۱۵ سالگی جهانی شدن ملکه کتیبه‌های شرق باستان

در جنگ تمام عیار بین قدرت‌ها فقط شهرها و انسان ها قربانی نشدند، میراث گرانقدر پیشینیان هم از گزند خصومت ها در امان نماند و بسیاری از آثار و بناهای تاریخی تخریب شدند و افتخارات تمدنی ملت های زیادی بخاطر قدرت طلبی عده ای معدود از بین رفت.

جنگ که تمام شد، دیگر اثری از بسیاری از میراثی که گذشتگان برای آیندگان برجای گذاشته بودند نبود و جنگ با تمام زشتی هایش آنها را با خشونت هرچه تمام تر در چنگال آهنین خود له کرده بود.

نگرانی از تکرار این اتفاقات تلخ باعث شد تا هلندی ها دست به کار شوند. آنها از سازمان ملل خواستند برای حفاظت از بناهای تاریخی در هنگامه جنگ ها کاری کند، چراکه شهرها را می شد دوباره ساخت و آدم های زیادی دوباره متولد می شدند، اما میراث تاریخی وقتی نابود شوند، دیگر نابود شده اند و راهی برای دوباره داشتنشان و افتخار به آنها نیست.

سازمان ملل با این درخواست موافقت کرد و با تصویب دو پروتکل کمیته میراث جهانی را شکل داد تا کشورها بتوانند آثار مهم‌شان را در آن ثبت جهانی کنند و از گزند تخریب بدور نگه دارند و اینگونه بود که میراث بسیاری یکی یکی به ثبت جهانی رسیدند تا جایی که اگر امروزه در جنگی به یک اثر ثبت جهانی شده تعرض شود، آن را جنایت جنگی می دانند و همه کشورها معترض خواهند شد.

زمانی که اثری به ثبت جهانی می رسد، حفاظت از آن به وظیفه ای جهانی تبدیل می شود و همه کشورها باید حافظ آن باشند. اعطای کمک های مالی، حفاظتی و اطلاعاتی برای حفظ اثر از سوی سازمان یونسکو انجام می گیرد، کما اینکه در زلزله بم که ارگ تاریخی آن تخریب شد، این سازمان حمایت های مالی را برای بازسازی آن داشت.

ثبت جهانی یک اثر، خیل گردشگران را هم به سمت آن روانه می کند، چراکه خودبخود به لیست مقاصد گردشگری داخلی و خارجی اضافه شده و شهرتی جهانی بدست می آورد تا جایی که گردشگران برای دیدن آن علاقمند می شوند و همین مسئله برکات اقتصادی را برای مردم آن دیار به همراه دارد. با ثبت جهانی یک اثر، احساسات ملی گرایانه و هویتی بین مردم آن کشور افزایش پیدا می کند و یک افتخار ملی برایشان می شود. کشورها با ثبت جهانی آثارشان به دیگر کشورها فخر می فروشند که کشوری بی ریشه نیستند.

برای همین است که امروزه می بینیم ثبت آثار تاریخی، فرهنگی وطبیعی در سازمان یونسکو آنقدر مهم شده که برخی از کشورها برایش دست و پا می زند و هزینه های زیادی برایش می کنند.

در این راستا بود که مسئولین کشور ما نیز از چند دهه پیش برای حفظ میراث برجای مانده مهم گام برداشتند و نتیجه تلاش هایشان تا سال ۱۳۸۵ این بود که توانستند هفت اثر شامل تخت جمشید، چغازنبیل، میدان نقش جهان، تخت سلیمان، پاسارگاد، گنبد سلطانیه و بم و منظر فرهنگی آن را به ثبت جهانی برسانند.

در همین سال بود که ایران یک پرونده دیگر را برای ثبت جهانی شدن به اجلاس یونسکو برد، قرعه ثبت جهانی این بار به کرمانشاه رسیده بود، سرزمینی کهن با قدمتی به درازی تاریخ.

به گزارش ایسنا، ۲۲ تیر سال ۱۳۸۵ در سی امین اجلاس یونسکو به میزبانی شهر ویلنیوس لیتوانی کتیبه و نقش برجسته داریوش در فهرست میراث جهانی بشریت قرار گرفت و این اتفاقی بزرگ برای سرزمین باستانی کرمانشاه بود.

کتیبه تاریخی بیستون نقش بسته بر صخره های کوهی به این نام، در زمان داریوش اول از پادشاهان هخامنشی حکاکی شده. این  اثر ۲۵۰۰ ساله منحصربفرد در مسیر یکی از اصلی ترین جاده های ارتباطی بین سرزمین پارس و بین النهرین قرار گرفته و با کوه بیستون در ارتباط است.

باستان شناسان کتیبه بیستون را ملکه کتیبه های شرق باستان و لوح روزتای آسیا لقب داده اند. در جوار این کتیبه، سرابی وجود دارد که آن را از اتراقگاه های مهم کاروان های کشورهای مختلف می دانند که از دروازه ایران به سمت بین النهرین حرکت می کردند. کتیبه بیستون از مهمترین کتیبه های میخی جهان است که کمک زیادی به رمز گشایی خط میخی در جهان کرد. این کتیبه طولانی ترین کتیبه فارسی باستان است و وسعت جغرافیایی ایران در زمان داریوش، نام قدیم مکان های جغرافیایی کنونی، اشخاص و اقوام و … در آن آمده است.

عظمت این اثر تاریخی تا جایی بود که وقتی در نشست اجلاس یونسکو پرونده آن را برای داوری ارائه کردند، جایی برای حرف زدن و ایراد گرفتن نماند و کشورهای عضو این سازمان به اتفاق آراء رای به ثبت جهانی شدن بیستون  دادند.

و حالا امروز درست ۱۵ سال از آن روز می گذرد، روزی که موجی از شادی را بین مردم دیار شیرین و فرهاد به راه انداخت، شادی که با جشنی باشکوه و ۲۰ هزار نفری همراه بود.

به همین مناسبت مدیر داخلی پایگاه میراث جهانی بیستون امروز(۲۲ تیر) در سالگرد  ثبت جهانی شدن بیستون در گفت و گو با ایسنا، در پاسخ به این سوال که آیا با گذشت ۱۵ سال از ثبت جهانی شدن بیستون، اهدافی که برای ثبت جهانی شدن آن در نظر گرفته شده بود محقق شده یا نه، گفت: رسالت اصلی پایگاه های جهانی حفاظت از آثار ثبت جهانی شده است که در این راستا برای مجموعه جهانی بیستون طی این سالها این اتفاق به خوبی افتاده است.

فرید ساعدی ادامه داد: اولین گام در بحث حفظ یک اثر این است که مستندنگاری شود که در این رابطه طی سالهای گذشته مستند نگاری کتیبه و نقش برجسته با پیشرفته ترین دستگاه های مستندنگاری که اسکن نوری است، انجام گرفته است.

وی خاطرنشان کرد: با این نوع از مستندنگاری اگر اثر ثبت جهانی شده به هردلیلی از جمله بلایای طبیعی کاملا از بین برود، باتوجه به اینکه مستند آن وجود دارد، اثر دیگر ماندگار می ماند.

مدیرداخلی پایگاه میراث جهانی بیستون گام دوم حفاظت از یک اثر را انجام پایش های دوره ای دانست و ادامه داد: باتوجه به اینکه کتیبه و نقش برجسته بیستون یک اثر صخره ای است که مدام در معرض تغییرات جوی مانند دما و بارش ها و آلایندگی های جوی قرار می گیرد، بنابراین نوع پایش آن کمی متفاوت تر از بسیاری دیگر از آثاری است که در موزه های سرپوشیده قرار دارند. بنابراین ما هرساله برای حفاظت از اثر این اقدام را اجرایی می کنیم تا شرایط آن را کنترل کنیم.

وی ادامه داد: در مواردی که آسیب‌های انسانی یا طبیعی به محوطه‌ها وارد می‌شود، کمک‌های فوری برای تعمیر این آسیب‌دیدگی‌ها در اختیار کشورهای عضو قرار می‌گیرد. در مورد فهرست میراث جهانی در خطر نیز توجه و کمک‌های مالی ملی و بین‌المللی برای محافظت از این محوطه‌ها که به طور خاص در معرض خطر قرار دارند، اختصاص می‌یابد.

وی در ادامه در پاسخ به اینکه ثبت جهانی شدن بیستون چه تاثیری در تبدیل آن به مقصد گردشگران خارجی داشته، اعلام کرد: اگر نگاهی به آمار بازدیدکنندگان از مجموعه طی ۱۵ سال اخیر، البته غیر از دو سال اخیر که درگیر بیماری کرونا بوده ایم، بیاندازیم می بینیم که ثبت جهانی آن تاثیر بسزایی در جذب گردشگران خارجی داشته است.

ساعدی اظهار کرد: زمانی که گردشگری بخواهد به کشور دیگری سفر کند، از مقصد خود اطلاعاتی را کسب می کند که یکی از این راه ها مراجعه به سایت سازمان یونسکو است که میراث جهانی بیستون نیز در آن ثبت شده است.

وی گفت: معرفی حرفه‌ای و شایسته آثار به زبان‌های مختلف در کشورهای جهان که زمینه ساز شکل‌گیری مقاصد گردشگری مهم دنیا شده و معمولاً در رونق اقتصاد کشورها نقش بسزایی دارد، از جمله نتایج مثبت و مهمی است که از این اتفاق مهم جهانی بدست می آید.

وی یاد آورشد: البته اگر بخواهیم با استانهای مرکزنشین کشور تعداد گردشگران خارجی را مقایسه کنیم، می بینیم که یکی از دلایلی که اقبال گردشگران خارجی به آنها بیشتر است، وجود تعداد بیشتری آثار ثبت جهانی شده است.

وی افزود: در مجموع بارزترین امتیاز پذیرش کنوانسیون میراث جهانی، پیوستن و تعلّق یافتن به جامعه‌ای است که آثاری را می‌ستایند و پاس می‌دارند که از اهمیت جهانی برخوردار هستند و تجلّی دنیایی از نمونه‌های خارق‌العاده تنوع فرهنگی و غنای طبیعی به شمار می‌روند.

منبع:ایسنا