلی، حاج شامی از جمله سراهای یک حیاطی بازار زنجان هستند.

مجموعه بازار قدیمی زنجان در سال 1374 از سوی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با شماره 1440 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع:همشهری

آشنایی با غار طلسم ایوان – ایلام

غار طلسم در شرق دهستان سراب ایوان در ارتفاعات درون دریژ و در بالای کوه مانشت، در استان ایلام قرار دارد

غار طلسم توسط هیات کوهنوردی استان ایلام و با همکاری امور سیاحتی فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1369 شناسایی شد.

با توجه به شرایط خاص منطقه، کوهستانی بودن و وجود لاشه‌های متعدد حیوانات در داخل غار این محل زیستگاه مناسبی برای حیوانات درنده است. درازای این غار از ورودی تا انتهای آن 300 متر است که 100 متر اول آن به صورت فضای باز است.

در سقف غار استالاگتیت یا چکنده نیز وجود دارد. در عمق 100 متری غار یک سه راهی وجود دارد که یکی از دهلیزهای آن 20 متر عمق دارد و دهلیز آن نیز از فاصله 10 متری تنک تر شده و صعب العبور می‌شود.

پس از گذشتن از راه صعب العبور مذکور تا عمق 200 متری، غار به صورت نیم دایره امتداد دارد. از 260 متری به بعد عمق داخل مجرا باریک می‌شود.

سنگ‌های این غار، آهکی‌اند و قسمتی از کف آن خاکی و دیگر قسمت‌ها، سنگی‌اند. غار طلسم در فصل‌های گرم سال محلی برای گردش کوه‌پیمایان و علاقه‌مندان است.

این غار آن قدر صعب العبور، خطرناک و ناامن است که کمتر گردشگری تصمیم می‌گیرد به آن سفر کند. مگر آنکه قصد داشته باشد درندگان وحشی کوهستان را از نزدیک ملاقات کند!

منبع:همشهری

آشنایی با گنبد سرخ – آذربایجان شرقی

 گنبد سرخ یکی از قدیمی‌ترین بناهایی دورهٔ اسلامی است که در شهر مراغه از استان آذربایجان شرقی قرار دارد

این بنا در جنوب غربی شهر مراغه قرار دارد. بنای گنبد سرخ در سال ۵۴۲ هجری به‌دستور عبدالعزیز بن محمود بن سعدید رییس آذربایجان در دورهٔ سلجوقیان و به وسیلهٔ بنی‌بکر محمد بن بندان بن محسن معمار ساخته شده‌است.

کتیبه گنبد سرخ  از نظر زیبایی و تناسب به پای کتیبه‌های برج سلطان مسعود در غزنه  نمی‌رسد.

با شروع ساخت این بنا دورهٔ رازی در معماری ایران به پایان رسیده و این بنا نقطهٔ عطف و شروع معماری آذری می‌باشد که تلفیق آجر و کاشی و استفاده از کاشی در تزیین بناهای تاریخی در ایران از مشخصه‌های این دوره‌است.

به‌طور کلی گنبد سرخ بنایی مربع‌شکل است متشکل از سردابه و اتاق اصلی که روی سکوی سنگی قرار دارد.

این گنبد ۴ ضلعی بوده و کتیبهٔ ضلع شمالی نشانگر اسم و القاب بانی گنبد و تاریخ احداث بنا می‌باشد و کتیبهٔ ضلع شرقی و جنوبی آن آیات قرآنی و ضلع غربی آن حاکی از نام سازندهٔ بنا است.

گنبد بنا دوپوش است. پوشش داخلی به صورت عرقچین و پوشش خارجی آن که به طور کامل فرو ریخته؛ به فرم هرمی بوده است.

کف اتاق‌ها از قطعات سنگ تراشیده مفروش است و دیوارهای داخلی بنا با گچ اندود شده.

مقبره اصلی در درون دخمه قرار داشته و اتاق فوقانی، مسجد کوچکی بوده که پخش نذورات و قرائت قرآن در آن صورت می‌گرفته است.

سنگفرش شبستان اصلی هنوز وجود دارد که پوششی است مرکب از سنگ‌های مستطیلی.

داخل بنا با اندودی از گچ پوشیده شده و بر آن هیچ اثری از نقاشی و یا گچ‌بری دیده نمی‌شود. آرایش این قسمت منحصر است به طاق‌نماهای دوقلو با ستون‌های کوچک مشابه طاق‌نماهایی که سه ضلع از اضلاع خارجی بنا را آذین کرده است.

داخل بنا کاملاً خالی است و میت در سرداب دفن شده و سنگ قبر در همین سرداب بوده است و شبستان فوقانی محل تجمع و برگزاری مراسم نماز بوده است.

کارشناسان میراث فرهنگی معتقدند این بنا قبل از رصدخانه مراغه برای تعیین ماه‌های سال و ساعات روز، کاربرد داشته و سوراخ‌های ایجاد شده بر ضلع‌های این بنا نشانگر این امر است.

گنبد سرخ در سال ۱۳۱۰  با شماره 134در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

منبع:همشهری

آشنایی با بازار قدیمی سنندج – کردستان

شهر سنندج دارای دو بازار بزرگ و عمده به نام‌های بازار قدیمی و بازار سرتپوله است. بازار قدیمی دارای پلان مستطیل شکل بوده و پلان بازار سرتپوله به شکل یک مستطیل بزرگ است.

بازار قدیمی با الهام از بازار پیرامون میدان نقش جهان اصفهان ساخته شده است. در وسط این بازار سراهای مختلفی قرار داشته که متاسفانه بر اثر خیابان کشی در اوایل حکومت پهلوی از بین رفته و به دو بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده است.

از چهار دروازه قدیمی بازار سنندج اکنون سه دروازه مدخل ورودی قدیمی باقی مانده است. تاریخ ساخت بازار سنندج به زمان سلیمان خان اردلان برمی‌گردد.

وی در سال 1046 هجری قمری به عنوان والی کردستان از طرف شاهان صفوی منصوب و سنندج به عنوان مرکز ایالت کردستان انتخاب شد.

سقف راسته بازار قدیمی به صورت طاق و تویزه و طاق و گنبد و سقف حجره‌ها نیز به صورت طاق و تویزه ساخته شده است مصالح مورد استفاده در ساخت بازار، عمدتا سنگ و خشت و آجر است.

بازار سرتپوله سنندج نیزه در محله‌ای به نام سر تپوله واقع شده است. این بازار از خیابان شهدا آعاز و به ابتدای بازار قدیم متصل می‌شود.

این بازار در مسیر راه قدیمی مریوان و سقز به کردستان عراق ساخته شده است. گذر اصلی بازار سرتپوله فاقد سقف است و در پیرامون حجره‌ها و مغازه‌هایی از انواع مشافل مختلف قرار دارد.

بازار قدیمی شهر سنندج در سال 1375 توسط سازمان میراث فرهنگی با شماره 1775 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

منبع:همشهری

آشنایی با برج رادکان – خراسان رضوی

برج رادکان در استان خراسان رضوی و در 80 کیلومتری مشهد در مسیر چناران در محل شهر قدیم رادکان قرار دارد

ارتفاع این برج 35 متر، قطر داخلی‌اش 14 متر و قطر خارجی آن 20 متر می‌باشد. منظر بیرونی بنا تا ارتفاع 5/2 متری به شکل 12 ضلعی و از آن جا تا زیر گنبد به صورت 36 ترک نیم ستونی ساخته شده است. برج رادکان دارای گنبد مخروطی شکل است که ساختمان آن احتمالاً در سال 607 قمری به پایان رسیده است.

این برج بر دشت میان توس و رادکان سایه افکنده و همتای دیگر آن نیز در گرگان وجود دارد که به رادکان غربی مشهور است. همین موضوع باعث شده برخی نام رادکان را با راه و مسیر هم پیوند بدانند چنان که «راد» و «رد» در زبان پهلوی به معنای نظم و ترتیب و «رده» آمده و برج رادکان در مسیر راه و جاده درست همین کار را می‌کند که از نامش پیداست.

تاریخ احداث برج رادکان را ماکس افن برشم آلمانی سال 600 و اندی و هرتسفلد سال 680 ذکر کرده‌اند. هرتسفلد برج را مقبره یکی از حکام مغول می‌داند که برخی وی را امیر ارغون مغول می‌دانند.‌ گدار مستشرق فرانسوی آن را آرامگاه یک زن و مطلع المشس آن را از آثار دیلمی‌ها می‌داند.

علاوه بر راهنمایی مسافران و مقبره به دلیل وجود منفذهایی به تعداد بروج دوازده‌گانه برخی برای این برج کارکرد تقویم و ستاره‌شناسی نیز قایل‌اند. برج رادکان، در روزگار اوج خود، تنها تعیین کننده فصل، سال و نوروز در جهان بوده است.

برج رادکان، که تصور می‌شد آرامگاه یکی از ایلخانیان است تنها برجی است که توانایی تعیین چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را دارد. این برج اثر ریاضی دان، ستاره شناس و دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین توسی است.

برج به 12 دیوار خشتی بیرونی با پهنا و بلندی پایه گذاری شده که برج را به 12 بخش 30 درجه‌ای تقسیم می‌شود و هر دیواره 30 درجه از زاویه افق را دربر می‌گیرد، دو در دیوار مقابل هم ساخته شده و بر دیواره 365 ترک نی ستونی وجود دارد که برج را به 36 ترک 10 درجه‌ای تقسیم کرده است.

انتخاب مکان درها، دریچه ها در برج اتفاقی نیست، درها درست در راستای طلوع یلدایی (آغاز زمستان) و غروب آغاز تابستان در پهنه برج ساخته شده است و این برج تنها برجی است که می توان از طریق آن چهار فصل، سال کبیسه و آغاز نوروز را معین کرد.

برج رادکان دارای ویژگی هایی است که باعث افتخار ایرانیان بوده و تاکنون علی رغم پژوهش‌های صورت گرفته تنها بخشی از هویت نجومی برج آشکار شده است

منبع:همشهری

آشنایی با گنبد سلطانیه – زنجان

گنبد سلطانیه ، در شهر سلطانیه در استان زنجان قرار دراد و یکی از شاهکارهای معماری دوره اسلامی است

این گنبد در حد فاصل سال‌های 704 تا 712 قمری، به دستور اولجایتو پادشاه مغول، معروف به سلطان محمد خدابنده و با تولیت و نظارت خواجه رشیدالدین فضل‌الله همدانی ساخته شده است.

سلطانیه، زمانی پایتخت و مسکن شهریاران ایران بوده و امروزه نیز آرامگاه سلطان محمد خدابنده است.

گنبد مشهور سلطانیه که در مسیر تهران – زنجان از دور به رنگ نیلگون در پهنه دشت فراخ سلطانیه دیده می‌شود، گنبدی عظیم و یک پوشش است که از بی‌نظیرترین گنبدهای یک پوشش زیبا به شمار می‌آید.

گنبد سلطانیه از نظر حجم، سبک معماری، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف، ایستایی و مقاومت بنا، و زیبایی‌شناسی و تزیینات، نمونه¬ای منحصر به فرد و نقطه تحولی در معماری اسلامی به شمار می‌آید.

در بسیاری از متون تاریخی و سفرنامه‌ها، به عظمت این بنای باشکوه اشاره شده و بسیاری از شرق‌شناسان و باستان‌شناسان غربی نیز اهمیت فوق‌العاده آن را مورد تأکید قرار داده‌اند.

بدنه اصلی گنبد و تمام ساختمان آن با آجر ساخته شده و گنبد با روکش کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی و به شیوه معرق‌کاری تزیین شده است.

در قسمت جنوبی گنبد، آثار ساختمان مسجدی که محراب آن دارای حاشیه گچبری است، دیده می شود. با ملاحظه دقیق این بنای عظیم، به نظر می‌رسد که علاوه بر محل آرامگاه اصلی که شامل ساختمان مرکزی گنبد است و به نام تربت خانه شهرت دارد، بنای معظم و عالی دیگری جنب آرامگاه بوده است.

کاشی‌های طلایی رنگ و منقش و هشت گوش تربت خانه و ازاره های آن از لحاظ هنر کاشی پزی فوق العاده ممتاز و کم نظیر است.

پلان بنا در رقوم همکف و طبقه اول با فضاهای اطراف مرتبط با گنبد، نزدیک به مستطیل و ادامه مجموعه در طبقه دوم و سوم دارای پلان هشت ضلعی است. این بنا از سه فضای گنبدخانه، تربتخانه و سردابه تشکیل شده است.

گنبد آرامگاه اولجایتو، با ارتفاع 50/48 متر و قطر دهانه 40/24 متر، بزرگ‌ترین گنبد تاریخی در ایران و بزرگترین گنبد آجری در جهان می‌باشد.

این گنبد نخستین گنبد دو جداره در جهان است که نمی‌توان نمونه‌ای قدیمی‌تر از آن در جهان یافت. ضخامت گنبد 160 سانتی‌متر و فضای خالی بین دو پوسته 60 سانتی‌متر است.

سیستم دو جداره بودن گنبد در ارتباط با مسایل ایستایی قابل بررسی است. به طوری که به لحاظ بالا بودن مقاومت بنا در لنگرهای خمشی و برشی، آن را توخالی و بنا را در مقابل زلزله آسیب‌ناپذیر کرده است.

در فضای گنبدخانه، 8 جرز سنگین با عرض 78/6 متر قرار دارد که وزن 1600 تنی گنبد را به شالوده‌ها منتقل می‌کنند. سطح مقطع هر کدام از این جرزها حداقل 50 متر مربع و بار وارده بر آن 200 تن محاسبه شده است.

در زوایای اضلاع 8 ضلعی در طبقه سوم (پشت بام) گنبدخانه، هشت مناره تعبیه شده است. وجود این مناره‌ها، یکی از عناصری است که در حل مسایل استاتیکی نقش موثری داشته و نیروهای فشاری این عناصر، نیروهای رانشی گنبد را خنثی کرده و آنها را به جرز و پی منتقل می‌کنند.

دومین فضای آرامگاه اولجایتو، فضای تربتخانه است که به شکل مستطیل با طول ضلع 60/17 متر و عرض 8/7 متر و با ارتفاع 16 متر، محراب مجموعه را در جرز جنوبی در خود جای داده است.

سردابه سومین فضای آرامگاه است که ورودی آن در ایوان جنوبی تربتخانه قرار دارد. در وسط آن محل قبر و در طرفین آن دو فضای کوچک وجود دارد.

این بنای 1600 تنی در 700 سال گذشته تنها 2 تا 8 سانتی‌متر نشست داشته است. در حالی که ضخامت پی بنا فقط نیم متر است و تنها در قسمت شمالی بنا به 5/1 متر می‌رسد.

گنبد سلطانیه از نظر تزیینات، بسیار غنی بوده و در آن تزیینات مختلف گچ‌بری، کاشی‌کاری، کتیبه‌نویسی، تزیینات رنگ و نقاشی، تزیینات سنگی و چوبی، در نهایت دقت و زیبایی اجرا شده است.

تزیینات گچ‌بری در سقف ایوان‌های 24 گانه طبقه دوم بنا، از زیباترین نمونه‌های گچ‌بری در بناهای اسلامی به شمار می‌آید.

در این آرامگاه، برای نخستین‌بار در تاریخ معماری اسلامی، در سطح پیچیده و مفصل از هنر کاشی‌کاری استفاده شده است. البته تزیینات در این بنا دو لایه بوده و درباره این پدیده فرضیات گوناگونی ارائه شده است.

در رابطه با کاربرد بنا به عنوان ساعت آفتابی باید گفت که نوری که از سوراخ اصلی گنبد می‌تابد، نشان‌دهنده زمان ظهر، نوری که از پنجره‌های بزرگ می‌تابد نشان‌دهنده ساعت و نور پنجره‌های کوچک نشان‌دهنده حدود دقیقه است.

گنبد و شهر سلطانیه در سال 2005 میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است.

منبع:همشهری