اردبیل ،ییلاق چهار فصل ایران زمین

معرفی تنها گوشه‌ای از ظرفیت‌های گردشگری استان اردبیل در تمامی فصول موجب حیرت سیاحان و گردشگران شده و بسیاری از جاذبه‌ها همچنان گمنام است.

متجاوز از 3 هزار جاذبه طبیعی و تاریخی از جمله 14 قله با ارتفاع بالای 3 هزار متر، زمین گرمایی، 5 جنگل، بیش از 40 تالاب و تنها دریاچه درون شهری طبیعی در اردبیل واقع شده است.

موقعیت اقلیمی اردبیل در کنار فرهنگ و تمدن غنی به‌واسطه استقرار تمدن‌های باستانی موجب شده اردبیل پاسخگوی تمامی سلایق بوده و بتواند در تمامی حوزه‎های گردشگری عرض اندام کند.

برخی جاذبه‌ها تاکنون ناشناخته است و به اعتقاد فعالان حوزه گردشگری هر یک می‌تواند به تنهایی اقتصاد گردشگری استان را متحول کند.

جاذبه‌های متعدد دره نوردی در اردبیل

وجود دره‌های متعدد در استان اردبیل از ظرفیت‌های کم‌نظیری است که به اعتقاد کارشناسان معرفی آن در قالب برنامه‌های جامع به ویژه سند ملی طبیعت‌گردی ضروری است.

بیش از 14 قله با ارتفاع  بالای 3 هزار متر در اردبیل موجب شکل‌گیری طبیعتی کم نظیر و دره‌های عمیق و اسرارآمیزی شده که می‌توان گفت در تعدد و تنوع کم نظیر در کشور است.

مجموعه ارتفاعات ذکر شده موجب شکل‌گیری دره‌های عمیق با مناظری کم‌نظیر و مامنی برای حیات وحش شده است که زیبایی اسرارآمیز آن موجب شده اسامی رازآلودی نیز به این مناطق اختصاص یابد.

کارشناس گردشگری در مورد تنوع دره‌های گردشگری اردبیل گفت: اقلیم استان اردبیل در هیچ کجا شباهتی ندارد و وجود ارتفاعات دره‌های زیبایی را در این منطقه شکل داده است.

علیرضا حسن پور با اشاره به شیروان دره سی، جهنم دره سی، تنگه ورگه سران، ساری دره سی و شوله لر دره سی تصریح کرد: جالب توجه آن که در اکثر شهرستان‌ها شاهد وجود دره‌های گردشگری هستیم و این ظرفیت کم‌نظیر هنوز به حد کافی شناخته شده نیست.

غارهای تاریخی با ردپای تمدن‌های نخست

از جمله جاذبه‌های کمتر شناخته شده اردبیل جای پای تمدن‌های نخست در این استان است. به‌طوری‌که هم اینک آثار باستانی بازمانده حکایت از آن دارد که قدمت شهرهای اردبیل به تمدن‌های نخست و اعصار اولیه پیدایش تمدن بازمی‌گشته است.

از جمله این جاذبه‌ها روستای تاریخی «کنزق» از توابع سرعین در دامنه کوه سبلان است که در چند سال گذشته حفره‌های صخره‌ای روستا مورد توجه باستان شناسان قرار گرفت و با مطالعات اولیه از تمدنی باستانی پرده برداشتند.

از دیگر غارهای تاریخی در اردبیل غار یخگان به عنوان اثر طبیعی ملی است که در زمستان فضای داخلی آن گرم و در تابستان همراه با قندیل های یخ است. غار اسکی شهر، غار ویند کلخوران، غار بینه لر، غار اباذر، غار داشکسن در مشگین شهر، غار گلستان نیر و غار روستای آلوچه سرعین است.

تجربه شیرین هم‌زیستی با عشایر

در شمال استان اردبیل به تناسب اقلیم آن یکی از جاذبه‌های کمتر شناخته شده گردشگری زندگی عشایر است.گردشگری جوامع محلی که امروزه به یکی از جاذبه‌های پرطرفدار تبدیل شده در استان اردبیل به دلیل سکونت عشایر قابلیت های متعددی دارد.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان با اشاره به زیبایی‌هایی زیستی عشایر تصریح کرد: با توجه به تنوع آداب و رسوم و فرهنگ غنی و دیرینه عشایر شاهسون این حوزه گردشگری  در استان اردبیل قابل توجه است.

صغری فرشی معتقد است جوامع محلی و زندگی عشایری یکی از فرصت‌های مطلوب جهت توسعه اقتصاد گردشگری است و از سویی با احترام به چارچوب زندگی عشایر می‌تواند برای آن‌ها نیز ثمرات متعددی به دنبال داشته باشد.

وی با تأکید به ظرفیت‌های متعدد گردشگری عشایر اضافه کرد: در چنین جوامعی جاذبه‌های متعددی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و فعالیت آژانس‌ها و شرکت‌های خدمات گردشگری داخلی و خارجی وجود دارد.

به گفته فرشی احداث اقامتگاه های بوم گردی در کنار آلاچیق عشایر نیز توانسته به معرفی زندگی عشایر و روستایی کمک کند.

همچنین لازم به ذکر است زنان عشایر در گذشته نه چندان دور علاوه براینکه کارهای مربوط به دامداری و تولید انواع لبنیات و امور جاری زندگی را انجام می‌دادند، در کنار آنها به تولید انواع صنایع دستی همچون گلیم، ورنی، پلاس، خورجین و اوجاق قراقی نیز می‌پرداختند.

استان اردبیل اقلیم رنگ‌ها است. در گستره جغرافیایی آن زنان و مردان در دست بافته‌های خود حرف دل زده‌اند و داستان‌های رفته در تاریخ را نقل کرده‌اند. تنوع دست بافته‌ها که با تغییر موقعیت جغرافیایی و نوع معیشت متحول می‌شود، مجموعه کم‌نظیری را فراهم ساخته است.

گردشگری تندرستی با محوریت آب و هوای سالم

اقلیم منحصر به فرد استان اردبیل گویای استعداد این استان در رونق گردشگری تندرستی با محوریت آب و هوا و امکانات طبیعی است. موضوعی که در صحبت‌های مسئولان فعلا در حد طرحی خام باقی مانده است.

مسافران استان اردبیل در هر زمانی و به هر شهری از این استان سفر کرده‌اند از آب و هوای سالم آن دچار حیرت شده‌اند و بخش عمده‌ای از مسافران و گردشگران دائمی به دلیل قابلیت‌های آب و هوایی به این استان سفر می‌کنند.

در گروه اقلیم‌های مختلف نیز آب و هوای کوهستانی مناسب‌ترین شرایط برای طی کردن دوران نقاهت، رسیدن به وزن و سلامت جسمی مطلوب و استاندارد و مقابله با بیماری‌های روحی روانی قلمداد می‌شود

معاون درمان علوم پزشکی استان اردبیل در این خصوص گفت: آب و هوای کوهستانی منطقه مناسب برای سپری کردن دوران نقاهت است و اثرات آفتاب، امواج ماورابنفش آفتاب، فشار هوا، میزان اکسیژن و حتی سرما در این منطقه در بهبود برخی بیماری‌ها موثر است.

به گفته رضایی این منطقه در حالی از رطوبت، سرما و اکسیژن مناسب برخوردار است که در بسیاری از استان‌ها با مشکل آلودگی هوا مواجه هستیم و اینکه این شرایط آب و هوایی برای درمان کدام بیماری مناسب است باید به صورت جامع مطالعه کنیم.

معاون درمان علوم پزشکی استان تصریح کرد: طبیعت گردی، آب و هوای کوهستانی و آب های درمانی می‌تواند به عنوان یکی از شیوه‌های موثر درمان بیماری‌های غیرواگیر از جمله بیماری‌های چاقی، کم تحرکی، قلبی عروقی، تنفسی و سرطان‌ها باشد.

آب‌های گرم معدنی هدیه سبلان به گردشگران

یکی از امتیازات استان اردبیل آب‌های گرم معدنی آن است. استاندار اردبیل معتقد است وجود 110 چشمه آب گرم و سرد معدنی در این استان ظرفیت بی‌نظیری است که باید به صورت گسترده مورد توجه قرار گیرد.

اکبر بهنام جو که آب‌های گرم را به مانند چاه‌های نفت استان می‌داند تصریح کرد: چنین ظرفیتی باید مورد توجه قرار گرفته و برای بهره گیری اقتصادی از آب‌های گرم برنامه‌ریزی شود.

با وجود اینکه سرعین به عنوان شهر چشمه‌های بهشتی شناخته می‌شود، شهرستان مشگین شهر در دامنه کوه آتشفشانی سبلان واقع شده و سهم قابل توجهی از چشمه‌های آب گرم متعدد دارد.

کوه سبلان نعمت آب‌های گرم معدنی را به تمامی شهرها و حتی روستاهای واقع در دامنه خود بخشیده است. در شهرستان های نیر، خلخال و کوثر نیز چشمه‌های آبگرم پراکنده است.

جاذبه‌های آبی ناشناخته اردبیل

صدها آبشار، دریاچه، رودخانه و تالاب در وسعت 18هزار کیلومتر مربعی استان اردبیل شگفتی کم‌نظیری است که طبیعت به ودیعه گزارده و همه ساله بهانه مسافرت هزاران گردشگراست.

هر چند جاذبه‌های آبی این استان کمتر شناخته بوده و هیچ بسته و برنامه معرفی منحصر به خود را تجربه نکرده است اما شهرت زیبایی آن موجب شده تا سال‌ها هزاران گردشگر ومشتاق طبیعت به این استان سفر کنند.

دریاچه شورابیل به عنوان تنها دریاچه درون شهری اردبیل، دریاچه گیلارلو گرمی، تالاب نئور، آبشار کرکری مشگین شهر، شوله لر دره سی گرمی و آبشار چالاچوخور گرمی، آبشار سردابه اردبیل، آبشار نوجه ده خلخال، تالاب میل مغان و تالاب ملااحمد نمونه ای از جاذبه‌های آبی این استان است.

تجربه زمستان گرم در اردبیل

اقلیم منحصر به فرد استان اردبیل موجب شده زیبایی‌های تمام فصل در آن به عینه مشاهده شود. با این وجود در سال‌های گذشته غفلت از قابلیت فصول مختلف موجب شده گردشگری اردبیل منحصر به دو فصل و نیمه نخست سال باقی بماند.  برف‌هایی که می توانست خود ثروت آفرین باشد به عنوان مانع ماندگاری گردشگران قلمداد شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اظهار کرد: زمستان بیدار ماموریتی است که در دو سال اخیر به استان محول شده و با هدف فعال سازی گردشگری زمستانی از سوی استاندار اردبیل تاکید شده است.

نادر فلاحی تصریح کرد: با توجه به انتخاب اردبیل به عنوان پایلوت طرح‌های گردشگری زمستانی از سال گذشته جشنواره زمستان بیدار برای این استان تعریف شده و در عین حال تقویت زیرساخت‌ها در دستور کار قرار گرفته است.

وی تاکید کرد: از سویی تاسیسات گردشگری زمستانی تعریف شده که در آینده می‌تواند این استان را به قطب گردشگری زمستانی تبدیل کند؛ از جمله پروژه‌ها احداث سه پیست اسکی و دو پل معلق است.

فلاحی به آغاز نهضت احداث هتل‌های 5 ستاره اشاره کرد و گفت: مجموع اقدامات می‌تواند منجر به رونق گردشگری زمستانی باشد.

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل با بیان اینکه میزان ماندگاری برف و سرما در اردبیل بالا است، گفت: در واقع جشنواره زمستان بیدار، سرما و برف را از تهدید به فرصت تبدیل کرد.

گردشگری غذا جاذبه گمنام اردبیل

غذاهای متنوعی که به واسطه اقلیم سردسیر اردبیل از گذشته‌های دور بومی این منطقه بوده در میان مردم سایر مناطق ناشناخته بوده و اغلب در لیست جاذبه‌های سفر به اردبیل مشاهده نمی‌شود.

اردبیلی‌ها به آب و هوای سرد و بارش باران و برف در نیمی از سال عادت دارند؛ آب و هوای کوهستانی در این منطقه که به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری شناخته می‌شود، در گذشته الگوی دیگری داشته و زمستان‌ها به مراتب سردتر و طولانی‌تر بوده است؛ تا جایی که در روایت کهنسالان همواره به زمستان‌هایی که برف تا کمر می‌باریده اشاره می‌شود.

چنین وضعیت جوی که اغلب موجب بسته شدن راه‌های ارتباطی شهر و غیرممکن شدن دسترسی به مواد غذایی می‌شد، موجب شده بود اردبیلی‌ها الگوی تغذیه منحصر به فرد و متناسب با اقلیم خود را تعریف کنند.

غذاهایی که در زمستان به عنوان قوت اصلی و یا حتی دسر و تنقلات مورد استفاده قرار می‌گرفته همگی در تناسب با اصول تغذیه در فصل سرد و در تناسب با امکانات موجود بوده است.

معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اردبیل پیش از این گفته است که اطلس گردشگری غذا تدوین می‌شود و این مهم به  دلیل ظرفیت‌های کم نظیر استان است.

فرشی تاکید کرد: در تمامی شهرها و اغلب روستاهای این شهر به دلیل زندگی شهری،  روستایی وعشایر غذاهای بومی محلی وجود دارد که می‌تواند به عنوان یک جاذبه، ماندگاری مسافران را افزایش دهد.

قابلیت فعال‌سازی انواع رشته‌های گردشگری ورزشی

به اذعان مربی کوهنوردی و مربی اسکی کوهستانی استان اردبیل ظرفیت‌های متعددی در حوزه گردشگری ورزشی دارد که هنوز بخش عمده‌ای از آن حتی معرفی نشده است.

جلال‌الدین شهبازی به پتانسیل این استان در راه‌اندازی اسکی روی چمن، اسکی روی برف، کوهنوردی در ارتفاعات بالای سه هزار متر، اسکی روی آب و یخ نوردی اشاره کرد و افزود: برای راه‌اندازی تمامی این رشته‌های ورزشی و یا ایجاد زمینه لازم جهت تمرین تیم‌های ملی در استان اردبیل ظرفیت‌های طبیعی وجود دارد.

در عین حال این استان قابلیت‌های کم‌نظیری در حوزه گردشگری هیجانی دارد. با احداث پل معلق مشگین شهرو پل تمام شیشه‌ای هیر، احداث زیپ لاین‌ها و تله کابین فندقلو بسته کاملی از گردشگری هیجانی در اردبیل فراهم شده است.

احداث پل معلق در خلخال و احداث سه پیست اسکی دیگر در کنار پیست اسکی آلوارس می‌تواند در آینده این استان را به یکی از قطب‌های گردشگری هیجانی تبدیل کند.

اردبیل مهد تمدن‌های کهن

یکی از سرشاخه‌های مهم شاهراه ارتباطی معروف به جاده ابریشم که مناطق قفقاز و جنوب روسیه را به مسیر تجاری شرق به غرب متصل می‌ساخت؛ جاده قفقاز است

این جاده تاریخی که از کشورهای متعدد عبور می‌کند به لحاظ موقعیت جغرافیایی غنی از آثار تاریخی بوده و به نوعی فرهنگ ملل را به نمایش گذاشته است.

گذر این جاده از استان اردبیل به اذعان کارشناسان موقعیت استراتژیک ویژه‌ای به اردبیل بخشیده و احیای آن می‌تواند اهداف توسعه در افق بلند مدت این استان که گردشگری را در صدر محورهای توسعه قرار داده، محقق سازد.

به اذعان رئیس گروه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل این جاده از شهر میانه‌ آغاز شده و از پل‌های قیز کورپوسی در میانه و قیز کورپوسی در شهرستان کوثر که بر روی رودخانه قزل اوزن واقع است، عبور می‌کند.

روح الله محمدی ادامه داد: در ادامه مسافران می‌توانستند در استراحتگاه قوش اوتوران شهرستان کوثر و یئدی قارداش بخش فیروز به قلعه مهم فیروز واقع در بخش فیروزآباد شهرستان کوثر برسند.

وی تصریح کرد: کاروانیان در مسیر سفر خود بعد از قلعه فیروز به شهر مهم دوره اسلامی یعنی اسفرنجان (نرسیده به هیر) می‌رسیدند؛ اهمیت تاریخی این شهر بدلیل سکونت یکی از اجداد شیخ صفی به نام محمد حافظ در این شهر است.

به گفته محمدی مابین شهر اسفرنجان و اردبیل کاروانسرای شاه عباسی آرپاچایی پذیرای مسافران بوده است.

رئیس گروه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، متذکر شد: یکی از دلایل اهمیت تاریخی احیای این جاده در این است که شهر اردبیل به عنوان اولین پایتخت دوره اسلامی ایالت آذربایجان با دارا بودن بازار بزرگ، کاروانسراهای مجلل و حمامهای مجهز مهمترین اتراق گاه جاده قفقاز و محل داد و ستد تاجران بوده است.

در این مورد رئیس گروه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تاکید کرد: بعد از اردبیل کاروانیان با طی یک روز و گذر از بخش ارشق به کاروانسرای قانلی بولاغ واقع در مشکین شهر می‌رسیدند.

محمدی با بیان اینکه کاوانیان در ادامه وارد قلعه – شهر تاریخی برزند در شهرستان گرمی می شدند، متذکر شد:  برزند در قرون اولیه اسلامی یکی از مهمترین قصبات آذربایجان محسوب می‌شده و بازار بزرگ آن محل داد و ستد تاجران از سواحل جنوب غربی خزر و مناطق اطراف بوده است.

وی ادامه داد:  بخشی از جاده قفقاز که در مغان امتداد داشته از دوره صفویه به بعد با نام ایل یولی نیز شناخته شده است.

 رئیس گروه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان افزود: منطقه مغان غیر از برزند دو شهر مهم دیگر در مسیر جاده قفقاز داشته است که با نام‌های باجروان و ورثان توسط سیاحان و جغرافی نویسان مسلمان معرفی شده است.

وی ادامه داد: با استناد به کاوشهای باستان شناختی  این احتمال وجود دارد که اولتان قالاسی در ساحل رود ارس همان شهر ورثان تاریخی است.

گردشگری ژئوتوریسم یادگار آخرین نشانه‌های آتشفشان سبلان

درروستای شیخ محمد لو از توابع شهرستان مشگین شهر درختان فسیل‌شده‌ای کشف شده که به گفته کارشناسان یادگار آخرین فعل‌وانفعالات آتشفشان کوه سبلان است.

روستای شیخ محمد لو بخش مرادلو از توابع مشگین شهر در منطقه کوچکی آثار باقی‌مانده از آخرین جوش‌وخروش کوه سبلان را به یادگار دارد.

آثاری که به تعبیر کارشناسان در پی آخرین فعل‌وانفعالات آتش‌فشانی کوه سبلان به وجود آمده و با قدمت بیش از یک میلیون سال تا کنون به یادگار مانده است.

این آثار که در نوع خود کم‌نظیر بوده و مشابه آن در دامنه کوه سبلان تاکنون کشف نشده است، بعد از میلیون‌ها سال به تازگی در معرض مطالعه قرار گرفته است.

این تعداد تنها گوشه‌ای از جاذبه‌های گردشگری ناشناخته استان اردبیل است که فعلا در فهرست برنامه ریزی‌ها جهت جذب و ماندگاری گردشگران گنجانده نشده است.

منبع:تسنیم