شیرینی کام آگروتوریسم آبادان با بازآفرینی کاشت شیرین‌بیان
کنوانسیون استکهلم به عنوان اولین کنفرانس عمده در زمینه مسائل بین‌المللى محیطزیست، برآمده از رشد سریع آگاهی‌هاى جهانى در مورد محیط زیست بین‌المللى در دهه ۱۹۶۰ م. است. این کنوانسیون جهانی در سال ۱۹۷۲ م. در سوئد تشکیل شد و به تصویب رسید و ايران نيز در سال ۱۳۸۵ه.ش. رسماً بدان پيوست. هدف از تشکیل این كنوانسيون، ارتقاء سطح كيفی زيست‌محیطی و نیز حفاظت از سلامت انسان و محيط زيست و مقابله با آثار سوء برخی مواد آلی پايدار و آلاینده‌های شیمیایی است.
بیانیه استکهلم (۱۹۷۲م.) به عنوان یک سند غیرالزام‌آور در مقدمه خود اذعان کرده است: «انسان‌ها از هر چیزی در دنیا با ارزش‌تر هستند.»؛ با این تعبیر ارزشمند در مقدمه این بیانیه، باید حیات انسانی به عنوان بزرگترین گوهر وجودی انسان از هرگونه تهدید و مخاطره محفوظ بماند تا با ارزش‌ترین موجود دنیا بتواند ضمن تجربه اندوزی به اکتشاف، اختراع و پیشرفت خود ادامه دهد.
بند یک مقدمه با اشاره به این‌که انسان، مخلوق و شکل‌دهنده محیط زیست خود است، بقای فیزیکی و رشد معنوی جامعه انسانی را در فرض وجود محیط زیست سالم امکان‌پذیر دانسته است. (Stockholm Dec, ۱۹۷۲)
برخی دیگر از کنوانسیون‌ها و معاهدات پرکاربرد و مرتبط با حفاظت از سلامت و محیطزیست انسان عبارتند از:
کنفرانس ریو (اجلاس زمین) ـ دومین کنفرانس سازمان ملل متحد درباره محيط زيست و توسعه که در ماه ژوئن سال ۱۹۹۲ م. در شهر ريودوژانيرو برزيل تشكيل شد.
کنوانسیون بازل ـ درباره کنترل انتقالات برون‌مرزی مواد زاید زیان‌بخش و دفع آن‌ها در ۲۲ مارس ۱۹۸۹ در کشور سوئیس تصویب شد.
کنوانسیون روتردام ـ هدف اين كنوانسيون که در سال۱۹۹۸م. در روتردام هلند به تصویب رسید، ارتقاء مسئوليت مشترک و تلاش‌هايی مبتنی بر همكاری بين اعضاء در تجارت بين‌المللی برخی از مواد شيميايی خطرناک به‌‌منظور حفظ سلامت انسان و محيط زيست از آسيب‌های بالقوه و مساعدت در راستای استفاده سازگار با محيط زيست آن‌ها است.
رهیافت سایکم ـ این کنوانسیون در سال ۲۰۰۶ در دوبی با هدف مدیریت صحیح زیست‌محیطی مواد شیمیایی در طول دوره عمر ماده درسطح دنیا به‌تصویب رسید. رهیافت سایکم بخش‌های مختلفی نظیر محیط زیست، بهداشت، کشاورزی، کار، صنعت و توسعه را با هدف گسترش و ارتقاء ایمنی شیمیایی مورد خطاب قرار می‌دهد.
روز افتتاح کنوانسیون استکهلم، ۵ ژوئن، به عنوان روز جهانی محیط زیست تعیین شده است که هرسال اقدامات علمی و پژوهشی و اجرایی فراوانی در کشورهای عضو این کنوانسیون بر اساس موضوع سال صورت می‌پذیرد.
موضوعی که امسال از طرف سازمان ملل متحد برای توجه هرچه بیشتر جوامع به روز جهانی محیط زیست با هدف احیای اکوسیستم‌ها در سال ۲۰۲۱م. درنظر گرفته شده عبارتست از: «بازنگری، بازآفرینی و احیاء (ترمیم)».
احیای اکوسیستم‌ها به اشکال گوناگونی امکان‌پذیر است که منجر به توسعه پایدار زیست‌محیطی می‌شود. یکی از این روش‌ها، کشت و رویش گیاهان مختص به زیست‌بوم و اقلیم متناسب هر منطقه است. بنابر تحقیقات صورت‌پذیرفته، یک میلیون گونه گیاهی و جانوری به‌دلیل فعالیتهای غیراصولی انسان در معرض خطر انقراض قرار دارند و این در حالی است که این گیاهان علاوه بر خواص مختلف و استفاده در صنایع غذایی و دارویی، بخش مهمی از جاذبه آگروتوریسم (گردشگری کشاورزی) هر منطقه بشمار می‌روند که این قابلیت را دارا هستند تا سالانه تعداد بسیاری گردشگر را جذب کنند.
یکی از گیاهانی که در برخی از زمین‌های کنار انهار منشعب از بهمنشیر به‌صورت خودرو رشد می‌کند و جز خوراک حیوانات استفاده‌ای از آن نمی‌شود، گیاه “شیرین‌بیان” با نام محلی “سوس” است که واقعاً گیاه جالب و زیبایی است.
وقتی به محلی که این گیاه رشد کرده نزدیک می‌شویم گرمای هوا زیادتر می‌شود؛ از مردم بومی منطقه که در مورد این گیاه پرسیده شد در پاسخ گفتند: «این گیاه از خود گرما تولید می‌کند و رطوبت هوا را افزایش می‌دهد.»
این گیاه خواص درمانی بسیار زیادی دارد. تکثیر این گیاه در زمین‌های بایر پیرامون بهمنشیر باتوجه به شرایط اقلیمی ایده‌آل برای کاشت آن، ممکن است به رشد اقتصادی ساکنان روستاهای آن‌جا کمک کند و منبعی برای درآمد و اشتغال پایدار روستائیان ایجاد کند؛ بازآفرینی و ترمیم فضاهای خالی بین انهار منشعب از بهمنشیر با کاشت و تولید این گیاه علاوه بر کمک به رشد اقتصاد کشاورزان بومی، بیابان‌زدایی و کاهش گردوغبار محلی را ممکن می‌سازد زیرا با تولید رطوبت در اطراف خود باعث جذب و کاهش ریزگرد‌ها خواهد شد.
شیرین‌بیان از جمله گیاهان دارویی خودرو است که در خوزستان کمتر کشت می‌شود. گیاهان دارویی هر منطقه گنجینه‌ای طبیعی برای آن منطقه محسوب می‌شوند که می‌توانند به کمک صنعت گردشگری آمده و باعث جذب گردشگران داخلی و خارجی‌ای شوند که به دنبال بهره‌گیری از شیوه‌های طب سنتی برای درمان و سلامت خود هستند؛ از آنجایی که طب سنتی در ایران پیشینه‌ای طولانی دارد و با وجود دانشمندان و مشاهیری همچون ابن‌سینا در تاریخ ایران زمین می‌توان در راستای گسترش صنعت توریسم و آشنایی سایر کشورها با پیشینه داروهای سنتی ایران و مشاهیر مربوط به این صنعت ارزشمند از این ظرفیت بالقوه و ارزآور در زمینه توسعه اقتصادی بهره جست.
گیاه شیرین‌بیان که مردم هزاران سال از آن برای معالجه انواع بیماری‌ها استفاده می‌کرده‌اند، به وفور در نقاط مختلف کشور به خصوص نواحی جنوبی، غربی و جنوب‌غربی رشد می‌کند. این گیاه به نور زیاد و در مدت رشد به هوای گرم و رطوبت متوسط نیاز دارد؛ بنابراین شرایط مطلوب برای رشد این گیاه، خاک‌های حاصل‌خیزی هستند که کاملا زهکشی شده باشد. این گیاه در زمین‌های کم‌ارتفاع از سطح دریا که سطح آب‌های زیرزمینی بالا است بخوبی رشد می‌کند و قابل تکثیر است. زمین‌های خالی بین انهار منشعب از رودخانه بهمنشیر در آبادان کاملا‌ً با شرایط کاشت این گیاه متناسب و واجد شرایط پیش‌گفته هستند اما متأسفانه اهالی روستاهای حاشیه بهمنشیر با این گیاه پرکاربرد و ارزشمند آشنایی زیادی ندارند.
با آموزش کشاورزان منطقه از طریق ایجاد دفاتر تسهیلگری در روستاهای حاشیه بهمنشیر می‌توان علاوه بر توسعه گردشگری آگروتوریسم موجبات رشد اقتصادی ساکنان بومی این روستا‌ها را فراهم کرد و باتوجه به وجود مرز مشترک با کشور عراق و سهولت عبور و مرور با حذف روادید و نیز با وجود امکان دسترسی به آب‌های آزاد می‌توان از طریق صادرات این گیاه به کشورهای حاشیه خلیج فارس تحول اقتصادی چشم‌گیری در معیشت روستاییانی که بدلیل کم‌آبی‌های اخیر و از بین رفتن بحش اعظمی از نخیلات در جنگ، با مشکلات اقتصادی فراوانی روبرو هستند، ایجاد کرد.
به مناسبت روز جهانی محیط زیست در ایران ۱۵ تا ۲۱خرداد به عنوان هفته محیط زیست نامگذاری شده است. امید است که مسؤلان ارگان‌های مربوط به حفاظت از محیطزیست و طبیعت زیبا که بخش عظیمی از آن را شامل می‌شود، تدابیر و سیاست‌هایی اتخاذ کنند تا علاوه بر حفاظت از زیست‌بوم هر منطقه، با ایجاد آموزش و تشویق جامعه بومی برای مشارکت در حفاظت، زمینه‌های تولید و گسترش کار‌آفرینی در این حوزه را ایجاد کنند. همچنین با توجه به شعار رهبر معظم ایران که امسال را سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زایی‌ها» اعلام کردند، موانع تولید محصولات بومی برداشته شود و زمینه‌های توسعه صنعت توریسم از دریچه توسعه کشاورزی بومی و تولیدات حاصل از آن، فراهم شود.
درسال‌های گذشته کشورهای مختلفی بر اساس اقتصاد کشاورزی، برنامه‌ریزی کشت و تولید گیاهان دارویی را در طرح‌ها و سیاست‌های خود جای داده‌اند که بر این اساس اشتغال گسترده‌ای در این حوزه ایجاد شده است. در این میان کشور چین ۱۰۰ میلیون نفر در زمینه تولید گیاهان دارویی مشغول بکار داشته که می‌توان گفت در جهان رتبه اول اشتغال در این حوزه را دارا است. بر اساس آمارهای موجود، گردش مالی ۲۰۰ میلیارد دلار از اقتصاد جهانی، مربوط به تولید گیاهان دارویی بوده و این در حالی است که بنا به گفته دکتر زینعلی پژوهشگر و مدرس گیاهان دارویی سهم ایران از این گردش مالی تنها ۰.۴ درصد است.
ایران کشوری پهناور با اقلیم متنوع است که با برنامه ریزی صحیح و ورود به این حوزه علاوه بر افزایش صادرات، می‌توان به اشتغال قابل ملاحضه‌ای در این حوزه دست یافت.
در مردادماه ۱۳۹۹ از طرف دکتر ولی تیموری معاونت گردشگری وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور، دستورالعمل صدور مجوز فعالیت گردشگری کشاورزی به مدیران کل ۳۱ استان ابلاغ شده است. به عبارتی بستر و زمینه مناسب برای فعالیت این حوزه آماده شده و می‌طلبد متولیان امر چه در بخش کشاورزی و چه در بخش گردشگری به طور جد به این حوزه ورود کنند.
محیط زیست، بخشی از میراث ملی و گنجینه‌ای متعلق به همه‌ی نسل‌هاست که حفاظت و صیانت از آن برهمگان موضوعی ضروری بوده تا بتوان این ثروت ارزشمند و پر از مخاطره را با کمترین تغییر به نسل‌های آتی منتقل کرد و آن‌ها را از این موهبت الهی محروم نکرد.
نویسنده: نجلا درخشانی
پژوهشگر حوزه گردشگری و میراث‌فرهنگی و کارشناس ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی