به گزارش روز سه شنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، اکسپو ۲۰۲۰ با عنوان پیوند اذهان و خلق آینده با حضور ۱۹۸ کشور جهان از ۹ مهر ۱۴۰۰ در حالی در دوبی آغاز به کار کرده است که کرونا همچنان چالش اول جهان در بخش‌های مختلف به ویژه اقتصاد و تجارت و صنعت گردشگری است؛ اگر چه این رویداد به دلیل همه‌گیری با یکسال تاخیر برگزار و به سنت همیشگی ۶ ماهه تا ۱۱ فروردین ۱۴۰۱ ادامه خواهد داشت، اما به نظر می‌رسد با شتاب واکسیناسیون عمومی، جهان آرام آرام از خواب سنگین کرونایی بیدار و برای گردهمایی‌ها و رویدادهای جهانی در ماه‌های آینده آماده می‌شود.
اکسپوها بنا به فلسفه ذاتی اگر چه اقتصادی و تجاری هستند، اما بنا به رخ‌نمایی مرسوم در همه رویدادهای جهانی از ورزشی و هنری تا علمی و صنعتی، آثار فرهنگی و هنری ویترین چشم‌نواز برای نمایشگاهی با این وسعت و معرفی و آغاز تعاملات بین‌المللی است حتی اگر این روابط بستر توسعه و همکاری‌های اقتصادی یا سیاسی کشورها باشد.
اکسپوها همیشه جشنواره‌ای از زیبایی‌های فرهنگی و تمدنی را در خود دارند و کشورها در ۶ ماه فرصتی که دارند علاوه بر ارائه همه توانمندی‌ها و دستاوردهای اقتصادی و صنعتی و چشم‌اندازهای آتی و ظرفیت‌ها و جاذبه‌ها فرهنگی و تمدنی خود را به وضوح به نمایش می‌گذارند. بر همین اساس معمولا نمایه ورودی پاویون هر کشوری در اکسپو نماد و نشانی از قدمت و اصالت تاریخی و فرهنگی است زیرا فرهنگ ملت‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کند. وقتی شرکت‌کنندگان با ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی کشورهای یکدیگر آشنا شوند و به زبان و مفاهمه مشترک از اهداف و منافع ملی خود برسند هر تعاملی که در این چارچوب شکل می‌گیرد قطعا به ایجاد و تقویت ارتباطات آنها منجر خواهد شد و این آغازی است برای توسعه رفت‌وآمدها ملت و رونق صنعت گردشگری.
محمدرضا مجیدی؛ سفیر سابق ایران در یونسکو (۱۳۹۳-۱۳۸۶)، رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار و مدیرعامل انجمن ایرانی همکاری با یونسکو معتقد است: اکسپو برای کشورها و تمدن‌هایی که در حوزه‌های فرهنگی و تمدنی، دانشی و صنعت و فناوری حرفی برای گفتن دارند یک سامانه و تریبون بین‌المللی و فرصتی برای استفاده از این ظرفیت بین‌المللی است؛ البته برخی کشورها هم که تاریخ و فرهنگ دیرینه ندارند داشته‌های امروزی، مطالعات آینده‌پژوهی و پیشرفت‌ها و دستاوردهای خود را در حوزه اقتصاد، علم و فناوری و صنعت در اکسپو به نمایش می‌گذارند.
به اعتقاد وی برگزاری اکسپو دوبی پس از حدود ۲ سال از شیوع کرونا در جهان با یک سال تاخیر و با اتکا به واکسیناسیون عمومی، آزمونی برای رویدادهای آتی جهان است و چنانچه واکسیناسیون بر مبنای نظام عادلانه در همه کشورها توزیع شود میتوان به بازگشایی دروازه‌های جهان و بازگشت جهان به وضعیت عادی را انتظار داشت.
برای بهره‌برداری از فرصت‌ها نیازمند «دیپلماسی اکسپو» هستیم
محمدرضا مجیدی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره نمایشگاه بین‌المللی دوبی- اکسپوی ۲۰۲۰ گفت: با توجه به سابقه و اهمیت و جایگاه رویدادی مانند اکسپو در روابط بین‌الملل معاصر و بازه زمانی که از چندین سال قبل برای برنامه‌ریزی و آماده‌سازی وجود دارد، کشورها می‌توانند برای حضور موفق و تاثیرگذار و تحقق اهداف اقتصادی، تجاری و فرهنگی خود در این رویداد برنامه‌های دقیق، منسجم و متنوع تدوین و از این ظرفیت و فرصت ارزشمند برای توسعه روابط خود در حوزه‌های مختلف به صورت مطلوب بهره‌برداری کنند.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو اظهار داشت: حضور در اکسپو ۲۰۲۰ به ویژه در این دوره که به دلیل شیوع کرونا با یک سال تاخیر اکنون در حال برگزاری است به یک دیپلماسی فعال و اختصاصی با عنوان دیپلماسی اکسپو نیازمند است که برآیند انواع و اقسام دیپلماسی از دیپلماسی اقتصادی و تجاری -که از اهداف اصلی اکسپو است- تا دیپلماسی فرهنگی، دیپلماسی علم و فناوری، دیپلماسی گردشگری و همچنین دیپلماسی رسانه‌ای و دیپلماسی عمومی و دیپلماسی سازمان‌های مردم‌نهاد را شامل می‌شود.
در روابط بین‌الملل امروز، علاوه بر دیپلماسی دولت‌پایه و دیپلماسی رسمی که حوزه قوه مجریه است، ظرفیت‌های دیگری در حوزه های حاکمیتی و به ویژه مردم‌پایه مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. در دیپلماسی حاکمیتی و رسمی مربوط به سایر قوای حاکم از دیپلماسی قضایی و دیپلماسی حقوق‌بشر گرفته تا دیپلماسی پارلمانی شامل مجالس ملی و محلی مانند مجلس شورای اسلامی و شوراهای اسلامی شهر و روستا و شهرداری‌ها برای دستیابی حداکثری به اهداف ملی و تامین منافع ملی بهره گرفته می‌شود. در رویدادهایی مانند اکسپو میتوان از همه این توان‌ها استفاده کرد.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو خاطرنشان کرد: اتاق‌های سه‌گانه در اقتصاد ملی اتاق بازرگانی، صنایع ومعادن و کشاورزی، اتاق تعاون و اتاق اصناف که پارلمان بخش خصوصی را شکل می‌دهند برای مشارکت و همکاری برای حضور موثر در اکسپو بسیار موثر هستند.
اکسپو فرصت ارزشمند برای افزایش تعاملات بین‌المللی
مجیدی گفت: حضور موثر و قدرتمند در اکسپوها در وهله اول به سیاست‌گذاری روشن، بهره‌گیری از تجارب گذشته با رویکرد آسیب‌شناسانه نیازمند است و پس از آن با کاهش نقاط ضعف و چالش‌ها و افزایش و تقویت نقاط قوت و فرصت ها، از هم اکنون تا اکسپوی بعدی باید برای همه بخش های مشارکت کننده و موثر فرصت سازی شود.
مدیرعامل انجمن ایرانی همکاری با یونسکو تصریح کرد: مدت زمان ۶ ماه برای اکسپو در مقایسه با سایر رویدادهایی که حداکثر ۱۰ روز هستند، فرصت ارزشمندی است که کشورها علاوه بر اینکه حضور در لایه‌های مختلف اقتصادی، علمی، صنعتی، اجتماعی و فرهنگی به صورت حقیقی و حقوقی، می توانند تعاملات بین‌المللی خود را افزایش دهند و با شناخت بیشتر از فضای ارتباطات بین‌الملل و حوزه‌های پیش رو، ظرفیت‌های ملی خود را معرفی کنند.
حاضران در اکسپو سفیران فرهنگ و اقتصاد ملی هستند / اکسپو تریبون بین‌المللی است
مجیدی ایرانیان حاضر در اکسپو سفیران فرهنگ و تمدن، علم و فناوری و صنعت و اقتصاد ملی ایران دانست و تاکید کرد: همه شرکت کنندگان در اکسپو باید در کنار اهداف شخصی و برنامه های شرکت‌های خصوصی خود، زیر چتر کلان منافع ملی بتوانند پیام‌رسان ظرفیت‌های ملی باشند به همین دلیل در این رویدادها به کشورها پاویون داده می‌شود.
سفیر سابق ایران در یونسکو افزود: اکنون سازه و فضای اختصاصی ایران در اکسپوی دوبی ۲۰۲۰ با عنوان پاویون جمهوری اسلامی ایران معرفی و شناخته می‌شود و در این چارچوب کلی همه بخش‌های مختلف اقتصادی، تجاری و فرهنگی و صنعتی اعم از دولتی و خصوص سهیم هستند و فعالیت می‌کنند.
مدیرعامل انجمن ایرانی همکاری با یونسکو گفت: اکسپو برای کشورهایی که در حوزه های فرهنگی و تمدنی، دانشی و صنعت و فناوری حرفی برای گفتن دارند یک سامانه و تریبون بین‌المللی و فرصتی برای استفاده از این ظرفیت بین‌المللی است؛ البته برخی کشورها هم که تاریخ و فرهنگ دیرینه ندارند داشته‌های امروزی، مطالعات آینده‌پژوهی و پیشرفت‌ها و دستاوردهای خود را در حوزه اقتصاد، علم و فناوری و صنعت در اکسپو به نمایش می‌گذارند.
وی اظهار داشت: ایران با تاریخ چندهزار ساله خود هم می‌تواند از تاریخ و گذشته خود سخن بگوید، هم روند تحولی و تکاملی حاضر و پیش روی را به نمایش بگذارد و هم رویکرد مطالعات آینده‌پژوهشی و چشم‌انداز آینده را ارائه کند.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو خاطر نشان کرد: ایران می‌تواند با بهره‌گیری از «دیپلماسی اکسپو» و فرصت رسانه‌ای این رویداد، برای مقابله و مهار سیاست ایران‌هراسی استفاده کند و نگاه منفی برساخته رسانه ای را نسبت به کشور در فضای تعاملی اکسپو در منظر و افکار عمومی جهان اصلاح کند.
اکسپو ۲۰۲۰ دوبی آزمونی برای رویدادهای آتی جهان است
مجیدی با اشاره به قرار گرفتن ایران در نقطه تلاقی سه قاره آسیا، اروپا و آفریقا گفت: ایران با این وسعت سرزمینی در مرزهای آب و خاکی خود ۱۵ همسایه دارد و با توانمندی ها و ظرفیت‌های متنوع و غنی در میان کشورهای منطقه غرب آسیا به عنوان قطب فرهنگی، گردشگری، علمی و فناوری شناخته می‌شود.
مدیرعامل انجمن ایرانی همکاری با یونسکو بیان کرد: ایران در اکسپو دوبی ۲۰۲۰ می تواند موقعیت ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک، ژئوکالچر و ژئواکونومیک را به نمایش بگذارد و از فرصت تاریخی و جغرافیایی برای تامین منافع ملی و تحقق اهداف ملی خود بیشترین استفاده کند.
برگزاری اکسپو دوبی بعد از حدود ۲ سال از شیوع کرونا در جهان با یک سال تاخیر و با اتکا به واکسیناسیون عمومی، آزمونی برای رویدادهای آتی جهان است، به نظر می رسد دروازه‌های جهان در حال گشایش است. البته متاسفانه نوعی بی عدالتی توزیعی در حوزه واکسیناسیون وجود دارد و کشورهای کم برخوردار در مناطق مختلف با کمبود واکسن مواجه هستند. امید است با گسترش دامنه واکسیناسیون جهان به وضعیت عادی بازگردد.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو با انتقاد از تداوم بی‌عدالتی توزیعی واکسیناسیون در جهان تصریح کرد: اگر این روند عقب‌ماندن برخی کشورهای آسیایی، آمریکای لاتین و آفریقایی از گردونه واکسیناسیون کرونا، عواقب و تبعات اجتماعی و اقتصادی به دنبال خواهد داشت.
نظام توزیع عادلانه واکسن کرونا گسترش یابد
مجیدی بیان کرد: اگر قرار است برگزاری رویدادهای جهانی مانند اکسپو دوبی تداوم داشته باشد باید روند واکسیناسیون بر اساس عدالت توزیعی شتاب بیشتری بگیرد. در اجلاس های بین‌المللی همواره تاکید شده است اگر کشورهای پیشرفته و بیشتر توسعه یافته به اقتصاد ملی خود فکر می‌کنند باید نظام توزیع عادلانه واکسن را گسترش دهند تا جهان روی آرامش ببیند، در غیر صورت هر از چند گاهی شاهد شیوع سویه‌های مختلف ویروس کووید ۱۹ خواهیم بود.
وی افزود: حضور موسسات پژوهشی و دانشگاهی، سازمان‌های مردم‌نهاد علمی، بهداشتی، فرهنگی و گفت‌وگو با همتایان خود در پاویون‌های سایر کشورها در اکسپو یک فرصت طلایی برای پرداختن به عدالت توزیعی واکسیناسیون در جهان، عدالت خواهی برای سلامت بشری و در نتیجه تامین منافع عمومی همه مردم جهان است.
سفیر سابق ایران در یونسکو اظهار داشت: در اکسپو دوبی همه باید با یک صدای واحد بر عدالت توزیعی واکسیوناسیون برای خروج همگانی از همه‌گیری کرونا و احیای اقتصادهای محلی، منطقه‌ای و جهانی و گسترش و فراگیری واکسیناسیون در همه کشورهای از آسیا تا آفریقا تاکید کنند.
اکسپو۲۰۲۰ و جام‌جهانی ۲۰۲۲ در همسایگی ایران یک فرصت طلایی است
مجیدی برگزاری اکسپو در همسایگی یک فرصت ویژه برای ایران دانست و گفت: اماراتی‌ها برگزاری رویداد ۲۰۲۰ و قطری‌ها میزبانی بازی‌های جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ را گرفتند، اکسپو دوبی تمام‌نشده، مقدمات برگزاری جام جهانی فوتبال در قطر آغاز می‌شود، باید با برنامه‌ریزی از فرصت های طلایی این دو رویداد در منطقه همانند سایر رویدادهای جهانی، بیشترین بهره برداری را انجام دهیم.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو خاطرنشان کرد: در اکسپوی دوبی دیپلماسی اقتصادی و تجاری باید محور قرار گیرد و سایر حوزه‌های با محوریت دیپلماسی اکسپو مشارکت و همکاری داشته باشند؛ در بازی‌های جام جهانی – که امیدوارم تیم فوتبال ایران هم در آن حضور داشته باشد- دیپلماسی ورزشی و فوتبال باید محور باشد و سایر حوزه ها همکاری کنند تا از فضای این رویداد که در منطقه ما برگزار می‌شود و توجه چند میلیارد مردم جهان را به خود جلب می‌کند، نهایت استفاده را ببریم.
تورهای مشترک اکسپو و سفر به ایران در صورت عادی شدن شرایط کرونا
مجیدی به اهمیت و تاثیر برگزاری اکسپو در منطقه مجاور و همسایگی ایران اشاره کرد بیان کرد: از فرصت اکسپو می‌توانیم برای معرفی ظرفیت‌های ایران، جلب و جذب سرمایه‌گذاران خارجی، ارتقا سطح تعاملات اقتصادی برای توسعه تجاری و افزایش صادرات استفاده کنیم. در حال حاضر برنامه ریزان سفر با توجه به تحولات صنعت گردشگری جهان، تورهای چند مقصدی طراحی می‌کنند؛ شرکت‌های خدمات گردشگری برای گردشگرانی که به یک منطقه مانند غرب آسیا وارد میشوند برنامه های جذاب برای سفر به کشورهای مختلف همسایه در همان منطقه را طراحی و ارائه می کنند.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو افزود: اگر تصمیم دولت درباره صدور مجدد روادید برای گردشگران از آبان ماه اجرایی و شرایط کرونا در کشور عادی شود ۵ ماه فرصت باقی است تا موسسات ایرانی ارائه دهنده خدمات گردشگری با شرکت‌های خارجی، تورهای مشترک اکسپو دوبی و سفر به ایران تعریف کنند که قطعا جاذبه های فرهنگی، تاریخی و طبیعی ایران به ویژه آثار میراث فرهنگی ثبت شده جهانی مورد توجه گردشگران قرار خواهد گرفت.
از فرصت اکسپو ۲۰۲۰ برای رونق گردشگری در پساکرونا استفاده شود
مجیدی تاکید کرد: با تبلیغات هدفمند و بازاریابی علمی در فضای اکسپو علاوه بر جذب گردشگر در دوران برگزاری این رویداد، می توان برای جذب گردشگر در زمان برگزاری جام جهانی هم برنامه ریزی کرد با همین رویکردها و روش‌ها میتوان به رونق و توسعه صنعت گردشگری در آینده نزدیک میتوان امیدوار بود.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو اظهار داشت: البته نباید همکاری در حوزه گردشگری را به ۶ ماه برگزاری اکسپو محدود کرد، بلکه شرکت های ایران با یک بازاریابی حرفه ای بلندمدت به این همکاری مشترک نگاه کنند و برنامه های مشترک و محصولات متنوع در حوزه گردشگری سلامت، طبیعت‌گردی، گردشگری فرهنگی میراث‌پایه، برای بازدید از آثار تاریخی فرهنگی و جاذبه های میراث معنوی برای دوران پساکرونا طراحی کنند.
اکسپو دوبی بهترین فرصت برای حضور در بازار بزرگ اکو، اوراسیا و شانگهای
مجیدی به تصویب عضویت ایران به عنوان نهمین عضو سازمان شانگهای اشاره کرد و گفت: این سازمان بیش از ۴۰ درصد جمعیت جهان را در خود دارد و پهنه بزرگی از مساحت کره زمین را به خود اختصاص داده است، از طرفی دو عضو شورای امنیت سازمان ملل متحد و چهار قدرت هسته ای جهان و چین به عنوان یکی از دو رهبر قدرت برتر اقتصادی جهان در این سازمان عضو هستند که تا یکی دو سال آینده فرایند حقوقی عضویت ایران کامل می شود فرصتی ارزشمند را پیش روی اقتصاد ملی ما قرار داده است.
سفیر سابق ایران در یونسکو اظهار داشت: از سوی دیگر سند برنامه جامع همکاری جامع ایران و چین (برنامه راهبردی ۲۵ ساله) و طرح چینی یک کمربند، یک راه و عضویت ایران در اتحادیه اقتصادی اوراسیا، فرصت های جدیدی است که پیش روی ایران قرار گرفته است.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو افزود: اگر بتوانیم در اکسپو دوبی از موقعیت ژئوپلیتک و ظرفیت عضویت و حضور در سازمان های بین المللی منطقه ای شانگهای و اوراسیا با بازار گسترده ای که در زمینه های مختلف تحت پوشش دارند، استفاده کنیم، این گسترش مبادلات و انواع دیپلماسی اقتصادی و تجاری می تواند فرصت ساز باشد و به توسعه بازارهای هدف ما در منطقه، کمک خواهد کرد.
ایران پل شرق و غرب آسیا است
مجیدی افزود: مخاطبان در اکسپو وقتی در کنار پشتوانه و جاذبه های فرهنگی، تمدنی و تاریخی با موقعیت ژئوپلتیک و ژئو استراتژیک ایران آشنا شوند و تصویر مناسبی از ایران ارائه شود، با توجه به فراهم شدن زمینه و ارتقای ارتباطات گسترده با سازمان های بین المللی، تاثیرگذاری ایران در معادلات و روابط بین المللی و منطقه ای افزایش می یابد.
مدیرعامل انجمن ایرانی همکاری با یونسکو با اشاره به عضویت ایران در سازمان همکاری های منطقه ای (اکو) گفت: این سازمان با حضور ایران، پاکستان و ترکیه، ۵ جمهوری (قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان و تاجیکستان) از آسیای مرکزی، جمهوری آذربایجان از قفقاز جنوبی و افغانستان، یک ظرفیت مهم و یک بازار بزرگ منطقه ای است که با الحاق به شانگهای و اوراسیا جایگاه و موقعیت ویژه ایران به عنوان پل ارتباطی این سازمان ها و مناطق در گذرگاه ترانزیتی شرق و غرب و محور شمال و جنوب تقویت و تثبیت شده است. همه این فرصت ها با برنامه ریزی دقیق قابل بهره بهره برداری در چنین رویدادهایی است.
اکسپو دوبی ۲۰۲۰ دقیقا زمان استفاده از فرصت ها و ظرفیت های منطقه ای است، باید از این فرصت طلایی برای تقویت حضور حوزه های مختلف اقتصادی در بازار شانگهای، اوراسیا و اکو، تقویت اقتصادی ملی، بازاریابی محصولات در کنار تقویت صادرات، بازاریابی مواد خام مورد نیاز کشور، انتقال و تبادل فناوری و جستجوی بازار کار برای خدمات فنی و مهندسی استفاده کرد.
جایگاه صنعت گردشگری در سیاست‌گذاری‌های توسعه تقویت شود / گردشگری پیشران دیپلماسی فرهنگی
مجیدی گفت: اگر اراده ملی متبلور در اراده دولت برای خروج صنعت گردشگری از وضعیت کنونی و آوردن این صنعت از حاشیه به متن اقتصاد ملی وجود دارد باید نگاه به گردشگری از سرگرمی و مکملی به موضوع محوری و نگاه اصلی و متنی تبدیل شود.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار یونسکو گفت: مدیریت عقلانی اقتصاد بر پرهیز از وابستگی به اقتصاد تک محصولی و خام فروشی تاکید می کند. باید جایگاه گردشگری به عنوان صنعت پاک با کمترین آسیب به محیط زیست، صنعتی درون زا و برون نگر که با کمترین سرمایه گذاری، بیشترین بهره وری را برای اقتصادی دارد، در سیاست گذاری های توسعه و مدیریت کلان تقویت شود.
وی تصریح کرد: گردشگری، صنعتی ثروت‌آفرین و فقرزدا، عدالت‌جو و عدالت‌خواه است و عدالت توزیعی را به همراه دارد. از سوی دیگر در حوزه فرهنگی در سطح ملی و تعاملات بین‌المللی می‌تواند به عنوان پیشران دیپلماسی فرهنگی و دیپلماسی علم و فناوری ایفای نقش کند.
اکسپو دوبی فرصتی برای توسعه گردشگری در آسیا / گردشگری راهی برای ایجاد صلح
مجیدی با بیان اینکه فقر و بی عدالتی یکی از بستر بروز جنگ و خشونت است، اظهار داشت: متاسفانه خشونت و جنگ در گوشه و کنار همچنان در جهان امروز دیده می شود و همه باید تلاش کنند با ابزار مختلف دیپلماسی، صلح و آرامش و امنیت را به این مناطق برگردانند. یکی از این ابزارها که از چند دهه پیش در دستور کار قرار گرفته است برقراری صلح از طریق گردشگری است. گردشگری گفت وگوی های میان فرهنگی را تقویت می کند، از همین رهگذر می توان صلح عدالت پایه و عدالت محور را ایجاد و تقویت کرد.
ریشه های جنگ در منطقه حساس غرب آسیا از گذشته های دور وجود داشته است، در سال های اخیر هم با دخالت قدرت های بیگانه و ایجادگروه های تروریستی جدید این اختلافات افزایش و فرزندان این منطقه سال هاست روی آرامش ندیده اند. به کمک گردشگری باید زمینه های اختلافات قومی، نژادی و مذهبی و فقر و بی عدالتی را در جهان کاهش داد و با بهره گیری از این صنعت و توسعه گفت و گو میان فرهنگی می توان از بروز هر گونه خشونت و جنگ میان ملت ها در هر جای جهان جلوگیری کرد.
وی گفت: از ظرفیت رویداد اکسپو، گفت و گوهای میان فرهنگی و رفت و آمدها و رونق بخشی به صنعت گردشگری منطقه ای به عنوان پیشران اقتصاد و دیپلماسی برای ایجاد صلح و توسعه ملی در غرب آسیا باید استفاده شود.
رئیس باشگاه گردشگری فرهنگی پایدار تاکید کرد: باید از ظرفیت اکسپوی دوبی برای تقویت روابط همه کشورهای قاره کهن آسیا بهره برداری و از ظرفیت‌ها و منابع عظیم و تکنولوژی‌های جدید شرق و غرب آسیا که مکمل یکدیگرند در مسیر تکامل، رشد، رونق و توسعه همه کشورهای آسیا به ویژه در صنعت گردشگری استفاده شود.
منبع:ایرنا
