مراسم آیینی زار گونهای از موسیقی درمانی است
عضو هیأت علمی گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی، موسیقی زار را نوعی موسیقیدرمانی که در حاشیه جنوب کشور به شکل فعالی دنبال می شود، عنوان کرد و گفت: در برخی نقاط جهان موسیقیدرمانی بهعنوان یک روش مؤثر برای درمان بیماریهای روحی مطرح است.
«موسیقی و مراسم آیینی زار » در مقام گونهای از موسیقی درمانی است، این مراسم زار را باید بهعنوان یک مراسم سنتی باستانی و یک نوع روش تخلیه فشارها و بیماریهای روحی شمارده شود؛ هرچند شاید از منظری این مراسم کهن افیون مردم ضعیف و سادهاندیش نیز معرفی شود.
طلایه رویایی عضو هیأت علمی گروه پژوهشی هنر های سنتی پژوهشگاه و مجری طرح بررسی موسیقی و مراسم آیینی زار ، با اعلام این خبر گفت: حاشیۀ خلیج فارس دارای تنوع موسیقایی بسیار گستردهای بوده که در بیشتر موارد در ارتباطی تنگاتنگ با مراسم آیینی آن شکل گرفته و رواج پیدا کرده است.
او افزود: این پژوهش با در نظر داشتن نقش آیین و موسیقی آیینی بر زندگی و باورهای مردم سواحل جنوب، به مراسم زار می پردازد که موسیقی و آیینهای ویژهاش به آن خصلتی جادویی می بخشد، به طوری که انتظار درمانگری و شفابخشی ازآْن میرود و در حقیقت به گونه های موسیقی درمانی تبدیل میشود.
این پژوهشگر تصریح کرد: با توجه به دورشدن علوم انسانی از باورها و سنتها به بهانۀ خرافی و غیر عقلانی بودن، خطر از بین رفتن آیین هایی از این دست با تمامی جنبه های مثبت و منفیاش وجود دارد، به همین دلیل یکی از اهداف گروه پژوهشی هنرهای سنتی پژوهش پیرامون این گونه سنن و آیینها در جهت معرفی دقیقتر و مطالعۀ عمیقترآنها است.
رویایی اظهار داشت: در فرض این پژوهش مراسم زار، آیینی با هدف خارج کردن بادها و هواهایی که در حقیقت روان پریشی هایی اند که بر اثر زندگی سخت و پرمرارت، اهالی جنوب و وابستگی این زندگی به طبیعت عجیب متلون دریا، دچارش می شوند است. مراسم زار جدا از جزییات آیینی مبتنی بر انواع موسیقی کوبهای و نوعی حرکات موزون متناسب با آن است که میتواند آن را به مثابه گونه های موسیقی درمانی در نظر گرفت.
عضو هیأت علمی گروه هنر های سنتی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری اظهار داشت: از نظر مردم بومی جنوب بادها قدرت هایی اند، که دنیای درون خاک و برون خاک همه در اختیار آنها است و تمام موجودات خیالی و همۀ آنهایی که به چشم نمیآیند، پریها دیوها ،ارواح نیک و بد، همه باد یا خیال یا هوا هستند و آدمها اسیر و شکار بادهایی اند که خوب یا بادهایی که بد هستند.
وی خاطرنشان کرد: سواحل و جزیره ها مسکن این بادهاست بیشترشان از آفریقا و هند و عده ای دیگر از عربستان و جزایر می آیند و هر کسی دچار این بادها شود باد او را مرکب خود ساخته است.
او با بیان اینکه اغلب سیاهان و جاشوان و فقرا گرفتار زار میشوند ابتلا به یکی از زارها با علائم بهخصوصی شروع میشود تصریح کرد: مثلاً باد «متوری» با حمله قلبی، «دینگ مارو» با سر درد و چشم درد، «بو مریم» با کمر درد و «دای کتو» با بیحرکتی و در خود فرورفتگی (اُتیسم) طبیب قادر به معالجۀ این ناراحتیها نیست و تنها بابا یا مامای زار که همیشه سیاه هستند میتوانند مبتلایان را علاج کنند.
شخص مبتلا را “مرکب” یا “فرس” میگویند و بابا یا ماما کسی است که ابتدا خودش مرکب چندین زار و چندین باد مختلف بوده و در اثر مرور زمان و ممارست و قدرتی که به دست آورده، توانسته بر باد مسلط و سوار شود.
او موسیقی زار را موسیقیای با تم آفریقایی دانست و افزود: سازهای مراسم زار همزمان با ورود سیاهپوستان آفریقایی، به جزیرۀ خارک آورده و برای هر زار مجلسی بهخصوص و دهلهای خاصی لازم است.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه جنوب و سواحل دریاهای جنوب، شکارگاه مساعدی برای جنون ، پریشانیها و آشفتگیهای روانی است ،گفت: در افتادن با دریا و ترس از گرسنگی و بیآبی و آن همه بیماری و مرگ و میر، خستگی کار و زندگی یکنواخت ساحلنشینان را دچار آنچنان خمودگی کرده که همه با هم و دور از هم، با خویشتن مشغولاند و برای رهایی از این وضع، جمع شدن دور هم و پناه بردن به جمع و محبت دیدن را تنها راه چاره دیدهاند و چنین بوده که آداب و مراسم زار و«اهل هوا»، آنچنان سریع بین مردم آن حواشی نفوذ کرده است.
این پژوهشگر اظهار داشت: مراسم زار را باید بهعنوان یک مراسم سنتی باستانی و در نهایت بهعنوان یک نوع روش تخلیۀ فشارها و بیماریهای روحی پاس داشت، هرچند شاید از منظری این مراسم کهن افیون مردم ضعیف و سادهاندیش باشد که بهجای ریشهیابی مشکلاتشان دست به دامان خرافات شده اند.
او خاطرنشان کرد: اما نگاه این پژوهش به این مراسم نه از چنین منظری بلکه بررسی آیینی است که علیرغم درست یا غلط بودن، کارکردی شبیه به موسیقی درمانی دارد
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.