کتاب گیلان عصر قاجار؛ گنجینه‌ای گرانبها از عکس‌های تاریخی

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا از پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، مصیب امیری در نشست مجازی نقد و بررسی کتاب گیلان عصر قاجار در عکس‌های دیمیتری ارماکوف،  با ارزشمند خواندن این اثر تصریح کرد: پس از اختراع عکاسی، گسترش آن و پیشرفت فنون عکاسی در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی عکس به عنوان پدیده نوظهور و به عنوان سند نانوشتاری مهم به انبوه مدارک و اسناد و دست‌آوردهای انسان افزوده و با گذشت زمان خود به عنوان میراث بصری به آیندگان منتقل شد.
او افزود: کتاب ارزشمند گیلان عصر قاجار با کوشش‌های مهرداد اسکویی و هادی میرزانژادموحد و با همکاری پژوهشگران ایرانی و گرجی از عکس های مجموعه بزرگ دیمتری ارماکوف عکاس نامدار نیمه دوم قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم میلادی که در موزه ملی گرجستان نگهداری می‌شود، فراهم آمده و از میان عکس های ایران این مجموعه بزرگ و با دقت و کوشش بسیار شناسایی و انتخاب شده است.
امیری این کتاب را گنجینه‌ای گرانبها از عکس‌های تاریخی دانست که انبوهی از اطلاعات تاریخی، فرهنگی، مردم‌شناسی شناخت بافت‌ها و سازه‌های تاریخی، زیست محیطی و باستان‌شناسی را در خود جای داده است.
به گفته وی، محدوده جغرافیایی عکس های این مجموعه از آستارا در گیلان تا نزدیکی قزوین امتداد می‌یابد و عکاس با ابتکار و هنرنمایی خود عکس‌هایی از کشتی‌های بندر، تاسیسات راه، گمرک، صنایع همجوار، مناظر، دریا، سازه‌ها، حرفه‌ها، پیشه‌ها و مردمان مسیر را با جزئیات تمام و شگفت‌انگیز ارایه می‌کند.
امیری اظهار کرد: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در راستای اهداف پژوهشی خود در رشته‌های مرتبط با میراث فرهنگی کشور به نقد و بررسی ارزش‌ها و جنبه‌های مختلف این کتاب با حضور محققان و مولفین این اثر ارزشمند می‌پردازد و کوشش‌های همکاران گرامی از موزه ملی گرجستان و موسسه شرق‌شناسی دانشگاه ایلیا گرجستان را برای در دسترس قراردادن این منابع دست اول پژوهش ارج می‌نهد.
او در پایان ابراز امیدواری کرد: کوشش‌های از این دست به جلب توجه پژوهشگران عرصه‌های مختلف در جهت پژوهش‌های بیشتر کمک شایانی کند.

در ادامه احمد چایچی عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به محتوای دربرگیرنده عکس‌های کتاب گیلان عصر قاجار که توسط دیمیتری ارماکوف گرفته شده است این کتاب را گنجینه‌ای با ارزش از موزه ملی گرجستان دانست که چاپ و تدوین آن سه سال به طول انجامیده است.
او با بیان اینکه این عکس‌ها از موزه ملی گرجستان انتخاب شده‌اند به برخی از ویژگی‌های منحصر به فرد این مجموعه اشاره کرد و افزود: دقت ارماکوف در عکسبرداری و کلاسه‌بندی آثار قابل توجه است به نحوی که تمام عکس‌ها شماره و زیر نویس دارند.
عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، ارماکوف را فردی چندبعدی و پیشرو خواند و گفت: او را باید عکاسی تمام‌عیار و عکاس جزئیات نامید که در مسیر عکاسی از جزئیات و مردم عادی صرفه نظر نکرده و عکس‌هایی گرفته که در واقع مستنداتی محسوب می شوند که حاوی اطلاعات باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، معماری و هستند.
او در این میان به عکس‌های تخریب جنگل‌های گیلان، حمام سنگی انزلی، مزارع زیتون و … اشاره کرد که اطلاعات بی نظیر و منحصر بفردی را ارائه می‌دهند.
ماکاناتادزه دبیر اول سفارت گرجستان در ایران نیز در ادامه این نشست از مولفان این کتاب قدردانی کرد و گفت: روابط و همکاری علمی ایران و گرجستان سابقه طولانی دارد که این قابل تقدیر است.
وی با بیان اینکه این کتاب نقش موثری در انجام پژوهش‌های مردم‌شناسی ایفا کرده ابراز امیدواری کرد در سال‌های آینده همکاری بین دانشمندان ایران و گرجستان بیشتر شده و زمینه همکاری‌های گسترده‌تری فراهم شود.
هومن یوسف‌دهی پژوهشگر گیلان‌شناس و رییس موزه خوشنویسی ایران دیگر سخنران این نشست نیز با اشاره به محتوای کتاب «گیلان عصر قاجار در عکس‌های دیمیتری ارماکوف» این مجموعه بی نظیر را دارای جایگاه ویژه‌ای بمنظور پژوهش‌های گسترده دانست و تصریح کرد : دراین مجموعه عکس‌ها، دنیایی را مشاهده می‌کنیم که پیش از ما وجود داشته و دیگر جز نشانه‌هایی از آن باقی نیست و تنها چیزی که می‌تواند در نشان دادن گذشته به ما حق مطلب را ادا کند همین قاب‌های عکاسی هستند.
او این مجموعه با ارزش را میراث‌ملی ایران دانست و گفت: آثار کاغذی، مقوایی و شیشه‌ای عمر مفیدی دارند و کتاب ها آثار ماندگاری‌اند که در خصوص این مجموعه ها چاپ و منتشر می شوند.
مهرداد اسکویی فیلم ساز و پژوهشگر ایرانی در ادامه با تبریک روز ملی گرجستان، تفاهم‌نامه موسسه شرق‌شناسی دانشگاه ایلیا گرجستان و پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری و روابط و همکاری‌های این دو کشور را در زمینه‌های فرهنگی گسترده خواند.
او با اشاره به برخی ویژگی‌های عکاسی در قرن نوزدهم تصریح کرد : نگاه مردم‌شناسانه ارماکوف و توجه او به مقوله انسان و معماری در مجموعه عکس‌هایش قابل توجه است.

در خلق این مجموعه نگاه یک انسان غیر ایرانی به کشور ایران با توجه به سختی کار عکاسی، حمل ملزومات، چاپ و ظهور و غیره ستودنی است.

وی درادامه به فعالیت‌های گسترده عکاسی ارماکوف و تعداد کثیر سفرهای وی به کشورهای مختلف اشاره کرد و گفت: او سراسر پهنه گرجستان، ارمنستان، آذربایجان، ایران، ترکیه، بلغارستان،  قفقاز شمالی تا سرزمین‌های دور آسیای مرکزی را سفر و عکاسی کرده که کتاب مجموعه عکس های ارماکوف حاصل فعالیت های اوست.
اسکویی با بیان اینکه ارماکوف برای عکاسی از رویدادهای زمان خودش اشتیاق داشته و خطرهای زیادی را تحمل و مانند یک عکاس باستان‌شناس و قوم‌شناس فعالیت کرده او را یک ژورنالیست عکاس نامید که وقایع مهم تاریخی را ثبت کرده است.
علیرضا قلی‌نژاد پیربازاری معاون فناوری و کاربردی سازی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در ادامه از دو منظر این کتاب را ارزشمند دانست و گفت: خود این تصاویر بخشی از میراث‌فرهنگی‌اند و تمام جلوه‌های ارزشی این حوزه را در آنها می توان دید. تصاویر ارائه شده در این مجموعه ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و میراث‌ناملموس دارند و ما از نوع رفتار و سلوک ارماکوف با مردم می توانیم به آنها پی ببریم.
قلی نژاد ارزش‌های اعتقادی را نیز از این منظر قابل توجه دانست و خاطرنشان کرد: زیرا که هنرمندآثارش را از آنچه درونش می جوشد خلق می کند و این آثار بر آثار میراث‌فرهنگی دیگر نیز شهادت می دهند.
به گفته وی، این کتاب حوزه‌ای را مستند کرده که در یکصد سال اخیر آسیب های جدی دیده است و این اثر برای ما که در اندیشه مرمت، احیا، ثبت و ضبط تاریخ  هستیم بسیار ارزشمند است.

منبع:ایرنا