خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: استان یزد با کویری سوزان، آسمانی زیبا و پرستاره در شب و روزهای آفتابی بسیار، ظرفیتی کم‌نظیر برای گردشگری طبیعی به شمار می‌رود اما تاکنون اقدامی برای معرفی و بهره‌برداری از آین ظرفیت‌ها صورت نگرفته است.

معرفی آسمان بکر بهاباد برای ثبت در یونسکو

یزد می‌تواند با ایجاد رصدخانه‌های نجوم و خورشیدی، به برندی در کشور و حتی خاورمیانه تبدیل شود و با توجه به اینکه این ظرفیت‌ها بکر و دست نخورده هستند و با اندک سرمایه گذاری قابلیت بهره برداری بالایی دارند، باید بیش از این معرفی شده و مورد بهره برداری قرار گیرند.

گردشگری نجوم در آسمان تاریک و زیبای شهرستان بهاباد همیشه نقل محافل است اما برای بهره برداری از این ظرفیت و فرصت اقدام خاصی صورت نگرفته و در حد معرفی باقی مانده است.

شهرستان بهاباد در زمره تاریک‌ترین نقاط رصدی خاورمیانه با دارا بودن مزایایی از قبیل وجود راه دسترسی، مناطق گردشگری طبیعی زیاد، نبود منابع آلودگی نوری زیاد در منطقه، وجود غبار بسیار ناچیز در هوا و … محل مناسبی برای مقصد گردشگران نجومی است.

بهره برداری گاه و بی‌گاه از آسمان کویر برای رصد

گاه گداری تورهای گردشگری محدود و بیشتر یزدی‌ها ساعاتی را در کویر این شهرستان حضور یافته و به رصد ستارگان می‌پردازند در صورتی که می‌توان با ایجاد سایتی مجهز و معرفی شده، حتی فرصت حضور گردشگران خارجی علاقمند به علم نجوم را در این شهرستان فراهم کرده و درآمدزایی کرد.

البته سایت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد سال گذشته در خبری اعلام کرده بود که زیرساخت‌های مربوط به رونق گردشگری نجوم در این شهرستان استقرار اساتید این حوزه فراهم شده است.

حال آنکه گردشگری نجومی ظرفیتی در اماکن تاریخی و طبیعی است که با راه انداختن تورهای نجومی و استفاده از توانمندی و خلاقیت، گروه‌های طبیعت‌گرد و منجم و دوستداران آسمان شب را به خود جذب کرده است.

این شاخه از گردشگری در برگیرنده مجموعه‌ای از فعالیت‌های تفریحی و آموزشی برای دیدن سیارات با چشم غیرمسلح یا با استفاده از ابزارهای نجومی است، گردشگری نجوم در قالب برگزاری تورهای رصد و … اجرا می‌شود و به دلیل برخورداری از جذابیت برای تمامی گروه‌های سنی، روز به روز به علاقمندان آن افزوده می‌شود.

ظرفیتی که یزد را به رصدخانه خورشیدی دنیا تبدیل می‌کند

این از رصد ستارگان، اما رصد خورشید در استان کویری یزد با خورشید سوزان و روزهای آفتابی بسیار، خالی از لطف نیست و این ظرفیت نیز می‌تواند یزد را در دنیا به برندی در حوزه رصدخانه خورشیدی تبدیل کند، برندی که در هیچ جا ثبت نشده و وجود ندارد.

تنها بهره برداری استان از انرژی خورشیدی به ایجاد تعداد محدودی نیروگاه خورشیدی کوچک و بزرگ محدود شده در حالی که این انرژی پاک، ارزان و پایان ناپذیر، یکی از ظرفیت‌های شاخص و ظرفیت ساز در حوزه گردشگری طبیعی است که صنعت گردشگری یزد را دگرگون خواهد کرد، ظرفیتی که بارها و بارها عدم بهره برداری از آن مورد انتقاد قرار گرفته است.

ظرفیت های گردشگری نجوم در بهاباد

استادیار دانشکده فیزیک دانشگاه یزد درباره گردشگری نجوم در استان یزد در گفتگو با خبرنگار مهر اظهار داشت: استان یزد موقعیت ممتازی در حوزه گردشگری نجوم دارد؛ یکی از این امتیازات تاریکی آسمان است که بر اساس اندازه گیری‌های فوتومتری در خاورمیانه بی‌نظیر است.

محمدعلی حداد ادامه داد: در نقاطی از شهرستان بهاباد، هنوز طبیعت آسمان بکر باقی مانده و آلودگی نوری کمی وجود دارد که معرفی و بهره‌برداری از آنها در حوزه علم نجوم و رصد ستارگان، موقعیت ایران را در خاورمیانه ممتاز می‌کند و می‌توان به عنوان یکی از جاذبه‌های استان برای ثبت در سازمان جهانی یونسکو معرفی شود.

وی افزود: این منطقه از استان یزد با داشتن تاریکی بکر و نور کم، می‌تواند بهترین فرصت را در حوزه گردشگری نجومی برای استان ایجاد کرده و برندی برای یزد باشد تا برای اقداماتی مربوط به رصد ستارگان در حد نجوم آماتوری و ترویج علم مورد بهره برداری قرار گیرد.

این استادیار فیزیک دانشگاه یزد گفت: البته علم نجوم بسیار گسترده است و حوزه‌های مختلفی را در بر می‌گیرد و باید هدف از توجه به هر منطقه برای کارهای نجومی مشخص باشد.

حداد ادامه داد: باید مطالعات در حوزه گردشگری نجوم در شهرستان بهاباد انجام شود و با جذب سرمایه‌گذار نسبت به شناسایی ظرفیت‌های منطقه برای ایجاد رصد خانه نجوم اقدام شود.

تعریف مدل تجاری برای ظرفیت تاریکی آسمان بهاباد

این محقق حوزه اختر فیزیک آزمایشگاهی و بیناسنجی لیزری، بهره‌برداری از این ظرفیت را مستلزم تأمین نیروی انسانی و جذب اساتید در دانشگاه یزد دانست و افزود: شهرستان بهاباد در استان یزد می‌تواند بیزینس پلن و مدل تجاری گردشگری برای کسب درآمد مردم منطقه باشد.

وی ادامه داد: حفاظت و بهره‌برداری از این ظرفیت نیازمند نقشه راهی است که می‌تواند هم مردم بومی را بهره‌مند کند و هم برند شاخصی را در دنیا برای یزد به ثبت برساند.

بهره‌برداری از انرژی خورشیدی یزد

استادیار فیزیک دانشگاه یزد به دیگر ظرفیت استان در حوزه گردشگری طبیعی اشاره کرد و افزود: موقعیت دیگر شاخص استان یزد، تعداد روزهای آفتابی زیاد است چرا که ابر در آسمان یزد نسبت به سایر استان‌های کشور کمتر است.

وی تاکید کرد: به این ترتیب توسعه فیزیک خورشید و ایجاد رصدخانه‌های خورشیدی از مزایای منطقه‌ای و ملی استان به شمار می‌رود.

حداد، پیگیری، برنامه ریزی و بهره برداری از این شاخص استان در سطح وزارت علوم را ضروری دانست و افزود: با توجه به ظرفیت‌های طبیعی که در بسیاری از استان‌ها به ویژه در استان یزد وجود دارد باید سند پایش کشور با این موضوع تدوین شده و فرصت سرمایه گذاری علمی و تجهیزاتی فراهم شود.

این محقق حوزه اختر فیزیک آزماییگاهی و بیناسنجی لیزری بیان کرد: باید یزد را در حوزه بهره‌برداری از انرژی خورشیدی و ایجاد رصدخانه خورشیدی در حوزه بین المللی برند کنیم و ظرفیت‌های این استان در حوزه فیزیک خورشید مورد معرفی و توجه قرار بگیرد.

ظرفیت های بی نظیر گردشگری طبیعی در یزد

وجود ظرفیت‌های گردشگری طبیعی در استان یزد بر کسی پوشیده نیست اما طرح گردشگری در حوزه نجوم و خورشید یکی از مباحث مدرن در حوزه گردشگری است که در دنیا به شدت مورد توجه قرار گرفته است.

زمانی که این ظرفیت‌ها مغفول مانده و مورد بهره برداری قرار نگیرند در حالی که پاک‌ترین ظرفیت‌ها برای سرمایه‌گذاری هستند، هیچ بازتابی در دنیای گردشگری نخواهند داشت.

ایجاد زیرساخت‌ها امر مهمی است اما مهمتر از آن حفاظت از این ظرفیت‌های بکر و بی‌نظیر همچنین معرفی آنها به جهانیان است تا توجه سرمایه گذاران حوزه گردشگری را جذب کرده و در نهایت به ایجاد زیرساخت‌ها منجر شود.

ضرورت ایجاد سایت‌های تخصصی

ایجاد سایت‌های تخصصی در این حوزه می‌تواند استان یزد را در دنیا به برندی تخصصی در حوزه نجوم و خورشید تبدیل کند و توجه بسیاری از علاقمندان به این علوم را به خود جلب کند، ظرفیت‌هایی که کمتر در دنیا دیده شده است.

مسئولان در کنار فعالان حوزه گردشگری رسالت اصلی را بر عهده دارند و رسانه‌ها نیز باید در این اقدام همکاری کنند تا این ظرفیت‌ها مورد توجه و بهرهبرداری قرار گیرند تا محور توسعه در مسیر گردشگری‌های نوین و نوپا پیش برود.

منبع:خبرگزاری مهر

خبرگزاری مهر – گروه استان‌ها: شهر یزد با بادگیرهای برافراشته به آسمان که خنکای نسیم را از آسمان آبی به زمین تفتیده و سوزان می‌رسانند، شهر بادگیرها نامیده شده اما این زیبایی‌ها با اینکه از گذشته‌ها بجا مانده‌اند و بخشی از بافت ثبت شده جهانی به شمار می‌روند، امروز دستخوش خطراتی هستند که ممکن است آنها را به ورطه نابودی و فراموشی بسپارد.

شهر بادگیرها با همه زیبایی‌هایش تنها چند بادگیر چشمگیر و مرمت شده زیبا و شاخص دارد و بقیه بادگیرها که در بسیاری از خانه‌های شاخص بافت تاریخی یزد وجود دارند یا مرمت نشده‌اند، یا مرمت‌ها اصولی نبوده و یا در حال تخریب هستند.

به طور قطع بودجه‌های اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان یزد کفاف مرمت این همه بنای تاریخی از جمله بادگیرها که از اجزای مهم بافت تاریخی یزد محسوب می‌شوند را ندارد و عدم حمایت مالی از مالکان بناهای دارای بادگیر و کارهای غیراصولی کارایی این زیبایی کویر را زیر سوال برده و عمر آن را کوتاه خواهد کرد.

کویر است و معماری خشت و گلی، کویر است و کوچه پس کوچه‌های آشتی کنان، کویر است و دیوارهای بلند سر به آسمان کشیده، کویر است و ساباط سایه انداز، کویر است و بادگیرهای قد به فلک کشیده…..

آمار مشخصی از بادگیرهای یزد در دست نیست

معماری کویری مجموعه‌ای منسجم از سازه‌های متمایز با کاربری‌های مرتبط و کاربردی است که همه آنها از اهمیت زیادی برخوردار است اما شاخصه معماری کویر با توجه به شرایط اقلیمی، فناوری بادگیر است که معماران سنتی آن را اجرا کرده و روزهای داغ و آتشین کویرنشینان را خنک کرده‌اند.

بادگیرها باید بیش از این مورد توجه قرار گیرند، اینکه آمار مشخصی از تعداد بادگیرهای استان و حتی بافت تاریخی یزد در دست نیست و هیچ‌یک از آنها هنوز شناسنامه‌دار نشده‌اند در حالی که این بافت در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است، اتفاق ناخوشایندی است.

هر آن ممکن است بادگیری بنا به دلایل طبیعی یا غیرطبیعی، با عوامل جوی یا انسانی، تخریب شده و از آسمان یزد حذف شود اما چون تاریخچه و مستندی از آن در دسترس نیست، کسی متوجه نخواهد شد و زمانی که عکس‌های هوایی سال‌های بعد مشاهده می‌شود، مانند امروز حسرت می‌خوریم که چرا تعداد بادگیرها سال به سال کاهش یافته و این کاهش، در عکس‌های هوایی محسوس و محسوس‌تر می‌شود.

مرمت غیراصولی بلای جان بادگیرهای یزد

شناسایی و شناسنامه‌دار کردن بادگیرها یک بحث است، اما رویکرد درست و استاندارد برای نگهداری و مرمت آنها یک بحث دیگر؛ متأسفانه بادگیرهای ما یا به درستی شناسایی نشده و به فراموشی سپرده شده اند یا درگیر مرمت‌های غیراصولی شده‌اند که سازه را پایدار نمی‌کند و تنها خشت و گلی است که بر بدنه بادگیر مالیده می‌شود تا رنگ معماری سنتی به خود بگیرد.

خشت و گل، مصالح کاربردی و اصلی معماری تاریخی یزد محسوب می‌شود و استفاده از این مصالح با توجه به اقلیم و شرایط کویری، بهترین تصمیم بوده اما امروز خشت و گل جنبه زینتی به خود گرفته و دیوارهای آجری در بافت تاریخی با رویه‌ای از این مصالح کاربردی، رنگ می‌گیرند اما جان ندارند.

بادگیرها هم در این مورد استثنا نیستند و شاهد مرمت‌های غیراصولی این سازه‌های زیبای معماری کویر هستیم که این زیبایی بصری و ظاهری باعث می‌شود به بدنه و ساختار بادگیر توجه نشود و بادگیر از درون تخریب شده و فرو بریزد.

خداحافظی با بادگیرهای غیر اصیل، بدلی و تزئینی

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد در گفتگو با خبرنگار مهر با اعلام اینکه در محدوده میراث جهانی شهر تاریخی یزد حدود ۹۰۰ بادگیر در سال ۱۳۳۵ یعنی ۶۵ سال پیش، وجود داشته است، گفت: بادگیرها از عناصر مهم خط آسمان، سیمای بام و منظر سرزمینی شهر تاریخی یزد هستند.

محسن عباسی هرفته، حفاظت بادگیرها را از مهمترین وجوه حفظ شهر میراث جهانی یزد دانست و گفت: امروز سوداگری اقتصادی، کمی دانش کافی در بین برخی سرمایه گذاران و حتی بعضی از مشاوران، طراحان و مجریان و در نهایت عدم نظارت کافی از سمت نهادهایی مثل اداره میراث فرهنگی، بزرگترین آسیب‌ها را به این عنصر ارزشمند وارد آورده و باعث شده بادگیرهای غیر اصیل، بدلی، تزئینی و دکوری جایگزین بادگیرهای اصیل بافت شوند.امروز سوداگری اقتصادی، نبود دانش کافی در بین برخی سرمایه گذاران و حتی مشاوران، طراحان و مجریان و نبود نظارت کافی از سوی میراث فرهنگی، بزرگترین آسیب‌ها را به این عنصر ارزشمند وارد آورده و باعث شده بادگیرهای غیر اصیل، بدلی، تزئینی و دکوری جایگزین بادگیرهای اصیل شوند

وی تاکید کرد: یکی از نکات مهمی که در شهر میراث جهانی یزد مهم است، خط آسمان است و یکی از مهمترین شاخص‌های خط آسمان یزد بادگیرها هستند که امیدواریم با مرمت و بازسازی بادگیرهای اصیل به نحوی درست، این خط آسمان تاریخی را دوباره احیا کنیم و برگردیم.

عباسی هرفته اظهار داشت: ما دنبال جنگلی از بادگیرها نیستیم بلکه همان تراکم و نسبتی که در خط آسمان یزد بوده و معقول هم بوده است، اعاده شود.

وی، مهمترین اقدامات به منظور حفاظت بادگیرهای یزد را آگاهی بخشی، مستندسازی و شناسنامه‌دار کردن بادگیرها، پایش مستمر بادگیرهای موجود، نظارت بر مرمت و احداث بادگیرها و انجام پژوهش‌هایی در راستای شناخت و روزآمدی بادگیرهای اصیل یزد دانست.

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد با ابراز خرسندی از اینکه ظرف چهار سال گذشته نزدیک به ۹۰ بادگیر در شهر تاریخی یزد بازسازی و مرمت اصولی شده است، اظهار داشت: این تعداد تنها ۱۰ درصد بادگیرهای اصیل شهر یزد است و امیدوارم با تقویت این روند، این بخش مهمی از معماری و شهر تاریخی یزد، تقویت شده و غنا پیدا کند.

تلاش برای غنای بادگیرهای یزد

عباسی هرفته اضافه کرد: صرفاً بادگیرهایی مجوز بازسازی خواهند داشت که در گذشته وجود داشته‌اند چرا که بر اساس کدهای حفاظت، امکان ساخت بادگیرهای جدید بر روی بناهای تاریخی وجود ندارد.

وی تاکید کرد: ما متولی حفظ اصالت بافت تاریخی هستیم که در همه اجزا و ابعاد بافت تاریخی از جمله بادگیرها موضوعیت دارد، بادگیرها علاوه بر اینکه ساخت و شکل آنها باید اصالت داشته باشد یعنی از مصالح، تکنیک‌های ساخت، شکل‌های اصیل ساخته شود واگر با تکنیک‌های نامناسب و فرم‌های نامناسب مثلاً شبیه سایر استان‌های کشور خلاف است.

ضوابط ساخت بادگیرهای جدید

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد بیان داشت: اگر خانه‌ای تاریخی بادگیر نداشته است، امکان ساخت بادگیر در آن نیست چون این خانه تاریخی باید به همان شکل و سیاق و سبک خودش ساخته شود.

به گفته وی، به خانه‌هایی اجازه ساخت بادگیر داده می‌شود که شواهدی از وجود بادگیر از جمله بازمانده‌هایی از آن یا تصاویری از گذشته در آن باشد چرا که به دنبال بادگیر دکوری و بدلی نیستیم و معتقدیم بادگیر بخشی از سازمان فضای خانه است همانطور که خانه بدون تالار، اجازه ساخت تالار ندارد.به خانه‌هایی اجازه ساخت بادگیر داده می‌شود که شواهدی از وجود بادگیر از جمله بازمانده‌هایی از آن یا تصاویری از گذشته در آن باشد چرا که به دنبال بادگیر دکوری و بدلی نیستیم و معتقدیم بادگیر بخشی از سازمان فضای خانه است همانطور که خانه بدون تالار، اجازه ساخت تالار ندارد

عباسی گفت: خانه‌ای که بادگیر نداشته باشد، اجزای مرتبط با بادگیر را هم ندارد و به لحاظ عملکردی بادگیر یک عنصر تنها نیست بلکه با اجزا و فضاهایی در طبقه همکف و زیرزمین کار می‌کند. برای اینکه اصالت بنا و خط آسمان را حفظ کنیم، بازسازی بادگیرهای تخریب شده و مرمت بادگیرهای در حال تخریب را با جدیت دنبال می‌کنیم.

امکان ساخت بادگیر در خانه‌های جدید با معماری سنتی

رئیس پایگاه میراث جهانی شهر تاریخی یزد درباره تمایل به ساخت بادگیرها در ساخت و سازهای جدید در بافت تاریخی یزد اظهار داشت: البته که در ساخت و سازهای جدیدی که در بافت تاریخی انجام می‌شود، اگر کسی در زمین‌هایی که ساخت و ساز نشده، بخواهد خانه خشتی جدید بسازد می‌تواند طراحی بادگیر را در سازمان فضایی بنا لحاظ و با طرح مصوب اجرا کند.

عباسی اضافه کرد: به این ترتیب اساساً خانه جدیدی با مصالح و با ضوابط بافت تاریخی ساخته شود، امکان ساخت بادگیر جدید وجود دارد.

زندگی در خانه‌هایی با حیاط مرکزی که حوض فیروزه‌ای را در میان گرفته نوستالوژی همه ماست، خانه‌ای که تابستان را در تالار آن زیر باد خنک بادگیر و زمستان را در اتاق‌های چند دری بگذرانیم و با خاطرات خوش ایام قدیم، خاطره بازی کنیم اما خانه‌ای بدون این اجزا، با شکل ظاهری از بادگیر، نمی‌تواند اصیل باشد زیرا بادگیر در چنین فضاهایی سازه‌ای بیش نیست و هیچ کاربردی ندارد پس مرمت بادگیرها وقتی ارزشمند خواهد بود که کاربری بادگیر را به آنها بازگردانیم و از جنبه تزئینی آن بکاهیم.

منبع:خبرگزاری مهر