بایگانی‌های سفره هفت‌سین - ایرانگردی و جهانگردی گشت تور

نوشته‌ها

سفره هفت‌سین، یاد‌گار آیین کهن نو‌روز

مارس 31, 2021/0 دیدگاه /در بلاگ /توسط Shahrzad Dehghani

آغاز سال نو از قدیم‌الایام با آداب‌و‌‌رسوم خاصی همراه بوده و مجموعه مناسبت‌‌ها‌‌ی نو‌‌روز‌‌ی منتهی به تحویل سال با اندکی کم‌و‌زیاد همچنان به قوت خود باقی‌مانده است. خانه‌تکانی، چهار‌‌شنبه‌‌سور‌‌ی، خرید عیدانه از قبیل پوشاک، آجیل و میوه، سفره هفت‌‌سین و… از جمله آداب به‌‌جا‌‌مانده هستند که همچنان گرامی داشته می‌‌شوند.

تکاپو‌‌ی روز‌‌ها‌‌ی پایانی سال به منظور پاسداشت آیین کهن نو‌‌روز‌‌ی که همواره در باور ایرانیان باستان از اهمیت و جایگاه خاصی بر‌خوردار بوده و رنگ و بوی سنت‌های گذشتگان را دارد.

فلسفه وجود‌ی سفره هفت‌‌سین که متشکل از ۷ عنصر اصلی به نشانه قداست نعمات خداداد‌‌ی است و پیوند نزدیکی با لایه‌‌ها‌ی اعتقاد‌‌ی، فرهنگی، اجتماعی و معنو‌‌ی داشته و هر یک از اجزا‌‌ی سفره مفهومی دارند.

سبزه از جمله اجزا‌‌ی تشکیل‌‌دهنده سفره است که پیش از فرا رسیدن نو‌‌روز به رسم خاصی از گندم، ماش، عدس و … در اصطلاح سبزه انداخته می‌‌شود و نشانی از رزق‌‌و‌‌روز‌‌ی و برکت سفره اهالی خانه در طول سال است که در روز سیزدهم نو‌‌روز آن را گره زده و در آب جار‌‌ی رها می‌‌کنند، در باور بسیار‌‌ی سبب رفع کدورت و بد‌ی‌ها شده و برخی نیز معتقد‌ند موجب گشایش بخت جوانان می‌‌شود.

سنجد نماد سنجیده و حساب‌‌شده عمل کردن در امور ما‌وقع بوده و سمنو که طی مراحلی سخت و با شیوه‌‌ای خاص از عصاره گندم به دست می‌‌آید سنبل قدرت، مقاومت و صبر در بر‌ابر سختی‌‌ها و مشکلات پیش‌‌آمده است.

سماق نماد برد‌‌بار‌‌ی است و طبق رسم قدیمی پدر خانواده باید آن را بکوبد و بر سفره بگذارد.

سیب نشانه‌‌ای از سلامتی و زیبایی است و چون بزرگان خانواده همیشه نگران سلامتی و نشاط اعضا‌‌ی خانواده هستند باید به دست آن‌ها بر سفره گذاشته شود.

سرکه نماد تسلیم و رضا، سیر نماد پاکیزگی و سلامتی بدن، سکه نماد رزق‌‌و‌‌روز‌‌ی و گل سنبل یا دسته سنبل گندم نشانی از شاد‌‌ی، طراوت و نیک‌‌خو‌یی است.

بر اساس پژو‌هش‌‌ها‌‌ی انجام‌شده در زمان هخامنشیان هفت‌چین وجود داشته چرا که ۷ عنصر سفره در ظروف چینی قرار می‌‌گرفته است، در زمان ساسانیان هفت‌‌سین متداول بوده و بعد‌ها به دلایلی منسوخ شده و سر‌انجام هفت‌‌سینی رواج یافته چرا که از هفت‌ سینی استفاده می‌‌شده و کم‌کم کلمه ی از میان رفته و هفت‌‌سین باقی‌‌مانده است.

در زبان باستان عدد ۷ به نام ا‌مر‌داد است که معنا‌ی زندگی و جاودانگی می‌‌دهد. بنا‌‌بر‌‌این ایرانیان باستان ۷ عنصر‌‌ی که با حرف سین شروع شده را انتخاب کرده‌‌اند.

همواره ۷ عدد مقدس بوده و برا‌‌ی مفاهیم مثبت و خوش‌‌یمنی هم‌چون هفت‌‌آسمان، هفت‌‌شهر عشق، هفت روز هفته و … استفاده می‌‌شده است.

هر آیین در ایران‌باستان سفره‌‌ای مخصوص به خود را داشته که در این میان سفره هفت‌‌سین با توجه به ارزش و اهمیت ویژه‌‌ای که داشته رنگین‌‌تر بوده است.

استفاده از قرآن، آیینه، شمع، تخم‌‌مرغ‌‌ها‌‌ی رنگی و ماهی قرمز که نماد حیات و زندگی است و با جنب‌‌و‌‌جوش مداوم خود در تنگ جریان پیوسته و تکاپو‌‌ی زندگی را یاد‌‌آور‌‌ی می‌‌کند.

اجزا‌‌ی هفت‌‌سین از چند روز قبل و یا روز تحویل سال بر رو‌‌ی سفره مخصوص و یا میز‌‌ی چیده شده و گاهی تا پایان فروردین ماه برقرار می‌ماند.

لحظه تحویل سال اعضا‌ی خانواده دور سفره نشسته و پس از آغاز سال نو بزرگان عید‌‌ی در نظر گرفته شده را که معمولا مبلغی پول و به نشانه برکت است به اطرافیان می‌‌دهند و همگی دورهم با شیرینی، شکلات، آجیل و میوه از خود پذیرایی می‌‌کنند.

هرچند دید و باز‌دید‌ها‌ی عیدانه در این روزها به دلیل شیوع بیمار‌ی کرونا کم شده و انجام مسافرت‌ها با اتخاذ قوانین بهداشتی و ویژه امکان‌پذیر است اما به امید گذر از این روزها‌ی سخت در هر خانه سفره هفت‌سینی پهن خواهد شد و اعضا‌ی خانواده هر چند در خلوت و بدون حضور بزرگان، آیین گرامی‌داشت نو‌روز را جشن گرفته و سنت‌های کهن آن را به جا خواهند آورد.

منبع:میراث آریا

فلسفه سین های سفره هفت‌سین نوروز را می دانید؟

مارس 18, 2020/0 دیدگاه /در بلاگ /توسط Shahrzad Dehghani

سین‌های سفره هفت‌سین هر کدام فلسفه و تاریخچه جالبی دارد که در این گزارش به آن پرداخته ایم.

ایرانیان از گذشته تا به حال نشان داده‌اند که علاوه بر اهمیت به پاکیزگی و اصول بهداشتی که در دین اسلام به آن توصیه شده است، همواره با حمایت از یکدیگر چالش‌ها را پشت سر گذاشته و پشت به پشت از پستی و بلندی‌های تاریخ گذشته‌اند.

این روحیه ایرانیان در سنت‌های باستانی و ارزشمند آن‌ها تجلی پیدا کرده است. یکی از سنت‌های ریشه دار در باور‌های ارزشمند و پایدار ایرانی، سفره هفت‌سین برای بدرقه سال رفته و استقبال از سال جدید است.در این گزارش فلسفه هر یک از سین های هفت سین را بررسی کرده ایم.

سیب

سیب یکی از ارکان مهم سفره هفت‌سین است. این میوه خوش آب و رنگ نتیجه رشد، نمو و به بار نشستن درختی برگ ریز از خانواده گلسرخیان است. این میوه که در برخی از فرهنگ‌ها مانند فرهنگ اهالی اسکاندیناوی، یونان و مسیحیان اروپایی قدیم اهمیت مذهبی و اساطیری دارد، در سفره هفت‌سین نمادی از سلامتی است.

ضرب‌المثل معروفی می‌گوید: «کسی که روزانه یک سیب بخورد، به پزشک نیازی نخواهد داشت.»

در اینجا بهتر است بدانیم سیب ضد سرطان، ضد کلسترول، تقویت‌کننده ایمنی بدن، درمان‌کننده دیابت، کنترل‌کننده سندرم روده تحریک‌پذیر، سم‌زدای کبد، افزایش‌دهنده استقامت بدن، سفیدکننده دندان‌ها، کاهش‌دهنده مشکلات تنفسی و افزایش‌دهنده سلامت استخوان است. این میوه از آلزایمر، آسم، تشکیل سنگ کیسه صفرا، آب‌مروارید، پارکینسون، هموروئید و آسیب سلول‌های مغزی جلوگیری می‌کند.

سیب ضد پیری است و شاید به همین دلیل براساس باور‌های اهالی اسکاندیناوی جوانی جاودان می‌بخشد.

سبزه

یکی دیگر از اجزای سفره هفت‌سین با نام سبزه شناخته می‌شود. سبزه گیاهی است که تحت عنوان کلی آن برخی از حبوبات همچون گندم، جو و عدس را می‌رویانند. این گیاه در سفره هفت‌سین نماد شادابی، خرمی و نوزایی است.

برخی از افراد معتقدند گره زدن سبزه در روز سیزده‌به‌در سبب باز شدن بخت جوانان دم بخت می‌شود.

در اینجا باید گفت گروه‌های طرفدار محیط زیست در سال‌های اخیر رویاندن سبزه سفره هفت‌سین را به چالش کشیده‌اند. آن‌ها معتقدند سبزه نوروز علاوه بر آنکه کلی از غلات را هدر می‌دهد، به معنای دور ریختن آب در شرایط بی‌آبی و خشکسالی است.

برخی دیگر از افراد مخالف رویاندن سبزه سفره هفت‌سین هم نگران کپک زدن غلات و انتقال آلودگی به محیط خانه هستند.
این ۲ دسته پیشنهاد می‌دهند که به جای سبزه، تخم سبزی برای خوردن و مصرف کاشته شود.

سمنو

سمنو که از جوانه گندم و آرد درست می‌شود، یکی دیگر از اجزای سفره هفت‌سین است. بنابر شواهد موجود منطقه خراسان ایران خواستگاه این خوردنی (دسر) چسبنده و شیرین است.

این دسر دارای کلسیم و پتاسیم است و مصرف متعادل آن به سالمندان و کسانی که دچار پوکی استخوان هستند، توصیه می‌شود.

سمنو در سفره هفت‌سین نماد فراوانی برکت است.

سیر

سیر یکی دیگر از اجزای سفره هفت‌سین است. این گیاه از راسته مارچوبه‌سانان، از تیره نرگسیان و زیر تیره پیازیان و سرده سیر است.

سیر تصفیه‌کننده خون، درمان‌کننده بعضی از انواع سل ریوی، سپری مقابل تیفوئید، دیفتری، مسکن سیاه سرفه و خروسک، تسکین‌دهنده درد دندان، از بین برنده زگیل، درمان‌کننده سینوزیت و برطرف‌کننده نفخ، یبوست و درد معده است.

در تاریخچه آن چنین آمده است:خوفو دومین فرعون از دودمان چهارم فرعون‌های مصر باستان قدیمی‌ترین و بزرگترین هرم از مجموعه سه‌گانه اهرام مصر را که امروزه با نام هرم بزرگ جیزه یا هرم خوفو شناخته می‌شود، ساخته است. در واقع این هرم به عنوان مقبره‌ای برای فرعون خوفو و به دستور او طی مدت ۱۰ تا ۲۰ سال ساخته شده‌است.

به دستور خوفو یک پر سیر روی بلندترین هرم جیزه حکاکی شد. سنگ نوشته‌ای دربارهٔ خواص طبی و درمانی سیر که روی یکی از سنگ‌های اهرام مصر حکاکی شده، نشان می‌دهد که مصریان هر روز صبح به کارگرانی که در بنای هرم کار می‌کردند یک پر سیر می‌خوراندند تا آن‌ها در مقابل بیماری مصون بمانند و بتوانند با دل و جرأت بیشتری بنای عظیم و بلندی، چون اهرام ثلاثه مصر را بسازند.

هرودوت تاریخ‌نگار یونانی نوشته است نخستین شورش تاریخ بشر توسط کارگران معبد خوفو به دلیل قطع شدن جیره سیر آن‌ها به وقوع پیوسته‌است.

پهلوانان یونانی نیز پیش از مسابقات المپیک یک دوره طولانی سیر مصرف می‌کردند.

در اینجا باید گفت سیر در سفره هفت‌سین نماد مناعت طبع و نشانه قناعت و یادآوری سیر چشمی است.

سنجد

یکی دیگر از اجزای سفره هفت‌سین با نام سنجد شناخته می‌شود. این محصول میوه گیاهی گلدار از رده دولپه‌ای‌ها، راسته گل سرخ‌سانان و تیره سنجدیان است.

سنجد برای تحکیم استخوان‌ها مفید است. این میوه علاوه بر جبران کمبود ویتامین c، ضد خونریزی، رفع کننده سموم معده و روده، بادشکن و مقوی قلب، ضدیرقان، درمانگر ورم کیسه صفرا، تب بُر و ضد بلغم است. شاید به همین دلیل است که در بسیاری از متون ادبی از سنجد به عنوان نماد فرهیختگی و فرزانگی یاد شده است.

این میوه بر سر سفره هفت‌سین نماد سنجیده عمل کردن و نشانه گرایش به عقل است.

سرکه

سرکه یکی دیگر از اجزای سفره هفت‌ سین است. این ماده یک محلول آبی از اسید استیک و مواد شیمیایی دیگر است. سرکه طبیعی ناظم متابولیسم (سوخت و ساز) بدن است.

این ماده بر سر سفره هفت‌سین نماد تسلیم و رضاست. در ادبیات و تمثیل ایرانی برای توصیف اضطراب، اشک و گریه از کلمه سرکه استفاده می‌شود.

سماق

از اجزای دیگر سفره هفت‌ سین می‌توان به سماق اشاره کرد. سماق درختچه‌ای است کوهستانی که میوه‌های خوشه‌ای دارد و میوهٔ آن پس از کوبیده شدن به عنوان چاشنی استفاده می‌شود.

سماق یک آنتی اکسیدان قدرتمند است. این چاشنی دوست‌داشتنی خاصیت ضد قارچی دارد و یک سلاح بسیار موثر علیه میکروب‌ها به حساب می‌آید.

سماق به کاهش کلسترول و قند خون کمک می‌کند و خواص ضد سرطانی دارد. مصرف این چاشنی از پوکی استخوان جلوگیری می‌کند.

در اینجا بهتر است بدانید سماق در سفره هفت‌سین نماد صبر و بردباری و مظهر طلوع و آغاز دوباره است.

سکه نیز سین مدرن سفره هفت سین است. سکه در سفره هفت‌ سین نمادی از افزایش دارایی است.

از اجزای دیگر سفره هفت‌سین می‌توان به قرآن کریم، آینه (نماد روشنایی)، ماهی (نماد زایش، تازگی، شادابی و تکاپو) و شمع (مظهر فروغ و روشنایی) اشاره کرد.

گفتنی است گروه‌های طرفدار محیط‌زیست و دوستدار حیوانات در سال‌های اخیر وجود ماهی در سفره هفت‌سین را به معنی کشتار سالانه میلیون‌ها قطعه ماهی و به تبع آن لطمه زدن به محیط زیست می‌دانند.

یکی دیگر از دلایل مخالفت آن‌ها با وجود ماهی در سفره هفت‌سین بیماری‌زا بودن ماهی‌ها و احتمال انتقال بیماری‌های خطرناک مثل سالمونلا به انسان است.

آنها با این استدلال که در تابلو‌های نقاشان قاجار اثری از ماهی قرمز نیست، معتقدند سنت گذاشتن ماهی در سفره هفت‌سین، ایرانی نبوده و وارداتی است، اما برخی دیگر معتقدند مجسمه‌های ماهی قرمز به جای مانده از دوره هخامنشیان نشان از حضور دیرینه ماهی قرمز در سفره هفت‌سین دارد. آنها می‌گویند یکی از برج‌های فلکی گاه شمار شمسی با نام برج حوت یا برج ماهی شناخته شده و ماهی قرمز نشانه‌ای از برج حوت است و در آثار به جای مانده از دوره ساسانیان دیده می‌شود.

به اعتقاد افرادی که باور دارند وجود ماهی قرمز در سفره هفت‌سین تاریخچه قابل توجهی دارد، ایرانیان در گذشته ماهی قرمز را بر سر سفره هفت سین می‌گذاشتند تا سال از برج حوت به برح حمل (اولین برج فلکی گاه شماری شمسی با نماد قوچ یا بره) تغییر کند.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان