نوشته‌ها

ثبت جهانی بندر کنگ تا ۳ سال دیگر

بافت تاریخی کنگ و هر آنچه که مربوط به آن است از جمله منظر و میراث فرهنگی ملموس و غیرملموس، در قالب پرونده میراث تاریخی در فهرست موقت یونسکو ثبت می‌شود تا سه سال دیگر مورد ارزیابی قرار گیرد.

ایوب زارعی شهردار بندر کنگ در استان هرمزگان و رئیس پایگاه بافت تاریخی این بندر درباره پرونده ثبت جهانی منظر فرهنگی بافت تاریخی بندر کنگ و اقداماتی که در راستای این بافت انجام شده به خبرنگار مهر گفت: سال گذشته پرونده میراث فرهنگی بندر کنگ را به معاونت میراث فرهنگی کشور ارسال کرده‌ایم تا این پرونده در فهرست میراث موقت یونسکو قرار گیرد. به نظر می‌رسد در سه سال آینده این پرونده مورد بررسی قرار گرفته و در فهرست میراث جهانی ثبت شود. به همین منظور اقداماتی را در راستای غنی سازی پرونده بافت تاریخی انجام داده‌ایم.

وی گفت: ما همیشه هر آسیبی که دیده‌ایم از فرهنگ‌های وارداتی بوده است. حالا یا این فرهنگ‌های وارداتی در ضوابط شهرسازی می آمده که منجر به تضاد و تقابل بین مردم می شده یا در رفتار و زندگی و غذا و میراث ناملموس ما نمود پیدا می‌کرد. مردم شهر کنگ از میراث شأن نگهداری می‌کردند اما داشتند به تدریج از میراث فرهنگی زده می‌شدند، چون وقتی وقتی می‌خواستند مجوز بگیرند سردرگم بودند از بندر باید دو ساعت تا بندرعباس می‌رفتند فقط برای گرفتن مجوز تعمیر خانه. کار فرهنگی در این زمینه نشده بود. شاید دو خانه تملک شده بود اما همان‌ها هم مرمت نشده بودند.

زارعی بیان کرد: ما خیلی وقت‌ها میراث فرهنگی، محیط زیست و منابع طبیعی را مانع می‌دانیم در حالی که اینها منبع هستند. میراث فرهنگی منبع لایزال جاری و ساری است. اگر ما به توسعه پایدار فکر کنیم باید به سمت حفاظت از داشته‌های فرهنگی مان برویم. همیشه در فکرمان این بود که چرا مردم با شهرداری مشکل دارند. جواب این چرایی‌ها در ضوابط و دستورالعمل‌های وارداتی بود. مثلاً اگر می‌خواستیم طبق طرح تفصیلی عمل کنیم برای باز شدن معبر، باید میراث فرهنگی مان را از بین می‌بردیم. تا اینکه مطالعاتی در این زمینه انجام شد. مهم‌تر اینکه حس تعلقی را در بین مردم به وجود آوردیم. آن هم به وسیله کاربری‌های محرکی که به وجود آوردیم. به عنوان مثال خانه هنرمندان صنایع دستی یا موزه مردم شناسی را ایجاد کردیم. در عین حال مطالعات بافت تاریخی را انجام دادیم همه این کارها را همزمان با هم جلو بردیم. ما به رسانه و مخصوصاً مدیا اعتقاد زیادی داریم چون می‌تواند انقلابی به وجود بیاورد. از آنچه ما غافل هستیم از نگاه یک فیلمبردار غافل نمی‌ماند. سال ۹۲ فیلم اوزال را کار کردیم و باعث شد داشته‌هایمان را بهتر ببینیم. وقتی این داشته‌ها و ارزش‌ها به تصویر کشیده می‌شود بهتر می‌توانیم برنامه ریزی کنیم که ارزش‌های شهرمان چیست. اگر امروز بندر کنگ حرفی در مجامع دانشگاهی دارد؛ بخشی از آن به خاطر معرفی خوب و کار کردن در این زمینه است. ما حتی خودمان هزینه ساخت چند فیلم مستند را دادیم و منتظر وزارت ارشاد و صدا و سیما نشدیم. چون ما هم ذی نفع هستیم پس احساس مسئولیت کردیم.

گردشگر بی کیفیت نمی‌خواهیم

شهردار بندر کنگ درباره اقامتگاه‌های بافت تاریخی گفت: در حال حاضر در بافت تاریخی کنگ دو خانه بوم گردی داریم یک مجموعه اقامتی و گردشگری نیز در پارک کوهین داریم که ۷ حجله سنتی به اقامتگاه تبدیل شده‌اند و برای گردشگران مورد استفاده قرار می‌گیرد و افرادی که به ما معرفی می‌شوند نیز می‌توانند از آن اقامتگاه‌ها برای مراسم ازدواج خود استفاده کنند. ما نمی‌خواهیم گردشگران بی کیفیت به بافت تاریخی وارد شوند باید کنترل شده باشد که مردم هم آسیب نبینند. بنابراین نمی‌خواهیم هر کسی با هر کیفیتی بوم گردی راه بیندازد. به همین دلیل کسی که متقاضی راه اندازی بوم گردی می‌شود باید بتواند استانداردها را رعایت کند و آموزش ببیند.

وی افزود: خانه یونسی با مالکیت دولتی در بافت تاریخی برای بوم گردی در اختیار فعالان گردشگری قرار گرفت. پس از آن خانه یوسفی به بوم گردی تبدیل شد و حالا هم سه خانه تاریخی شخصی درحال مرمت است تا به فضای اقامتی تبدیل شود. یک خانه تاریخی دیگر برای پایگاه دریانوردی و لنج سازی مرمت و به بهره برداری رسید. خانه‌ای هم برای پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی بندر کنگ مرمت شد. موزه مردم شناسی هم قبل از من توسط ناخداهای قدیمی درحال تجهیز بود ما هم آن را کامل مرمت کردیم تا اکنون به عنوان موزه مردم شناسی و دریانوردی مورد استفاده قرار گیرد.

زارعی در پاسخ به اینکه اینکه چرا در خانه صنایع دستی بندر کنگ، آشپزخانه راه افتاده چون این بو و فضای بوجود آمده، با مکانی مختص به صنایع دستی در تضاد است گفت: هنرمندان صنایع دستی خیلی فروش نداشتند بنابراین می‌خواستند در کنار کاری که انجام می‌دهند، درآمد مکملی هم داشته باشند تا بتوانند مخارج این مکان را تأمین کنند. الان چند مغازه راه انداختند و کارهایی که مکمل فعالیت‌هایشان هست و حالا می‌توانند آشپزخانه مستقلی داشته باشد.

باید تعامل را یاد بگیریم

وی همچنین درباره تعامل میان میراث فرهنگی و شهرداری در بندر کنگ گفت: ما باید تعامل را یاد بگیریم زمانی که با میراث فرهنگی تعامل کنم آن وقت میراث فرهنگی به شهرداری از دیدگاه دیگر نگاه نمی‌کند بلکه می‌گوید شهرداری هم در تیم ماست. عملکرد شهرداری براساس طرح تفصیلی است و با نگاه میراث فرهنگی متضاد است ولی زمانی که نگاه‌ها در جهت حفاظت از میراث فرهنگی شهر باشد دیگر این دو نهاد با هم در تقابل نیستند. بنابراین ما در جایی سرمایه گذاری و هزینه کردیم که به عنوا مثال در تملک میراث فرهنگی بود چون معتقدیم کار برای شهر انجام شده است و مردم آن. نه برای اداره میراث فرهنگی.

زارعی بیان کرد: برای افزایش ظرفیت اقامتی بندر، هتل بوم گردی و یک هتل سه ستاره با چهار اتاق نیز افتتاح می‌شود. ما قطعاً نمی‌توانیم جلوی ورود گردشگران را به بندر بگیریم اما سعی می‌کنیم با ظرفیت اقامتی مناسبی که ایجاد می‌کنیم و فعالانی که آموزش می‌دهیم کم کم زمینه جذب گردشگران با کیفیت را فراهم کنیم. تا انی بافت تاریخی شبیه به جزیره هرمز نشود و خارج از ظرفیت، گردشگر نپذیرد. به همین دلیل هر کسی که متقاضی ایجاد بوم گردی می‌شود باید بتواند استانداردهایی را رعایت کرده و آموزش ببیند. دفتر توسعه گردشگری و سرمایه گذاری شهرداری نیز برای همین کار ایجاد شده است.

استفاده از ظرفیت گردشگری کیش و قشم برای بندر کنگ

زارعی همچنین درباره استفاده از ظرفیت گردشگری جزایر و شهرهای دیگر نزدیک به بندر کنگ نیز گفت: در حال طراحی مسیری هستیم تا گردشگران از کیش و قشم بتوانند با شناور به بندر کنگ بیایند در این زمینه با مسئولان مناطق آزاد دو جزیره صحبت‌هایی نیز کرده‌ایم. بندر کنگ تنها شهر بندری است که در آن طرح ویژه به جای طرح تفصیلی کار می‌شود در حاشیه خلیج فارس چنین طرحی را نداشتیم. نگاه برنامه توسعه ۲۰ ساله برای شهر و برنامه ۵۰ ساله برای حفاظت از میراث و توسعه گردشگری داریم من معتقدم که شهردار شهر کنگ هستم نه شهردار شهرداری بندر کنگ. بنابراین اگر کاری هم در شهر انجام می‌شود همه درآمد است نه هزینه.

وی توضیح داد: ما با میراث فرهنگی برای حفاظت از بافت تاریخی همکاری کردیم اگر می‌خواستیم بافت را تخریب کنیم و چند خیابان باز کنیم، باید چندین برابر هزینه می‌دادیم اما با یک مطالعه درست آن را نگه داشتیم ضمن اینکه فرهنگ مان را هم نابود نکردیم. چون معتقدیم فرهنگ است که شهرها را از یکدیگر متمایز می‌کند. پس هر زمان روی این موضوع کار شد ما سود کرده‌ایم. ما معتقد نیستیم که به جای فعالیت‌های عمرانی در حال هزینه کرد هستیم چون هر روز اعتماد مردم را بیشتر به دست می‌آوریم. وقتی این اقدامات انجام می‌شود، افراد برای سرمایه گذاری راغب تر خواهند بود و ارزش زمین نیز بالاتر می‌رود. اینها برای شهر درآمد پایدار ایجاد می‌کند. ما شهری هستیم که نه بدهکاریم و نه فعالیت‌های عمرانی مان متوقف شده بلکه چون کار فرهنگی می‌کنیم؛ هر روز سود آن را می بریم.

مهمترین جاذبه‌های بندر تاریخی کنگ

بندر تاریخی کنگ قرار است به عنوان دومین شهر تاریخی ایران در فهرست یونسکو ثبت جهانی شود. پرونده این شهر با همه جاذبه هایش از دریا تا بادگیر ، برای درج در فهرست پیشنهادی آماده شده است.

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: بندر کنگ در استان هرمزگان تقریباً یک ساعت و نیم با بندرعباس به عنوان شهر مرکزی استان هرمزگان فاصله دارد. شهری که فرهنگش با دریانوردی و خلیج فارس گره خورده است.

بندر کنگ دومین شهر تاریخی ایران است که در روزهای آینده به فهرست پیشنهادی ثبت جهانی یونسکو اضافه می‌شود. این شهر تاریخی دارای پایگاه جهانی دانش و مهارت ساخت لنج و دریانوردی خلیج فارس است چون در سال ۲۰۱۱ این دانش در فهرست میراث ناملموس بشری به ثبت رسیده است.

وجه تسمیه کنگ شهری بین دو آب است و یک خور یا خلیج کوچک در آن وجود داشته است. با توجه به پیشینه تاریخی خور سور، خور کنگ و بررسی شکل گرفته در بسیاری از کشورهای پیشرفته با استفاده از تکنیک ایجاد خود زیرساخت‌های حمل و نقل دریایی گردشگری و تغییر کاربری لنج سنتی صیادی تحول جدیدی در اقتصاد دریایی منطقه به وجود آورده‌اند.

یکی از مهمترین جاذبه‌های بافت تاریخی بندر کنگ داشتن مناره و بادگیر است. مناره‌ها که در لغت به معنای کانون نور و روشنایی هستند در سطح بافت تاریخی وجود دارند. در این بافت، هر محله یک یا دو مسجد با مناره دارد. همین موضوع موجب شده تا در تمام دیدها و منظرها، مناره‌های مساجد به عنوان عنصری شاخص در کنار بادگیر و درختان نخل و لوز دیده شود.

بادگیر در کنار مناره‌ها جاذبه مهم بافت تاریخی بندر کنگ در روز و شب است. در شب این بادگیرهای نورپردازی شده، جلوه‌ای بسیار زیبا به بافت تاریخی می‌دهد. بادگیر اولین کولر تاریخ بشر است که به عنوان یک راهکار اقلیمی در معماری این منطقه حضور پررنگی دارد. در حال حاضر ۹ تیپ بادگیر به تعداد ۳۲۰ دستگاه وجود دارد که یک سیستم کاری بادگیرها به این نحو است که هوای مطلوب را گرفته و آن را به داخل اتاق‌های اصلی ساختمان هدایت می‌کنند.

هر خانه یک بادگیر داشته و برخی از خانه‌ها بادگیرشان را از بین برده است. این خانه‌های تاریخی اگر تا چند سال پیش به عنوان خانه فرسوده معضلی برای بافت بوده‌اند اکنون یکی از مهمترین جاذبه‌های بندر شده‌اند به نحوی که تعدادی از آنها کاربری گردشگری و فرهنگی پیدا کرده‌اند. برخی نیز به اقامتگاه بوم گردی تبدیل شده‌اند و حالا هر کسی حتی با سردر این بناهای تاریخی عکس می‌اندازد و دیگر نگاه به آنها تخریبی و فرسایشی نیست.

یکی از بناهایی که اکنون کاربری دیگری به خود گرفته است مربوط به بنایی بسیار زیبا و اصیل است که در سال ۹۶ پس از ۴۰ سال متروکه بودن برای استفاده کاربری محرک در بافت تاریخی مرمت و به عنوان پایگاه ملی میراث فرهنگی بافت تاریخی و انجمن معماری شهرسازی بندر در سال ۹۷ افتتاح و راه اندازی شد. چوب‌های در و پنجره این بنا از جهاز بوم مستهلک شده‌ای با کاربری تجاری استفاده شده است. درب و پنجره محدوده بافت تاریخی بندر معمولاً از نوع ساج است که از چوب‌های جهاز از کار افتاده بازیافت می شده است.

در کنار همین پایگاه، بنایی است که در گذشته کارآیی تجاری داشته و پس از ۵۰ سال متروکه بودن مرمت و به عنوان محرک در بافت تاریخی با ارائه خدمات کافه سنتی راه اندازی شد. رو به روی این کافه، یک خانه تاریخی وجود دارد که با تغییر کاربری فعالیت می‌کند.

همچنین بزرگترین و جذاب ترین خانه بندر تاریخی دارای پنج بادگیر است.

شاید بتوان گفت که بعد از خانه‌های تاریخی کنگ، برکه‌ها یا همان آب انبارها از نظر فرمی شاخص ترین کالبد معماری در محدوده بافت هستند. به دلیل اهمیت جمع آوری آب باران و دسترسی به آب شیرین در بندر، بناهایی با پایه استوانه‌ای و سقف گنبدی در فواصل معینی ساخته شده است. به مجموعه این برکه‌ها در کنار هم پارک موزه برکه آب خاورمیانه می‌گویند.

محمد ابراهیم ابراهیمی یکی از ناخدایان قدیمی بندر کنگ به جاذبه‌های بافت تاریخی بندر اضافه کرده است این موزه شخصی مجهز به تجهیزات دریانوردی است. غیر از این یکی دیگر از خانه‌های تاریخی بندر نیز به موزه مردم شناسی و دریانوردی تبدیل شده است عصرها در موزه، ناخداها دور هم جمع می‌شوند و درباره خاطراتشان از دریانوردی حرف می‌زنند. اینجا توسط ناخداها اداره می‌شود. در موزه مردم شناسی یک حجله، یک برکه و بادگیر نیز وجود دارد.

روبه روی این موزه نیز یک لنج معروف به لنج بوم مسی قرار گرفته که نشان می‌دهد در سالهای دور دریانوردان چه اتفاقاتی را با این بوم مسی پشت سر گذاشته‌اند این بوم هم به جاذبه‌های بافت تاریخی و دلاوری دریانوردان افزوده است.

خانه هنرمندان هم از بناهای مهم این بافت است که در راستای پاسداری از آئین و سنت‌های منطقه در نظر گرفته شده و هنرمندان از رشته‌های مختلف به اینجا می‌روند و فعالیت‌های هنری انجام می‌دهند. در خانه صنایع دستی بانوان نیز هنر دست زنان بندر کنگ به نمایش گذاشته شده است خانه‌ای که در آن زنان هم آموزش می‌بینند هم کارهایشان را در معرض دید قرار داده و هم به فروش می‌رسانند. اینجا پاتوق گردشگران شهر است.

در این خانه می‌توان گلدوزی، سوزن دوزی گلابتون دوزی، روبان دوزی، قلاب بافی، حصیربافی، نقش حنا انجام می‌شود و با این هنرها، صنایع دستی بندر تأمین می‌شود.

تنها زنان نیستند که می‌توانند صنایع دستی فاخر تولید کنند، بزرگترین صنایع دستی مردان در بندر کنگ واقع شده است لنج‌های چوبی که آنها می‌سازند، بزرگترین صنایع دستی جهان هستند هر چند که این رشته جز رشته‌های صنایع دستی نیست اما بزرگترین کار دستی مردان جنوبی کشور است.

لنج سازی یکی از مهمترین فعالیت‌های این بندر محسوب می شده و هست. در حال حاضر کوهین دریا مکانی است که لنج سازان در آنجا یا لنج‌های چوبی را تعمیر می‌کنند و یا لنج‌های فایبرگلاس و فلزی را سر و سامان می‌دهند شاید بتوان به این مکان بیمارستان لنج‌ها گفت. بارگیری و پارک شدن لنج‌ها برای کسانی که دلشان می‌خواهد رفت و برج قایق‌های غول پیکر را ببینند جذاب است.

قلعه پرتغالی‌ها و برج مدور نیز از جاذبه‌های دیدنی دوره صفویه و سلجوقیه است که از سنگ و ساروج ساخته شده‌اند. این دو اثر تاریخی اگرچه باقی مانده از آثار بزرگ‌تری هستند اما همچنان جزو جاذبه‌های کنار ساحل محسوب می‌شوند.

مسجد دو محرابه هم از آثار سنگی بندر گنگ است که در ضلع غربی و بر روی هسته شهر قرار دارد و دارای دو طبقه مجزا و هر طبقه دارای یک محراب است این مسجد از مصالح سنگ‌های رسوبی و مرجانی با ملات ساروج ساخته شده و برای مسقف کردن این بنا از طاق چهار گرده پوش و تویزه های کمانی و سنگی سوار بر ستون‌های قطور مربع شکل بهره گرفته‌اند. در ضلع جنوبی این مسجد آثاری از یک حمام سنتی با پلان مستطیل شکل در سال ۹۷ کشف شده است.

آثار تاریخی بندر کنگ تنها به بافت تاریخی محدود نمی‌شود کمی آن طرف تر از شهر، قلعه لشتان از دوره هخامنشیان باقی مانده است و به دلیل شکل و شمایل کوه‌ها و سنگ‌ها، جلوه‌ای زیبا به آن داده است.

در پارکی نزدیک به بافت تاریخی هم با نام کوهین اقامتگاه‌هایی وجود دارد که با سبک حجله، میزبان گردشگران است. داشتن حجله با تزئینات مفصل یکی از آداب و رسوم مردم بندر کنگ در زمان ازدواج است. این اتاق‌ها اکنون یکی از جاذبه‌های شهر شده است. مردم بندر برای عروس و داماد، اتاقی را با آئینه و وسایل تزئینی دیگر آماده می‌کردند. عروس و داماد تا ۶ ماه در این اتاق می‌ماندند. در گذشته برای تزئین این اتاق از طلا و جواهر استفاده می‌شد.

شهرموزه‌ کنگ، روایتی از میراث زنده یک شهر

از دریا به ساحل و از ساحل به خانه‌ها می‌رود و زندگی از خانه به ساحل و از ساحل بر روی امواج تا دورها می‌رود. این تداوم زندگی در دو سو را می‌توان در باورها و خاطره‌ها و آیین‌ها مشاهده کرد. اما یادمان باشد که خاطره‌ها باید زنده باشند و تا منتقل شوند و بر انباشت خاطره‌های جمعی افزوده می‌شود و باورها در موقعیت دگرگونی و چالش‌ها قرار دارند.

داشته فرهنگی دیگر کنگ بافت تاریخی آن یعنی مجموعه معماری آن است. مجموعه به‌هم‌پیوسته که می‌تواند فراتر از خود روایت معماری از بین رفته پهنه گسترده‌تری از حوزه جنوب ایران و خلیج‌فارس باشد. همین بافت محفوظ مانده سبب می‌شود که بتوان تصور بهتری از یک شهر کامل در ساحل تاریخی خلیج‌فارس را داشت. اما باید در نظر داشت که بافت تاریخی و منظر فرهنگی بدون سازندگانش یعنی مردمان ، دچار نقصان است و نمی‌تواند روایت کاملی داشته باشد.

معماری به‌تنهایی یک داستان کامل نیست و درواقع آنچه داستان کنگ و تجربه‌هایش را می‌سازد حضور و شیوه‌ زیست مردمانش در میانه‌ همین نقش‌های معمارانه و محیط‌زیستی است. این‌گونه است که کنگ را باید بویید، کنگ را باید چشید، کنگ را باید شنید تا بتوان تصویر درست و روایت کاملی از آن را به دست آورد. همین چشیدن‌ها، بوییدن‌ها و شنیدن‌ها یک فرصت و یک سرمایه برای کنگ است. سرمایه‌ای که حاصل تمایزها و تجربه‌های اختصاصی آن است.

از سوی دیگر سرمایه‌ کنگ تنها خاطره‌های دور و یا افسانه‌ای آن نیست بلکه پدیده‌ای چون فیلم سینمایی ناخدا خورشید هم که حالا از سی‌سالگی عبور کرده است نیز سرمایه و خاطره جمعی یا اعتبار این شهر به حساب می‌آید. فیلمی که خود گویای تعامل بینفرهنگی و یا سندیت برهه‌ای از تاریخ معاصر کنگ است. همان‌گونه که ناخدا خورشید خاطره و ارزشی برای کنگ محسوب می‌شود، دستاوردهای جدیدتری که قابلیت پذیرش عمومی و ماندگاری روایی دارند نیز در این زمره قرار می‌گیرند.

همه‌ آنچه به‌عنوان سرمایه و میراث کنگ برشمرده شد یک فرصت است که می‌تواند آن‌ها را به یک قطب پویا در حوزه فرهنگ و گردشگری تبدیل کند. این تبدیل اما نباید در شمایلی تفکیکی صورت بپذیرد که بخواهد داشته‌هایی را از نگاهی تک‌وجهی ببیند بلکه تمام ارزش و فرصت آن‌ها در مجموعه بودنشان است. مجموعه فرهنگی که در نسبت با طبیعت همچون یک اکوسیستم انسانی است. فرصت این ادراک یک بهره و رویکرد است که به شیوه روایتگری و تجربه‌گرایانه حاصل می‌شود. همین رویکرد روایت‌گرایانه و تجربه­‌گرایانه سبب می‌شود تا تمام شهر کنگ بتواند در ساحت موزه‌ای قرار گیرد و بتوان آن را همچون یک بافت‌موزه یا شهرموزه با نظام اکوموزه‌ای مورد توجه قرار داد. این نظامی است که حیات فرهنگی کنگ را موضوع خود دانسته و توسعه و پویایی آن را به‌واسطه جامعه محلی به پیش می‌برد و جامعه‌ای که دیگر ابژه گردشگری نیستند بلکه خود مخاطب و مجری یک برنامه فرهنگی و اجتماعی محسوب می‌شوند.

برای رسیدن به چنین چشم‌اندازی باید کنگ را بازشناخت. شناختی که از دریچه چنین منظری به‌دست می‌آید. شناختی که ما را به دسته‌بندی جنبه‌های مختلف اکوسیستم فرهنگی کنگ برساند و بتواند نشان دهد که این نظام چگونه ساختاری دارد و عناصر آن چگونه با هم در ارتباط هستند و این نظام و ارتباط را بتوان در ساحت امروزی فعال کرد.

یادمان باشد که فعال‌سازی و بهره‌گیری از میراث کنگ نه تنها سبب انتفاع خود کنگ خواهد شد بلکه می‌تواند تمام پهنه‌های هم‌جوار را به پویایی برساند و تحت تأثیر قرار دهد.

منبع:میراث آریا

آشنایی با روستای تاریخی کنگ – خراسان رضوی

روستای پلکانی کنگ در ۱۹ کیلومتری غرب طرقبه و ۲۹ کیلومتری مشهد قرار دارد و آخرین روستا در محور دره رودخانه کنگ می‌باشد که از طریق یک جاده آسفالته به روستای نغندر و سپس شهر طرقبه و از آنجا به شهر مشهد مرتبط می‌شود و ماسوله‌ای دیگر را از دوران قبل از اسلام به نمایش می‌گذارد.

قدمت “کنگ” که به ماسوله خراسان شهرت دارد به پیش از اسلام باز می گردد؛ این روستای تاریخی با معماری پلکانی و چهره‌ای شکست خورده و تکیده در آینه صاف و بی آلایش سرزمین آفتاب رخ می‌نماید. این روستا نه خیلی دور و نه خیلی نزدیک است و می‌توان در کنار رودهای جاری آن چشم‌ها را شست و جور دیگری به زندگی نگریست.

روستای تاریخی کنگ در پهنه سبزگون باغ‌های گیلاس و کوه های سربه فلک کشیده خودنمایی می کند و هنوز هم ردپای تاریخ در دل این روستای کهنسال چشم‌ها را خیره و درون متلاطم آدمی را آرام و آسوده می سازد.

قدمت این روستا به پیش از اسلام باز می گردد و به قول ساکنان این منطقه “آفتاب عمر “کنگ” بر لب بام است” …. اما با اینکه پیری و فرسودگی بر پیکره این روستا زخمه فراموشی زده بازهم می توان به کوچه پس کوچه‌ها و معماری با اصالتش، عاشقانه دلسپرد.

چهره این روستایی قدیمی با معماری پلکانی و مردمانی که هر روز و هر لحظه چشم به راه مهمانان ناخوانده بهار هستند، نمادی از صلح و دوستی و رسم مهمان نوازی مردمان این سرزمین است.

بافت تاریخی و فرهنگی روستای کنگ و معماری پلکانی آن موجب شده تا از دوران پیش از اسلام تاکنون این روستا که در 19 کیلومتری غرب طرقبه و 29 کیلومتری مشهد قرار دارد در نقش یکی از پرجاذبه ترین مناطق ییلاقی خراسان مورد توجه گردشگران و مسافران باشد.

این روستا به دلیل استقرار سکونت گاه های آن بر روی کوهپایه با عنوان روستایی پلکانی و ماسوله ای خراسان شناخته شده و این موضوع نقش بسزایی در جذب توریسم خارجی داشته است.

این روستا در دامنه کوه بینالود قرار گرفته و به سبب موقعیت جغرافیایی و پلکانی بودن منظره کنگ و به لحاظ زیبایی شناسی و ساختار معماری در نوع خود بی نظیر و قابل بررسی است.

کنگ با دره های سرسبز و آب وهوایی مطلوب و قرار گرفتن سکونت گاه ها بر روی کوهپایه، شباهت بسیاری به شهر ماسوله دارد و از سویی قدمت این روستا و وجود گورستان قدیمی، مسجد، تکیه و رباط شاه عباسی، جلوه این روستا را در نظر بیننده بیشتر نشان می دهد.

این رباط در انتهای دره کنگ و بر دامنه ای مشرف به رودخانه کنگ واقع شده است. رباط شاه عباسی در زیرزمین کنده شده و سقف آن هم تراز با شیب دامنه کوه است و بنا به گفته مردم روستا، روزگاری راه قدیم نیشابور به مشهد از کنار این رباط عبور می کرده است.

روستای کنگ در کنار تمامی جاذبه های فراوان، دارای درختان میوه و داروهای گیاهی است. مهمترین درخت میوه در این روستا درخت گیلاس و آلبالوست و همچنین در ارتفاعات این منطقه گیاهان دارویی نظیر پرسیاووشان، خاکشیر، گل گاوزبان، گیاهان بالشتکی گل سفید و صورتی که به زبان محلی به آن ها “خارکوله” و نوعی گیاه شبیه به گل گلایل که در زبان محلی به آن ها “سرشک” می گویند یافت می شود.

شغل و پیشه مردم این روستای تاریخی، باغداری، دامداری، کشاورزی و فرش بافی است و بسیاری از اهالی این روستا نقش گسترده ای در تولیدات دامی و میوه ای منطقه دارند.

این روستا از دو جاده به روستاهای زشک و جاغرق مرتبط شده است؛ این پوشش سبز کوهستانی؛ مکان بکری برای گردشگران است و از سویی مسافران بسیاری در سفر به این منطقه دل به کوه ها و طبیعت آن می سپارند.

“کنگ” به سبب داشتن پوشش سبز و متنوع گیاهی در دامنه های کوهستانی و 2رودخانه دارای مناظر بدیعی است و به عنوان استراحتگاه ییلاقی منحصر به فرد یکی از مقاصد گردشگران است.

در دل این منطقه تاریخی رودخانه پرآب کنگ در کنار درختان میوه چشم انداز بدیعی را ایجاد کرده و ارتفاعات، باغ سرسبز و حاشیه رودخانه یکی از مهمترین ظرفیت های این منطقه محسوب می شود و این منطقه به درختان میوه اش معروف است.

این روستا کوهپایه ای است و با بافت مسکونی متراکم در دامنه کوه و به شکل پلکانی، چشم‌ها را مجذوب می‌کند. سقف خانه‌های این روستای قدیمی، مسطح و دیوارهای آن گلی است و اغلب از سنگ، خشت و چوب برای ساخت این خانه ها استفاده شده است.

این روستای کوهپایه یی که با بیش از 3 هزار و پانصد نفر در فاصله 36 کیلومتری غرب مشهد واقع شده است و اغلب بناهای روستای کنگ بیش از دو یا سه طبقه است و این بنا ها از پایین به بالا با اتصال محکم کف ساختمان به زمین توسط پی های سنگی برآمده از زمین ساخته شده و در بدنه شامل سطوح کاهگلی دیوار هایی است که در ترکیب با پنجره های مربع شکل و ایوان های چوبی زیبا، منظره چشم نواز را بوجود آورده و در حقیقت شاخص ترین عنصر معماری در بافت روستای کنگ، ایوان های منازل است که اصطلاحا پیشگاه خوانده می شوند.

روستای کنگ با 184 هکتار دارای رودخانه و قنوات و چشمه هاست و باغات این روستا در یک آرایش خطی به صورت دو رشته در میان دو دره اصلی محدوده روستا و تحت تأثیر شکل منابع اصلی آب روستا، اعم از دو رودخانه امتداد یافته اند.

راه‌های باغی و کشاورزی روستا حدود 73 کیلومتر است. نحوه قرار گرفتن بستر سنگی، مصالح سنگی بدنه ها و کف مسیر معابر، ایوان های چوبی نه چندان منظم و زمخت خانه ها همه نشانگر مشکلات اقلیمی این روستاست.

سوغاتی های این روستای هزار ساله شامل زرشک، زعفران، نبات و انواع میوه های سردرختی است و مهمترین غذاهای سنتی و محلی این منطقه؛ آش شله قلم کار، شله ماش، بلغور و آش مخصوص با سبزی کوهی و پخت نوعی نان مخصوص با سیب زمینی است.

منبع:همشهری

ثبت روستای تاریخی کنگ در فهرست آثار ملی

معاون میراث فرهنگی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: روستای تاریخی کنگ که به ماسوله این استان معروف است، در فهرست آثار ملی ثبت شد.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایرنا، مرجان اکبری روز سه‌شنبه ششم خرداد افزود: در نشستی که با هدف بررسی پرونده پیشنهادی ثبت روستای کنگ به شورای ثبت ارسال شده بود، با ثبت این روستا در فهرست آثار ملی موافقت شد.

وی ادامه داد: تهیه و تکمیل برخی اطلاعات فنی برای تکمیل پرونده ثبت این روستای تاریخی مورد تقاضا قرار گرفت که از آن جمله مستندات تاریخی مربوط به قدمت این روستا در قبل از دوره اسلامی است.

معاون میراث فرهنگی خراسان رضوی بیان کرد: این روستا به عنوان روستایی متعلق به دوره تیموری (دوران اسلامی) با قدمت ۸۰۰ سال مورد موافقت برای ثبت ملی قرار گرفت، با تکمیل اطلاعات فنی و ارائه مستندات تاریخی از سوی کارشناسان استان، قدمت این روستا در سند ثبت ملی به سه هزار سال افزایش می‌یابد.

وی افزود: تکمیل مستدات یاد شده و رفع نقایص فنی مورد تقاضای سازمان مرکزی برای افزایش قدمت تاریخی روستای کنگ، حدود ۲ ماه به طول می‌انجامد اما نکته مهم ثبت ملی این روستاست.

اکبری ادامه داد: پرونده ثبت ملی مورد تایید وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قرار دارد و ثبت ملی این روستا می‌تواند افق روشنی برای حفاظت از آن فراهم کند.

روستای پلکانی کنگ در ۱۹ کیلومتری غرب طرقبه و ۲۹ کیلومتری مشهد قرار دارد و آخرین روستا در دره رودخانه کنگ است که از طریق یک جاده آسفالت به روستای نغندر و سپس شهر طرقبه و از آنجا به شهر مشهد مرتبط می‌شود و ماسوله‌ای دیگر را از دوران قبل از اسلام به نمایش می‌گذارد.

قدمت کنگ به پیش از اسلام باز می‌گردد و این روستای تاریخی با معماری پلکانی و چهره‌ای تکیده در آینه صاف و بی‌آلایش سرزمین آفتاب رخ می‌نماید.

روستای تاریخی کنگ در پهنه سبزگون باغ‌های گیلاس و کوه‌های سربه فلک کشیده، خودنمایی می‌کند و هنوز هم ردپای تاریخ در دل این روستای کهنسال چشم‌ها را خیره و درون متلاطم آدمی را آرام و آسوده می‌سازد.

این روستا به دلیل وضعیت خاص جغرافیایی منطقه و وضعیت دره‌ای به دلیل وجود کوه‌های مرتفع و درختان فراوان و عدم وزش بادهای خشک، از آب و هوای معتدل برخوردار است.

از بهمن ماه پارسال به بهانه اجرای طرح هادی روستایی تعدادی از خانه‌های قدیمی روستای کنگ تخریب شد در حالی که بافت تاریخی این روستا به بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ابلاغ شده و مشمول طرح هادی نیست بلکه باید طرح بهسازی با در نظر گرفتن اصول و قوانین حفاظتی میراث فرهنگی در آن اجرا شود.

منبع:همشهری