حمدالله سجاسی قیداری در نشستی مجازی تحت عنوان توسعه کارآفرینی در گردشگری که شامگاه گذشته، ۲۵ آبان‌ ماه، از طریق لایو اینستاگرامی برگزار شد، اظهار کرد: صنعت گردشگری به عنوان یک صنعت فراگیر و گسترده جهانی است که می‌شود از آن به عنوان یکی از بزرگترین صنایع در دنیا نام برد و تمام کشورها متناسب به شرایط زیست محیطی، آثار تاریخی، تمدن و فرهنگی که دارند دارای ظرفیت های گردشگری متناسب با خود هستند. ایران نیز به عنوان یکی از کهن ترین کشورها، با توجه به شرایط جغرافیایی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی که دارد، دارای ظرفیت های گردشگری بسیار خوبی است.

وی افزود: این ظرفیت ها و شرایط بسترهای مناسب برای تمام فعالیت های اقتصادی که می‌تواند در حوزه گردشگری انجام بشود را در ایران فراهم می‌کند. از طرفی گستردگی و تنوع جغرافیایی ایران بر هیچکس پوشیده نیست و این تنوع، یک ظرفیت گردشگری خوبی را در اختیار ما و یک تنوع شغلی بسیار بالایی را در اختیار فعالان این حوزه قرار می‌دهد.

این استاد جغرافیا دانشگاه فردوسی بیان کرد: با توجه به اینکه اکنون جمعیت جهان خیلی زیاد شده و علاقه‌مندان به سفر خیلی بیشتر شده‌اند، طبیعتا تعداد فعالیت هایی که به حوزه گردشگری مربوط می‌شود، خیلی افزایش پیدا کرده و اکنون در عرصه ارائه خدمات در گردشگری رقابت وجود دارد که این موضوع شرایط و بستری را فراهم کرده تا کارآفرینان وارد این حوزه بشوند و فعالیت کنند و کارآفرینی به عنوان یکی از موضوعات بسیار مهم وارد عرصه گردشگری بشود.

سجاسی تصریح کرد: اگر با نگاه شومپتری که تعریف کارآفرینی را تخریب خلاق می‌داند، نگاه کنیم، به هر نوع نوآوری و خلاقیتی که موجب خلق ثروت و تولید محصول یا بسته جدیدی بشود اما دارای ریسک های خود نیز باشد، کارآفرینی در حوزه گردشگری می‌گوییم. کارآفرینی می‌تواند ویژگی های متعددی داشته باشد که این ویژگی ها بستگی به نوع کارآفرینی که در حوزه گردشگری اتفاق می‌افتد است.

وی خاطرنشان کرد: حوزه گردشگری خیلی وسیع است که از صنعت غذا تا حمل و نقل، هرکدام متناسب با شرایط خاص خود کارآفرینی های متناسب با خود را دارند و این کارآفرینی ها دارای ویژگی های منحصر به فرد خود هستند.

این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی عنوان کرد: در زیر مجموعه یا در فرایند یک فعالیت کارآفرینی مسلما با اصطلاح ها و فرایندهای متعددی مانند شناسایی فرصت، خلاقیت و نوآوری رو به رو می‌شویم. نوآوری یکی از مراحل و گام های کارآفرینی است که در فرایند نوآوری، شخصی که کارآفرینی انجام می‌دهد، یک کار تازه و فعالیت جدیدی را نسبت به فعالیت های گذشته انجام می‌دهد. یعنی خود او صاحب ایده‌ای می‌شود که دیگران تا کنون به آن ایده نرسیده‌اند.

وی اضافه کرد: امکان دارد ایده او از نظر برخی افراد به لحاظ اندازه کوچک باشد و جزو کسب و کارهای کوچک به نظر بیاید اما چون برای اولین بار توسط آن فرد یا گروه کارآفرینی به آن موضوع پرداخته می‌شود و دارای ابعاد جدید و ناشناخته است و منجر به تولید محصولات جدید می‌شود، به آن نوآوری در فعالیت های کارآفرینی می‌گویند. بنابر این نوآوری متناسب با حوزه گردشگری می‌تواند متنوع باشد. برای مثال امکان دارد در جایی بسته بندی یک صنایع دستی نوآوری باشد و در جایی دیگر راه اندازی خطوط و ارائه خدمات فرودگاهی جدید.

سجاسی اظهار کرد: گاهی ممکن است کارآفرینی آن‌قدر جدید باشد که در کل دنیا برای اولین بار رخ می‌دهد و گاهی ممکن است نمونه های مشابه آن در کشورهای دیگر وجود دارد اما در منطقه‌ای یک صاحب کسب و کار گردشگری فعالیت می‌کند، چنین کاری تا به حال انجام نشده. این کار هم نه به عنوان نوآوری برای اولین بار بلکه به عنوان نوآوری در آن منطقه تلقی می‌شود.

وی افزود: نوآوری های اصلی ابداع های جدیدی است که منحصر به فرد است مانند هواپیماهای شیشه‌ای که درحال طراحی است تا مسافران هنگام پرواز آسمان را در تمام اطراف هواپیما ببینند که یک نوآوری و انحصار ویژه است که مربوط به یک شرکت هواپیمایی است و یا خدمات وایرلس که در طول پرواز به مسافران داده می‌شود که نوآوری در سطح جهانی است اما یک فرد روستایی هم می‌تواند در سطح روستای خود در ارائه برخی از خدمات گردشگری یا صنایع دستی محلی بتواند فعالیت های نوآورانه‌ای انجام بدهد.

این استاد جغرافیا دانشگاه فردوسی بیان کرد: اصطلاحی در ادبیات علمی تحت عنوان بنچ مارکینگ وجود دارد که مربوط به استفاده از ایده های دیگران یا نوآوری های دیگران، بدون اینکه

عین آن را کپی و در منطقه خود پیاده کنیم است. بنچ مارک کردن یعنی الگوبرداری کنیم و آن را در منطقه خود پیاده سازی کنیم.

سجاسی تصریح کرد: در فرصت ها، نوآوری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد از جایی الگو برداری کند و متناسب با شرایط منطقه خود مزیت های رقابتی در منطقه خود را بررسی کند و با استفاده از آن ها یک بنگاه و فعالیت اقتصادی یا کسب و کار کوچک راه اندازی و پیاده سازی کند. بنابراین بدون شناسایی پتانسیل ها و ظرفیت ها در هر منطقه، راه اندازی یک کسب و کار امکان پذیر نیست و فرد باید بشناسد که مزیت رقابتی که در منطقه او قرار دارد و از طریق آن می‌تواند به عنوان یک فرصت شناسایی نشده و بالقوه که هنوز به بالفعل تبدیل نشده چه کسب و کاری می‌تواند راه اندازی کند.

وی خاطرنشان کرد: البته در فرایند کارآفرینی صرفا شناخت توانمندی ها و فرصت های موجود کافی نیست و عوامل بسیار زیاد و متعددی در شکل گیری یک فعالیت کارآفرینی، علی الخصوص در حوزه گردشگری تاثیرگذار است. برخی از این عوامل، فردی و گروهی هستند که اگر یک فرد کارآفرین باشد مختص اوست و اگر گروهی باشد مربوط به درون گروه است.

عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی ادامه داد: داشتن تجربه خیلی روی این موضوع که یک فرد بتواند یک کسب و کار کارآفرینانه را راه‌اندازی کند. فردی می‌تواند فعالیت کارآفرینانه خوبی را راه اندازی کند، تجربه‌ای در آن خصوص داشته باشد و نسبت به مباحث موجود در آن حوزه اشراف داشته باشد تا بتواند به جنبه ها یا خلا هایی که تا به حال مورد توجه قرار نگرفته، بپردازد و از طریق آن ها نوآوری داشته باشد.

وی بیان کرد: دانش تخصصی و فنی لازم موضوع مهم دیگری در بین عوامل کارآفرینی گردشگری است. اگر یک فرد بخواهد در حوزه تورگردانی یا بازاریابی الکترونیکی گردشگری یک کارآفرینی و نوآوری انجام بدهد، با توجه به شرایط موجود که شرکت ها و افراد متعدد و حرفه‌ای زیای مشغول فعالیت هستند، باید به این نکته توجه کند که باید با دانش فنی موجود، قوانین و اصولی که وجود دارد آشنا باشد. فعالیت صرف در این حوزه کافی نیست و یک سری دانش های تخصصی نیز وجود دارد که لازم است فرد آن ها را کسب کند و بتواند از آن ها استفاده بکند تا کارآفرینی شکل بگیرد.

سجاسی افزود: نکته بعدی که وجود دارد، داشتن سرمایه اولیه یا امکان تامین سرمایه است که بسیار مهم است. همه ما مطلع هستیم راه اندازی کوچکترین کسب و کار، مخصوصا در شرایط اقتصادی حاضر، بدون داشتن منابع و پشتوانه های مالی امکان پذیر نیست. این منابع مالی می‌تواند منابع مالی شخصی باشد یا منابعی باشد که از طریق قرض به دست بیاید یا وام گرفته بشود.

عضو هیات علمی گروه جغرافیا دانشگاه فردوسی اضافه کرد: حمایت خانواده و اجتماع نیز بسیار مهم است. شاید شنیده باشید که یکی از موانعی که در قبال ظهور و بروز ایده ها، نوآوری ها و خلاقیت ها در کارآفرینی وجود دارد، واکنش های منفی دیگران نسبت به ایده های فرد است. لازم است عوامل بیرونی خیلی زیادی مانند کاهش بروکراسی های اداری نیز عامل موثری در شکل گیری یک کسب و کار کارآفرینانه است چون خیلی اوقات شاهد این هستیم که بروکراسی های اداری در ثبت ایده و کسب و کار و دادن مجوز فرد را خسته می‌کند.

سجاسی عنوان کرد: شناخت و توجه به ظرفیت های گردشگری محلی نیز در این موضوع اهمیت بالایی دارد، برای مثال در یک منطقه غار وجود دارد و متناسب با آن باید کارآفرینی صورت بگیرد، در جایی دیگر که منطقه کویری است باید بررسی کرد که کویر چه ظرفیت هایی دارد که از طریق آن کارآفرینی انجام بگیرد. در جایی نیز ممکن است چند نوع ظرفیت گردشگری وجود داشته باشد که وجود جاذبه های متعدد خود ظرفیت محلی بسیار خوب است که می‌توان از آن استفاده کرد.

وی گفت: همه افرادی که در حوزه گردشگری فعالیت می‌کنند، می‌دانند که گردشگری انبوه که در دنیا رواج پیدا کرده بود، دارای اثرات متعدد منفی محیط زیستی بود و از جنبه های مختلف، تاثیرات بسیار بالایی داشت و آلودگی ها و تخریب های زیست محیطی زیادی ایجاد می‌کرد. تمام این ها باعث شد که رویکردی جایگزین تحت عنوان رویکرد توسعه پایدار در حوزه گردشگری شکل بگیرد و در گردشگری از جنبه پایداری به مسئله توسعه فعالیت های گردشگری، در حوزه های اقتصاد، اجتماع و محیط زیست پایدار توجه شود.

سجاسی افزود: افرادی که به جنبه های سبز بودن توجه بیشتری دارند فراتر از توسعه پایدار، جنبه های محیط زیستی را خیلی پررنگ تر دیدند و این موضوع باعث شد که گردشگری سبز به وجود بیاید و گردشگری سبز عمدتا در راستای کاهش کامل اثرات زیست محیطی فعالیت های گردشگری مورد توجه قرار گرفت و حداقل سود در آن مدنظر قرار گرفت.

این عضو هیات علمی دانشگاه فردوسی ادامه داد: با مطرح شدن فعالیت های اقتصادی سبز موضوع اکوتوریسم به وجود آمد، مبنی بر اینکه می‌توان فعالیت های گردشگری انجام داد اما باید به این‌نکته باید توجه

داشت که حداقل اثرات زیست محیطی دخیل باشد و مقداری از سود اقتصادی به جامعه محلی برسد که در آنجا فعالیت گردشگری انجام می‌شود. اکوتوریسم صرفا فعالیت درآمدزایی نیست و به دنبال حفظ محیط زیست است، منتها در کنار آن باید به اقتصاد محلی نیز کمک کرد چون افراد محلی افرادی هستند که می‌توانند ارزش محیط زیست خود را بیشتر بدانند و در راستای حفظ آن تلاش های بیشتری انجام دهند.

وی بیان کرد: از جنبه کارآفرینی نیز کارآفرینی سبز گردشگری، فعالیت های اقتصادی است که در آن طراحی، تولید، بسته بندی، حمل و نقل، محصول، تبلیغات و توزیع سبز باشد و در آن به استانداردهای زیست محیطی توجه شود.

سجاسی عنوان کرد: ما در کشورمان رابطه با گردشگری پایدار کتاب ها، مقالات و پایان نامه های زیادی نوشته‌ایم اما وقتی به بستر اجرایی در محیط بیرون توجه می‌کنیم متوجه می‌شویم که حداقل اصول های زیست محیطی رعایت می‌شود. یعنی هنوز ما توسعه پایدار را رعایت نکرده‌ایم، چه برسد به اینکه اصول گردشگری سبز اتفاق بیفتد.

وی افزود: باید به این اشاره کنیم که مناطق چهارگانه محیط زیستی در ایران که زیرمجموعه سازمان محیط زیست کشور است تحت عنوان مناطق حفاظت شده از جمله مکان هایی است که باید در آن ها فعالیت اکوتوریستی انجام بشود ولیکن چون رونق زیادی پیدا نکرده و اصول و قواعد را خوب پیاده سازی نکرده‌ایم می‌توانیم بگوییم که گردشگری سبز اتفاق نیفتاده است.

سجاسی اظهار کرد: برخی طبیعت گردی را با اکوتوریسم اشتباه می‌گیرند و این معضل بزرگی است. اصالتا طبیعت گردی در ادبیات جهانی جزو گردشگری پایدار شناخته نمی‌شود و اتفاقا جزو گردشگری های انبوه است اما آن چیزی که در ایران وجود دارد و کسب و کارها متناسب با آن ها شکل می‌گیرد طبیعت گردی است.

منبع:ایسنا