موزه گرمابه و تاریخ شهر فاروج
حمام فاروج
موزه گرمابه و تاریخ شهر فاروج یکی از جاهای دیدنی این شهر است. حمام خزینه‌ای فاروج از بناهای دوره قاجاریه و در جنوب شرقی شهر و در بافت قدیمی واقع شده است و با قدمتی حدود ۲۰۰ سال از بناهای بجا مانده از دوره قاجاریه است که توسط یزدی‌های مقیم این شهر ساخته شده است این حمام با مساحتی بالغ بر ۳۳۰ مترمربع دارای دو در ورودی است، یک در از خانه صاحب حمام (سرایه دار) که برای افراد خاص بوده و در اصلی که برای عموم بوده و از داخل کوچه به حمام راه پیدا می‌کرده است. آب حمام از قنات جعفرآباد تأمین می‌شده و سوخت مخزن آن نیز در ابتدا چوب و در اواخر روغن سیاه بوده است. پوشش حمام طاق و گنبد بوده است و نورگیرهایی در رأس گنبد تعبیه شده است. این بنا به دلیل ویژگی‌های شاخص فرهنگی و تاریخی در سال ۱۳۸۷ به شماره ۲۳۱۰۷ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
حمام (گرمابه)
در ادیان مختلف، آیین شستشو، غسل و تطهیر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همین نیاز بشر به محلی برای شستشو و تطهیر، موجب احداث حمام‌ها شده است. حمام واژه‌ای است عربی، از ریشه حمم، حمام از جمله ابنیه مهم شهری و غیرمذهبی بوده که معمولاً در مراکز محلات و یا در مجاورت راسته‌های بازار و یا گذرگاه‌های اصلی احداث می‌شده است. در واقع در حمام علاوه بر خدمات بهداشتی و شستشو، خدماتی نظیر آرایش و حجامت، ختنه کردن، دندان کشیدن، شکسته‌بندی و… هم انجام می‌شده علاوه بر این حمام مرکز مبادله اطلاعات بود حمام محل کنترل مردم بود، حمام میعادگاه مردم محله بود، حمام مرکز رفاقت‌ها پیمان بستن‌ها و دوستی‌ها بود.
غرفه‌های موجود در موزه حمام فاروج
۱- سربینه:
محوطه ورودی حمام به‌وسیله یک پله و همراه با یک انحنای ملایم به هشتی کوچکی وصل می‌شود. با عبور از چند پله با همان انحنا به سربینه یا رخت‌کن می‌رسیم که زیباترین بخش حمام است. سه غرفه استاد حمامی (سر حمامی)، غرفه انگور و غرفه مراسم شیرواره چیدمان شده است.
غرفه استاد حمامی (سر حمومی):
حمامی (استاد حمام) صاحب یا اجازه دار و گرداننده حمام بود که پشت دخل می‌نشست و در واقع بالاترین منصب را در حمام او داشت. او افزون بر نشستن پشت دخل و حفظ پول و اشیای قیمتی مشتریان، وظایف دیگری نیز بر عهده داشت از جمله آن‌ها گرم نگه‌داشتن آب، رفت‌وروب گرمابه، خوشبو کردن فضای آن و…
غرفه انگور:
کشت انواع انگور از دیرباز در این شهرستان رواج داشته است و انگور فاروج به علت وجود آب‌وهوای مناسب به‌عنوان برترین و شاخص‌ترین محصول باغی منطقه مطرح بوده است. برخی از انواع انگوری که در این شهرستان کشت می‌شود عبارت‌اند از: ۱: عسکری ۲: یاقوتی ۳: شأنی ۴: فرخی ۵: کشمشی ۶: ریش بابا ۷: چفته (دیوانه) ۸: خلیلی
غرفه مراسم شیرواره (shir-wara) یاواره یا آلچیق:
دامداری در این شهرستان در کنار کار زراعت و باغداری به‌عنوان شغل دوم محسوب می‌شود و به علت وجود مراتع خوب و همچنین تأمین علوفه دام‌ها توسط خود کشاورزان، دامداری از رونق نسبتاً خوبی برخوردار است. در روزهای سخت کم شیری گوسفندان که شیر گوسفندان یک خانواده برای گذراندن زندگی آنان بسنده نمی‌کرد، اهالی دست یاری به‌سوی هم دراز می‌کردند و با بستن پیمان «شیرواره» و قرض دادن شیر به یکدیگر، باری از دوش هم برمی‌داشتند. این سنت به هزاران سال قبل برمی‌گردد و در اغلب مناطق ایران‌زمین وجود داشته است.
۲- گرمخانه:
فضای گرمخانه، مربع شکل است که دارای پوشش طاق و گنبدی بوده است و نورگیرهایی در رأس گنبد تعبیه شده است. در اطراف گرمخانه، غرفه‌های دلاک، عطاری، نمازخانه، باستان شناسی و در سمت غربی آن، خزینه حمام قرارگرفته است که سطح آن از سطح گرمخانه کمی بلندتر است.
غرفه دلاک:
دلاکی از ارکان مشاغل حمام بود. دلاکان جزو خدمة حمام بودند و بسته به بزرگی حمام بیش از دو یا سه نفر بودند. هر مشتری با دلاک خاصی طرف بود و کار مشتری را تا آخر یک دلاک انجام می‌داد. دلاک‌ها علاوه بر استحمام کارهایی نظیر حجامت و جراحی‌های کوچک و کشیدن دندان، کیسه‌کشی، صابون‌زنی، مشت‌ومال، خال‌کوبی، حنا بستن و… را نیز انجام می‌دادند.
غرفه عطاری:
درگذشته عطاری‌ها بنیان طب سنتی این سرزمین را تشکیل می‌داده‌اند. شهر فاروج دارای پوشش گیاهی متنوع، کوهپایه‌ها و دشت‌های آکنده از انواع گیاهان دارویی بوده است که از مهم‌ترین گونه‌های دارویی آن از کانی، گل گاوزبان، اسطوخودوس، آنغوره، مخلصه، آویشن، کاکوتی و… را می‌توان نام برد که در غرفه عطاری با فضا آرایی زیبایی بخشی از گیاهان دارویی به نمایش درآمده است.
غرفه شخصیت‌های فاروج:
به‌منظور آشنایی هرچه بیشتر با شرح‌حال بزرگان این دیار، غرفه شخصیت‌های فاروج برپا شده است و در کنار سردیس‌های به‌نمایش‌درآمده در این موزه، اطلاعاتی پیرامون شخصیت‌ها، ارائه شده است.
غرفه باستان‌شناسی:
وجود تپه‌ها و محوطه‌های مختلف پیش‌ازتاریخ از جمله تپه یام، گلور تپه و. . در نقاط مختلف شهرستان نشان‌دهنده حضور انسان و پویایی تمدن چندهزارساله منطقه است.
اشیای غرفه باستان‌شناسی موزه شامل ظروف سفالین از دوران پیش‌ازتاریخ با قدمت چندهزارساله، دوران تاریخی و دوران اسلامی است که شامل ظروف نگهداری مایعات و غذا، پخت‌وپز در زندگی روزانه مردمان منطقه و همچنین اشیا مفرغی که شامل حلقه و انگشترهای مربوط به تمدن اشکانی با قدمتی حدود دو هزار سال است که از نقاط مختلف استان و یا شهرستان به‌دست‌آمده و در این غرفه به نمایش گذاشته شده است.
صنایع‌دستی (جوراب‌بافی)
صنایع‌دستی در استان خراسان شمالی که سکونتگاه اقوام مختلف کرد، ترکمن، ترک، کرمانج، فارس و تات است از تنوع و گوناگونی کم‌نظیری برخوردار است جوراب‌بافی، کیسه حمام، سفره محلی (گلیم)، قالی‌بافی، تابلوفرش، پارچه‌بافی (چادرشب) که توسط مردم این شهرستان بافته می‌شود.
غرفه جوراب‌ها و دستکش‌ها که مختص این منطقه است، این جوراب‌ها و دستکش‌ها توسط پنج میل کوتاه چوبی و به کمک دستان زنان از پشم‌های رنگین بافته می‌شود. نقوش روی جوراب‌ها و دستکش‌ها برگرفته از حیوانات و اشیای است که در آن مناطق وجود دارد.