نوشته‌ها

ایران با ثبت برنامه پاسداری از خوشنویسی، الگویی جهانی ارائه کرد

عضو هیئت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: ثبت «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران» نشان می‌دهد ایران جدا از داشتن عنصر ثبتی، توانایی‌های خود را نیز به رخ جهانیان کشانده و الگویی برای حفاظت از هنر خوشنویسی در سطح جهان ارائه کرده است.

به گزارش ایرنا از میراث آریا، مرتضی رضوانفر اظهار داشت: در حوزه میراث ناملموس سه فهرست ثبتی شامل «فهرست میراث معرف یا زنده»، «فهرست میراث در خطر» و «فهرست فعالیت‌های پاسدارانه» وجود دارد، از آنجا که هدف «کنوانسیون پاسداری از میراث ناملموس» گسترش فهرست سوم و تشویق ملت‌ها به حفاظت از این میراث است لذا هرساله موفقترین کشورها را به‌عنوان الگوی فعالیت، به جهانیان معرفی می‌کند و به همین دلیل است که کشورها بیشترین رقابت را برای ثبت در این فهرست دارند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری افزود: ثبت میراث‌فرهنگی ناملموس در دو «فهرست معرف میراث‌فرهنگی ناملموس (زنده)» و «فهرست میراث‌فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری (در خطر)» به دارایی‌های جوامع برمی‌گردد و حتی تا کنون بسیاری از کشورهای ضعیف در این دو فهرست پرونده داشته‌اند، اما نتوانسته‌اند در فهرست «برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌های پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس» که هدف اصلی کنوانسیون است پرونده ارائه کنند، زیرا این نوع از ثبت به توانایی کشورها به موضوع حفاظت از میراث ناملموس برمی‌گردد و همان‌گونه که اشاره کردم غیر از دارایی باید توانایی نیز اثبات شود.

او تصریح کرد: در ایران هنر خوشنویسی به شکل کم‌نظیری گسترده است و همه به شکل خودجوش از افراد و خانواده‌ها گرفته تا سازمان‌های مردم نهاد، آموزش و پرورش، مساجد و مراکز فرهنگی‌هنری در سراسر ایران این هنر را آموزش و ترویج می‌دهند و به نسل آینده منتقل می‌کنند، در حقیقت در دوره‌ای که جهان به دلیل تکنولوژی‌های جدید نگران حذف قلم و نوشتار است، ایران شبکه‌ای عظیم و فعال در خوشنویسی ارائه کرده است.

افتخاری که مورد انتقاد قرار گرفت

عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری گفت: اگر جامعه هنری از ارزش فوق العاده ثبت خوشنویسی اطلاع پیدا کنند، امیدوارانه‌تر و استوارتر در این مسیر قدم خواهند گذاشت.

او عنوان کرد: طبق مفاد کنوانسیون برای حفاظت از یک اثر ناملموس، اولین و مهم‌ترین کار ارتقای آگاهی مردم و حاملان عنصر از اهمیت و روش‌های نگهداری است، چون میراث ناملموس یک موضوع مردمی و حفاظت از آن نیز غالبا به دست مردم است، به نظرم عدم اطلاع‌رسانی ما به جامعه هنری، سبب شده یک کار با ارزش و شایسته تقدیر در یونسکو، توسط برخی از هنرمندان به‌عنوان نقطعه ضعف تلقی شود.

رضوانفر تصریح کرد: باید دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های متولی هنر خوشنویسی مانند فرهنگ و ارشاد اسلامی، فرهنگستان هنر، فرهنگسراها، انجمن خوشنویسان زمینه‌ای را برای ایجاد یک گفت‌وگو درباره ثبت «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران» فراهم کنند تا علاوه بر رفع سوءتفاهم‌های ایجادشده، نظرات خود را برای معرفی بیشتر و ترویج روش‌های حفاظتی در سطح ایران و جهان ارائه دهند.

منبع:ایرنا

پاسخی به نقدِ «پرونده خوش‌نویسی ایران» در یونسکو

مدیر بخش میراث‌فرهنگی ناملموس در واکنش به برخی انتقادها درباره ثبت پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش‌نویسی در ایران» تصور برخی درباره ثبت نکردن خوش‌نویسی را اشتباه دانست و تاکید کرد: ایران با نوشتن این برنامه مدعی است به الگویی رسیده که می‌تواند از خوش‌نویسی در ایران پاسداری کند، در حالی‌که پرونده‌های سایر کشورها مانند ترکیه و عربستان فاقد چنین ادعایی است.

به گزارش ایسنا، ۲۵ آذرماه ۱۴۰۰ «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش‌نویسی در ایران» در شانزدهمین جلسه کمیته بین دولتی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسید. پیش از ایران، ۱۶ کشور عربی و ترکیه خوش‌نویسی را در همین اجلاس به نام خود ثبت کرده‌ بودند. عنوان این پرونده و اقدام ۱۷ کشور دیگر برای ثبت خوش‌نویسی به نام خود اما در ایران واکنش‌برانگیز شد.

جامعه خوش‌نویسان ایران تاکید دارد که ایران موفق نشده «خوش‌نویسی» را که خاستگاه آن از این سرزمین بوده در یونسکو ثبت کند و صرفا «برنامه پاسداری» را ثبت کرده که آن نیز جای نقد و بحث دارد. برخی انتقادها بر این است که ایران برنامه مستندی برای پاسداری از خوش‌نویسی ندارد و حتی در محافل بین‌المللی در جایگاه مناسبی قرار نگرفته است. از سویی، این موضوع از سوی برخی پژوهشگران ادعا شده که براساس مستندات بارگذاری‌شده در وب‌سایت یونسکو، پرونده ایران صرفا شرح اقدامات انجمن خوش‌نویسان در چند دهه اخیر است که مکتوب شده و به اسم «برنامه پاسداری» فرستاده شده است.

اما، شروین معظمی گودرزی ـ مدیر بخش میراث‌فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران ـ توضیح داد: ثبت در فهرست «برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌های پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس» به معنای آن است که عنصر میراث‌فرهنگی مورد نظری که برای آن برنامه ارائه شده است در دل همین پرونده به ثبت رسیده و تنها وظیفه کمیته بین دولتی در مورد پرونده‌ها، این است که به بررسی صلاحیت ثبت آن پرونده‌ها بپردازد.

او افزود: این اقدام آن‌قدر مهم است که یونسکو برای پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس در سطح بین‌المللی فصل مشخصی را با عنوان «پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در بعد بین‌المللی»، یعنی فصل چهارم کنوانسیون به آن اختصاص داده است. این فصل متشکل از سه ماده از ۱۶ تا ۱۸ است. ماده‌ شانزدهم مربوط به ثبت عناصر میراث زنده در «فهرست معرف میراث‌فرهنگی ناملموس بشریت» است که تنها به رؤیت‌پذیرتر شدن عناصر میراث‌فرهنگی می‌پردازد.

او اضافه کرد: ماده هفدهم به «فهرست میراث فرهنگی ناملموس نیازمند پاسداری فوری» مربوط است که اساسا به پاسداری از عناصر مورد بحث می‌پردازد. ماده هجدهم دفتر ثبت «برنامه‌ها، طرح‌ها، و فعالیت‌های پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس» است. ثبت از نوع سوم از همه مهم‌تر و سخت‌تر بوده؛ چرا که دولت پیشنهاددهنده باید علاوه‌بر اقدامات پاسدارانه‌ای که در پرونده‌های ذیل فهرست‌های دیگر هم می‌آید، برنامه مشخصی برای اقدامات خود ارائه دهد.

گودرزی تاکید کرد: به نظر من ثبت برنامه‌ها و فعالیت‌های مربوط به پاسداری از میراث ناملموس بسیار مهم‌تر از ثبت در فهرست‌های دیگر است؛ چرا که دولت مورد نظر متعهد به انجام برنامه مشخصی برای پاسداری از میراث زنده مورد نظر می‌شود. نکته مهم این است که وقتی پرونده‌ای را در قالب ماده هجدهم ثبت می‌کند به این معناست که یونسکو وجود میراث‌فرهنگی مورد نظر را پذیرفته که در پس آن برنامه‌ مربوط به آن را مورد بررسی قرار داده و نهایتاً قبول کرده است.

مدیر بخش میراث‌فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران اظهار کرد: مطابق بند اول ماده ۱۸ کنوانسیون ۲۰۰۳، کمیته بین دولتی بر مبنای پیشنهادهای تسلیم‌شده از سوی کشورهای عضو و هماهنگ با معیارهایی که مقرر است، این کمیته، تعریف و به وسیله مجمع عمومی وضع شود به شکل دوره‌ای برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌هایی کشوری، زیرمنطقه‌ای یا منطقه‌ای را برای پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس که تشخیص می‌دهد به‌شکلی مناسب اصول و اهداف این کنوانسیون را منعکس می‌کند انتخاب و ترویج خواهد کرد. در این راستا نیازهای ویژه کشورهای در حال توسعه را در نظر می‌گیرد.

ثبتی که ترکیه انجام داده است صرفا جنبه معرفی دارد، در حالی‌که ثبت «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش‌نویسی ایران» فراتر از معرفی است و جمهوری اسلامی ایران در این پرونده علاوه‌بر معرفی هنر خوش‌نویسی نشان می‌دهد که این هنر در ایران سابقه طولانی دارد و جزو میراث‌فرهنگی ناملموس ایران است. تصور عده‌ای درباره ثبت نشدن خوش‌نویسی ایران در یونسکو اشتباه استاو ادامه داد: مطابق بند سوم ماده ۱۸، کمیته عملیاتی‌سازی، طرح‌ها، برنامه‌ها و فعالیت‌های مورد اشاره را با انتشار تجربه‌های موفق همراه می‌کند و در این راستا راهکارهایی را مورد استفاده قرار می‌دهد که مقرر است توسط همین مرجع وضع شود.

گودرزی همچنین گفت: تهیه چنین پرونده‌هایی بسیار سخت است، به همین دلیل تعداد این نوع از پرونده‌ها در فهرست‌های سه‌گانه یونسکو در کنوانیسیون ۲۰۰۳ بسیار کم است. از میان ۶۲۹ میراث‌فرهنگی ناملموس که توسط ۱۳۹ کشور که از زمان تشکیل کنوانسیون پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ۲۰۰۳ تاکنون به ثبت جهانی رسیده است، تنها ۳۸ پرونده مربوط به برنامه ملی پاسداری بوده، یعنی حدود یک‌شانزدهم پرونده‌ها است.

مدیر بخش میراث‌فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران درباره «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش‌نویسی ایران» که به عنوان هفدهمین عنصر فرهنگی ناملموس ایران در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است، بیان کرد: هنر سنتی خوش‌نویسی ایران در برنامه‌ها، طرح‌ها و فعالیت‌های پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو به ثبت رسیده است و این اولین اقدام وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی است که چنین برنامه‌ای را نوشته که جا دارد از تمام دست‌اندرکاران این پرونده از جمله نویسندگان، مدیران و کارشناسان میراث‌فرهنگی قدردانی کرد.

او یادآور شد: این ثبت جهانی به پایداری همیشگی هنر خوش‌نویسی ایرانی کمک بسیار مهمی می‌کند و می‌توانیم یک برنامه جدی‌تر با حضور کارشناسان وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی، اساتید خوش‌نویسی و کارشناسان یونسکو بنویسیم که به زبان انگلیسی نشر شود تا به عنوان یک الگو برای سایر کشورها روی سایت یونسکو قرار گیرد تا کشورهای دیگر بتوانند از این برنامه استفاده کنند و آن را با توجه به شرایط و مقتضیات برای کشور خود بومی‌سازی کنند.

گودرزی اظهار کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش‌نویسی ایران» به خوبی کلیت هنر خوش‌نویسی را معرفی و برنامه‌های خود را برای این پاسداری آن اعلام کرده است. این برنامه نشان می‌دهد دستگاه‌های دولتی به همراه سازمان‌های مردم‌نهاد مربوطه در کنار یکدیگر دست به دست هم دادند تا چنین برنامه‌ای نوشته شود که در زندگی مردم جامعیت داشته باشد.

او افزود: از دید یونسکو پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس به معنای منجمد کردن این نوع از میراث نیست، یعنی قرار نیست میراث زنده عینا همانی باشد که در گذشته بوده است، بلکه با تغییر زندگی و بنا به مقتضیات روز اجتماع مورد نظر ممکن است تغییراتی در آن میراث به‌وجود آید.

مدیر بخش میراث‌فرهنگی ناملموس همچنین گفت: پرونده ارسالی به یونسکو نشان می‌دهد به ‌نوعی همه از خوش‌نویسی استفاده می‌کنند، برای مثال در کتاب‌های درسی مقاطع مختلف از فونت‌هایی با توجه به رسم‌الخط ایرانی استفاده شده است. خوش‌نویسی در جای‌جای زندگی مردم حضور دارد و مثال‌های فراوانی برای آن وجود دارد. زیبایی این میراث‌فرهنگی ناملموس در جاری و ساری بودن آن است که خود را با شرایط روز کنونی تطبیق داده است و با خلاقیت ایران این هنر ماندگار می‌شود.

گودرزی درباره ثبت هنر خوش‌نویسی ترکیه در فهرست معرف میراث‌فرهنگی ناملموس بشریت نیز اظهار کرد: این نوع ثبتی که ترکیه انجام داده است صرفا جنبه معرفی دارد، در حالی‌که ثبت «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوش‌نویسی ایران» فراتر از معرفی است و جمهوری اسلامی ایران در این پرونده علاوه‌بر معرفی هنر خوش‌نویسی نشان می‌دهد که این هنر در ایران سابقه طولانی دارد و جزو میراث‌فرهنگی ناملموس ایران است، یعنی هنری که وجود داشته و دارد که برای آن برنامه نوشته می‌شود. این تصور برای عده‌ای از افراد وجود دارد که چرا وزارت میراث‌فرهنگی هنر خوش‌نویسی ایران را ثبت نکرد، در حالی‌که این تصور اشتباه است.

مدیر بخش میراث‌فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران اضافه کرد: هنر خوش‌نویسی همچون بوستانی است که ترکیه و عربستان و کشورهای همراه آنان تنها به ارائه تصویری از این بوستان بسنده کرده‌اند، در حالی‌که ایران برای این ماندگاری و رؤیت‌پذیری بیشتر این بوستان، برنامه ارائه داده است.

او همچنین گفت: همان‌طور که دبیر سابق کنوانسیون پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ۲۰۰۳، خانم سیسل دویل، در مصاحبه خود با هانا اشرایبر و لوکاس لیزینسکی اعلام کرده است، فهرست ثبت اقدامات خوب پاسدارانه مطابق با روح کنوانسیون ۲۰۰۳ بوده و بهترین نوع ثبت است و همیشه جاری و ساری است و با ثبت آن فعالیت‌ها و آموزش‌ها ادامه دارد.

گودرزی افزود: با توجه به این‌که تنها ۱۸ سال از عمر کنوانسیون پاسداری از میراث‌فرهنگی ناملموس یونسکو ۲۰۰۳ می‌گذرد، ۱۸۰ کشور عضو آن هستند که نشان از سرعت نفوذ این کنوانسیون دارد. نخستین کشورهایی که به این کنوانسیون پیوستند، هیچ‌کدام اروپایی نبودند. الجزایر نخستین کشور و سپس ژاپن، کره جنوبی، چین و گابن عضو این کنوانسیون شدند.

مدیر بخش میراث‌فرهنگی ناملموس در مرکز میراث ناملموس تهران بیان کرد: هرچند تهیه این نوع از پرونده‌ها دشوارتر از دو نوع دیگر است، اما امیدوارم بیش از پیش مورد نظر مدیران مربوطه قرار بگیرد؛ چرا که بر این باورم عناصر میراث ناملموس بسیاری در ایران وجود دارد که می‌توان برای آن‌ها برنامه‌ ملی و حتی منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای تهیه کرد.

منبع:ایسنا

خوشنویسی ایرانی زنده و پویاست

میراث خوشنویسی در مشهد جاری است

دستاورد خوشنویسی تا همیشه تاریخ هنر برقرار خواهد ماند

خطاطی و خوشنویسی در مشهد قدیم با نام سلطانعلی مشهدی آغاز و پس از چند قرن در دوران معاصر متصل می‌شود، به نام مرحوم استاد اعتضادی از خطاطان و مرمت‌کاران مبرز آستان‌قدس رضوی بوده‌اند که در کنار خطاطی و عشق‌ورزی به هنر بزرگانی در حضورش از شاگردی به استادی رسیده و دستاورد آن تا به امروز و همیشه تاریخ هنر برقرار خواهد ماند.

از جمله استاد سیدغلامرضا موسوی خطاط که بسیاری از اساتید دیروز و امروز از شاگردان وی بوده و هستند.

از دیگر شاگردان استاد اعتضادی رضا مافی است، وی در عین وفاداری به خوشنویسی سنتی و احیاء شیوه و نام میرزا غلامرضا اصفهانی، ابداعاتی در ترکیب خط و نقاشی داشت که موجب شکل‌گیری موج جدیدی در تاریخ هنر معاصر ایران گشت و او را یکی از سردمداران نقاشی‌خط در ایران می‌دانند.

پایه‌گذاری خوشنویسی معاصر در مشهد

جریان خوشنویسی معاصر در مشهد توسط بزرگانی چون استاد سید غلامرضا موسوی اسماعیلی قوچانی و مصطفی مهدیزاده تحت عنوان کانون خوشنویسان خراسان پایه‌گذاری شد.

همزمان با حضور استاد سیدحسین میرخانی در مشهد و برگزاری کلاس‌های تابستانی در سال‌های ۱۳۴۷ نطفه تشکیل انجمن خوشنویسان ایران شعبه مشهد شکل گرفت و در سال ۱۳۵۱ رشما آغاز به‌کار کرد.

کلاس‌های خوشنویسی در این دوران با سرپرستی مصطفی مهدیزاده در فضایی پر مهر و صفا در مشهد بنیان گرفت که به همراه عزیزانی چون استاد اسماعیل قوچانی، حبشی‌زاده، بلوریان، خیامی، ابراهیم‌نیا توکلی، کاظمیان، کریمی، نامجو، مردادی و… قوت و اعتبار یافت.

این کلاس‌ها در اماکن مختلف برگزار و در نهایت در ساختمان مجتمع امام رضا (ع) در پارک ملت مستقر شد، مسئولان وقت استادان و اعضای انجمن خوشنویسان در پی تقاضای محلی مستقل بودند که با تلاش و پیگیری زمینی در منطقه قاسم‌آباد مشهد زمینی تهیه و مجتمع فرهنگی سلطانعلی مشهدی را ساختند تا برای برگزاری امتحانات و برنامه‌های آموزشی، فرهنگی مورد استفاده قرار گیرد.

بهره‌‎مندی خوشنویسان مشهدی از حضور استادان بزرگ

به‌لطف وجود آقا امام رضا (ع) در این سال‌ها خوشنویسان مشهد از حضور استادان بزرگی بهره‌مند شدند که در تقویت شناخت ارزش‌های خوشنویسی مفید و موثر بوده‌اند، از جمله کلاس‌های استاد غلام‌حسین امیرخانی در سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۲، استاد اخوین در سال ۱۳۶۷ که ثمره تهیه مرقع چلیپای بحر عشق بوده است، هم‌چنین حضور استاد صمدی در سال‌های ۱۳۸۲-۱۳۸۵ که باید شکرگزار بود از لطف حضورشان و نتیجه آن حضور خوشنویسان مشهدی در جشنواره‌های هنری داخلی و خارجی، برگزاری نمایشگاه‌ها و کارگاه‌های آموزشی، خطاطی و چاپ کتاب‌های هنری، آموزش و ادبی بوده است.

چشم نوازی آثار استادان خوشنویسی مشهد در حرم مطهر رضوی

همچنین آثار استادان خوشنویس مشهد در حرم مطهر رضوی شامل کتیبه‌ها خطاطی، بیوگرافی ضریح مطهر، کتابخانه‌ها و ده‌ها مورد دیگر که چشم‌نواز زائران دائمی آقا امام رضا (ع) است در منظر دیدگان اهل دل قرار دارد.

نهالی که پنج دهه پیش استادان این خطه هنرپرور به ودیعه گذاشتند ثمره‌اش درختی است پرشاخ و برگ با میوه‌های شیرین که آینه آن وجود بیش از ده‌ها استاد، صدها مدرس و تعداد بی‌شماری هنرجو علاقه‌مند درشعبه‌های شهرستان‌های خراسان رضوی و به ویژه شعبه‌های مختلف سطح شهر مشهد است.

مشهد قطب دوم خوشنویسی ایران به لحاظ کمی و کیفی است

به سراغ محمدعلی باقرزاده طوسی رئیس انجمن خوشنویسان مشهد و مدیر انجمن‌های خوشنویسان خراسان رضوی می‌روم، او درباره فعالیت این انجمن در مشهد می‌گوید: «انجمن خوشنویسی مشهد حدود نیم قرن فعالیت می‌کند و مشهد قطب دوم خوشنویسی ایران به لحاظ کمی و کیفی است.»

این استاد خوشنویسی ادامه می‌دهد: «خراسان رضوی و به ویژه مشهد همواره در مسابقات و جشنواره‌های داخلی و بین المللی همیشه صاحب جایگاه و مقام بوده است.»

او می‌افزاید: «انجمن خوشنویسان مشهد ۹ شعبه در سطح شهر مشهد دارد البته طی دوسال گذشته به دلیل شیوع ویروس کرونا برگزاری کلاس‌های خوشنویسی با افت شدید هنرجو مواجه شده است و اگر چه در گذشته سالیانه بیش از ۱۵۰۰ هنرجو در مقاطع مختلف در حال هنرآموزی بوده‌اند اما اکنون به کمتر از ۲۰۰ نفر کاهش یافته است.»

رئیس انجمن خوشنویسان مشهد و مدیر انجمن‌های خوشنویسان خراسان رضوی درباره وضعیت خوشنویسی خراسان رضوی و مشهد می‌گوید: «در کشور حدود ۳۰۰ نفر دارای کرسی استادی هستند که ۱۱ نفر از این استادان در مشهد حضور دارند.»

او به فعالیت ۴۲ مدرس خوشنویسی نیز اشاره می‌کند: «این افراد که دارای درجه خوشنویس فوق‌ممتاز نیز در انجمن خوشنویسان خراسان رضوی هستند آموزش خوشنویسی را در کنار استادان در خطوط نستعلیق، شکسته نستعلیق، نسخ، ثلث و خط تحریری آموزش می‌دهند.»

باقرزاده طوسی با اشاره به آزمون‌های سالیانه خوشنویسی می‌گوید: «این آزمون‌ها در سال سه نوبت در پنج سطح مقدماتی، متوسط، خوش، عالی و ممتاز و در سال یک نوبت آزمون‌های مرحله فوق ممتاز برگزار می‌شود.»

او با بیان این‌که جریان خوشنویسی در خراسان رضوی و به‌ویژه مشهد همواره زنده و پویاست و جریان دارد، تصریح می‌کند: «فارغ‌التحصیلان خوشنویسی در مدارس ممتاز و بالاتر در مشهد حدود ۴۰۰ نفر هستند هم‌چنین نصف همین تعداد نیز در شهرستان‌های استان حضور دارند.»

باقرزاده طوسی یادآور می‌شود: «در ۱۴ شهرستان استان نیز شامل نیشابور، سبزوار، گناباد، کاشمر، تربت‌حیدریه، تربت‌جام، تایباد، سرخس، فریمان، درگز، بینالود (طرقبه‌شاندیز)، بجستان و خواف نیز انجمن خوشنویسان شعبه دارد و فعالیت خوشنویسی در حال انجام است.»

آینده روشن خوشنویسی

رئیس انجمن خوشنویسان مشهد و مدیر انجمن‌های خوشنویسان خراسان رضوی می‌گوید: «آینده خوشنویسی را با اقداماتی که صورت گرفته بسیار روشن می‌بینم، هر روز هم پیشرفت‌هی خوبی را در عرصه هنر خوشنویسی می‌بینیم، در جشنواره‌ها و نمایشگاه‌ها داخلی و خارجی که خوشنویسان حضور دارند درخشش و روند رو به رشدشان به خوبی مشخص می‌شود. »

به عقیده او هنر خوشنویسی با ادبیات عجین شده و با مردم و فرهنگ مردم گره خورده است: «خوشنویسی روز به روز ارتقاء پیدا می‌کند و آثار جدید را شاهد هستیم، خوشنویسی نوین نیز در شکل‌ها و فرم‌های مختلف از جمله خط‌نقاشی، خط در گرافیک و… خود را به خوبی نشان داده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.»

خوشنویسی و چندهزار سال تمدن

رئیس انجمن خوشنویسان مشهد و مدیر انجمن‌های خوشنویسان خراسان رضوی به سابقه دیرینه خوشنویسی در ایران اشاره می‌کند: «خوشنویسی هنر چند هزارساله تمدن ایران است که هم‌چنان رو به رشد است و طی چند دهه اخیر خطوطی از جمله معلی و کرشمه ابداع شده است، هم‌چنین خطوط دیگری را برخی استادان ابداع کرده که در حال خطاطی و ثبت اصول و قواعد آن هستند.»

باقرزاده طوسی از اهمیت ثبت جهانی این میراث می‌گوید: «با توجه به این برخی کشورها هنر خوشنویسی را متعلق به خود می‌دانستند و برخی ادعاها را در این زمینه مطرح می‌کردند ثبت آن در فهرست میراث جهانی یونسکو اقدامی بسیار ارزشمند است.»

این استاد خوشنویسی یادآور می‌شود: «هنر نگارش ایران ریشه در تمدن بین‌النهرین دارد، حدود ۷ هزار سال پیش سومریان خط را ابداع کرده و در لوح‌های گلی ثبت کردند و به طور طبیعی این خواستگاه با سابقه چند هزار سال به چین و مصر راه پیدا کرد.»

او ادامه می‌دهد: «خوشنویسی در ایران نیز ه دوره خطوط اوستایی و پهلوی برمی‌گردد و نشانه‌های خوشنویسی ایران را در این دوره‌ها می‌توان یافت.»

باقرزاده طوسی می‌افزاید: «بعد از اسلام نیز همان خطوطی را که نگارش می‌شد خطوط کوفی نامیده شد که این خطوط همان خطوطی است که توسط ایرانی‌ها ابداع شده بود و چند قرن بعد از ورود اسلام به ایران خط کوفی جایگزین خط پهلوی شد و با ادغام خط کوفی و خط پهلوی، خطوط نسخ و ثلث توسط هنرمندان ایرانی جایگزین شد.»

او می‌گوید: «البته ابداع خطوط خوشنویسی نسخ و ثلث دارای شاخه‌های متعددی است که به اقلام شش‌گانه معروف است، این خطوط در طول سال‌های مختلف پالایش و شاخه‌های متعدد پیدا کرده تا این که به دوره معاصر رسید و در دوره معاصر این خطوط تدریس می‌شود.»

قدمت ۶۰۰ساله نستعلیق به عنوان عروس خطوط ایرانی اسلامی

این استاد خوشنویسی به سابقه این خطوط اشاره می‌کند: «فقط خط نستعلیق که به عروس خطوط ایرانی‌اسلامی لقب گرفته بیش از ۶۰۰ سال قدمت دارد.»

باقرزاده طوسی با اشاره به ثبت جهانی برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران در فهرست میراث ناملموس یونسکو می‌گوید: «ثبت جهانی این میراث موجب می‌شود که هنر خوشنویسی به تمام مردم فرهنگ دوست دنیا معرفی شود و باعث اعتباربخشی به فرهنگ و هویتی ملی و فرهنگی ما شود.»

او تاکید می‌کند: «ثبت جهانی این میراث نقطه عطفی برای ارتباطات فرهنگی این هنر و فرهنگ ایرانی اسلامی با دیگر فرهنگ‌ها دنیا خواهد بود.»

منبع:میراث آریا

خوشنویسی؛ شناسنامه و نماد هویت ایران اسلامی است

استادپیشکسوت خوشنویسی به مناسبت ثبت پاسداشت هنرخوشنویسی به عنوان هفدهمین میراث ناملموس ایران از سوی سازمان جهانی یونسکو، در یادداشتی تاکید کرد که خوشنویسی شناسنامه و نماد هویت است.

به گزارش خبرنگار مهر، محمد حیدری استاد برجسته و پیشکسوت خوشنویسی به مناسبت ثبت پاسداشت هنر خوشنویسی به عنوان هفدهمین میراث ناملموس ایران از سوی سازمان جهانی یونسکو، در یادداشتی که آن را در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد نوشت:

«هنر خوشنویسی در ایران از ریشه دارترین و مقبول‌ترین هنرهایی است که طول تاریخ و گذر زمان نه تنها از مقبولیت آن نکاسته، بلکه در هر مقطع تاریخی با ظهور هنرمندانی مؤلف و تأثیرگذار راه تعالی پیموده و آثار گران سنگی در این گذر تاریخی زینت بخش موزه‌ها و کتابخانه‌های معتبر دنیا شده است. خوشنویسی با ذات، ضمیر و خمیرمایه وجودی ایرانی‌ها پیوندی ناگسستنی دارد و انگار بخشی از وجود این مردمان شریف و نجیب است. از این رو است که به عنوان شناسنامه و نماد هویت مردمان ایران زمین معرفی شده است. تاریخ هنر ایران سرشار از یاد، خاطره و آثار استادان و هنرمندان خوشنویسی است که هر کدام به تنهایی می‌توانند معرف فرهنگ و هنر سرزمینی باشند. بنابراین هر گونه حمایت و پاسداشت از این هنر ملی و هویتی ایرانیان مبین ارج‌گذاری هنر خوشنویسی و استادان خوشنویس از سوی نهادهای فرهنگی داخلی و بین‌المللی خواهد بود.

ثبت پاسداشت هنر خوشنویسی به عنوان هفدهمین میراث ناملموس ایران از سوی سازمان جهانی یونسکو موجب افتخار و سپاسگزاری از سازمان‌های ذی‌ربط، میراث فرهنگی و کمیسیون ملی یونسکو ایران است. این رویداد فرخنده را به عموم خوشنویسان کشور تبریک و شادباش عرض می‌کنم».

منبع:خبرگزاری مهر

ثبت «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» در یونسکو

 «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» به عنوان هفدهمین اثر ناملموس ایران در فهرست جهانی کمیته حفاظت از میراث ناملموس سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ثبت شد.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، عصر روز پنجشنبه  (۲۵ آذر ۱۴۰۰) در چهارمین روز شانزدهمین نشست کمیته جهانی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس که در مقر یونسکو در پاریس و به‌ صورت آنلاین برگزار ‌شد، پرونده برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران مورد بررسی قرار گرفت و به عنوان هفدهمین اثر میراث ناملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

پرونده برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی ایران به مجموعه اقداماتی اشاره دارد که طی چند دهه گذشته برای پاسداری از این هنر ایرانی اسلامی در ایران جریان داشته و تداوم دارد. ثبت این پرونده ملی ضمن تایید دستاوردهای فرهنگی نهادهای متولی خوشنویسی ایران اعم از نهادهای دولتی و به ویژه مردم نهاد؛ خوشنویسی ایران را به ثبت در فهرست میراث جهانی ناملموس رسانده است.

شانزدهمین جلسه کمیته جهانی حافظت از میراث فرهنگی ناملموس که در مقر سازمان یونسکو در پاریس برگزار می‌شود، از ۱۳ دسامبر (۲۲ آذر) آغاز شده و تا ۱۸ دسامبر ۲۰۲۱ (۲۷ آذرماه) ادامه دارد. این دور از نشست کمیته جهانی حافظت از میراث فرهنگی ناملموس به دلیل شیوع سویه جدید ویروس کرونا (اومیکرون) برای سایر اعضا در سراسر جهان به صورت آنلاین برگزار می‌شود و پانچی نیلام مگاسوات (Punchi Nilame Meegaswatte)، دبیرکل کمیسیون ملی سریلانکا در یونسکو، ریاست این گردهمایی سالانه را بر عهده دارد.

در این دور ۱۸ گزارش در مورد میراث ناملموس در خطر، ۲۸ گزارش در مورد پیاده‌سازی کنوانسیون ۲۰۰۳، یک گزارش از سوی دولت‌های غیر عضو در مورد وضعیت کنونی عناصر ثبت‌شده در فهرست معرف میراث ناملموس، ۶ نامزد در فهرست محافظت فوری، ۴۸ نامزد در فهرست معرف، پنج طرح برای ثبت برنامه‌های خوب پاسداری، یک درخواست برای کمک بین‌المللی، ۴۶ درخواست استوارنامه از سوی سازمان‌های مردم نهاد، و ۶۶ گزارش فعالیت از سوی این سازمان ها مورد بررسی قرار گرفت.

برنامه ملی محافظت از هنر سنتی خوشنویسی در ایران طرح ایران برای ثبت برنامه‌های خوب پاسداری است که با شماره ارجاع ۱۷۱۶ در این جلسه بررسی و در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. ثبت خوشنویسی ایران در برنامه‌های خوب پاسداری یونسکو به این معناست که هم میراث ناملموس موردنظر به جهانیان معرفی خواهد شد و هم پاسداری خوبی از آن صورت خواهد گرفت.

این اولین بار است که ایران در فهرست برنامه‌های خوب پاسداری یونسکو برای محافظت از میراث ناملموس، پرونده‌ای را به ثبت می‌رساند. بخش پژوهشی و تدوین پرونده هنر خوشنویسی با عنوان «فعالیت‌های پاسدارانه از هنر خوشنویسی ایران» در قالب یک پرونده مستقل و ملی در پژوهشکده هنرهای سنتی با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد و انجمن خوشنویسی ایران آماده‌سازی شد به صورتی که سایر کشورها هم بتوانند از اقدامات و برنامه‌های پاسدارانه ایران برای حفظ خوشنویسی خودشان الگوبرداری و استفاده کنند.

همچنین در اجلاس شانزدهم کمیته جهانی حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس «دانش، مهارت و شیوه خوشنویسی عربی» به عنوان پرونده‌ای مشترک از سوی ۱۶ کشور شامل عربستان سعودی، الجزایر، بحرین، مصر، عراق، اردن، کویت، لبنان، موریتانی، مراکش، عمان، فلسطین، سودان، تونس، امارات متحده عربی و یمن به عنوان میراث ناملموس بشری یونسکو ثبت جهانی شد.
ترکیه هم در این دور موفق شد پرونده «خوشنویسی سنتی در هنر اسلامی در ترکیه» را به فهرست میراث فرهنگی ناملموس جهانی خود اضافه کند.

آثار ناملموس ایران که جهانی شده‌اند

آیین باستانی و کهن نوروز و ردیف‌های موسیقی سنتی ایران در سال ۲۰۰۹ (۱۳۸۸)، آئین پهلوانی و زورخانه‌ای، هنر نمایشی آئینی تعزیه، مهارت فرش‌بافی کاشان، مهارت فرش‌بافی فارس و موسیقی بخشی‌های خراسان شمالی در سال ۲۰۱۰ (۱۳۸۹)، دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی در خلیج فارس و نقالی، قصه‌گویی اجرایی ایرانی در سال ۲۰۱۱ (۱۳۹۰) ، آئین قالی‌شویان مشهد اردهال در سال ۲۰۱۲ (۱۳۹۱) ، فرهنگ پخت نان لواش و آئین نوروز (با تکمیل پرونده) برای دومین بار در سال ۲۰۱۶  (۱۳۹۵)، هنر ساختن و نواختن کمانچه، چوگان، بازی سوار بر اسب همراه با روایت‌گری و موسیقی در سال ۲۰۱۷-(۱۳۹۶) و ساختن و نواختن دو تار ایرانی در سال ۲۰۱۹- (۱۳۹۸ ) و هنر نگارگری (مینیاتور) و آیین زیارت کلیسای تادئوس مقدس ۲۰۲۰ (۱۳۹۹) شانزده اثری هستند که تاکنون در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده‌اند و اکنون با ثبت برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران ۲۰۲۱ (۱۴۰۰)، ایران در این فهرست جهانی دارای هفده اثر ثبت شده است.

میراث‌فرهنگی ناملموس به تولیدات و فرایندهای فرهنگی مانند: آیین‌ها، هنرها، ترانه‌ها، آواها و نواها، موسیقی‌ها، رویدادها، مهارت‌ها و توانمندی‌هایی گفته می‌شود که در میان مردم و یا یک قوم در یک منطقه خاص جغرافیایی مرسوم بوده و با گذشت زمان، نسل‌به‌نسل و سینه‌به‌سینه به عنوان گنجینه‌ای ارزشمند به دوران معاصر یک ملت به ارث می‌رسد و همچنان به عنوان یک عنصر و ارزش فرهنگی توسط مردم ترویج، حفاظت و پاسداری می‌شود.

آثار و بناهای تاریخی و باستانی، تولیدات هنرهای‌ سنتی، چشم‌اندازهای طبیعی، بخشی از دارایی‌های فرهنگی، در گروه آثار و محصولات فرهنگی ملموس قرار دارند، که یا در قالب یک محوطه باستانی ثبت و حفاظت می شوند، یا برای نگهداری به عنوان اموال فرهنگی در موزه ها قرار دارند. اما آثار فرهنگی ناملموس شکل‌هایی از فرهنگ به‌شمار می‌روند که اگر چه قابلیت ثبت و ضبط دارند، اما قابلیت ذخیره در یک محل فیزیکی مانند موزه را ندارند و به واسطه ویژگی‌های ذاتی و خاص خود، قابل انتقال، تکرار و تجربه‌کردن هستند.

منبع:ایرنا

نقش قلم‌تراش در خوشنویسی زنجان

یکی از شهرهایی که از دیرباز با توجه به موقعیت جغرافیایی و نقشی که در جنگ‌های مختلف قبل و بعد از اسلام داشته زنجان بوده است. انواع چاقوهای متداول زنجان، می‌توان به چاقوی قلم‌تراش، چاقوی ضامن‌دار، چاقوی شکاری، چاقوی صحرایی، ساطور، کارد سلاخی، کارد قصابی، کارد آشپزخانه، چاقوی باغبانی، تبر، شمشیر، قمه، دشنه، قداره و قندشکن که هرکدام به شکل‌ها و انواع دسته‌های مختلف ساخته می‌شوند؛ که بهترین مشخصه را برای شناخت چاقوهای زنجان، دسته و تیغه است. ظرافت چاقوی زنجان به علت استفاده از مصالح مرغوب و همچنین شکیل بودن از نظر تناسب منطقی در ابعاد تیغه، دسته و غلاف آن است که همگی نشانه زبردستی و تبحر استادان چاقوساز زنجانی است.

مرغوب‌ترین نوع چاقوهای زنجان قلم‌تراش است که ساخت آن از دوره صفویه و هم‌زمان با گسترش و رشد خط نستعلیق و هنر خوشنویسی رواج یافته است.

هنر خوشنویسی بخشی دیگر از دانشنامه قرآنی محسوب می‌شود که بنا به اعلام مورخان، زنجان یکی از پایتخت‌های خوشنویسی در کشور بوده که از آن جمله می‌توان به احمد بن سهرودی اشاره کرد که از برخی نوشته‌ها که صحت آن هنوز مورداطمینان نیست، او فرزند شیخ سهرودی بوده است. این خوشنویس که یکی از شخصیت‌های ارزنده جهان اسلام محسوب می‌شود به لقب یاقوت ثانی معروف بوده و ۳۳ نسخه قرآنی از این هنرمند در موزه‌های جهان نگه‌داری می‌شود.

بنای خط بر قلم خوب و قلم‌تراش تیز استوار است. قلم‌تراش را در بدنه قلم فرومی‌برند و با فشاری یکسان تا سر قلم را برمی‌دارند. قط قلم به‌این‌ترتیب است که قلم را از طرف میدان آن بر مِقَطّ (قطزن) قرار می‌دهند و قلم‌تراش را بر پشت آن می‌گذارند و به‌یک‌باره با انگشت ابهام بر پشت قلم‌تراش فشار می‌آورند تا قلم صاف و بی‌عیب قطع شود. باید در این هنگام از قلم صدایی چون «قط» برخیزد.

کاردی است با تیغ‌های راست و اندازه و پهنای متوسط که با آن قلم می‌تراشند. کیفیت قلم‌تراش در خوشنویسی بسیار مهم است، زیرا خط خوب به قلم خوب و قلم خوب به قلم‌تراش تیز وابسته است. قلم‌تراش باید چنان تیز باشد که بتوان با آن موی تراشید. همچنین نقل کرده‌اند که یاقوت مستعصمی برتری خط شاگردانش را به تیز بودن قلم‌تراش آنان وابسته دانسته است. غالباً دو قلم‌تراش در بین خوشنویسان رایج بوده است، یکی نازک و تیز برای خالی کردن میدان قلم، برداشتن زیر قلم و اصلاح آن و یکی کلفت و سنگین و تیز برای قط زدن و گاه برداشتن پهلوهای قلم. ز کاربردهای دیگر قلم‌تراش، حک‌واصلاح خط است. به این صورت که با نوک قلم‌تراش کلمه یا حروفی را که اشتباه کتابت شده باشد، می‌تراشند و محل حک را مهره می‌زنند. البته خوشنویسان شاگردانشان را همواره از این کار بر حذر داشته‌اند.

قلم‌تراشی و چاقوهای قلم‌تراش نقش بسیار مهمی در هنر خوشنویسی دارند. یک اثر خوش‌نویسی هنگامی ماندگار و بی‌نقص است که با قلم تراشیده شده‌ای نوشته شود که عالی و بی‌نقص است. اگر قلم‌تراش تیز نباشد و سر قلم را به‌درستی نتراشد هم قلم از بین خواهد رفت و هم اثر به‌جامانده تأثیر و زیبایی چندانی نخواهد داشت.

منبع:میراث آریا

خوشنو‌یسی ایران روی میز یونسکو در رقابت با ۱۷ کشور

پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنو‌یسی در ایران» هفته آینده درحالی در یونسکو بررسی می‌شود که ۱۷ کشور دیگر مدعی خوشنویسی هستند و پرونده آن‌ها نیز معطل بررسی است.

به گزارش ایسنا، شانزدهمین نشست کمیته بین‌الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس قرار است به صورت مجازی از ۱۳ تا ۱۸ دسامبر ۲۰۲۱ برابر با ۲۲ تا ۲۷ آذرماه ۱۴۰۰ در پاریس، مقر یونسکو برگزار شود. قرار است پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» در این اجلاس بررسی و به رأی گذاشته شود. مصطفی پورعلی ـ مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ـ گفته است: این پرونده به‌عنوان اقدامات پاسدارانه که مهم‌ترین عنصر میراث‌فرهنگی به حساب می‌آید، روزهای آینده در یونسکو بررسی می‌شود.

پرونده خوشنویسی ایران درحالی در نوبت بررسی کمیته حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو است که پیش‌تر ترکیه پرونده‌ای را با عنوان «حُسن خط، هنر باستانی خوشنویسی اسلامی» (Hüsn-i Hat, traditional art of Islamic calligraphy) به دبیرخانه یونسکو فرستاده بود. این درحالی است که رسم‌الخط رسمی این کشور سال‌هاست تغییر کرده.

ایران سال ۲۰۲۰ نسبت به این اقدام ترکیه رسما به یونسکو اعتراض کرد. محمدحسن طالبیان ـ معاون پیشین میراث ‌فرهنگی ایران ـ در این‌باره گفته بود: عنوان پرونده پیشنهادی ترکیه برای خوشنویسی، دارای صفت اسلامی است که این امر مورد اعتراض رسمی ایران قرار گرفته است؛ چراکه صفت اسلامی نمی‌تواند محدود به ترکیه باشد، فارغ از آن‌که منشأ خوشنویسی اسلامی را باید در ایران جست.

او در عین حال یادآور شده بود که اعتراض ایران در این موارد هیچ‌گاه جنبه سیاسی نداشته و اعتراض ایران به ترکیه که در یونسکو ثبت شد جنبه و نگاهی کاملا فنی دارد.

سال ۲۰۲۱ ایران بالاخره پرونده‌ای برای خوشنویسی در چهارچوب فهرست «اقدامات خوب پاسداری» به یونسکو فرستاد.

وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درباره این پرونده توضیح داده است: «برنامه ملی محافظت از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» (National programme to safeguard the traditional art of calligraphy in Iran) پروپوزال ایران برای ثبت برنامه‌های خوب پاسداری است که با شماره ارجاع ۱۷۱۶ در این اجلاس بررسی خواهد شد. ثبت در برنامه‌های خوب پاسداری یونسکو به این معنی است که هم میراث ناملموس موردنظر به جهانیان معرفی خواهد شد و هم پاسداری خوبی از آن صورت خواهد گرفت.

این نخستین‌بار است که ایران در فهرست برنامه‌های خوب پاسداری یونسکو برای محافظت از میراث ناملموس پرونده‌ای را به ثبت می‌رساند. پیش از این ۱۶ اثر دیگر از آداب و آیین‌ها، هنرهای نمایشی، مهارت‌ها، دانش و فرهنگ ایرانی در فهرست میراث ناملموس یونسکو به ثبت رسیده که «ردیف موسیقی سنتی ایرانی»، «هنر نمایشی آیین تعزیه»، «آیین پهلوانی و زورخانه‌ای»، «موسیقی بخشی‌های خراسان»، «مهارت فرش‌بافی فارس»، «دانش ساخت لنج»، «هنر ساختن و نواختن کمانچه» و «هنر نگارگری» از جمله آن‌ها است.»

همزمان با ایران و ترکیه، ۱۶ کشور عربی از جمله عربستان سعودی، عراق، اردن، لبنان، فلسطین، یمن، مصر، الجزایر، تونس، مراکش، کویت، امارات، عمان، بحرین، سودان و موریتانی پرونده‌ای مشترک را با عنوانِ «خوشنویسی عربی، دانش، مهارت و شیوه‌ها» (Arabic calligraphy, knowledge, skills and practices) به یونسکو ارائه کرده‌اند که معطل بررسی است.

با وجود این شرایط، ‌ مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی ایران گفته است: بسیار امیدوار هستیم که این پرونده در فهرست میراث ناملموس یونسکو ثبت جهانی شود.

کمیته بین‌الدول حفاظت از میراث فرهنگی ناملموس در اجلاس پیش‌ رو قرار است ۱۸ گزارش درباره میراث ناملموس در خطر، ۲۸ گزارش درباره پیاده‌سازی کنوانسیون ۲۰۰۳، یک گزارش از سوی دولت‌های غیرعضو در مورد وضعیت کنونی عناصر ثبت‌شده در فهرست معرف میراث ناملموس، شش نامزد در فهرست محافظت فوری، ۴۸ نامزد در فهرست معرف، پنج پروپوزال برای ثبت برنامه‌های خوب پاسداری، یک درخواست برای کمک بین‌المللی، ۴۶ درخواست استوارنامه از سوی سمن‌ها، و ۶۶ گزارش فعالیت از سوی سمن‌ها را بررسی کند.

منبع:ایسنا

ثبت جهانی خوشنویسی تا چند روزدیگر

نشست چگونگی ارائه و بررسی پرونده «پاسداری از هنر خوشنویسی ایران» برگزار شد . این پرونده قرار است تا چند روز دیگر توسط اعضای کمیته میراث ناملموس یونسکو بررسی و ثبت شود.

به‌گزارش خبرگزاری مهر، نشست معرفی اقدامات انجام‌شده در خصوص پرونده «پاسداری از هنر خوشنویسی ایران» برای ثبت در یونسکو، با حضور استاد غلامحسن امیرخانی، خوشنویس ایرانی که نام او در فهرست نادره‌کاران میراث‌فرهنگی ناملموس ثبت شده و گنجینه زنده‌بشری به حساب می‌آید، در سالن فجر وزارت میراث‌فرهنگی برگزار شد.

در این نشست که حسن غلامرضاپور رئیس انجمن خوشنویسی ایران و تعدادی از مدیران وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی نیز حضور داشتند، پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» که قرار است ۲۲ الی ۲۹ آذرماه جاری در یونسکو بررسی و به‌عنوان میراث ناملموس به نام ایران ثبت شود، بررسی شد و هماهنگی‌های لازم درباره چگونگی ارائه این پرونده با حضور استاد امیرخانی صورت گرفت.

استاد غلامحسین امیرخانی در این نشست گفت: سلیقه، ذوق و اندیشه ایرانی در حوزه هنر بیشتر از سایر حوزه‌ها نمایان است و خوشبختانه در حوزه‌ای مثل خط و خوشنویسی ایرانی‌ها دارای ارزش و توانمندی بسیار بالایی هستند. فرهنگ دستاورد تلاش انسان‌های گوناگون در طول سالیان متمادی است. توجه به حوزه فرهنگ می‌تواند باعث رشد انسان‌ها شود، چرا که تمرکز حوزه فرهنگ بر روی انسان است.

این استاد برجسته خوشنویسی ادامه داد: نیرومندی فرهنگ ایرانی به گونه‌ای است که قدر و منزلت آن این روزها به بیشتر مشخص شده است. فرهنگ مثل نور خورشید است که مرز نمی‌شناسند و امروز خوشبختانه موضوع ایران فرهنگی مورد توجه قرار گرفته است. امروز شاهد وجود اشتراکات فرهنگی بسیار زیادی در دنیا هستیم. سرنوشت انسان‌ها به هم متصل است و این سرنوشت مشترکات به خوبی خود را به ما نشان می‌دهد.

او خاطرنشان کرد: موضوعات فرهنگی و هنری متعلق به همه مردم دنیا است. کمبودی که امروز در دنیا احساس می‌شود این است که به حوزه سیاست بیش از حوزه فرهنگ و هنر توجه می‌شود و بیشتر جوامع بیشتر از آنکه در خدمت فرهنگ باشند در خدمت سیاست هستند.

آموزش، اقدام مهم پاسدارانه از هنر خوشنویسی در ایران

عبدالمجید شریف‌زاده رئیس پژوهشکده هنرهای سنتی نیز در این نشست گفت: در گذشته بیشتر ثبت‌ها متوجه آثار ملموس بود، اما خوشبختانه چند سالی است که به حوزه میراث ناملموس نیز توجه شده و خوشبختانه امسال پرونده‌ای که به حوزه خوشنویسی ایران تعلق دارد، قرار است ثبت جهانی شود.

او افزود: یکی از موضوعاتی که خوشبختانه در ایران در سال‌های اخیر به خوبی به آن پرداخته شده است، توجه به اقدامات حفاظتی و پاسدارانه از این هنر اصیل ایرانی است که در این میان انجمن خوشنویسی ایران با توسعه آموزش فراگیر توانسته به خوبی این نقش را ایفا کند.

مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار، حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی نیز در این نشست گفت: ایرانی‌ها پادشاه ممالک خط هستند. مردم ایران در خط و خوشنویسی در جهان پیشرو هستند و این هنر ریشه‌ای عمیق در فرهنگ ایرانیان دارد.

او افزود: این پرونده به‌عنوان اقدامات پاسدارانه که مهم‌ترین عنصر میراث‌فرهنگی به حساب می‌آید، روزهای آینده در یونسکو بررسی می‌شود و بسیار امیدوار هستیم که این پرونده در فهرست میراث ناملموس ثبت جهانی شود. این پرونده از دو ضلع سازمان‌های مردم‌نهاد و سازمان‌های دولتی تشکیل شده و امیدواریم در یونسکو ثبت شود.

منبع:خبرگزاری مهر

چرا قزوین پایتخت خوشنویسی است؟

رئیس انجمن خوشنویسان قزوین با بیان اینکه قزوین پایتخت خوشنویسی است، گفت: حضور مجموعه‌داران آثار ارزنده در قزوین که در موزه‌های هیچ شهری حتی اصفهان پیدا نمی‌شود و داشتن تب‌وتاب خوشنویسی و حضور خوشنویسان ماهر و خلاق، از علل مهم معرفی قزوین به‌عنوان پایتخت خوشنویسی است.

میرحیدر موسوی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: انجمن خوشنویسان قزوین ۲ سال متوالی در سال‌های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ به‌عنوان شعبه نمونه کشور شناخته شد و در سال ۱۳۹۹ به دلیل شیوع کرونا متأسفانه انجمن فعالیتی نداشت و تعطیل بود. در حال حاضر خوشنویسی قزوین به‌عنوان قطب مهم در کشور مطرح است به طوریکه در جشنواره‌های کشوری حداقل ۲ رتبه برتر از قزوین داشتیم.

وی با اشاره به اینکه در قزوین، خوشنویس‌های جوان بسیار خوبی در بخش‌های شکسته و نستعلیق داریم، گفت: انجمن خوشنویسی استان قزوین پویا و فعال است و تنها جشنواره دوسالانه بین همه رشته‌ها که فقط در تهران برگزار می‌شد، پنج دوره است که در قزوین برگزار می‌شود و امسال ششمین دوره برگزاری جشنواره دوسالانه خوشنویسی است.

این هنرمند بابیان اینکه قزوین به‌عنوان یکی از برندهای خوشنویسی شناخته‌شده و دوسالانه خوشنویسی بدون حاشیه پنج دوره است که در قزوین برگزار شده است، گفت: در دوسالانه ششم به دلیل استقبال بیشتر هنرمندان و تقاضای خوشنویسان ماهر و خبره مهلت ارسال آثار تمدید شد.

وی گفت: در کشورهایی مثل ترکیه یا امارات خوشنویسی و هنرهای سنتی خیلی طرفدار پیدا کرده و رونق خوبی دارد و هنرمندان با برگزاری نمایشگاه فروش خوبی دارند، اتفاقی که ما در شهر و کشور خود نداریم. بزرگ‌ترین معضل در تمام رشته‌های هنری این است که هنرمندان شاخص کشور به‌عنوان شاخص معرفی نمی‌شوند. مردم باید در خریدن آثار هنری به‌عنوان یک کالای ارزشمند سرمایه‌گذاری کنند تا هم هنر، هم اثر هنری و هم تفکر مردم ارتقا پیدا کند.

موسوی خاطرنشان کرد: یکی از بزرگ‌ترین مشکلات هنرمندان ما این است که بعد از مدتی به علت کم‌کاری و نداشتن مشتری افسرده می‌شوند. هنری که هنرمند را به لحاظ اقتصادی تأمین نکند در نهایت سست خواهد شد. به‌عنوان راهکار برای حل این معضل مسئولین باید برای فروش آثار هنری با برنامه‌ریزی‌ و کارشناسی شده هرساله یک سری افراد سرمایه‌دار را موظف به خرید آثار هنری کنند و این کار هرساله انجام شود تا تغییری در قیمت‌ها ایجاد شود.

وی گفت: مشکل هنرمندان برای فروش آثارشان در تمام ایران وجود دارد ولی مدتی است در تهران فروش و حراج بزرگ اتفاق می‌افتد که باعث افزایش قیمت آثار هنری و ایجاد انگیزه برای خلق آثار جدید برای هنرمندان شده است.

رئیس انجمن خوشنویسان قزوین بابیان اینکه قزوین پایتخت خوشنویسی است، گفت: حضور مجموعه‌داران آثار ارزنده در قزوین که در موزه‌های هیچ شهری حتی اصفهان پیدا نمی‌شود و داشتن تب‌وتاب خوشنویسی و حضور خوشنویسان ماهر و خلاق، از علل مهم معرفی قزوین به‌عنوان پایتخت خوشنویسی است.

منبع:ایسنا