خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: بندر کنگ در استان هرمزگان تقریباً یک ساعت و نیم با بندرعباس به عنوان شهر مرکزی استان هرمزگان فاصله دارد. شهری که فرهنگش با دریانوردی و خلیج فارس گره خورده است.

بندر کنگ دومین شهر تاریخی ایران است که در روزهای آینده به فهرست پیشنهادی ثبت جهانی یونسکو اضافه می‌شود. این شهر تاریخی دارای پایگاه جهانی دانش و مهارت ساخت لنج و دریانوردی خلیج فارس است چون در سال ۲۰۱۱ این دانش در فهرست میراث ناملموس بشری به ثبت رسیده است.

وجه تسمیه کنگ شهری بین دو آب است و یک خور یا خلیج کوچک در آن وجود داشته است. با توجه به پیشینه تاریخی خور سور، خور کنگ و بررسی شکل گرفته در بسیاری از کشورهای پیشرفته با استفاده از تکنیک ایجاد خود زیرساخت‌های حمل و نقل دریایی گردشگری و تغییر کاربری لنج سنتی صیادی تحول جدیدی در اقتصاد دریایی منطقه به وجود آورده‌اند.

یکی از مهمترین جاذبه‌های بافت تاریخی بندر کنگ داشتن مناره و بادگیر است. مناره‌ها که در لغت به معنای کانون نور و روشنایی هستند در سطح بافت تاریخی وجود دارند. در این بافت، هر محله یک یا دو مسجد با مناره دارد. همین موضوع موجب شده تا در تمام دیدها و منظرها، مناره‌های مساجد به عنوان عنصری شاخص در کنار بادگیر و درختان نخل و لوز دیده شود.

بادگیر در کنار مناره‌ها جاذبه مهم بافت تاریخی بندر کنگ در روز و شب است. در شب این بادگیرهای نورپردازی شده، جلوه‌ای بسیار زیبا به بافت تاریخی می‌دهد. بادگیر اولین کولر تاریخ بشر است که به عنوان یک راهکار اقلیمی در معماری این منطقه حضور پررنگی دارد. در حال حاضر ۹ تیپ بادگیر به تعداد ۳۲۰ دستگاه وجود دارد که یک سیستم کاری بادگیرها به این نحو است که هوای مطلوب را گرفته و آن را به داخل اتاق‌های اصلی ساختمان هدایت می‌کنند.

هر خانه یک بادگیر داشته و برخی از خانه‌ها بادگیرشان را از بین برده است. این خانه‌های تاریخی اگر تا چند سال پیش به عنوان خانه فرسوده معضلی برای بافت بوده‌اند اکنون یکی از مهمترین جاذبه‌های بندر شده‌اند به نحوی که تعدادی از آنها کاربری گردشگری و فرهنگی پیدا کرده‌اند. برخی نیز به اقامتگاه بوم گردی تبدیل شده‌اند و حالا هر کسی حتی با سردر این بناهای تاریخی عکس می‌اندازد و دیگر نگاه به آنها تخریبی و فرسایشی نیست.

یکی از بناهایی که اکنون کاربری دیگری به خود گرفته است مربوط به بنایی بسیار زیبا و اصیل است که در سال ۹۶ پس از ۴۰ سال متروکه بودن برای استفاده کاربری محرک در بافت تاریخی مرمت و به عنوان پایگاه ملی میراث فرهنگی بافت تاریخی و انجمن معماری شهرسازی بندر در سال ۹۷ افتتاح و راه اندازی شد. چوب‌های در و پنجره این بنا از جهاز بوم مستهلک شده‌ای با کاربری تجاری استفاده شده است. درب و پنجره محدوده بافت تاریخی بندر معمولاً از نوع ساج است که از چوب‌های جهاز از کار افتاده بازیافت می شده است.

در کنار همین پایگاه، بنایی است که در گذشته کارآیی تجاری داشته و پس از ۵۰ سال متروکه بودن مرمت و به عنوان محرک در بافت تاریخی با ارائه خدمات کافه سنتی راه اندازی شد. رو به روی این کافه، یک خانه تاریخی وجود دارد که با تغییر کاربری فعالیت می‌کند.

همچنین بزرگترین و جذاب ترین خانه بندر تاریخی دارای پنج بادگیر است.

شاید بتوان گفت که بعد از خانه‌های تاریخی کنگ، برکه‌ها یا همان آب انبارها از نظر فرمی شاخص ترین کالبد معماری در محدوده بافت هستند. به دلیل اهمیت جمع آوری آب باران و دسترسی به آب شیرین در بندر، بناهایی با پایه استوانه‌ای و سقف گنبدی در فواصل معینی ساخته شده است. به مجموعه این برکه‌ها در کنار هم پارک موزه برکه آب خاورمیانه می‌گویند.

محمد ابراهیم ابراهیمی یکی از ناخدایان قدیمی بندر کنگ به جاذبه‌های بافت تاریخی بندر اضافه کرده است این موزه شخصی مجهز به تجهیزات دریانوردی است. غیر از این یکی دیگر از خانه‌های تاریخی بندر نیز به موزه مردم شناسی و دریانوردی تبدیل شده است عصرها در موزه، ناخداها دور هم جمع می‌شوند و درباره خاطراتشان از دریانوردی حرف می‌زنند. اینجا توسط ناخداها اداره می‌شود. در موزه مردم شناسی یک حجله، یک برکه و بادگیر نیز وجود دارد.

روبه روی این موزه نیز یک لنج معروف به لنج بوم مسی قرار گرفته که نشان می‌دهد در سالهای دور دریانوردان چه اتفاقاتی را با این بوم مسی پشت سر گذاشته‌اند این بوم هم به جاذبه‌های بافت تاریخی و دلاوری دریانوردان افزوده است.

خانه هنرمندان هم از بناهای مهم این بافت است که در راستای پاسداری از آئین و سنت‌های منطقه در نظر گرفته شده و هنرمندان از رشته‌های مختلف به اینجا می‌روند و فعالیت‌های هنری انجام می‌دهند. در خانه صنایع دستی بانوان نیز هنر دست زنان بندر کنگ به نمایش گذاشته شده است خانه‌ای که در آن زنان هم آموزش می‌بینند هم کارهایشان را در معرض دید قرار داده و هم به فروش می‌رسانند. اینجا پاتوق گردشگران شهر است.

در این خانه می‌توان گلدوزی، سوزن دوزی گلابتون دوزی، روبان دوزی، قلاب بافی، حصیربافی، نقش حنا انجام می‌شود و با این هنرها، صنایع دستی بندر تأمین می‌شود.

تنها زنان نیستند که می‌توانند صنایع دستی فاخر تولید کنند، بزرگترین صنایع دستی مردان در بندر کنگ واقع شده است لنج‌های چوبی که آنها می‌سازند، بزرگترین صنایع دستی جهان هستند هر چند که این رشته جز رشته‌های صنایع دستی نیست اما بزرگترین کار دستی مردان جنوبی کشور است.

لنج سازی یکی از مهمترین فعالیت‌های این بندر محسوب می شده و هست. در حال حاضر کوهین دریا مکانی است که لنج سازان در آنجا یا لنج‌های چوبی را تعمیر می‌کنند و یا لنج‌های فایبرگلاس و فلزی را سر و سامان می‌دهند شاید بتوان به این مکان بیمارستان لنج‌ها گفت. بارگیری و پارک شدن لنج‌ها برای کسانی که دلشان می‌خواهد رفت و برج قایق‌های غول پیکر را ببینند جذاب است.

قلعه پرتغالی‌ها و برج مدور نیز از جاذبه‌های دیدنی دوره صفویه و سلجوقیه است که از سنگ و ساروج ساخته شده‌اند. این دو اثر تاریخی اگرچه باقی مانده از آثار بزرگ‌تری هستند اما همچنان جزو جاذبه‌های کنار ساحل محسوب می‌شوند.

مسجد دو محرابه هم از آثار سنگی بندر گنگ است که در ضلع غربی و بر روی هسته شهر قرار دارد و دارای دو طبقه مجزا و هر طبقه دارای یک محراب است این مسجد از مصالح سنگ‌های رسوبی و مرجانی با ملات ساروج ساخته شده و برای مسقف کردن این بنا از طاق چهار گرده پوش و تویزه های کمانی و سنگی سوار بر ستون‌های قطور مربع شکل بهره گرفته‌اند. در ضلع جنوبی این مسجد آثاری از یک حمام سنتی با پلان مستطیل شکل در سال ۹۷ کشف شده است.

آثار تاریخی بندر کنگ تنها به بافت تاریخی محدود نمی‌شود کمی آن طرف تر از شهر، قلعه لشتان از دوره هخامنشیان باقی مانده است و به دلیل شکل و شمایل کوه‌ها و سنگ‌ها، جلوه‌ای زیبا به آن داده است.

در پارکی نزدیک به بافت تاریخی هم با نام کوهین اقامتگاه‌هایی وجود دارد که با سبک حجله، میزبان گردشگران است. داشتن حجله با تزئینات مفصل یکی از آداب و رسوم مردم بندر کنگ در زمان ازدواج است. این اتاق‌ها اکنون یکی از جاذبه‌های شهر شده است. مردم بندر برای عروس و داماد، اتاقی را با آئینه و وسایل تزئینی دیگر آماده می‌کردند. عروس و داماد تا ۶ ماه در این اتاق می‌ماندند. در گذشته برای تزئین این اتاق از طلا و جواهر استفاده می‌شد.

قدمت “کنگ” که به ماسوله خراسان شهرت دارد به پیش از اسلام باز می گردد؛ این روستای تاریخی با معماری پلکانی و چهره‌ای شکست خورده و تکیده در آینه صاف و بی آلایش سرزمین آفتاب رخ می‌نماید. این روستا نه خیلی دور و نه خیلی نزدیک است و می‌توان در کنار رودهای جاری آن چشم‌ها را شست و جور دیگری به زندگی نگریست.

روستای تاریخی کنگ در پهنه سبزگون باغ‌های گیلاس و کوه های سربه فلک کشیده خودنمایی می کند و هنوز هم ردپای تاریخ در دل این روستای کهنسال چشم‌ها را خیره و درون متلاطم آدمی را آرام و آسوده می سازد.

قدمت این روستا به پیش از اسلام باز می گردد و به قول ساکنان این منطقه “آفتاب عمر “کنگ” بر لب بام است” …. اما با اینکه پیری و فرسودگی بر پیکره این روستا زخمه فراموشی زده بازهم می توان به کوچه پس کوچه‌ها و معماری با اصالتش، عاشقانه دلسپرد.

چهره این روستایی قدیمی با معماری پلکانی و مردمانی که هر روز و هر لحظه چشم به راه مهمانان ناخوانده بهار هستند، نمادی از صلح و دوستی و رسم مهمان نوازی مردمان این سرزمین است.

بافت تاریخی و فرهنگی روستای کنگ و معماری پلکانی آن موجب شده تا از دوران پیش از اسلام تاکنون این روستا که در 19 کیلومتری غرب طرقبه و 29 کیلومتری مشهد قرار دارد در نقش یکی از پرجاذبه ترین مناطق ییلاقی خراسان مورد توجه گردشگران و مسافران باشد.

این روستا به دلیل استقرار سکونت گاه های آن بر روی کوهپایه با عنوان روستایی پلکانی و ماسوله ای خراسان شناخته شده و این موضوع نقش بسزایی در جذب توریسم خارجی داشته است.

این روستا در دامنه کوه بینالود قرار گرفته و به سبب موقعیت جغرافیایی و پلکانی بودن منظره کنگ و به لحاظ زیبایی شناسی و ساختار معماری در نوع خود بی نظیر و قابل بررسی است.

کنگ با دره های سرسبز و آب وهوایی مطلوب و قرار گرفتن سکونت گاه ها بر روی کوهپایه، شباهت بسیاری به شهر ماسوله دارد و از سویی قدمت این روستا و وجود گورستان قدیمی، مسجد، تکیه و رباط شاه عباسی، جلوه این روستا را در نظر بیننده بیشتر نشان می دهد.

این رباط در انتهای دره کنگ و بر دامنه ای مشرف به رودخانه کنگ واقع شده است. رباط شاه عباسی در زیرزمین کنده شده و سقف آن هم تراز با شیب دامنه کوه است و بنا به گفته مردم روستا، روزگاری راه قدیم نیشابور به مشهد از کنار این رباط عبور می کرده است.

روستای کنگ در کنار تمامی جاذبه های فراوان، دارای درختان میوه و داروهای گیاهی است. مهمترین درخت میوه در این روستا درخت گیلاس و آلبالوست و همچنین در ارتفاعات این منطقه گیاهان دارویی نظیر پرسیاووشان، خاکشیر، گل گاوزبان، گیاهان بالشتکی گل سفید و صورتی که به زبان محلی به آن ها “خارکوله” و نوعی گیاه شبیه به گل گلایل که در زبان محلی به آن ها “سرشک” می گویند یافت می شود.

شغل و پیشه مردم این روستای تاریخی، باغداری، دامداری، کشاورزی و فرش بافی است و بسیاری از اهالی این روستا نقش گسترده ای در تولیدات دامی و میوه ای منطقه دارند.

این روستا از دو جاده به روستاهای زشک و جاغرق مرتبط شده است؛ این پوشش سبز کوهستانی؛ مکان بکری برای گردشگران است و از سویی مسافران بسیاری در سفر به این منطقه دل به کوه ها و طبیعت آن می سپارند.

“کنگ” به سبب داشتن پوشش سبز و متنوع گیاهی در دامنه های کوهستانی و 2رودخانه دارای مناظر بدیعی است و به عنوان استراحتگاه ییلاقی منحصر به فرد یکی از مقاصد گردشگران است.

در دل این منطقه تاریخی رودخانه پرآب کنگ در کنار درختان میوه چشم انداز بدیعی را ایجاد کرده و ارتفاعات، باغ سرسبز و حاشیه رودخانه یکی از مهمترین ظرفیت های این منطقه محسوب می شود و این منطقه به درختان میوه اش معروف است.

این روستا کوهپایه ای است و با بافت مسکونی متراکم در دامنه کوه و به شکل پلکانی، چشم‌ها را مجذوب می‌کند. سقف خانه‌های این روستای قدیمی، مسطح و دیوارهای آن گلی است و اغلب از سنگ، خشت و چوب برای ساخت این خانه ها استفاده شده است.

این روستای کوهپایه یی که با بیش از 3 هزار و پانصد نفر در فاصله 36 کیلومتری غرب مشهد واقع شده است و اغلب بناهای روستای کنگ بیش از دو یا سه طبقه است و این بنا ها از پایین به بالا با اتصال محکم کف ساختمان به زمین توسط پی های سنگی برآمده از زمین ساخته شده و در بدنه شامل سطوح کاهگلی دیوار هایی است که در ترکیب با پنجره های مربع شکل و ایوان های چوبی زیبا، منظره چشم نواز را بوجود آورده و در حقیقت شاخص ترین عنصر معماری در بافت روستای کنگ، ایوان های منازل است که اصطلاحا پیشگاه خوانده می شوند.

روستای کنگ با 184 هکتار دارای رودخانه و قنوات و چشمه هاست و باغات این روستا در یک آرایش خطی به صورت دو رشته در میان دو دره اصلی محدوده روستا و تحت تأثیر شکل منابع اصلی آب روستا، اعم از دو رودخانه امتداد یافته اند.

راه‌های باغی و کشاورزی روستا حدود 73 کیلومتر است. نحوه قرار گرفتن بستر سنگی، مصالح سنگی بدنه ها و کف مسیر معابر، ایوان های چوبی نه چندان منظم و زمخت خانه ها همه نشانگر مشکلات اقلیمی این روستاست.

سوغاتی های این روستای هزار ساله شامل زرشک، زعفران، نبات و انواع میوه های سردرختی است و مهمترین غذاهای سنتی و محلی این منطقه؛ آش شله قلم کار، شله ماش، بلغور و آش مخصوص با سبزی کوهی و پخت نوعی نان مخصوص با سیب زمینی است.

منبع:همشهری