موزه آستان مقدس قم با قدمتی به بلندای تاریخ

کرونا همه‌گیر شده و گردشگری را زمین‌گیر کرده است، اما شهر قم همچون نگینی زیبا می‌درخشد و چشم به‌راه زائر و مسافر است. موزه آستانه مقدس، یکی از مکان‌های دیدنی قم که بسیار جذاب و چشم گیر است آنقدر که گویی به عمق تاریخ ایران، سفر کرده باشید.

همین‌که به میدان آستانه می‌رسید گنبد طلای خواهر خورشید، چشمهایت را می‌نوازد. چشم برداشتن از گنبد طلایی آسان نیست به چند ده متری حرم که می‌رسید در نزدیکی مدرسه تاریخی فیضیه، موزه آستان مقدس قم قرار دارد. هنگامی که به دیدن این موزه قدیمی می‌آیید، مسافر زمان شده‌اید، با سفر به اعماق تاریخ.

موزۀ آستانه مقدس قم در سال ۱۳۱۴ هجری شمسی، نزدیک حرم حضرت فاطمه معصومه (س) بنا شده که بیشتر اشیاء موجود در آن وقف است. ۱۰هزار شیءِ نفیس در این موزه نگهداری می‌شود که زبان گویای فرهنگ و تمدن ایران اسلامی هستند؛ در دو تالار عترت و عبرت کنار هم قرار گرفته‌اند.

تالار عترت

در تالار عترت، تاریخ با زبان اشیا صحبت می‌کند، شهر قم در هنگام مهاجرت اشعریان، سفر فاطمه معصومه از مدینه منوره به سرزمین ایران، میزبانی ۱۷ روزه قمی‌ها از او در بیت‌النور و بزرگان شهر قم که پای در رکاب به خدمت بانو شتافته‌اند، اما زینب ثانی اندوهگین و نگران برادر است. عاقبت بانوی مهربان در باغ بابلان به خاک سپرده شد و شهر قم به خود می‌بالد و بزرگ می‌شود.

در بخش قم و قمی‌ها، چرخ نخ‌ریسی، چند تکه قالی دست‌بافت، چند نمونه سکه که تاریخ دارالضرب قم را دارد، دستگاه سوهان‌پزی، سیر تحول و تکامل حرم حضرت معصومه، مشاغل موجود در حرم، مجاهدان انقلاب و شهدای حرم، بخش‌هایی است که در تالار عترت قابل مشاهده است.

تالار عبرت

به تالار عبرت که می‌روید. به هر طرف که نگاه میکنید همه چیز با زبان بی‌زبانی شما را به مرور زندگی مردمان گذشته دعوت می‌کند. این جا می‌توانید زندگی مردمانی که ذوق و هنر، در وجودشان ریشه دوانده را در قالیچه‌ها و پارچه‌های دستباف، سوزن کاری‌های گلابتون، نقره، شمسه، یراق و ملیله‌های روی پارچه ببینید.

از مسکوکات دورۀ اشکانی و قاجار تا بخش نسخ‌های خطی قرآن، در این بخش، مجموعه کم نظیری از قرآن‌های خطی مربوط به دوران خلفای بنی‌عباس، آل بویه، سلاجقه، ایلخانی، تیموری و صفوی وجود دارد که به خط کوفی، نسخ، ثلث، محقق، ریحان و نستعلیق نوشته شده است.

صفحه‌ای از قرآن با حاشیه‌ای زیبا با خط ام‌سلمه، دختر فتحعلی شاه قاجار و همچنین بزرگترین قرآن موجود با ۱۲۰ کیلو گرم وزن و به ابعاد ۷۲ در ۱۲۰ سانتیمتر از دیدنی‌های این بخش هستند.

در جایی دیگر زیوآلات اهدایی به حرم را می‌بینید نام واقفان کم و بیش دیده می‌شود.

نمونه سلاح‌های زمان صفوی و قاجار، از اسلحه سرد تا سلاح گرم در این موزه خودنمایی می‌کنند.

بخش کاشی‌ها که همگی به دیوار نصب شده است و در آن، هنر و ذوق ایرانی موج می‌زند.

بخش سفال و آبگینه، که به دو بخش قبل از میلاد و بخش مربوط به سفال‌های دوره بعد از اسلام تقسیم می‌شود که همگی، هنر دست مردمان گذشته است.

بخش تمبر موزه آستان مقدس بسیار غنی است و بیش از بیست و چند هزار تمبر، از اواخر قاجار تا معاصر از کشورهای اروپایی تا کشورهای غیر اروپایی، در آنجا وجود دار، که به دلیل کثرت و تنوع، ظرفیت آن وجود دارد که به یک موزه جدا و مستقل تبدیل شود.

بخش درهای حرم فاطمه معصومه (س) بخش جذابی است، تزیین درب‌ها چوبی و فلزی توجه بازدیدکنندگان را به خود جلب می‌کند، درب خاتم‌کاری اهدایی از طرف عزت‌الدوله همسر امیرکبیر به آستان مقدس یکی از نمونه آن‌هاست. تابلوی نقاشی شب معراج پیامبر و تابلوهای خط و تذهیب موجود در موزه، همه منحصر بفرد است، بخش سنگ قبرهای قدیمی هم وجود دارد که برخی از آن‌ها از مرمر ساخته شده‌اند و برخی مانند سنگ قبر مهدعلیا مادر ناصرالدین شاه و سنگ قبر فتحعلی شاه قاجار، بسیار پر نقش و نگار هستند.

مجموعه کاملی از آبزیان نیز در تالار عبرت وجود دارد که اهدایی یکی از افسران نیروی دریایی است، بخش مدال‌ها و نشان‌ها که از سراسر ایران جمع‌آوری شده و اهدایی قهرمانان و نام‌آوران سرزمین ایران است.

تالار عبرت، پر از قصه و حکایت است، نمونه زیارتنامه‌های چوبی حرم، مربوط به زمانی که همه زائران سواد خواندن نداشتند و یک نفر به نیابت می‌خوانده است.

دست‌بافته‌ها

بخش دست‌بافته‌ها بسیار متنوع وچشم‌گیر است. فرش‌های ابریشم شاه عباسی موزه حرم حضرت معصومه، جزءِ عجایب جهان فرش محسوب می‌شوند.

در قسمتی از موزه بخش روشنایی نام‌گذاری شده است از لوسترهای قدیم‌ساز برنجی ساده شروع می‌شود و به لوسترهای چشم نواز و زیبایی امروزی خاتمه می‌یابد.

شرح زیبایی‌هایی موزه آستان مقدس را نمی‌توان در این اوراق به تصویر کشید باید از نزدیک شاهد این همه زیبایی بود چرا که به راستی موزه قم یکی از جاذبه‌های دیدنی شهر قم به حساب می‌آید که باید بدون واسطه از آن بازدید کرد.

منبع:میراث آریا