لالجین ؛ مهریه بانویی که موقوفه‌ای جهانی شد
لالجین موقوفه زبیده خانم شاهدخت قجری است بانویی شاعر، ادیب و نیکوکار در تاریخ همدان که مهریه‌اش را وقف دین و دیانت مردمان این دیار می‌کند، شهری که حالا لقب جهانی گرفته است.
شاید آن وقت‌ها که زبیده خانم مهریه‌اش را برای مردمان این دیار وقف می‌کرد هرگز نمی‌دانست سیب تقدیر طوری می‌چرخد و لالجین که قصبه‌ای (از روستا بزرگتر و از شهر کوچکتر) بیش نبود، روزی تبدیل به شهر جهانی سفال می‌شود.
این مهریه دو دانگ از تمام ملک لالجین بود که نصرت الملک به یمن ازدواج با زبیده خانم به او هدیه کرده بود.
زبیده خانم دختر بیست و هفتم فتحعلی‌شاه بود که رستم خان (واقف روستای گنج تپه در شهرستان بهار) او را برای پسرش نصرت الملک به همسری برگزید.
در دوران قاجار خوانین ولایات کوشش می‌کردند تا با خانواده شاه وصلت کنند چون این وصلت‌ها برای آن‌ها اعتبار و تضمین به همراه داشت.
و اینگونه شاهدخت قاجار با یکی از خاندان قراگزلوها ازدواج کرده و به همدان می‌آید و در منطقه شورین ساکن شد و تا آخرین روزهای زندگی در این دیار می‌ماند و نیکی می‌کند.
از نیکوکاری و نوع دوستی او بسیار گفته‌اند به طوریکه در کتاب شرح حال فرهادمیرزا معتمدالدوله در وصف بزرگ منشی، دینداری، نوع دوستی و پاکدامنی زبیده خانم به تفصیل سخن رفته و از او به عنوان یکی از وارسته‌ترین افراد زمان یاد شده است.
عرض حال برخی از مردم لالجین به اداره اوقاف که خواستار کمک معیشتی در روزهای سخت زمستان از محل موقوفه شده اند/ سال ۱۳۲۹
زبیده خانم شاعری توانا بود و از اشعار او نمونه‌هایی در جنگ‌ها و سرگذشت نامه‌های عهد قاجار به جا مانده است. ابیات زیر نمونه‌ای از شعر اوست:
درده به من ای ساقی زان می دو سه پیمانه
کز سوز درون گویم شعری دو سه مستانه
خواهم که در این مستی خود نیز روم از یاد
غیر از تو نماند کس نه خویش و نه بیگانه
از عشق رخ جانان گشته است جهان حیران
مستانه سخن گوید این عاشق دیوانه
به گواه تاریخ زبیده خانم هیچ چیز از مال دنیا برای وارثینش نمی‌گذارد و هر چه بود را وقف عمران و آبادی کشور و مستمندان می‌کند.
هیچ مستمندی از در خانه او دست خالی برنمی گردد، هر سال بخشی از درآمد املاک خود را صرف انعام و اطعام فقرا و عمران و آبادی منطقه می‌کرده و بارها به زیارت امام حسین (ع) و عتبات رفت و مکه مکرمه و مدینه منوره را زیارت کرده است.
زبیده خانم در دوران زندگی‌اش برای سهولت رفت و آمد مردم به عراق با هزینه شخصی خود چند پل و کاروانسرا ساخته است.
کاروانسرای مدور تاج‌آباد از شاه‌کارهای هنر معماری ایران است که او برای اقامت زائران در روستایی به همین نام در میانه جاده همدان به اسدآباد می‌سازد و همه هزینه ساخت و ساز را از اموال شخصی می‌پردازد.
صورت مخارج اجرای نیت موقوفه شامل اقلامی که برای روضه خوانی هزینه شده است/ سال ۱۳۱۱
او همچنین با هزینه خودش ساختمان امامزاده یحیی (ع) واقع در بلوار شهید مدنی شهر همدان را مرمت می‌کند اما بزرگترین کار زبیده خانم وقف مهریه‌اش بود.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه استان همدان درباره این موقوفه می‌گوید: لالجین موقوفه‌ای است که نیت واقف آن پاک و در راه حلال و خیرات هزینه شده و شاید برکت امروز این شهر جهانی به خاطر همان نیکوکاری‌های مردم است که حق موقوفه را پرداخته‌اند و آن پولها و اموال صرف کمک به نیازمندان و راه امام حسین (ع) شده است.
حجت الاسلام حاجی زین العابدینی به استناد اسناد و مدارک موجود تاکید می‌کند: مردم لالجین از ۱۷۰ سال پیش تاکنون در مواقع سخت بارها از درآمدهای این موقوفه بهره‌مند شده‌اند و برای آن‌ها پل و راه ساخته شده است.
به گفته او این واقف نیکوکار دو دانگ از روستای لالجین را برای تعزیه داری و روشنایی حرم امام حسین(ع) در کربلا وقف کرده و اسناد موجود نشان می‌دهد که مردم لالجین خودشان سهم وقف را به متولی می‌دادند و او بر طبق نیت واقف آن را در راه خیر هزینه می‌کرد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه همدان،موقوفات را سرمایه‌های مادی و معنوی گرانبها می‌داند که حفظ آن‌ها در برقراری عدالت اجتماعی و رفع فقر بسیار گره گشاست.
آگهی مناقصه عمومی اوقاف در روزنامه کمالی همدان که شرایط واگذاری اراضی موقوفه را به صورت اجاره بیان می‌کند/ سال ۱۳۲۹
کارشناس باستان شناسی اداره کل اوقاف و امور خیریه همدان در بررسی‌ها و پژوهش‌های خود درباره موقوفه لالجین، زبیده خانم را جزو زنان کنش‌گر فرهنگی و اجتماعی معرفی می‌کند که دارای ابعاد شخصیتی مثبت بوده و در رفاه و آسایش و عمران دنیای زمان خودش بسی تاثیرگذار بوده است.
خسرو محمدی با اشاره به مکاتبه‌های به جا مانده از مردم لالجین با اداره اوقاف می‌گوید: در این نامه‌ها اهالی تقاضای کمک معیشتی در روزهای سرد و سخت زمستان از محل موقوفه را دارند.
او همچنین وجود صورت مخارج اجرای نیت موقوفه شامل اقلامی که برای روضه خوانی هزینه شده در سال ۱۳۱۱ را دلایل محکمی مبنی بر وفاداری اهالی به موقوفه و اجرای نیت واقف می‌داند.
داستان زبیده خانم ما را به یاد داستان حضرت آسیه (س) می‌اندازد که اگرچه زن فرعون بود اما پیامبری را در دامان پربرکت خود بزرگ کرد.
شاید معرفی این بانوی واقف سرآغازی برای مهربانی بانوان این دیار باشد تا راه زبیده خانم را ادامه دهند و با وقف‌هایی زیبا آینده‌ای پربار برای فرزندان این آب و خاک بسازند.
شاید هم زبیده خانم چشم به دست مردم لالجین دارد تا نیت خیرخواهانه‌اش را درست و به موقع اجرا کنند و مهربانی اش را با مهر پاسخ بگویند.
منبع:ایرنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.