این بنا در فاصله 6 کیلومتری شهر رفسنجان واقع شده است. خانه حاج آقا علی در سابق به خانه وقفی شهرت داشته است. این خانه دارای 12000 متر مربع مساحت و 7000 متر مربع زیر بنا است.

این مجموعه نمونه‌ای زیبا و باشکوه از معماری عصر قاجار است که در 5 کیلومتری جنوب شرقی رفسنجان و در روستای قاسم آباد واقع شده و مشتمل بر 8 قسمت بازار، آب انبار (تامین کننده آب اهالی که دارای سردری با آجرهای گلدار تزئین شده و دیوارهای آن دارای نقوش آجری و کاشیکاریهای زیبا است)، مسجد ، کاروانسرا ،حمام ، حسینیه ، یخدان (که در 2 کیلومتری قاسم آباد و در روستای عباس آباد حاجی است و تامین کننده یخ مورد نیاز اهالی بود) است که هر یک کاربری خاصی داشته اند. قدمت این بنا به قریب 130 سال می‌رسد.

خانه حاج آقا علی با زیربنایی بالغ بر 7 هزار متر مربع و با معماری زیبا و ایرانی یکی از بزرگترین و زیباترین خانه‌های خشتی و سنتی جهان به شمار می‌آید که توسط حاج آقا علی معروف به زعیم الله رفسنجانی (بزرگترین تاجر ایرانی آن دوره) در سال 1136 هجری خورشیدی بنا گردیده است.

در ساخت خانه یاد شده اصول و شیوه‌های معماری ایرانی به کار گرفته شده است. در هماهنگی با اقلیم منطقه و با وجود گرمای نسبتا زیاد، خشکی هوا، بادهای متغیر و وجود شن‌های روان بنا حالتی درونگرا داشته و با دیوار چینه ای نسبتا بلندی محصور گردیده است، دروازه‌ای رفیع و با عظمت ورودی این خانه با شکوه است، داخل خانه از قسمت های مختلفی شکل گرفته است.

بطور کلی قرینه سازی و حفظ تقارن از اصولی بوده که مد نظر معمار ساختمان قرار گرفته است. خانه دارای 86 اتاق (هفت دری، پنج دری، سه دری و پستو) بوده که در 4 بخش اصلی ساختمان حوضخانه، شاه نشین، پاییزی و زمستانی احداث گردیده‌اند.

یک آشپزخانه بزرگ و انبار بزرگ وظیفه تامین نیازهای این مجموعه را بر عهده داشته است. 4 حیاط، راهروهای سرپوشیده و روباز و 3 هشتی نیز ارتباط قسمت‌های مختلف این خانه را تامین می نموده است.

تالار حوضخانه : وسیعترین فضای سرپوشیده خانه است سقف آن در ارتفاع طبقه دوم با گنبدی عظیم پوشانده شده است. در زمینه مستطیل کار بندی شده و در مرکز آن کلاه فرنگی قرار گرفته است که نور فضای حوضخانه را تامین می‌نماید.

در وسط حوضخانه حوض مستطیل شکلی قرار دارد که در گذشته با حوض‌های حیات‌های جانبی در ارتباط بوده است و آب آن از طریق قنات تأمین می‌شده است حوضخانه در دو طبقه ساخته شده که در طبقه بالای آن تعدادی اتاق و دو تالار در ضلع شمالی و جنوبی قرار گرفته است.

نمای داخلی حوضخانه با با اندود گچ و گچبری‌های برجسته با طرح های اسلیمی تزیین گردیده است. تالار شاه نشین یا بهاره در مرکز ضلع جنوبی ایوانی نسبتا رفیع قرار دارد که در طرفین آن با حفظ تقارن دو راهرو دسترسی ایجاد گردیده است.

در این بخش ایوان به ارتفاع دو طبقه بالا کشیده شده است و دسترسی به طبقه فوقانی از طریق را پله انتهایی دو راهرو می باشد.

چون ارسی‌ها در اندرونی معمولا محل پذیرایی از مهمانهای خودی و وابستگان بوده در زیباسازی آن نهایت دقت به عمل آمده است که در ضلع شرقی و غربی آن بخاری‌های گچبری شده ساخته فضای داخل را بسیار زیبا و دلنشین نموده است.

تالارهای پاییزی و زمستانی در اضلاع غربی و شمالی بنا قرار گرفته اند و نسبت به تالار شاه نشین و حوضخانه کمی ساده تر اجرا گردیده اند.

منبع:همشهری