خانه بومیان کیش ،نماد فرهنگ ملموس و غیرملموس بومیان جزیره

خانه بومیان کیش، از ایده تا اجرا

محمد جاسم پور در گفت و گو با ایسنا در خصوص مشکلات بومیان کیش، اظهار کرد: ما مکان گردشگری که معرف فرهنگ بومی جزیره باشد را در کیش نداشتیم. مدت ها این موضوع در فکر من بود که به شکلی فرهنگ ملموس و غیرملموس بومیان جزیره حفظ شده و علاوه بر آن مکانی ایجاد شود که به عنوان یک جاذبه، نقشی در توسعه گردشگری کیش نیز داشته باشد.

مدیر خانه مردم شناسی بومیان کیش تصریح کرد: من در این خانه به دنیا آمده ام و از نتیجه های صاحب این خانه هستم. پایان نامه کارشناسی ارشد من درباره اکو موزه، نقش فرهنگ بومی و اینکه منطقه سفین  قدیم می تواند یک اکوموزه باشد، بود.

جاسم پور اظهار کرد: بیش از چهل سال از این خانه استفاده نمی شده است ولی تمامی مواردی که برای راه اندازی یک اکو موزه نیاز داشتیم را دارا بود، هم بافت قدیمی و معماری سنتی آن حفظ شده بود و هم فضاهای مورد نیاز مانند حیاط اندرونی و بیرونی را داشت. همچنین در قدیم قسمتی از این خانه به مکتب خانه اختصاص داشته و اکثر بومیان جزیره آنجا درس خوانده اند. ما برای آنکه این خانه را احیا و تبدیل به موزه کنیم از بازماندگان و ورثه اجازه گرفتیم. اواخر سال ۹۲ شروع به کار کردیم، مجوز آن را از معاونت گردشگری سازمان منطقه آزاد کیش اخذ کرده و در فروردین سال ۹۳ خانه بومگردی بومیان کیش افتتاح شد و طی بیش از ۶ سال فعالیت در اکثر سال ها به عنوان یکی از موزه های برتر کشور انتخاب شده است.

مدیر خانه مردم شناسی بومیان کیش بیان کرد: غیر از بازدید موزه، اشیا و فضای آن،  فعالیت‌های دیگری مانند برگزاری جشنواره های فرهنگی هنری نیز در این موزه انجام می شود. تلاش کرده ایم، یک موزه زنده باشد که معرف فرهنگ بومیان است و گردشگران در آن با غذای بومیان، لباس بومیان، تاریخ و زندگی بومیان کیش آشنا شوند.

وی ادامه داد: با راه اندازی خانه بومیان کیش ، حدود ۲۰ نفر اشتغال زایی مستقیم انجام شده است که اکثریت نیز از بومیان جزیره هستند، ۶ یا ۷ خانواده با جمعیتی حدود ۳۰ نفر نیز به صورت غیر مستقیم و با پخت شیرینی جات، نان و غذاهای محلی و همچنین ساخت و عرضه صنایع دستی با ما همکاری دارند ، این به غیر از از افرادی است که در زمینه گردشگری مانند عکاسی، تور و غیره  فعالیت دارند. بازدید روزانه از خانه بومیان به صورت میانگین ۳۰۰ نفر است.

اقامتگاه بوگردی و بوگردی دریایی

جاسم پور عنوان کرد: ما جدا از خانه بومیان، حدود ۲- ۳ سال است که بازسازی و احیای یک خانه دیگر را آغاز کرده ایم و هدف ما ایجاد یک اقامتگاه سنتی برای گردشگران است. این خانه تقریباً ۱۵۰ سال قدمت دارد و با استفاده از مصالح بومی نسبت به مقاوم سازی آن اقدام کرده‌ایم . تمام جنبه های بهداشتی و فنی جهت ایجاد اقامتگاه در آن در نظر گرفته شده است و همچنین از نماد  بادگیر هم در آن استفاده شده که فکر می کنم در سالهای آینده به یکی از نمادهای جزیره‌کیش تبدیل شود. هدف ما افزایش مدت اقامت گردشگر در کیش است. در خانه بومیان هدف بیشتر بازدید و معرفی اشیا، لباس ها غذاها و نوشیدنی های محلی است و بحث اقامت نداریم. ولی با ایجاد اقامتگاه بومگردی علاوه بر اقامت مسافر می توان فعالیت های جانبی دیگری را انجام داد.  ما در صدد هستیم تا صنایع دستی بومیان را احیا کنیم و با حمایت و همکاری خیرین و انجمن های مردم نهاد این کار را شروع کرده ایم.

وی اضافه کرد: بحث شناور بومگردی توسط یکی از سرمایه گذاران به نام آقای انوری پیشنهاد شده و از ما خواسته شد که از این طرح حمایت کرده و در این زمینه همکاری داشته باشیم. این لنج قدیمی بادبانی حدود ۴۰ سال قدمت دارد و در بندر کنگ بازسازی شده است و راه اندازی آن می تواند به احیای میراث دریانوردی قدیمی کیش و جنوب کشور کمک کند و یک جاذبه خاص برای جذب گردشگران خواهد شد.

حمایت سازمان منطقه آزاد از طرح های بومگردی

عضو شورای شهر کیش ادامه داد: در ابتدای شروع به کار خانه بومیان ، استقبال خوبی انجام نشد. در شش ماه ابتدایی کار، مسافری به خانه بومیان مراجعه نکرد و البته تبلیغاتی هم صورت نگرفت. سعی کردیم در نمایشگاه ها و جشنواره ها شرکت کرده و نسبت به معرفی خانه بومگردی بومیان کیش اقدام کنیم و توانستیم به تدریج خودمان را معرفی کنیم بعد از آن سازمان منطقه آزاد کیش نی ، بعضی نشست های فرهنگی و مناسبتی را با همکاری خانه بومیان برگزار کرد که بیشتر نیز از طرف معاونت فرهنگی و اجتماعی بود اما اینکه کمک های مالی از طرف سازمان صورت بگیرد و یا اینکه در زمینه بازسازی و مقاوم سازی بنا با ما همکاری داشته باشند خیر و ما هیچ کمکی از طرف سازمان دریافت نکرده ایم.

تعداد بومیان و تاریخچه حضور آنها در جزیره کیش

وی بیان کرد: جمعیت بومیان جزیره کیش حدود ۳ هزار نفر و شغل اکثریت آنها نیز صیادی و ماهیگیری است. در محله سفین قدیم بیش از ۹۰ درصد جمعیت به صیادی و دریانوردی اشتغال دارند. تعدادی از بومیان نیز در بخش بازار و تجارت فعالیت دارند که بیشتر در همان بازار عرب ها مشغول به داد و ستد هستند.

جاسم پور اظهار کرد: بیش از ۷۰۰ سال پیش ، ساکنانی در منطقه حریره زندگی می کردند که به علت زلزله آنجا از بین می رود.قدمت محله ها و روستاهای قدیمی که در کیش وجود داشته است مانند صفین قدیم ، روستاهای ماشه، دیهو، سجم و باغو به ۳۰۰ تا ۴۰۰ سال پیش بر می گردد.

مشکلات بومیان کیش

مدیر خانه مردم شناسی بومیان کیش با بیان اینکه مشکلات بومیان خیلی زیاد است، ما مشکلاتی داریم که شاید بیست یا سی سال است که حل نشده و با آمدن مدیر عامل های جدید نیز نتیجه ای نگرفته ایم، تصریح کرد:  یکی از مشکلات، بحث اسناد املاک بومیان است که هنوز بلاتکلیف باقی مانده است. اسناد زمین های کشاورزی و یا مسکونی آن ها که از صدها سال پیش به صورت وراثتی در اختیار خانواده آنها بوده، متاسفانه صادر نشده است فقط تعداد کمی توانسته‌اند اسنادی برای منازل مسکونی خود بگیرند.

وی ادامه داد: مشکل دیگر در زمینه اشتغال است. ما جوان های بومی تحصیل‌کرده زیادی داریم که نتوانسته اند جذب سازمان ها یا ادارات شوند و شغلی برای ایشان ایجاد شود. بخش صیادی نیز با مشکلات عدیده ای روبرو است. ظرفیت اسکله صیادی محدود بوده و جوابگوی تعداد لنج ها و قایق های صیادی موجود نیست. مجوزهایی که سازمان منطقه آزاد به تعدادی از شناورهای صیادی داده است فاقد امتیازاتی است که شیلات به شناورها می دهد مانند سهمیه سوخت و تجهیزات. موضوع بعدی که در محلات بومی نشین جزیره مانند سفین قدیم و سفین جدید ، باغو و… با آن مواجه هستیم بحث زیرساخت ها است. مشکلاتی مانند نداشتن آسفالت مناسب ، شبکه فاضلاب و… این مشکلات را از طریق شورای شهر هم پیگیری کردیم و چندین بار به صورت مکتوب و شفاهی مطرح شده است و مسئولین با بازدیدهای میدانی مشکلات را مشاهده کرده اند، امیدواریم به زودی این مشکلات حل شده و زیرساخت های مناطق بومی نشین تامین شود.

اجاره های بالای بازار ماهی، علت گرانی ماهی در کیش است

جاسم پور خاطرنشان کرد: با اینکه قیمت ملزومات و هزینه های صیادی بالا رفته است با این حال قیمت ماهی توسط صیادان به نسبت شهرهای دیگر کشور افزایش نیافته است ولی یک سری عوامل باعث شده که قیمت فروش ماهی به مصرف کننده بالا برود که اصلی ترین دلیل آن را می ‌توان اجاره های بالای بازار ماهی دانست.

وی اضافه کرد: در دوره مدیریت آقای انصاری لاری با پیگیری های شورای شهر به علت وجود مشکلاتی نظیر فاضلاب، بوی بد، سیستم نامطلوب تهویه و.. در بازار قدیم ماهی، ساخت بازار جدید ماهی انجام شد که دارای امکانات مناسب بوده و مواردی که نیاز بود در آن لحاظ شد . در این زمینه از بومیان، صیادان و کسانی که در بازار ماهی فعالیت می کردند نظر خواهی شد و قرار بر این بود که بعد از ساخت، بازار در اختیار تعاونی صیادان قرار بگیرد و بومیان متولی آن باشند ولی پس از ساخت مسائلی پیش آمد که غرفه ها به مزایده گذاشته شد و با انجام مزایده رقم اجاره ها نجومی شد.

این عضو شورای شهر کیش افزود: قبل از آن اجاره هر غرفه به صورت میانگین یک میلیون و دویست هزار تومان بوده است ولی در حال حاضر غرفه های فروش ماهی حدود ۱۸ میلیون تومان اجاره پرداخت می‌کنند و این رقم برای غرفه های که برای پاک کردن ماهی استفاده می شود به ۳۲ میلیون تومان در ماه می رسد. و به همین جهت شاهد گرانی قیمت ماهی در جزیره کیش هستیم و این مسئله باعث کاهش کیفیت عرضه ماهی نیز شده است، به عنوان مثال ماهی و آبزیان از شهرهای دیگر به کیش آورده می شود و به اسم ماهی کیش فروخته میشود، این معضلاتی است که دلیل اصلی آن همان اجاره بالای بازار ماهی است.

وضعیت منابع آبزیان جزیره کیش و صیادان فاقد مجوز

وی بیان کرد: در جزیره کیش با توجه به اینکه صید با قلاب صورت می‌گیرد و از تور استفاده نمی شود، از نظر منابع آبزیان همیشه شرایط خوبی داشته است. مشکلی که ایجاد شده  و یک دغدغه جدی برای صیادان کیش است این بوده که از بنادر اطراف برای صید به حوزه صیادی کیش آمده و به صورت غیرقانونی و با استفاده از تور و روش های غیر مجاز علاوه بر صید بی رویه به تخریب مرجان ها می پردازند ،به مرور این مسئله می‌تواند ضربه سختی به آبزیان جزیره و بافت مرجانی آن بزند.

جاسم پور اضافه کرد: نظارت در این زمینه بیشتر مربوط به شیلات است که با توجه به امکانات کم شیلات   پایگاه دریابانی کیش نیز در این زمینه به آنها کمک می‌کنند

عملکرد شورای شهر کیش

وی با اشاره به اینکه در دو سال اول شورا که دوره مدیریت آقای شرفی بوده است ما تلاش کردیم در موارد مختلفی ورود پیدا کنیم، افزود: همکاری با جوامع مختلف، رصد و انتقال مشکلات بومیان ، صیادان و دیگر اقشار جامعه به مسئولان مربوطه … انجام بازدیدهای میدانی از قسمتهای مختلف جزیره… طی این مدت سعی کرده‌ایم تا جایگاه شورا در میان مردم جا بندازیم. درباره مشکلات و معضلات ابتدا خودمان اشراف پیدا کنیم و سپس آنها را برای رفع به مسئولان مربوطه انتقال بدهیم. من فکر می کنم به خصوص در دو سال اول شورا در این زمینه موفق بوده ایم. ما نمایندگان مردم هستیم و وظیفه داریم که مطالبات آنها را پیگیری کنیم.

گذشته و آینده جزیره کیش

جاسم پور  با بیان اینکه من متولد و بزرگ شده جزیره کیش هستم، خاطرنشان کرد: در ابتدای انقلاب، دوران رکود جزیره بود و کیش حالت نیمه متروکه داشت، تا اینکه در اواخر دهه ۶۰ به عنوان اولین منطقه آزاد کشور اعلام شد و دهه ۷۰ را می توان سال های شکوفایی کیش نامید که شما همیشه می دیدید تغییراتی در جزیره ایجاد شده است و روند رشد رو به جلو است. در قدیم کمبودهای زیادی وجود داشت مانند آب آشامیدنی، برق و زیرساخت های ضعیف و جزیره رو به پیشرفت بوده و خواهد بود، شاید مدتی توقف بود و رکود وجود داشت ولی در آینده جزیره به پیشرفت‌های خوبی خواهد رسید.

نقش بومیان در آینده جزیره کیش

وی ادامه داد: بومیان صاحبان اصلی جزیره هستند و هیچ منتی هم سر کسی ندارند. به نظر من دانش سنتی و تجاربی که بومیان از نسل های قبل داشته اند ،می‌تواند به پیشرفت جزیره کمک کند و سازمان منطقه آزاد کیش میتواند از بومیان کمک زیادی بگیرد، هدف ما این است که جوانان بومی در امور مختلف فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مشارکت بیشتری داشته باشند و حضور اجتماعی بومیان در سال های آینده پر رنگ تر باشد. وقتی جامعه محلی بتواند تاثیر گذار باشد به توسعه پایدار منطقه دست خواهیم یافت. با توجه به علاقه و عرق بومیان به محل زندگی خود در صورتی که مشارکت مستمر و رو به بالا باشد می‌تواند به نفع جزیره و کل منطقه باشد.

مروارید خلیج فارس

منطقه خلیج فارس و به خصوص جزیره کیش در قدیم به صید و تجارت مروارید معروف بوده است و در صنعت جواهر سازی نقش زیادی داشته است . از زمانی که نفت کشف شد و همچنین مرواریدهای مصنوعی ژاپنی به بازار عرضه شد این صنعت رو به افول گذاشت. صید مروارید از سال ۶۸ در جزیره ممنوع شده است و البته با توجه به اینکه در حال حاضر در دنیا مروارید به صورت مصنوعی ساخته می شود توجیه اقتصادی ندارد ،مگر اینکه به صورت نمادین و جنبه های گردشگری و جهت احیای این حرفه اقداماتی صورت گیرد.

حفظ میراث فرهنگی بومیان کیش

مدیر خانه مردم شناسی بومیان کیش اظهار کرد: هدف اصلی ما از راه اندازی خانه بومیان حفظ و نگهداری آداب و سنن بومیان جزیره کیش بوده است در درجه اول برای خودمان و فرزندانمان و نسل های بعدی که بدانند در نسل های قبل از آن ها اجدادشان چگونه زندگی می کردند،  هرچند که هنوز هم ما به آداب و رسوم قدیمی و فرهنگ ملموس و غیر ملموس خود پایبند هستیم.

وی افزود: طی این مدت تلاش کرده ایم تا جنبه هایی که مغفول مانده و یا کمتر به آن ها توجه می شود را احیا کرده و حفظ کنیم، حدود سه سال پیش از کارشناسان پژوهشکده مردم شناسی دعوت کردیم و طی سه مرحله مردم نگاری بومیان کیش را را انجام دادند. بیشتر نیز در زمینه جنبه های غیر ملموس کار کردند که کتاب آن آماده چاپ است و قرار است به زودی چاپ شود، همچنین به دایرة المعارف مردم‌نگاری ایران نیز اضافه خواهد شد. قبل از آن نیز پژوهشهایی صورت گرفته و کتاب هایی نیز در این زمینه چاپ شده است، آقای مختارپور کتاب بسیار نفیسی در این زمینه با نام “دو سال با بومیان کیش” نوشته اند و جنبه های تاریخی و فرهنگی و اماکن مختلف را مکتوب و ثبت کرده‌اند. در حال حاضر نیز نوشته هایی در این زمینه دارند که بتوانند چاپ کنند و اگر حمایت شود می توانیم در این زمینه آثار خوبی داشته باشیم که به حفظ و نگهداری میراث جزیره کمک کند.

با هم مهربان باشیم

وی در پایان گفت: بیشتر هوای همدیگر را داشته باشیم به خصوص در شرایط خاص فعلی که در مرحله خاصی هستیم و ویروس کرونا هم که شرایط را سخت تر کرده است. سعی کنیم در این ایام با هم مهربان تر باشیم، هم بومیان و هم کیشوندان برای ما عزیزند و امیدواریم که با گذشت از این مرحله به ارتقا و پیشرفت جزیره نائل شویم.

منبع:ایسنا