نوشته‌ها

ورشوی دزفول؛ ستاره‌ای رو به افول؟

مطلب حاضر یادداشتی از زهرا عباسی، فعال فرهنگی و هنری، با موضوع ورشوسازی در دزفول است و نسبت به از بین رفتن این هنر دستی هشدار داده است.

او در این یادداشت که آن را در اختیار ایسنا گذاشته می‌نویسد:

«اندامیش، دژپل و اکنون دزفول دیاری باستانی با قدمتی بیش از دوره ساسانیان است که در ادواری شاهد امپراطوری‌های ایلام و هخامنشیان بوده است. شهری کهن به بلندای تاریخ باستانی ۵۰۰۰ ساله که آمیزه‌ای از فرهنگ و تمدن اصیل را در تار و پود خویش جای داده است.

پل قدیم دزفول مهمترین اثر تاریخی این شهر که مغرورانه قصه ۱۸ قرن شکیبایی و پایداری را به تصویر می‌کشد گویی با افسونی خاص گذر زمان را بر چهره‌اش بی‌اثر کرده است. راه رفتن روی سنگ فرش‌های این پل از قصه  ۱۸ قرن مردمان و نسل‌هایی می‌گوید که دلهره و شادی‌هایشان در خشت خشت این پل ثبت گشته است. دلهره از صدای ضربات شمیرها و درفش برافراشته جنگ و شادی از صدای دهل و پایکوبی فاتحان مختلف، از بزگان تاریخی که صدای وعظ‌شان در این مکان طنین‌انداز شده بود و صدای خنده کودکانی که به بازی مشغول بودند. آسمان همان آسمان است و پل همان پل و ۱۸ قرن آدم‌هایی که آمدند و رفتند.

… و هنر که میراث‌دار تمدن یک سرزمین است و بار مسؤولیت آشکار کردن فرهنگ ملت‌ها را به دوش کشید تا که اثبات کند هر چه تاریخ سرزمینی طولانی‌تر باشد میراث فرهنگی آن پربارتر است.

کپوبافی‌های رنگارنگ با ساقه‌های جوان نخل که یادآور شکوه نخل و تاریخ بین‌النهرین بودند، خراطی که نسل‌ها از قدمت آن می‌گذرد، قلم نی دزفول که تنها قلم نی رنگدانه‌دار و تنها قلمی است که جنس آن از چوب نیست و شهرتی جهانی دارد و گیوه‌بافی که تاریخی هزار ساله را در تاروپودش به هم تنیده است تنها بخشی از میراث فرهنگی این شهر ۵۰۰۰ ساله است.

… و ورشو هنری لهستانی که با کاشت در خاکی با اقلیم و فرهنگ دزفولی، نهال و ثمره‌اش ایرانی شد و مرزهای زیبایی سرزمین مادری را در نوردید و با نوشیدن از چشمه شکوه و جلال هنر ایرانی اصالتی جدید و ایرانی یافت تا جایی که مشابه ورشو ایرانی در هیچ جای دنیا نمی‌توان یافت.

سینی ورشویی گرد با دالبری‌های باشکوه که در قلبش عظمت باغی از گل‌های ظریف قلم‌زنی مشاهده می‌شود و چشم‌ها را چنان محو و خیره می‌کند که گویی گذر زمان را از یاد می‌برند. هنری به قدمت یک قرن و ۳۰ سال که اوج رونق و بازار گرمی آن به دوره قاجار بازمی‌گردد. هنر قلم زدن ماهرانه دست استادانی که رویای باغِ گل‌های بهشتی را بر تن فلزی به نام ورشو که از جنس نیکل است ترسیم می‌کردند و نقش‌های گل و پیچک آن بر تن سینی و سماور و کاسه خودنمایی می‌کرد و از سبک زندگی در دزفول قدیم می‌گفت.

ورشو به رنگ نقره‌ای است و آلیاژی از ترکیب نیکل و روی و مس است که بعد از فرم گرفتن با نقش و نگارهای سنتی قلم‌زنی می‌شود. هر چند این هنر بیشتر در تولید ظرف و ظروف و قلیان و سماور و دله کاربرد دارد؛ در دنیای زیورآلات نیز دست‌سازه‌های ورشویی زیبایی را می‌توان مشاهده کرد. انگشتر، دستبند و گردنبند پلاک و زنجیر، گوشواره، بازوبند، سنجاق سر که با طرح‌های سنتی و جدید ساخته می‌شوند و زیبایی باشکوهی را از تلفیق قلم‌زنی در قلب فلز، ایجاد می‌کند؛ هنری زیبا که متاسفانه به دلایل بسیاری همچون عدم ساخته شدن صفحات این آلیاژ در ورطه انقراض افتاده است و اگر چاره‌ای برای آن اندیشیده نشود به زودی خاطره این هنر زیبا، سنتی و باستانی به تاریخ می‌پیوندد.

در حال حاضر تنها تعداد بسیار انگشت‌شماری از استادان در این حوزه مشغول به کارند و بیشتر آنها به خاطر مشکلات فراوان از جمله گران شدن قیمت آلیاژ، سختی و زمانبر بودن این هنر باستانی، عدم حمایت از هنرمندان و… آن را کنار گذاشته‌اند و اگر چاره‌ای اندیشیده نشود متاسفانه شاهد افول این ستاره دزفولی در آسمان هنر خوزستان خواهیم بود؛ خوزستانی که مهد تمدن و فرهنگ بشری بوده است و خواهد ماند.

هنر مهمترین سرمایه هر ملتی محسوب می شود و گنجی است که نشان می‌دهد هنرمندان آن سرزمین چه توانایی‌ها و قابلیت‌هایی داشته‌اند، سند افتخار و هویت ملتی را با هنر آن سرزمین به قضاوت می‌نشینند و به آیندگان نشان می‌دهد که نیاکانشان چگونه می‌اندیشیدند. هنر را باید چون میراثی گران‌بها ارج نهاد و برای آیندگان به میراث گذاشت تا که آنها نیز به نیکی از ما یاد کنند. همچنان که ما اکنون از تاریخ باشکوه بین‌النهرین و خوزستان یاد می‌کنیم.»

منبع:ایسنا

کپوی دزفول در آستانه جهانی شدن است

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول با بیان اینکه مراحل ثبت جهانی دزفول به عنوان شهر کپو در حال انجام است، گفت: کارشناسان یونسکو به زودی بازدید نهایی خود را از کارگاه‌های تولیدی و کپوبافی دزفول انجام می‌دهند و مجوز ثبت دزفول به عنوان شهر جهانی کپو صادر می‌شود.

به گزارش ایرنا عباس چراغ چشم روز چهارشنبه در نشست خبری با اصحاب رسانه در سالن جلسات اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول افزود: سازمان جهانی یونسکو هر شهری که دارای اثر ویژه باشد را به عنوان شهر جهانی آن اثر معرفی می‌کند.

وی با اشاره به ثبت ملی دزفول به عنوان شهر ملی کپو در گذشته، ادامه داد: ثبت جهانی این عنوان یک رویداد مهم است که باعث هدایت گردشگران خارجی به شهرستان دزفول می‌شود.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول با اشاره به احداث میدان کپو در این شهر بیان کرد: المان این میدان هم در حال ساخت است که بلافاصله بعد از تکمیل در میدان نصب می‌شود.

وی نامگذاری بلوار و خیابان به نام کپو، آموزش کپوبافی و ایجاد ۴۳ غرفه‌ ویژه کپو توسط شهرداری را از دیگر برنامه‌ها برای توسعه این صنعت در شهرستان دزفول برشمرد و افزود: مراکز و مدارسی در سطح شهرستان دزفول در حوزه کپو فعالیت دارند.

چراغ چشم توافق انجام شده بین اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با شهرداری دزفول را در زمینه صنایع دستی به ویژه کپو یادآور شد و گفت: بیمه کپوسازان نیز در حال پیگیری است.

وی با اشاره به تامین مواد اولیه کپوبافی از اعطای وام به کپوبافان خبر داد و افزود: هر فرد فعال در زمینه کپوبافی می‌تواند حداقل ۳۰۰ میلیون ریال وام با بهره پایین سه تا چهار درصد دریافت کند.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول با تاکید بر لزوم توجه به برخی صنایع فراموش شده این شهر نظیر ورشوسازی، مسگری، خیاطی و نیل سازی اظهارداشت: قرار است مرکز تحقیقات و پژوهش‌های ورشوسازی در دزفول راه اندازی شود.

وی با بیان اینکه دوره آموزشی ورشوسازی در دزفول برگزار می‌شود، افزود: اکنون فقط یک نفر در زمینه ورشوسازی در دزفول فعال است حال آنکه این آلیاژ از دیرباز مورد استفاده مردم دزفول در تولید سینی، قندان، پارچ، جام و قوری بوده است.

چراغ چشم همچنین درخصوص برنامه‌های اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول برای احیای صنعت نیل سازی گفت: حوض‌های نیل سازی در کنار رودخانه دز وجود داشته‌اند ولی به مرور زمان تخریب شده‌اند و باید احیا شوند.

هفت موزه در دزفول راه اندازی می‌شود

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول همچنین از راه اندازی هفت موزه در این شهرستان خبر داد و گفت: موزه مردم شناسی کرناسیون دزفول ۲ سال تعطیل بوده و متاسفانه برخی اموال آن به سرقت رفته‌اند که با کمک یک میلیارد ریالی خیران فعال شد.

وی افزود: موزه صنایع دستی شهرستان دزفول قرار است در خانه سوزنگر فعال شود تا علاوه بر بازدید گردشگران، آموزش قالی بافی، گلیم بافی و دیگر صنایع دستی در آن انجام و موزه به یک مکان چند بعدی تبدیل شود.

چراغ چشم بیان کرد: برای راه اندازی موزه صنایع دستی در خانه سوزنگر باید علاوه بر امنیت این خانه تاریخی، نیروی انسانی، مربی و استادکار نیز تامین شوند.

وی افزود: موزه باید هم محل دیدن و هم محل تحقیق و پژوهش باشد که برای این کار باید ضائقه مشروع جوانان را شناسایی و در این زمینه فعالیت کرد.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول همچنین از راه اندازی موزه آب یا آبیاری در محل تانکر قدیمی جنب قبرستان کاشفیه خبر داد و گفت: دزفول بعد از شهر ری دومین شهر لوله کشی ایران و شرکت آبیاری دزفول نخستین شرکت آبیاری کشور بوده است.

وی افزود: برای تبدیل این مکان به موزه آبیاری باید اقداماتی نظیر مرمت، بازسازی، تجهیز و تامین نیروی انسانی انجام شوند.

چراغ چشم چهارمین موزه را موزه آثار خطی عنوان و بیان کرد: بیش از یکصد کتاب خطی با قدمتی تا ۵۰۰ سال در شهرستان دزفول وجود دارد که با راه اندازی موزه آثار خطی در حمام تاریخی شاه رکن الدین از آنها محافظت می‌شود تا در معرض دید علاقه‌مندان قرار گیرند.

وی با بیان اینکه موزه مشاهیر دزفول در خانه تاریخی طلوعی افتتاح می‌شود، اظهارداشت: نمای ظاهری این خانه تکمیل شده ولی نمای داخل آن نیازمند مرمت است.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول افزود: پوستر، عکس و زندگینامه مشاهیر دزفول از جمله علما، نویسندگان، شعرا، متخصصان، پزشکان، نقاشان، صنعتگران و دیگر مشاهیر و استادکاران برجسته دزفول در این موزه قرار داده می‌شوند.

وی هدف از راه اندازی موزه مشاهیر را آشنایی نسل‌های جدید با شخصیت‌های دزفول دانست و ادامه داد: تلاش بر این است تندیس مشاهیر هم ساخته و در این موزه جانمایی شود.

چراغ چشم راه اندازی موزه زنده کشاورزی در باغ گودول دزفول را از دیگر برنامه‌های خود عنوان کرد و گفت: رایزنی‌هایی با برخی مالکان برای راه اندازی این موزه انجام شده است ضمن اینکه از طریق وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی پیگیر جذب اعتبار برای مرمت این باغ و محل استخراج آب هستیم.

وی با بیان اینکه موزه پل در ساختمان جنب پل قدیم راه اندازی خواهد شد، افزود: اسنادی در مورد پل قدیم نظیر یک نقاشی ارزشمند که سال‌ها قبل توسط گردشگران خارجی کشیده شده، داریم که در موزه پل قرار داده می‌شوند.

وی با اشاره به پیگیری صورت گرفته برای احداث موزه جامع و مرکزی دزفول گفت: مکاتباتی برای زمین این موزه با اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خوزستان، فرمانداری ویژه دزفول و شورای اسلامی شهر انجام و یکهزار و 500 مترمربع در نزدیکی میدان کپو پیشنهاد شد که برای موزه کافی نیست.

راه اندازی انجمن خیران میراث فرهنگی در دزفول

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول از راه اندازی انجمن خیران میراث فرهنگی در این شهرستان خبر داد و گفت: مرمت پل باستانی دزفول با جذب اعتبار در گذشته آغاز شده و اکنون مراحل پایانی خود را طی می‌کند.

وی افزود: مرمت و بازسازی پل باستانی دزفول همچنان ادامه خواهد داشت چراکه این پل از آجرکاری، ظریف کاری و مهندسی خاصی بهره مند است و ارزش باستانی بالایی دارد.

چراغ چشم گفت: برای نورپردازی پل قدیم دزفول برنامه ریزی شده تا به مکانی دل انگیز برای مردم تبدیل شود.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول با اشاره به قدمت بالای منطقه بنوت چغامیش گفت: این منطقه بیش از هفت هزار سال تمدن دارد که ظروف کشف شده در آن اکنون در موزه تهران نگهداری می‌شوند.

وی حفاظت از شهر باستانی جندی شاپور را از برنامه‌های میراث فرهنگی دزفول دانست و افزود: متاسفانه شاهد تعرض به تپه‌ها و ایجاد چاه‌های غیرمجاز در این منطقه تاریخی هستیم.

چراغ چشم بیان کرد: شهر جندی شاپور زیر خاک مدفون است که اگر اکتشاف در آن صورت گیرد و شهر از زیر خاک بیرون آید، گردشگران زیادی به منطقه جذب می‌شوند.

وی با تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیت‌های شهرستان برای جذب گردشگر افزود: برخی کشورها در حال ساخت ابنیه برای جذب گردشگر هستند حال آنکه ما به اندازه کافی ابنیه تاریخی داریم.

آژانس‌های گردشگری دزفول تقویت می‌شوند

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول اظهارداشت: جاذبه‌های گردشگری زیادی در شهرستان دزفول وجود دارد که با تقویت آژانس‌های گردشگری تلاش می‌شود گردشگران بیشتری در شهرستان حضور یابند.

وی درخصوص تخریب خانه‌های تاریخی دزفول گفت: اداره میراث فرهنگی هرگز مجوزی برای تخریب این خانه‌ها صادر نمی‌کند مگر اینکه جان شهروندان در خطر باشد که در این صورت هم فقط بخش خطرساز تخریب می‌شود.

چراغ چشم با اشاره به ارائه وام برای مرمت و تعمیر خانه‌های تاریخی بیان کرد: اغلب مسائل پیرامون تخریب خانه‌های تاریخی مربوط به مشکل مالی مالکان است که از سرمایه داران شهرستان درخواست می‌شود اقدام به خرید و مرمت این خانه‌های تاریخی دزفول به عنوان هویت تاریخی شهر کنند.

وی از اعطای وام کم بهره برای مرمت این خانه‌ها به مالکان خبر داد و افزود: برخی سرمایه داران دزفول در این زمینه ورود کرده‌اند و در یک مورد، سه خانه تاریخی توسط یک نفر خریداری شده که در حال مرمت هستند.

حمایت اداره میراث فرهنگی دزفول از سرمایه گذاری در زمینه بوم گردی

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول با اعلام حمایت از سرمایه گذاری در زمینه بوم گردی اظهارداشت: برخی اهالی در شهیون امکاناتی در خانه و زمین خود فراهم کرده‌اند و صنعت نو و جذاب بوم گردی را در منطقه فعال کرده‌اند.
وی همچنین درخصوص ساماندهی باغ ویلاها گفت: متاسفانه تاکنون برنامه‌ای در این زمینه وجود نداشته و هر کس اقدام به ساخت و ساز غیرمجاز در باغ خود کرده است.

چراغ چشم افزود: پیشنهاد شده یک کمیسیون با حضور اداره صنعت، معدن و تجارت و جهاد کشاورزی زیر نظر فرمانداری دزفول ایجاد و در این زمینه تصمیم گیری شود.

وی بیان کرد: باید با ایجاد آیین نامه و ساختار، نظارت بر باغ ویلاها افزایش یابد و مالکان تابع قوانین باشند تا بتوان از ظرفیت تورهای گردشگری نیز در این زمینه استفاده کرد.

سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دزفول خواستار همکاری رسانه‌ها با این اداره شد و گفت: حفظ و حراست و ترویج و پاسداشت میراث فرهنگی در دستور کار است و به دنبال رشد و پیشرفت دزفول هستیم.

وی افزود: رسانه‌ها چشم بینای جامعه هستند و انتقادهای منصفانه آنها راه را برای مدیران روشن می‌کنند لذا تلاش داریم به خوبی از این ظرفیت استفاده کنیم.

خبرنگاران حاضر در جلسه نیز درخصوص مسائل مختلف میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مطالبی بیان کردند.

منبع:ایرنا

دزفول شهر ملی کپوبافی ایران شد

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اهدای لوح ثبت ملی صنایع دستی به شهردار دزفول ، این شهر استان خوزستان را شهر ملی کپوبافی معرفی کرد.

به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از ایرنا، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان چهارشنبه ۲۱ آبان در آیین رونمایی از لوح ثبتی صنایع دستی دزفول در محل فرمانداری ویژه این شهرستان گفت: چهار شهر استان خوزستان به عنوان شهر ملی معرفی شده‌اند. ثبت ۲ شهر استان خوزستان به عنوان شهر ملی نهایی شده است، دزفول یکی از این شهرهاست که به عنوان شهر صنایع دستی معرفی و ثبت شده است. امید است این اتفاق بتواند شهر دزفول نماد شهر آجر با معماری شناخته شده در دنیا را بیشتر معرفی کند.

سید حکمت‌اله موسوی با اشاره به ظرفیت‌های فراوان دزفول در حوزه میراث فرهنگی گفت: با معرفی دزفول به عنوان شهر ملی کپوبافی، این شهر می‌تواند در تولید صنایع دستی برند شود. شهرهای بسیاری در کشور جای خود را به عنوان تولیدکننده برتر صنایع دستی باز کرده‌اند، کپوبافی در جای جای شهر و روستاهای دزفول جا باز کرده و افزون بر یکهزار و ۵۰۰ هنرمند صنعتگر در این حوزه فعالیت و مواد اولیه خود را از مواد دور ریز تهیه می‌کنند. صادر شدن صنایع دستی موجب صادرات فرهنگ، نگرش و توانمندی‌های جامعه محلی موردنظر و همچنین توسعه کپوبافی و صنایع دستی موجب جهش تولید در مجامع محلی می‌شود. معرفی این صنعت با ورود همه صنعتگران و حمایت‌ دستگاه‌های دولتی محقق خواهد شد، بخشنامه دولت درخصوص هدایای سنتی می‌تواند به یک فرهنگ تبدیل و از این صنعت حمایت شود.

موسوی درخصوص راه‌اندازی دبیرخانه کپوبافی در دزفول افزود: با راه‌اندازی این دبیرخانه با همکاری دستگاه‌های مختلف می‌توان گامی‌ در راستای ثبت جهانی کپوبافی دزفول برداشت و این شهر را به جایگاه واقعی آن رساند. سند شهر ملی کپوبافی تقدیم شهردار دزفول شد که امیدوارم با توجه به تلاش زیاد وی در راستای توسعه و ترویج فرهنگ و هنر بتواند زمینه ثبت جهانی این اثر را نیز فراهم کند.

شهردار دزفول، نیز در این آیین گفت: کپوبافی متعلق به منطقه شهیون دزفول است به همین دلیل میدانی در مسیر  دزفول به شهیون در حوالی تالار جام جم به نام کپو نامگذاری شده است. قدردان همکاری میراث فرهنگی با شهرداری در راستای حفظ و احیای آثار تاریخی هستیم. برای حمایت از هنرمندان و حفظ آثار آنها اقداماتی از سوی شهرداری دزفول انجام شده که امیدواریم در راستای معرفی هنر آنها موثر باشد. ۱۶۰ غرفه برای معرفی و فروش صنایع دستی در اختیار هنرمندان دزفول قرار گرفته که با تکمیل آن توزیع صنایع دستی نیز تسهیل می‌یابد. برای احیای قنات‌های دزفول، نیز اقداماتی انجام شده است.

بر اساس این گزارش، با رای نهایی سومین شورای راهبردی انتخاب شهر و روستاهای ملی، شهر دزفول، از استان خوزستان به عنوان شهر ملی کپوبافی اعلام و لوح ثبت شهر ملی صنایع دستی از طرف علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به شهردار دزفول، تقویم شد. پس از این آیین، با حضور مدیرکل میراث فرهنگی استان خوزستان و مسئولان محلی دزفول، میدان بین تالار جام جام و اردوگاه شهید رجایی در مسیر شهیون به نام میدان کپو نامگذاری شد. بازدید از کارگاه خراطی و کپوبافی از دیگر برنامه‌های مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان خوزستان از دزفول بود.

منبع:همشهری