شیوع کرونا خسارات زیادی را به بخش‌های مختلف اقتصاد جهان تحمیل‌کرد اما بدون شک باید صنعت گردشگری را جزو آن دسته از فعالیت‌های اقتصادی دانست که بیشترین آسیب را از این ویروس متحمل شده است. کرونا همچنان در ایران می‌تازد و هنوز به ایستگاه پایانی نرسیده و در حالی که در پنجمین پیک خود به سر می‌برد، به بسیاری از فعالیت‌ها و مشاغل گردشگری پایان داده است.
صنعت بوم‌گردی اخیرا جایگاه قابل توجهی در میان گردشگران پیدا کرده بود و بسیاری از افراد اقامت در بوم‌گردی‌ها را جایگزین هتل‌های لوکس و گران قیمت کرده بودند اما هیچکس فکر نمی‌کرد یک ویروس ناشناخته بتواند در این مدت کوتاه بر مشکلات بوم‌گردی‌ها بیافزاید و فعالان این عرصه را در آستانه ورشکستگی قرار دهد.
با وجود اینکه قدمت راه‌اندازی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در ایران به بیش از یک دهه بازمی‌گردد، اکنون با توسعه روزافزون اقامتگاه‌ها، چالش‌های جدیدی در این عرصه بر آنان حاکم شده که مشکلات ناشی از کرونا نیز بر آن اضافه شده است. در همین راستا ایسنا با تعدادی از کارآفرینان و مالکان اقامتگاه بوم‌گردی پیرامون مشکلات و چالش‌هایشان گفت‌وگو داشته که شرح آن را در ادامه می‌خوانید:
توجه مدیران به کمیت اقامتگاه‌هاست نه کیفیت آن
محمدحسن حسین‌پور،نایب‌رییس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی خراسان رضوی، در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به عدم تحقق وعده‌های دولت در حوزه گردشگری اظهار کرد: پس از شیوع کرونا ارائه بسته‌های حمایتی از طرف دولت در قالب تسهیلات و همچنین اعطای وام‌ها پیشنهاد شد که این اقدام در برخی موارد به صورت بسیار اندکی محقق گردید.
وی اضافه کرد: ما به عنوان جامعه اقامتگاه‌ها، دائم با این مراکز در ارتباط بودیم و مشکلات آن‌ها را پیگیری می‌کردیم. بانک‌ها به سختی به وعده‌های داده شده عمل می‌کردند و در اکثر مواقع نه تنها امهالی برای بازپرداخت وام‌ها نبود بلکه جریمه‌های خود را نیز از مدیران اقامتگاه‌ها اخذ می‌کردند.
نایب‌رییس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان ادامه داد: طبیعتا این یک بازی دو سر باخت برای اقامتگاه‌هاست چراکه برخی از مدیران برای حل مشکلات خود مجبور شدند اقدامات دیگری انجام داده و به عبارتی «وام در وام» کنند؛ در واقع به این اشخاص وام جدیدی اعطا شد تا بتوانند بدهی وام‌های قبلی خویش را بپردازند. به این ترتیب فرد خاطی که برای تاسیس اقامتگاه وامی با بازپرداخت ۸ درصد گرفته بود، مجددا مجبور شد وام دیگری برای جبران اقساط باقیمانده با نرخ ۱۲ درصد بگیرد.
حسین‌پور خاطرنشان کرد: در این ایام اکثر اقامتگاه‌ها بیکار یا تعطیل شد و حمایت‌ها آنطور که باید و شاید از آن صورت نگرفت و مشکلات‌شان نیز صدچندان گردید. متاسفانه اخیرا به جای حمایت برای رفع مشکلات موضوعاتی مثل اخذ مالیات و بررسی‌های اداره دارایی نیز به میان آمده و این موضوع موجب شده تمام اقامتگاه‌ها به نوعی در مشکلات غرق باشند.
وی در خصوص استقبال مردم از اقامتگاه‌های بوم‌گردی عنوان کرد: در حال حاضر رویکرد و اقبال نسبتا خوبی نسبت به اقامتگاه‌ها وجود دارد؛ به شرط آنکه بستر گسترش و توسعه آن نیز فراهم شود؛ علی‌الخصوص که برخی از اقامتگاه‌ها در این روزها توانستند پروتکل‌های بهداشتی را به شکل بسیار خوبی رعایت کنند و همین امر باعث استقبال خوب مردم از این اماکن گردشگری شد.
مدیر اقامتگاه کنگ کهن اضافه کرد: طی این مدت وعده‌ها به ندرت عملی شده و بسته‌های حمایتی نیز به هیچ‌وجه محقق نشد. از طرف دیگر ادارات دولتی و سازمان‌ها به جای رفع مشکلات تنها به دنبال آمارگیری هستند.
حسین‌پور خاطرنشان کرد: اعلام آمار بالا از سوی مدیران در تعداد اقامتگاه‌ها با دیگر استان‌ها نوعی رقابت به حساب می‌آید. به هیچ عنوان چیزی به نام امکان‌سنجی و ظرفیت‌سازی توسط اداره‌کل میراث فرهنگی در هر یک از مقصدهای گردشگری صورت نمی‌گیرد. برای مثال اگر قرار است در روستایی مانند کنگ مجوز بهره‌برداری اقامتگاه صادر شود، باید در ابتدا امکان‌سنجی صورت گیرد.
وی در خصوص راهکارهای رفع مشکلات اقامتگاه‌ها تشریح کرد: ما پس از ۲ سال پیگیری توانستیم جامعه‌ای تحت عنوان جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی را در استان به ثبت برسانیم که تاکنون این جامعه اختیارات خوبی را به دست آورده اما هنوز هم باید روی این قضیه کار شود.
نایب‌رییس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان بیان کرد: ما به این نتیجه رسیده‌ایم که مشکلات این حوزه را هیچکس بهتر از خود ما درک نمی‌کند و خودمان بهتر از هر ارگانی می‌توانیم مشکلات را مرتفع کنیم. البته این حوزه به حمایت‌هایی از سمت دولت و یا نهادهای مرتبط نیاز داشت که تا حدودی به سرانجام نرسید و در این مدت اقامتگاه‌داران در راه دشوار مواجهه با کرونا به شدت ضربه خوردند.
حسین‌پور تاسیس واحدهای غیرمجاز را از دیگر مشکلات این حوزه دانست و اظهار کرد: در کنار اقامتگاه‌های فعال، واحدهای غیرمجاز به شدت رشد کرده‌اند و متاسفانه هیچ نظارتی روی آن وجود ندارد. این واحدهای غیرمجاز می‌تواند به جامعه محلی و اقامتگاه‌های دیگر آسیب جدی وارد کند؛ برای مثال در روستای کنگ تنها ۵ اقامتگاه داری مجوز فعال بوده و ۲۰ اقامتگاه دیگر بدون مجوز در حال فعالیت هستند.
وی افزود: متاسفانه در اقامتگاه‌های غیرمجاز هیچ نظارتی روی میهمان‌ها وجود ندارد و این امر موجب می‌شود افراد بدون هدف گردشگری و استفاده از اقامتگاه‌ها وارد منطقه مورد نظر شده و باعث آسیب به هویت جامعه محلی و کسب‌وکار دیگر اقامتگاه‌ها شوند. این موضوع در اکثر روستاهای خراسان قابل مشاهده است.
نایب‌رییس جامعه حرفه‌ای اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان تصریح کرد: رسالت و هدف اقامتگاه به نوعی توسعه محلی و اشتغال‌زایی آن روستاست اما زمانی که این اتفاق برعکس رخ می‌دهد و واحد غیرمجاز در کنار دیگر موارد رشد می‌کنند، به جامعه محلی و باقی اقامتگاه‌ها آسیب جدی وارد شده و این موضوع موجب می‌شود گردشگران به آن روستا دیدگاه خوبی پیدا نکنند. این موضوع باید به صورت جدی مورد بررسی قرار گیرد.
حسین‌پور خاطرنشان کرد: در نهایت مشکل اقامتگاه‌ها در وهله اول عدم حمایت دولت از آن، در وهله دوم صدور بی‌رویه مجوز بدون امکان‌سنجی و ظرفیت‌سازی و در وهله سوم عدم برخورد و نظارت روی واحدهای غیرمجاز است که متاسفانه مانند قارچ رشد کرده و در حال حاضر به یک غده سرطانی تبدیل شده‌اند.
وعده‌ها همگی حرف بود و هیچکدام جنبه عملی نداشت
آزاده زارعی، مدیر یک اقامتگاه بوم‌گردی دیگر در خراسان رضوی، در گفت‌وگو با ایسنا به تعطیلی اقامتگاه‌ها و مشکلات به وجود آمده بابت کرونا پرداخت و اظهار کرد: در دوران کرونا با تعطیلی تقریبا صددرصدی اقامتگاه‌ها و تعدیل نیرو مواجه بودیم و در این مدت تمام هزینه‌ها را به اصطلاح «از جیب» پرداخت کردیم اما با توجه به اینکه گفته شده بود مردم پس از گذشت مدتی از شیوع کرونا سفرهای طولانی را از برنامه خود خارج خواهند کرد و به سفرهای کوتاه‌مدت روی می‌آورند، این صنعت جان تازه‌ای گرفته که موجب خوشحالی و مسرت است.
این مدیر اقامتگاه بوم‌گردی ادامه داد: در روند خدمت‌رسانی اقامتگاه‌ها به ناچار تغییراتی صورت گرفت و باید به مسائل بهداشتی توجه بیشتری می‌شد. با توجه به اینکه گردشگران همچنان در این روزها ماسک می‌زنند، مواد ضدعفونی‌کننده با خود همراه دارند و تاکید بیشتری بر بهداشت دارند، ما نیز باید با دقت بیشتری به این موضوع بپردازیم تا بتوانیم به بهترین شکل پاسخگوی نیازهای آنان باشیم.
زارعی خاطرنشان کرد: از آنجا که تقریبا ۸۰ درصد همکاران و اقامتگاه‌داران استان برای احداث و بازسازی وام گرفته بودند، با شیوع کرونا و تعطیلی‌ها، مشکلاتی برای آن‌ها پیش آمد. مدیران برای رفع مشکلات بانکی به وجود آمده وعده‌هایی از جمله ارائه انواع وام‌ها دادند. متاسفانه در این مدت تنها یک مرتبه امهال به مدت ۲ ماه و به حالتی که شاید شامل خیلی از همکاران نشد، صورت گرفت. بانک‌ها با وجود اینکه از شعبه مرکزی‌شان برای همکاری با مجموعه‌های گردشگری نامه داشتند اما با مشکلات ما کنار نمی‌آمدند و ادامه این مشکلات باعث شد که بسیاری از همکاران من اقدام به فروش اقامتگاه خود کنند که این موضوع آسیب اقتصادی جدی به بدنه کاری آن‌ها وارد کرد؛ متاسفانه وعده‌ها فقط حرف بود و هیچ کدام جنبه عملی نداشت.
این مدیر اقامتگاه بوم‌گردی اضافه کرد: به تازگی نیز دوباره وعده‌هایی داده شده اما متاسفانه باز هم اقدام موثری در این حوزه صورت نگرفت. من چندین مرتبه با ارسال نامه به بانک‌های مختلف و استانداری پیگیر موضوع شدم اما در جواب تنها با حرف رو به رو شدم و عمل خاصی ندیدم. در این روزها افرادی که اقامتگاه‌داری شغل اصلی آن‌ها بود، بسیار آسیب دیدند.
کارت و بن سفر، یکی از راهکارهای حل مشکل اقامتگاه‌های بوم‌گردی
وی در خصوص راهکارهای حل مشکلات این حوزه خاطرنشان کرد: مشکلات ما با وام حل نمی‌شود. وام تنها قرض روی قرض است. از نظر من اقداماتی مانند کارت سفر که در مجلس طرح آن مطرح شد، می‌تواند بهترین چاره برای حل مشکلات گردشگری کشور باشد. به عقیده من عرضه بن سفر به کارمندان که مردم را به سمت اقامتگاه‌ها ترغیب و تشویق کند، بهترین راه چاره است. باید گفت موضوعاتی که موجب شوند مردم اقبال بیشتری به اقامتگاه‌ها نشان دهند، می‌تواند بهترین اقدام و عمل برای رفع مشکلات باشند و موجب رونق تاسیسات گردشگری، به ویژه اقامتگاه‌های بوم‌گردی، شود.
زارعی تصریح کرد: این روزها مردم به سمت اقامتگاه‌ها می‌آیند اما با احتیاط و تعداد کم؛ چنین مساله‌ای تنها به دست دولت رفع و رجوع می‌شود. ما قادر نیستیم مردم را به زور به سمت اقامتگاه بکشانیم. اگر دولت بتواند تبلیغات خوبی برای اقامتگاه‌ها انجام دهد، این مشکل قابل حل خواهد بود.
این مدیر اقامتگاه بوم‌گردی ادامه داد: باید برنامه‌های تلویزیونی و مستندهایی برای معرفی اقامتگاه‌ها تهیه شود تا مردم بیشتر با زیبایی‌های این اماکن آشنا شوند و بدانند که به لحاظ رعایت پروتکل‌ها مشکلی در این اماکن وجود نخواهد داشت. اگر قرار باشد مشکل اقامتگاه‌ها با وام رفع شود، باید وام‌هایی با درصد پایین برای عالان این عرصه در نظر گرفته شود تا چاره‌ساز باشد.
زارعی صدور مجوزهای پی‌درپی و بی‌منطق را اقدامی بسیار اشتباه و آسیب‌زننده به حوزه فعالیت اقامتگاه‌ها دانست وگفت: صدور مجوز برای تاسیس اقامتگاه شامل آیتم‌ها و دستورالعمل‌هایی است که باید شخص متقاضی آن را در نظر گرفته و رعایت کند. صدور مجوز بدون در نظر گرفتن نیاز یک منطقه و عدم توجیه فرد، کاری بسیار اشتباه است. این روزها مدیران متاسفانه هیچکدام از این مسائل را در نظر نمی‌گیرند و به افرادی که هیچ آشنایی با این موضوعات ندارند، مجوز می‌دهند.
وی تصریح کرد: برخی نیز تنها برای گرفتن وام و بدون هیچ تخصصی قدم در این حوزه می‌گذارند و تنها به دنبال پول هستند. آن‌ها دغدغه‌ای برای ترویج جاذبه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی ندارند و البته به توسعه و رشد گردشگری کمکی نخواهند کرد.
این مدیر اقامتگاه بوم‌گردی ادامه داد: بزرگترین مشکلی که ما در حال حاضر با آن روبه‌رو هستیم، تاسیس اقامتگاه‌ها در هر منطقه بدون تحقیق و بررسی است که باعث بروز آسیب شدید به آن و مردم محلی منطقه شده است.
سیاست میراث فرهنگی در افزایش بی‌رویه اقامتگاه‌های بوم‌گردی اشتباه بود
عین‌الله پوریعقوب، مدیر یک اقامتگاه بوم‌گردی، در خصوص مشکلات اقامتگاه‌های بوم‌گردی در روزهای کرونایی به ایسنا گفت: گردشگری و تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی در شهرستان‌های کوچک همچون خواف پیش از کرونا نیز مشکلات خود را داشت. عدم معرفی کامل و کمبود آشنایی گردشگران از مناطق بکر گردشگری یکی از مشکلات عمده اقامتگاه‌های بوم‌گردی است. متاسفانه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و یا صداوسیما نتوانستند به شکلی درست و موثر به معرفی اقامتگاه‌ها بپردازند.
وی ادامه داد: آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری بی‌نظیر ایران به درستی به مردم معرفی نشده و این موضوع یکی از مشکلات عمده صنعت اقامتگاه‌های بوم‌گردی است که برای رفع آن اقدام به خصوصی انجام نشده است. گردشگران اغلب از طریق صفحات مجازی با فعالیت اقامتگاه‌های بوم‌گردی آشنا شده‌اند اما فقط تعداد اندکی از مسافران هستند که از طریق بیلبوردهای نصب شده در سطح شهر، مترو و یا از طریق برنامه‌های صداوسیما با این اماکن آشنا شده‌اند.
مدیر این اقامتگاه بوم‌گردی تصریح کرد: یکی از مشکلات ما در خراسان این است که مسافران تنها برای زیارت مضجع شریف امام رضا(ع) به مشهد سفر می‌کنند و توجه زیادی به باقی شهرستان‌ها ندارند.
پوریعقوب خاطرنشان کرد: از سال ۹۵ فعالیت اقامتگاه‌ها به طور جدی آغاز شد و در هر شهرستان یک یا ۲ اقامتگاه بوم‌گردی فعالیت داشت اما متاسفانه مسئولان مربوطه به جای فراهم کردن بسترها برای توسعه صحیح این صنعت، بر افزایش بی‌رویه تعداد اقامتگاه‌ها تمرکز داشتند. در حال حاضر در برخی مناطق که گنجایش جذب گردشگر بالایی ندارد، تعداد زیادی اقامتگاه بوم‌گردی در حال فعالیت است.
وی اضافه کرد: بسیاری از افراد برای تاسیس اقامتگاه وام‌های مختلفی دریافت کرده بودند، با شیوع ویروس کرونا و به دلیل نبود شغل جانبی از پس بازپرداخت اقساط سنگین وام‌ها برنیامده و مجبور به فروش اقامتگاه بوم‌گردی خود شده‌اند.
مدیر این اقامتگاه بوم‌گردی با اشاره به شرایط تسهیلات کرونایی و مشکلات آن خاطرنشان کرد: پس از شیوع کرونا و ضرر و زیان تاسیسات گردشگری توجه و حمایت بیشتری احساس می‌شد اما فقط برای امهال وام کسانی که پیش از کرونا نسبت به دریافت تسهیلات اقدام کرده بودند، جلساتی برگزار و تصمیماتی در این خصوص گرفته شد. مطابق وعده مسئولان باید ۳ ماه امهال صورت می‌گرفت اما اعما این دستورالعمل فقط برای یک ماه انجام شد. در مرحله‌ای که تصمیم برای امهال ۶ ماه گرفته شده بود، باز هم تنها یک ماه شاید اجرای این تصمیم بودیم. در واقع بانک‌ها تحت هیچ عنوانی پیگیر مسائل نیستند و مالکان اقامتگاه‌ها را با مشکل جدی مواجه کرده‌اند.
پوریعقوب گفت: مباحثی نیز مبنی بر پرداخت وامی تحت عنوان تسهیلات کرونا وجود داشت که اکثر همکاران از دریافت آن عاجز مانده و عده‌ای نیز حتی موفق به ثبت نام برای دریافت آن نشدند. وجود شرایط نامتعارف بانک‌ها همچون داشتن سه ضامن معتبر، مانع از ثبت‌نام برخی از همکاران برای دریافت وام کرونایی شد. پرداخت اقساط بانک نیز قرار بود با ۳ ماه استراحت آغاز شود که به این وعده نیز عمل نشد.
وی در خصوص میزان فعالیت اقامتگاه بوم‌گردی خود در شرایط کرونایی یادآور شد: با وجود اینکه در زمان‌هایی به غیر از وضعیت قرمز کرونا هم فعالیت داشته‌ایم اما متاسفانه مسافر و گردشگری نبوده که پذیرای آنان باشیم. در سال ۹۹ تقریبا هیچ فعالیتی نداشتیم و در سال جاری تاکنون و تنها به اندازه یک دهم سال ۹۸ توانسته‌ایم درآمدزایی داشته باشیم.
به ظرفیت‌های گردشگری مناطق تاسیس اقامتگاه بوم‌گردی بی‌توجهی می‌شود
هادی علیپور، مدیر اقامتگاه بوم‌گردی قوامیه در روستای ریاب شهرستان گناباد، نیز با اشاره به تسهیل دریافت مجوز اقامتگاه بوم‌گردی اظهار کرد: در زمان ما شرایط سختی برای تاسیس اقامتگاه وجود داشت. به عنوان مثال یکی از این شرایط ثبت ملی ملک بود. تاریخی بودن و قرار گرفتن این ملک در روستا نیز از دیگر شرایط دشوار آن زمان برای دریافت مجوز اقامتگاه بود. به مرور زمان این شرایط توسط سازمان میراث فرهنگی برداشته شد و در حال حاضر به این موضوع که آیا اصلا یک منطقه گنجایش ظرفیت گردشگری برای تاسیس اقامتگاه را دارد یا خیر، هیچ توجهی نمی‌شود.
وی به ایسنا گفت: مساله دوم عدم آموزش کسانی است که به این حرفه پا می‌گذارند. این افراد صرفا به خاطر دریافت تسهیلات به این حرفه ورود کرده و اقدام به تعمیر و بازسازی اقامتگاه و ملک خود می‌کنند. اگر هم با استقبالی مواجه نشود، از ملک خود استفاده شخصی می‌کنند. این‌ها کسانی هستند که اشاعه فرهنگ یک منطقه و ترویج غذای محلی برای‌شان اهمیتی ندارد.
علیپور خاطرنشان کرد: در سال ۹۹ با شیوع کرونا شرایط بسیار بدی را تجربه کردیم. آخرین توری که از اقماتگاه ما از اروپا بازدید داشت، مربوط به بهمن ماه ۹۸ بود. پس از آن به دلیل کرونا تعطیل مجموعه تعطیل شد. پس از ۳ تا ۴ ماه تعطیلی مرتبا به ما وعده امهال وام داده می‌شد اما در عمل هیچ اتفاق مثبتی رخ نداد. در حال حاضر نیز با وجود فراگیری موج پنجم کرونا فکر می‌کنم شرایط به گونه‌ای پیش خواهد رفت که تا یک ماه آینده مجبور به تعطیلی بشویم.
این مدیر اقامتگاه بوم‌گردی اضافه کرد: به عنوان یک مدیر اقامتگاه بوم‌گردی که حدود ۵ سال است در این حرفه مشغول به فعالیت هستم، به دلیل اینکه با وانت کار دیگری انجام می‌دهم، می‌توانم بیمه خود را پرداخت کنم. اگر قرار بود از بیمه بوم‌گردی استفاده کنم، باید ماهی یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بابت این موضوع پرداخت می‌کردم. درراستای حل این مشکلات جلساتی با فرمانداری و بیمه تامین اجتماعی برگزار شد تا به مشکلات بیمه بوم‌گردی رسیدگی شود. مشکلاتی دیگر از جمله اخطار به پخش موزیک برای گردشگران و اجبار به توجیه زنان گردشگر خارجی مبنی بر رعایت پوشش از دیگر مشکلات است. واقعا شرایط کار گردشگری در ایران دشوار است.
علیپور بیان کرد: باید به گردشگری بیش از این‌ها بها داده شده و برای آن برنامه‌ای ۲۰ ساله تنظیم و به آن عمل کرد. یکی از دلایلی که کشوری همچون ترکیه در جهانگردی پیشرفت کرده، عمل به برنامه‌هایش است. با بها دادن به صنایع دستی و احیای مجدد آن و همچنین ایجاد اشتیاق در ساکنان هر منطقه برای کمک به توسعه گردشگری، می‌توان به حل مشکلات امیدوار بود.
منبع:ایسنا
