گنجینه‌ای از سکه‌های قدیمی در موزه آستان قدس رضوی

سکه‏‌های ضرب چکشی موجود در این گنجینه که بخشی از آن‏ مربوط به میراث آستان قدس رضوی یا حاصل کشفیات اتفاقی در اماکن متبرکه و صحن‏‌ها بوده و بخش اعظم آن‌ها وقفی و اهدایی است، شامل نخستین سکه‏‌های جهان (سکه‌های شیر و گاومیش کرزوس، پادشاه ثروتمند لیدی)، سکه‏‌های مقدونی، سکه‌های ایران پیش از اسلام (دوران هخامنشی، سلوکی، شاهان پارس، اشکانی، الیمایی، خاراسن و ساسانی)، سکه‌های اسلامی، شامل سکه‌های عرب ساسانی، خلفای اموی و عباسی، سکه‌های سلسله‌های مختلف ایران مانند طاهریان، صفاریان، سامانیان، آل زیار، آل بویه، غزنویان، سلجوقیان، خوارزمشاهیان را در بر می‌گیرد.

همچنین سکه‌های ایلخانان مغول، سربداران، تیموریان، صفویان، افشاریه، زندیه و قاجاریه، سکه‌های حکام و دودمان‌های محلی شامل سکه‌های اسپهبدان طبرستان، امرای طبرستان، آل جلایر، آل مظفر، آل کیا، آق قویونلو، قراقویونلو، فرمانروایان بنی‌دلف، باینجور، علویان طبرستان، بنی سعلوکی، بنی‏کاکویه، غوریان، اتابکان، مرعشیان طبرستان (سادات حسینی مازندران)، امرای آل مشعشعیان و هم‌چنین سکه‌های هپتالیان، هندوسکایی، هندوپارتی، باختری، هون‏ها، شاهان ارمنستان، شاهان باختر، کوشانیان و سکه‏‌های امپراتوری روم شرقی(بیزانس) نیز در این مجموعه قرار دارد. علاوه بر این مجموعه، سکه‌های ضربِ ماشینیِ ایران در دوره‌های قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی و سایر کشورهای جهان در این گنجینه نمایش داده شده و مورد استقبال بازدیدکنندگان خارجی قرار گرفته است.

آنچه در این گنجینه در صدر توجه زائران و بازدیدکنندگان قرار دارد، سکه‏‌های نقره یادبود ولایت‌عهدی امام رضا (ع) است که در زمان حیات آن حضرت و پس از شهادت ایشان در سال‌های ۲۰۲، ۲۰۳ و ۲۰۴ هـجری‌قمری در شهرهای سمرقند، اصفهان و محمدیه (شهر ری) ضرب شده‌اند. علاوه بر سکه‌ها، البسه سکه‌دوزی شده شامل کلاه و پول جلیقه مزین به سکه‌های دوران قاجار و پهلوی، زیورآلات تزیین‌شده به سکه‌های طلا، مدالیون‌های طلا و نقره کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس و تعدادی از مدال‏‌های نمایشگاه‌های منطقه‏‌ای و بین‌المللی «تمبر و تاریخچه پستی» که توسط مجموعه‌داران مشهور تمبر ایران به این گنجینه اهدا شده، در این گنجینه  در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند.

شِکل‏های نقره هخامنشیان

کوروش کبیر، بنیان‏‌گذار سلسله هخامنشیان (۵۳۰-۵۵۰ پیش از میلاد مسیح) پس از شکست کرزوس (آخرین پادشاه لیدی) و تسخیر شهر سارد، متوجه ضرب سکه در این نواحی شد و این کار را ادامه داد. نخستین سکه‏‌های ایران باستان با نقش پادشاهان هخامنشی، در زمان داریوش اول ضرب شده است. وی سکه‌های طلا به نام دَریک یا زَریک ( به وزن تقریبی ۵/۸ گرم) و سکه‏‌های نقره به نام سیکل یا شِکِل (به وزن تقریبی ۵/۵ گرم) و قطر ۵/۱۵ میلی‌متر را ضرب نمود. تصویر روی این سکه‏‌ها، پادشاه هخامنشی را با تیر و کمان یا نیزه نشان می‌دهد و پشت سکه‏‌ها نیز دارای یک فرورفتگی مستطیل‌شکل است.

تِترادِراخم نقره اسکندر سوم مقدونی

اسکندر سوم مقدونی کشورگشای اهل مقدونیه که در غرب به «اسکندر کبیر» و در ایران به «اسکندر گجسته» مشهور است، در سال ۳۳۱ قبل از میلاد، با شکست ارتش ایران به فرماندهی داریوش سوم، به سلطنت آخرین پادشاه از دودمان هخامنشیان پایان داد و ثروت و قلمرو عظیم هخامنشیان را از آن خود کرد. تصویر روی سکه نقره تترادراخمای (چهار درهمی) اسکندر سوم مقدونی، نیمرخ هرکول، پهلوان اسطوره‏‌ای یونان باستان را با کلاهی از پوست شیر و پشت سکه زئوس ( الهه بزرگ خدایان یونان باستان) و نام اسکندر به خط یونانی را نشان می‏‌دهد. این سکه با قطر ۶۵/۲۷ میلی‏‌متر و وزن ۸۲/۱۷ گرمی در این مجموعه قرار دارد.

دیگر تالار مرود توجه در این موزه تالار آثار اهدایی استاد محمود فرشچیان است. استاد محمود فرشچیان، هنرمند متعهد و استاد نقاشی ایرانی، در سال ۱۳۰۸ شمسی در اصفهان متولد شد. پدرش بازرگان فرش و مردی هنردوست بود و نقش مهمی در پرورش ذوق هنری او داشت. وی طی تحصیلات مقدماتی شاگرد استاد حاج میرزا آقا امامی، از جمله استادان سرآمد آن زمان در هنر تذهیب، قالی، گل و مرغ، طلااندازی و هنر بسیار اصیل و ارزشمند «سوخت و معرق» بود و با تحصیل در هنرستان هنرهای زیبای اصفهان، زیر نظر استاد عیسی بهادری، استاد نابغه و توانمند نقاشی قالی، مینیاتور، نقاشی رنگ و روغن، به فراگیری اصول و مبانی طراحی نقوش سنتی (نقشه قالی، تذهیب، مینیاتور) پرداخت.

در سال ۱۳۲۹ شمسی، پس از شش سال فعالیت، دیپلم عالی در هنر را کسب کرد. وی با جدیت تمام به مطالعه تاریخ و آثار تاریخی و هنرهای اصفهان پرداخت و حتی در طی دوره سربازی دست از خلق آثار هنری برنداشت و بسیار مورد تشویق قرار می‏‌گرفت. پس از انجام خدمت سربازی، برای بررسی و مطالعه هنر اروپا و آثار نقاشان بزرگ آن در موزه‏‌ها، به اروپا سفر کرد. در بازگشت به ایران در اداره‌کل هنر‏های زیبا مشغول به کار و پس از مدتی به مدیریت اداره هنرهای ملی و استادی هنر در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران منصوب شد.

از نظر محتوا و مضمون، آثار استاد عمدتا با الهام از ادبیات عرفانی و باورهای مذهبی ساخته و پرداخته شده‏‌اند. درخشش استاد بر تارک هنر ایران سبب شد نام ایشان در فهرست چهره‌های ماندگار ایران ثبت شود. از هنرهای ماندگار استاد می‌توان طراحی پنجمین ضریح مرقد مطهر امام رضا(ع) و طراحی ضریح  مرقد مطهر امام حسین(ع) را نام برد.

استاد محمود فرشچیان از سال ۱۳۶۹ تا ۱۳۹۷ شمسی، ۱۸ تابلو از آثار خود را به موزه آستان قدس رضوی اهدا کرده‌اند. این آثار تا سال ۱۳۸۸شمسی در بخش هنرهای تجسمی و از سال ۱۳۸۹  در ساختمان موزه قرآن و در تالاری که برای نمایش آثار استاد اختصاص یافت، در معرض نمایش قرار گرفته است.

اثر «پنجمین روز آفرینش» در اندازه ۷۰×۱۰۰ سانتی‏‌متر و در سال ۱۳۵۲ شمسی خلق شده است. این نقاشی با سبک نگارگری و تکنیک اکرلیک کشیده شده است که جنس آن از مقوای بدون اسید بوده و در سال ۱۳۶۹ به موزه آستان قدس رضوی اهدا شده است.

«عصر عاشورا» از دیگر آثار معروفی است که در سال ۱۳۵۵ شمسی طراحی و در سال ۱۳۶۹ به موزه آستان قدس رضوی اهدا شده است. این اثر با سبک نگارگری و تکنیک اکرلیک در اندازه ۹۸×۷۳ و با جنس مقوای بدون اسید خلق شده است.

منبع:ایسنا