چرخش سنگ آسیاب ماسوله برای موزه نوروزی

آسیاب‌ها علاوه بر تاثیر در زندگی روزمره و معیشت البرزنشینان، بخشی از فرهنگ کهن این مرز و بوم را نیز ساخته‌اند. به‌طوری‌که ضرب‌المثل‌های بسیاری در فرهنگ عامیانه از آن تراویده که «آسیاب به نوبت»، «آب از آسیاب افتادن»،«آب به آسیاب دشمن ریختن»، «موی درآسیاب سپید نکردن»، «ما که از آسیاب خارج شدیم ما را به سنگ یک من و نیم من کاری نیست»، «هرکس آب به آسیاب خود می‌ریزد»،«مرد باید که در کشاکش دهر سنگ زیرین آسیاب باشد» نمونه‌هایی از آن است.

همان‌طور که گفته شد آسیاب نقش اساسی در زندگی روزمره وهمچنین تامین یا تبدیل مایحتاج خانواده‌ها بخصوص در بخش‌های شمالی البرز و گیلان به واسطه رودخانه‌ها و آبگیرهای بسیار داشته است. البته این دست ساخته‌های بشر نیز همراه با صنعتی شدن به ورطه فراموشی سپرده شدند اما میراث آنان همواره بر تاریخ، فرهنگ و همچنین زیبایی روستاها نقش آفرینی می‌کند.

سال ۹۶ بود که مصطفی پورعلی مدیر وقت پایگاه ملی شهرک تاریخی ماسوله عنوان کرد که دیگر هیچ آسیابی در استان گیلان وجود ندارد اما برای نخستین بار، بازسازی آسیاب الگویی ماسوله خبری مسرت بخش برای حیات دوباره این میراث تاریخی بود که تا به امروز نیز در حال انجام است.

وی آن زمانگفته بود که مدتی است که مطالعه در زمینه آسیاب‌های ماسوله آغاز شده است و بنا به اطلاعات موجود، سنگ‍های آسیاب در جای جای ماسوله حکایت از وجود آسیاب‌های آبی و بادی در این منطقه تاریخی دارد و آخرین آسیاب تا دهه ۱۳۴۰ دایر بوده است.

زمان گذشت تا به امروز که سرپرست اداره‌کل میراث‌ فرهنگی،گردشگری و صنایع‌ دستی گیلان از بهره‌برداری  سه طرح راه‌اندازی موزه‌ تخصصی در گیلان تا پایان سال جاری خبر داد و امروز هیجدهم اسفند ماه طی آئینی موزه آسیاب سنتی ماسوله راه اندازی شد.

ولی جهانی با اشاره به راه‌اندازی موزه زنده آسیاب شهر تاریخی ماسوله، گفت: در استان گیلان بالغ بر ۷۰ آسیاب تاریخی وجود داشت که اغلب این آسیاب‌ها در گذر زمان و به علت شرایط خاص اقلیمی دچار آسیب‌های جدی شده‌اند و از این رو اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان با همکاری پایگاه پژوهشی ماسوله اقدام به باززنده‌سازی یک آسیاب تاریخی متعلق به شهر تاریخی ماسوله کرده است و برای اولین بار در استان گیلان در این موزه به طور زنده عملیات آسیاب غلات اجرا می‌شود.

وی با اشاره به این‌که آسیاب‌ها می توانند به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری نقش مهمی در شناساندن فرهنگ و تمدن گیلانیان ایفا کنند، اعلام کرد: مقرر است زین پس این آسیاب الگویی با عنوان کاربری موزه آسیاب، بهره برداری و در معرض بازدید عموم و گردشگران این شهر تاریخی قرار گیرد.

مدیر پایگاه ماسوله نیز در این خصوص گفت: به مناسبت فرا رسیدن ایام عید باستانی نوروز، به همت این پایگاه، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان و شهرداری شهر تاریخی ماسوله آسیاب الگویی این شهر تاریخی بازگشایی و راه‌اندازی شده است.

محمد سنایی افزود: آسیاب‌ها در ماسوله، نمونه‌ای از هنر و دانش پیشینیان در بکارگیری و استفاده از انرژی‌های پاک و پایدار در راستای رفع نیازهای مردمان گذشته از قبیل، آرد کردن گندم و برنج و همچنین پودر کردن پوست خشک انار برای تهیه رنگ و رنگرزی بوده اند.

وی اظهار کرد: این آسیاب مطابق با طرح الگویی آسیاب های ماسوله در مجاورت رودخانه و ورودی دوم شهر ماسوله اجرا شده است.

سرپرست اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان گیلان از بهره‌برداری از سه طرح راه‌اندازی موزه‌ تخصصی در گیلان تا پایان سال جاری خبر داد و گفت: راه‌اندازی موزه‌های تخصصی در سطح شهرستان‌های مختلف استان گیلان یکی از اولویت‌های اصلی این اداره‌کل به منظور انتقال فرهنگ و تمدن غنی مردمان گیلان به نسل‌های آینده و همچنین معرفی این ظرفیت‌ها به گردشگران داخلی و خارجی است.

جهانی با اشاره به مزیت راه‌اندازی موزه‌های تخصصی در ایجاد مقاصد جدید سفر برای گردشگران در گیلان، گفت: به این منظور راه‌اندازی سه موزه تخصصی در سطح شهرستان‌های فومن و صومعه‌سرا تا پایان سال جاری در دستورکار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گیلان قرار دارد و امیدواریم در ایام تعطیلات نوروز شاهد بهره‌برداری از این سه طرح حوزه میراث‌فرهنگی در گیلان باشیم.

سرپرست میراث فرهنگی گیلان افزود: این سه موزه شامل  موزه تخصصی در مناربازار شهرستان صومعه‌سرا است که با همکاری و سرمایه‌گذاری بالغ بر هشت میلیارد ریالی بخش خصوصی در این شهر به بهره‌برداری خواهد رسید.

وی با اشاره به راه‌اندازی موزه زنده آسیاب شهر تاریخی ماسوله به بهره‌برداری از موزه «عون‌ ابن‌علی» ماسوله اشاره کرد و ادامه داد: با همکاری اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان و شهرداری و شورای اسلامی شهر تاریخی ماسوله موزه مردم‌شناسی در ساختمان تاریخی عون ابن علی که در گذشته عملیات مرمت و بازسازی آن توسط اداره‌کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان گیلان با اعتباری بالغ بر پنج میلیارد ریال به انجام رسید، طی تفاهم‌نامه‌ای توسط اداره‌کل اوقاف و امور خیریه به منظور راه‌اندازی موزه تخصصی در اختیار اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان قرار گرفت.

به گفته وی این موزه تا پایان امسال به بهره‌برداری خواهد رسید که در آن اشیاء مرتبط با تاریخ، مذهب، معماری و سنگ‌ قبرهای تاریخی مرتبط با ماسوله برای گردشگران و بازدیدکنندگان به نمایش گذاشته خواهد شد.

جهانی با اشاره به نقش راه‌اندازی موزه‌های تخصصی در تکمیل زنجیره‌ حوزه‌های تخصصی مأموریتی این اداره‌کل گفت: راه‌اندازی موزه‌های تخصصی می‌تواند نقشی محوری در طولانی کردن زمان حضور گردشگران در مناطق مختلف استان گیلان داشته و موجب رونق صنعت گردشگری گیلان شود.

شهرک تاریخی ماسوله در سال ۲۰۰۷ در میراث تاریخی یونسکو موفق به ثبت موقت شد؛ در گذر سال‌ها مدیران آمدند و رفتند؛ کارشناسان بین المللی، ملی و استانی آمدند، بررسی ها کردند، گزارش ها بستند، اما همچنان پرونده جهانی شدن ماسوله اندر خم یونسکو باقی مانده بود.

ماجرای ثبت جهانی ماسوله و مشقت ماسوله‌ای‌ها در این راه به امید قرار گرفتن در فهرست جهانی همچنان ادامه دارد؛ به‌طوری‌که پس از یازده سال کش و قوس در مسیر جهانی شدن همچنان مردمان این شهر تاریخی با موضوع تامین انرژی و سازگاری به روش‌های سنتی گرمایشی در زمستان ‌ای سرد منطقه برای پیشگیری از آسیب دیدگی بافت قدیمی شهر دست‌وپنجه نرم می‌کنند.

پیدایش شهر تاریخی ماسوله و منظر فرهنگی آن، حاصل تعامل هزاران ساله انسان با محیط طبیعی پیرامون خود است که روایت شگفت‌انگیزی از شکل‌گیری اولین سکونتگاه‌های بشری، بواسطه حضور و ورود انسان به خطه سرسبز گیلان تا پیدایش این شهر تاریخی ارائه می دهد که همچنان شور زندگی را بدلیل استقبال گردشگران حفظ کرده است و از این روی مردم و تشکل های میراث فرهنگی و زیست محیطی برای ماندگاری و صیانت از این منظر خواستار پایان یافتن کش‌وقوس‌های بسیار در مسیر جهانی جهانی شدن و آماده شناخته شدن در ابعاد جهانی هستند.

ایرنا نوشت، ماسوله در ۲۵ کیلومتری جنوب غربی شهرستان فومن و در ۶۲ کیلومتری غرب مرکز استان گیلان با ۳۵۰ خانه تاریخی با قدمتی ۸۰۰ تا هزار ساله، رودخانه‌های جاری بر پهنه صخره سنگ‌ها، شالی و باغ‌های چای و معماری پلکانی گِلین منحصربه‌فرد در دل کوهستان با پنجره‌های چوبی و گلدان‌های شمعدانی رنگینش، سال ۱۳۵۴ با شماره ۱۰۹۰ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید و ثبت جهانی آن از سال ۱۳۹۰ در دستور کار قرار گرفت.