به گزارش ایسنا، غار «دودزا» که محلی‌ها آن را «زرین‌غار» می‌نامند، در جاده همدان و در ۳۵ کیلومتری شهرستان خدابنده در استان زنجان و در طول محور غارهای علیصدر و کتله‌خور واقع شده است. براساس داده‌های کاوشگران غارها، دودزا در اسفندماه سال ۱۳۸۴ خورشیدی بعد از وقوع یک زلزله، توسط روستایی‌ها شناسایی و به کارشناسان گزارش شد. در آخرین پیمایش انجام‌شده، ارتفاع دهانه غار ۲۰۱۱ متر از سطح دریا، طول آن ۴۰۶ و عمق آن ۱۵۴ متر ثبت شده است.

این غار آهکی دارای چند طبقه است که تا کنون دو طبقه آن شناسایی شده و دارای تونل‌های فرعی و استالاکتیت‌ها و استالاگمیت‌ها و ستون‌های بسیار در گذرگاه‌های اصلی و قندیل‌های مخروطی آویزان از سقف‌ها است که بر اثر داشتن ناخالصی، رنگ‌های متنوعی به خود گرفته است. در گزارش غارشناسان آمده که قندیل‌های «زرین‌غار» زنده و در حال رشد است. در دالان‌های مختلف دریاچه‌های متعدد شناسایی شده است. کارشناسان میراث فرهنگی هنوز قدمت این غار را تعیین نکرده‌اند.

جواد نظامدوست ـ عضو انجمن غارنوردی و غارشناسی ـ درباره خطراتی که این غار را تهدید کرده است، به ایسنا گفت: حدود هفت هشت سال پیش از سوی یکی از مالکان اطراف «زرین‌غار» مطلع شدیم که می‌خواهند این غار را توریستی کنند و اجرای آن را هم به مالک زمین‌های اطراف سپرده‌اند. با توجه به توریستی بودن غار کتله‌خور و از طرفی با علم به این‌که توریستی کردن زرین غار خرابی‌های زیادی را به بار خواهد آورد، توانستیم مالک را توجیه و قانع کنیم که از اجرای این پروژه منصرف شود. ما هم موفق شدیم با استفاده از گزارش‌های علمی که شامل اطلاعات زمین‌شناسی می‌شد و با کمک محققان زمین‌شناسی زنجان، حدود سه چهار سال پیش پرونده توریستی شدن این غار را ببندیم.

او افزود: «دودزا» یا «زرین‌غار» به لحاظ نهشته‌های آهکی، بسیار زیبا و تا حدی مشابه غار کتله‌خور است که سفره‌های آب زیرزمینی متعددی دارد. این ویژگی غار دودزا یا زرین غار را در رنکینگ غارهای درجه یک قرار می‌دهد که با توجه به مشکلات کم‌آبی، محافظت از آن در اولویت قرار دارد و بر همین اساس هم، پرونده توریستی شدن آن بسته شد.

این غارشناس ادامه داد: سال ۹۸ در بازدیدی که از این غار داشتیم، متوجه شدیم به دلیل محافظت اهالی و جلوگیری از رفت و آمد بیش از ظرفیت، وضعیت غار به لحاظ افزایش سطح آب، خوب شده است. همچنین متوجه شدیم سرمایه‌گذاری که می‌خواست زرین غار را توریستی کند، آن سرمایه را صرف احداث یک مجتمع آبی کرده که علاوه‌برکارآفرینی و  اشتغالزایی، آورده مالی بهتری هم داشته و اتفاقا به خاطر هدایت سرمایه‌گذاری از ما تشکر کرد.

نظامدوست گفت: داستان غار دودزا یا زرین غار به این‌جا ختم نشد، حدود سه هفته پیش مطلع شدیم دستگاهی جلو دهانه غار درحال نمونه‌برداری و برداشت سنگ است. ‌حس خوب اهالی آن منطقه که برای حفاظت از این اثر طبیعی تلاش می‌کنند، ما را ترغیب کرد که تحقیقات درباره تحرکات اخیر در این غار و مجوزهای صادرشده را آغاز کنیم. از طریق کارگروه غارشناسی کشور و شورای شهر زرین‌رود پیگیری کردیم، اهالی نیز نامه شکواییه‌ای را به نماینده قوه قضاییه فرستادند که در نهایت، کار سرمایه‌گذاری که قصد معدن‌کاوی در آن منطقه را داشت، موقتا متوقف شد.

او افزود: مدتی بعد متوجه شدیم سرمایه‌گذار با گرفتن مجوز موقت دوباره به برداشت مقدار زیادی خاک و سنگ اقدام کرده است. به کارگروه غارشناسی نامه نوشتیم که حریم این غار در برداشت سنگ و عملیات معدن، رعایت نشده است؛ سرمایه‌گذار در فاصله کمتر از یک کیلومتر از دهانه غار درحال خاکبرداری بود. با پیگیری زیاد، جلسه‌ای در بخشداری با حضور نمایندگان میراث فرهنگی، محیط زیست و دفتر قوه قضاییه برگزار شد، اعضای شورای شهر و فعالان محیط زیست و دلسوزان محلی نیز حضور داشتند. پس از دریافت توضیحات و تاکید بر لزوم حفظ این غار، صورت‌جلسه‌ای صادر شد مبنی بر این‌که عملیات معدن‌کاوی در حریم غار دودزا یا زرین‌غار به مدت دو ماه تعطیل شود تا مجوز تعطیلی کامل را وزارت صمت صادر کند. البته طبق قوانین برای متضرر نشدن سرمایه‌گذار می‌توانند منطقه دیگری را برای معدن‌کاوی با فاصله از این غار در اختیار بگذارند.

این عضو انجمن غارنوردی و غارشناسی در ادامه گفت: از محلی‌های دلسوز که مانع تخریب این غار شدند و همچنین اعضای شورای شهر زرین‌رود و نماینده قوه قضاییه برای اقدام سریع و به موقع باید قدردانی کرد. ما همیشه گله و نقد می‌کردیم، اما این‌بار جای قدردانی دارد که از تخریب یک اثر طبیعی در همین ابتدای پروژه سرمایه‌گذاری جلوگیری کردند تا سرنوشت غار «جهنم» در خراسان جنوبی که به رغم تلاش‌ها و پیگیری‌های بسیار، سرانجام قربانی معدن‌کاوان شد، تکرار نشود.

وی بیان کرد: البته عملیات نجات‌بخشی غار دودزا هنوز کامل نشده است، باید همچنان پیگیری کرد تا مجوز تعطیلی کامل از وزارت صمت صادر شود. ضمن این‌که غارشناسان باید غار را نقشه‌برداری کنند تا براساس آن نقشه، مجوز معدن‌کاوی لغو و پرونده برای همیشه بسته شود.

نظامدوست گفت: امیدواریم بخشنامه‌های وزارت صمت، حریم غارها را برای معدن‌کاران مشخص کند و سرمایه‌گذاران متعهد شوند اگر غار یا اثر طبیعی در نزدیکی پروژه آن‌ها بود، به تخریب آن اقدام نکنند. در همه جای دنیا مرسوم است وقتی معدنی را به سرمایه‌گذار تحویل می‌دهند، تعهد می‌گیرند که نخست، آثار باستانی، طبیعی، اماکن مذهبی و غارها را در محدوده آن پروژه شناسایی و بعد برای حفاظت از آن‌ها متعهدانه اقدام کنند، علاوه بر این اگر اثری در محدوده پروژه آن‌ها قرار داشت، بعد از پایان کار، محل را عین روز اول تحویل بدهند. ما چنین تعهداتی برای سرمایه‌گذاران و به‌ویژه معدن‌کاران ایجاد نکرده‌ایم، برای همین به هر کوهپایه‌ای قدم می‌گذاریم با خراشیدگی طبیعت، تخریب و تعرض مواجه می‌شویم و هیچ‌کدام از سرمایه‌گذاران در پایان کار، محیط را به حالت اولیه برنمی‌گردانند و همان‌طور به حال خراب رها می‌کنند.

منبع:ایسنا

به گزارش ایسنا، در سال ۱۳۲۲ در منطقه دوخواهران نهاوند کتیبه‌ی‌ ارزشمندی به زبان یونانی کشف شد که این کتیبه فرمان یکی از پادشاهان سلوکی به حاکم وقت نهاوند بوده و این کتیبه اکنون در موزه ملی ایران نگهداری می‌شود.

این کتیبه از دو قسمت متمایز تشکیل شده که قسمت اول آن نامه‌ای است که فرمان شاه را به اهالی نهاوند ابلاغ می‌کند از آنان درخواست می‌کند تا فرمان وی را روی سنگی نقش کرده و در معبد اصلی شهر نصب کند و هم‌چنین در این کتیبه «آنتیوخوس سوم» به «مندموس» پادشاه وقت نهاوند دستور می‌دهد که معبدی در خور و شأن همسرش ملکه «لائودیسه» در نهاوند بسازند.

بر اساس مطالعاتی که انجام شده این معبد در زمان آنتیخوس سوم در شهر نهاوند بنا شده و این معبد برای کاهنه‌ای که همسر آنتیخوس سوم بوده بنا شده است.

همچنین علاوه بر این کتیبه مجسمه‌های مفرقی کوچکی که منصوب به خدایان یونان بوده در این منطقه کشف شده است و کشف این آثار باعث شد که وجود معبد یونانی در نهاوند محرز شود و این محوطه تاریخی و منطقه دوخواهران در سال‌ ۱۳۲۷ به شماره ۳۷۴ به‌عنوان‌ میراث‌ فرهنگی‌ در فهرست‌ آثار ملی‌ ایران‌ ثبت‌ شود.

بر اثر حفاری‌های متعددی‌ که ‌طی چند فصل کاوش در سال‌های قبل برای‌ یافتن‌ آثار معبد سلوکیان‌ در نهاوند انجام‌ شده‌ ستون‌ها، سرستون‌ها و سنگ‌های‌ تراش‌ خورده‌ زیادی‌ در منطقه دوخواهران یافت‌ شده‌ که نشان از وجود این معبد می‌دهند.

بنا بر اظهارات «مهدی رهبر» باستان‌شناس و سرپرست تیم کاوش معبد لائودیسه، امامزاده دوخواهران که اهالی نهاوند تاکنون این محل را به‌عنوان زیارتگاه می‌دانستند و تقدیس می‌کردند، همان معبد لائودیسه است و امام‌زاده‌ای در این منطقه وجود ندارد.

و البته محدودیت ۶۰ ساله ساخت‌وساز در منطقه دوخواهران به عنوان قدیمی‌ترین منطقه نهاوند به خاطر ثبت شدن در فهرست آثار ملی، باعث شده که این منطقه بسیار فرسوده از کمترین امکانات رفاهی برخوردار و همین امر نیز مردم این منطقه را با مشکلات عدیده‌ای مواجه کند.

با وجود وقفه چندین ساله کاوش برای کشف این معبد، طی چند سال اخیر چند فصل کاوش در این منطقه انجام و آثار زیادی کشف شد که ثابت کرد بعد از سلوکیان، اشکانیان نیز در نهاوند حضور چشمگیری داشته‌اند و این گوشه‌ای از رازهای سر به‌مهر این معبد یونانی در شهر تاریخی نهاوند است.

تاکنون ۶ فصل کاوش در منطقه دوخواهران انجام شده است

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند گفت: از سال ۱۳۸۴ کاوش‌هایمان را در منطقه دوخواهران به سرپرستی مهدی رهبر آغاز کرده‌ایم و تا امروز شش فصل کاوش باستان‌شناسی برای کشف معبد لائودیسه در منطقه دوخواهران انجام داده‌ایم.

محسن جانجان در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار داشت: با توجه به این ‌که محل دقیق معبد لائودیسه مشخص نیست کل ۱۲ هکتار منطقه دوخواهران در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است و همین ثبت شدن در فهرست آثار ملی باعث ایجاد محدودیت‌هایی برای ساخت‌و ساز مردم این منطقه شد.

وی تصریح کرد: همین محدودیت ۶۰ ساله ساخت‌و ساز باعث شد که بناها و املاکی که در منطقه دوخواهران وجود دارند دچار فرسودگی شوند و مطالبات مردم این منطقه این بود که مسئولین برای این مشکل چاره‌اندیشی کنند.

جانجان ادامه داد: ما برای حل این مشکل بعد از ۶۰ سال یک پرونده خیلی دقیق و علمی تشکیل دادیم و دو فصل آخر کاوش را بر این مبنا قرار دادیم که تعیین‌تکلیف کنیم منطقه دوخواهران و مردم این منطقه را از بلاتکلیفی نجات دهیم.

وی با بیان اینکه شهر نهاوند روی گسل زلزله قرار دارد و خانه‌های منطقه دوخواهران نیز فرسوده هستند، افزود: در دو فصل آخر این کاوش علاوه بر این‌که ما دنبال کشف معبد لائودیسه بودیم هدف دیگر این بود که مناطقی که آثار تاریخی ندارند را آزاد اعلام کنیم و مردم بتوانند ساخت‌و سازشان را انجام دهند و از این وضعیت خلاص شوند.

ساخت‌وساز در منطقه دوخواهران طبق ضوابط میراث‌فرهنگی آزاد اعلام شد

جانجان ادامه داد: بعد از پیگیری‌های مکرر و جلسات مستمر با کارشناسان وزارت‌خانه میراث فرهنگی و گردشگری و با توجه به نتایج کاوش‌های دو فصل آخر لائودیسه به این جمع‌بندی رسیدیم و توانستیم این مجوز را بعد از مشقت‌های فراوان بگیریم که ساخت‌وساز در کل محله دوخواهران بر اساس ضوابط میراث‌فرهنگی آزاد اعلام شود.

به گفته وی طبق قوانین میراث فرهنگی ساخت‌وساز در منطقه دوخواهران به‌عنوان یک بافت تاریخی باید بر اساس وضع موجود بنا و بدون افزایش سطح و ارتفاع بنا انجام شود و نمای بنا نیز باید هم‌گون با بافت تاریخی بازسازی شود.

جانجان یادآوری کرد: خوشبختانه تا الان چندین مجوز برای ساخت‌وساز در این منطقه صادر کردیم که به زودی یک درمانگاه در این منطقه احداث می‌شود و مجوز ساخت پارک صخره‌ای نیز اخیرا صادر شده و چندین مجوز نیز برای افراد حقیقی صادر شد که می‌توانند ساخت‌وساز انجام دهند و خوشبختانه مشکل محدودیت ساخت‌وساز این منطقه حل شد.

رئیس اداره میراث‌فرهنگی نهاوند به مشکلات کاوش‌های باستان‌شناسی در منطقه دوخواهران اشاره کرد و گفت: با توجه به این‌که در منطقه دوخواهران ساخت‌وسازهای متراکی داریم کاوش در این منطقه دشوار است و مثل سایر محوطه‌های باستانی دیگر نیست که ما بدون معارض بتوانیم کاوش‌ها را انجام دهیم.

وی یادآوری کرد: خانه‌های فرسوده‌ای که متراکم در کنار هم قرار دارند کاوش به‌صورت گسترده را برای ما عملا غیرممکن کرده است، در این شش فصل کاوش تا آنجا که توانستیم ملک تملک کردیم و کاوش‌ها را انجام دادیم.

جانجان اظهار داشت: خوشبختانه در این کاوش‌ها توانستیم سرنخ‌ها و آثار فراوانی از دوران سلوکی پیدا کنیم اما هنوز محل دقیق معبد لائودیسه پیدا نشده است.

به گفته جانجان برای فصل پنجم کاوش معبد لائودیسه ۱۵۰ میلیون و برای فصل ششم کاوش ۲۰۰ میلیون تومان اعتبار هزینه شده است و در حال حاضر نیز اعتباری برای ادامه فصل‌های بعدی کاوش در نظر گرفته نشده است.

کشف سفال‌هایی متعلق به دوران پیش از تاریخ در منطقه دوخواهران نهاوند

وی به آثار کشف شده در فصل پنجم کاوش اشاره کرد و افزود: ما در فصل پنجم کاوش برای کشف معبد لائودیسه سفال‌هایی مربوط به پیش از تاریخ را کشف کردیم که کشف این آثار نشان می‌دهد که در دوران پیش از تاریخ در شهر نهاوند استقرار و سکونت وجود داشته است و این بسیار با اهمیت و مهم است.

جانجان ادامه داد: درست است که شهریت نهاوند و یا به عبارتی تبدیل به شهر شدن نهاوند در دوران سلوکیان بوده است اما با کشف این آثار مشخص شد که پیش از تاریخ نیز در نهاوند استقرار و سکونت وجود داشته است و این در فصل پنجم کاوش کشف شد.

به گفته‌ی او آثار فراوانی از دوره‌های مختلف تاریخی از جمله دوره ساسانیان، دوره اشکانیان و دوره سلوکی در نهاوند کشف شده و خصوصا آثار سفالی فراوانی از دوره اشکانیان در منطقه دوخواهران کشف شده است.

اهمیت حفظ منطقه‌ی دوخواهران به عنوان هسته مرکزی شهر تاریخی نهاوند

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند تاکید کرد که شهر تاریخی نهاوند در واقع همان منطقه دوخواهران است که در دوران سلوکی شکل گرفته است و این منطقه به‌عنوان هسته مرکزی شهر تاریخی نهاوند فارغ از این‌که معبد لائودیسه وجود دارد یا خیر، این منطقه باید حفظ شود.

جانجان اظهار کرد: ما در همه فصل‌های کاوش آثاری از جمله سفال، سنگ تراش خورده، ستون، سرستون و غیره از دوران سلوکی و معبد لائودیسه پیدا کردیم منتها این آثار سرجایشان نبوده‌اند و ما باید محل دقیق معبد را پیدا کنیم.

وی با اشاره به احتمال این‌که مکان معبد لائودیسه در محل امام‌زاده دوخواهران باشد، ادامه داد: تا زمانی که کل محدوده امام‌زاده را کاوش نکنیم نمی‌توانیم بگوییم این احتمال درست است یا نه و برای پیدا کردن این معبد باید وجب‌به وجب این منطقه کاوش شود.

جانجان با بیان این‌که انجام کاوش‌ها برای مردم این منطقه می‌تواند راه‌گشا باشد، خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم اعتبار جذب کنیم کاوش‌هایمان را در این منطقه ادامه خواهیم داد و از اهداف این کاوش‌ها تعیین‌تکلیف مردم این منطقه است و قسمت‌هایی که کاوش می‌شوند در صورتی‌که فاقد آثار باشند آزاد اعلام می‌شوند و مردم می‌توانند راحت‌تر و بدون دغدغه ساخت‌وساز انجام دهند.

رئیس میراث‌فرهنگی نهاوند در خاتمه تاکید کرد: در حال حاضر برای ادامه فصل‌های بعدی کاوش اعتباری نداریم و اگر اعتباری جذب شود فصل‌های بعدی کاوش را آغاز می‌کنیم و کشف این معبد قطعا باعث رونق گردشگری شهرستان و استان خواهد شد و نهاوند را در سطح جهانی مطرح می‌کند.

به گزارش ایسنا، مبرهن است که معبد لائودیسه به عنوان تنها معبد یونانی در ایران، یک اثر تاریخی بسیار باارزش و بااهمیت  است که رازهای تاریخی سر به‌مهر زیادی را در دل خود جای داده است.
و کشف آن یک فرصت‌ تاریخی برای توسعه شهرستان نهاوند و حتی استان همدان است که می‌تواند نهاوند را متحول و در سطح جهانی مطرح کند و تحقق این مهم تلاش و دلسوزی مضاعف مسئولین را می‌طلبد.

منبع:ایسنا

هرآینه، ماندگاری و اهمیت بناها و آثار تاریخی نیز، به دلیل پیوند آنها با فرد یا گروهی از افراد جامعه بشری است که در آن دوران، دارای جایگاه بوده‌اند؛ هرچند در مورد بسیاری از بناها، بیش از آنکه نام طراح و معمار و سازنده مطرح بوده باشد، نام سلاطین، حاکمان، عالمان و اندیشمندانی که آن بنا به واسطه یا دستور آنان احداث شده، مطرح بوده و در تاریخ برجسته شده است.

به گزارش ایسنا، سراسر ایران، مملو از آثار، بناهایی است که ریشه در گذشته کهن این مرز و بوم دارند، پیشینه‌ای از هزاره‌های پیش از میلاد تا صدهای اخیر و به حتم، بسیاری از آنها برای اکثر افراد حتی ایرانیان، ناشناخته و گمنام است. در این بین نه تنها بناها و آثار، که شخصیت‌ها، به دلیل تاثیرگذاریشان در طی مسیر تاریخی ایران زمین، بسیار با اهمیت محسوب می‌شوند؛ افرادیکه شاید اکثر ما در مورد آنان کمتر شنیده باشیم.

دحیه کلبی، یکی از این شخصیت‌های تاریخی است؛ فردی که در دوران بسیار مهم صدر اسلام، ردپای او را می‌توان در رخدادهای اثرگذاری یافت، این صحابه پیامبر، جزو همان گروه ناشناس مانده برای بسیاری از ایرانیان محسوب می‌شود؛ هرچند بخشی از علاقه مندان به تاریخ و اماکن تاریخی و البته ساکنان شرق استان فارس و حتی جنوب شرقی کشور، این نام را شنیده‌اند؛ نامی که شنوندگان آشنا را به یاد بقعه‌ای در حاشیه شهر قدیمی داراب، یا همان دارابگرد (دارابجرد)، می‌اندازد.

دحیۀ بن خلیفه کلبی معروف به دحیه کلبی، از صحابه حضرت محمد(ص) بوده که بعد از جنگ احد به اسلام گروید اما جزو نزدیکان پیامبر اسلام، قرار گرفت تا جایی که آن حضرت او را به عنوان فرستاده خود برگزید و به نزد هرقل، امپراطور بیزانس، اعزام کرد. این شخصیت اسلامی، پس از پیامبر نیز سال‌ها زندگی و محضر حضرت امام حسن مجتبی(ع) را نیز درک کرد و بنا به اسناد و روایاتی از سوی آن امام، عازم ایران و شهر دارابگرد شد و اکنون، بقعه‌ای به نام او در حاشیه آن شهر وجود دارد.

داراب و دارابگرد

داراب، یکی از نقاط ثقل تمدن و فرهنگ ایرانی اسلامیست؛ جایی که در متون تاریخی از آن به عنوان دارابگرد و دارابجرد یاد شده و نقطه‌ای بسیار آبادان و مرکزی مهم بوده است و سکونت مردمان در این منطقه و رونق آن، حتی به هزاره‌های پیش از تاریخ نیز باز می‌گردد. اگرچه طی سال‌های گذشته تاکنون چندان مورد لطف قرار نداشته و کاوش‌ها و اقدامات اثرگذار و مداومی را مانند دیگر بناها و محوطه‌های تاریخی، شاهد نبوده است.

پیشینه تاریخی داراب، به استناد گزارش‌های باستانشناسی به هزاره پنجم قبل از میلاد باز می‌گردد و در آخرین کاوش‌هایی که در تپه هیربدان انجام شده اما هنوز نتایج آن منتشر نشده است، کاوشگران، شواهدی قابل استناد از این پیشینه تاریخی یافته اند.

داشته‌های تاریخی و تمدنی داراب در ادوار مختلف از هزاره‌ پیش از میلاد تا هخامنشیان، ساسانیان، …….. آنقدر فراوان ست که اهمیت این نقطه را متذکر شود؛ اما یکی از داشته‌های کهن این سرزمین حاصلخیز و آباد، وجود بقعه‌ایست که کمتر به آن پرداخته شده است.

محوطه باستانی دارابگرد

دارابگرد، یکی از نقاط آباد ایران در دوره‌های مختلف تاریخ به شمار می‌رفته و شمار زیادی از تاریخ‌نویسان و پژوهندگان، از آن به عنوان، منطقه‌ای پر رونق و آبادان، یاد کرده‌اند.

بنیان دارابگرد در دوران هخامنشیان نهاده شد، شهری به شکل دایره، با معماری ویژه و استحکاماتی منحصربفرد، که در دوره‌هایی مرکز حکومت و به همین دلیل، محل آمد و شد بسیاری از شخصیت‌ها بوده و مدفن برخی از آنان است. شخصیت‌هایی نظیر دحیه بن خلیفه کلبی.

مهمترین یا یکی از مهمترین آثار برجای مانده از گذشته داراب، محوطه‌ای است با عنوان دارابگرد که به واسطه ویژگی‌های معماری و ساختاری، در جهان یک سازه منحصر به فرد محسوب می‌شود. اگرچه در ایران چندان با آن مهربان نبوده‌ایم.

محمدباقر مهاجر، استاد تاریخ دانشگاه داراب در این خصوص به ایسنا گفت: دارابگرد مهمترین شهر مدور جهان به شمار می‌رود که پلان ویژه و منحصر به فردی داشته و دیوار دور آن بزرگترین دیوار گلی و خندق حفر شده در اطراف آن هم بزرگترین خندق در دوران خود بوده است.

او با بیان اینکه قدمت دارابگرد به عصر حکومت هخامنشیان بازمی‌گردد، خاطرنشان کرد: البته در کاوش‌های باستانشناسی که اوایل دهه هشتاد توسط یک گروه از کاوشگران که یک باستانشناس انگلیسی هم آنها را همراهی می‌کرد، انجام شد، نشان داد که دارابگرد در دوران قبل تاریخ هم زیستگاه انسان بوده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه داراب با تاکید براینکه با استناد به متون و نوشته‌های تاریخی، دارابگرد در دوره‌های مختلف از شهرهای برجسته و مهم ایران به شمار می‌رفته است، گفت: این شهر مقر اصلی و اولیه اردشیر بابکان بوده و در دوران شبانکاره نیز پایتخت حکومت محسوب می‌شده و قبل از آن دوران نیز، دارابگرد به عنوان یک منطقه آبادان در شرق فارس بوده و راهی تحت عنوان استخر-دارابگرد، مسیر اتصال این شهر با تخت جمشید به حساب می‌آمده است.

این استاد تاریخ در بیان اهمیت شهر دارابگرد در دوران اسلامی نیز گفت: برای پی بردن به اهمیت دارابگرد همین بس که نام این شهر در عهدنامه صلح امام حسن(ع) و معاویه آمده و اینکه خراج این شهر به عنوان وثیقه اجرای عهدنامه ذکر شده، نشان‌دهنده آبادانی و رونق آن بوده است. به گونه‌ای که میزان خراج دارابگرد در آن دوران را می‌توان با شهرهای آبادی نظیر همدان مقایسه کرد.

مهاجر در عین حال به وجود یک مقبره منتسب به یکی از شخصیتهای مهم صدر اسلام در نزدیکی دارابگرد نیز اشاره و اضافه کرد: دحیه بن خلیفه کلبی، از صحابه بسیار نزدیک به حضرت محمد(ص) پیامبر گرانقدر اسلام، در دوران حکومت معاویه بر جهان اسلام، به این منطقه سفر کرده بود.

مهاجر با بیان اینکه تحقیقات بسیار محدودی در مورد این شخصیت و وجود مقبره آن در دارابگرد، انجام شده است، گفت: یکی از مهمترین اسناد در خصوص دحیه کلبی، کتاب تالیف شده توسط دکتر میرزامحمد حسنی، است.

دحیه کلبی

دکتر میرزامحمد حسنی، نویسنده، پژوهشگر و استاد تاریخ، به عنوان یکی از معدود شخصیت‌های علمی که در مورد دحیه کلبی، پژوهشی انجام داده و آن را در قالب کتابی منتشر کرده است، به ایسنا گفت: دحیه انصاری، صحابه و از افراد بسیار نزدیک و مورد اعتماد حضرت محمد، پیامبر مکرم اسلام(ص) بوده که نامش بارها در کتب تاریخ آمده است. او در زمان بعثت حضرت محمد(ص)، به عنوان نماینده آن حضرت، نامه دعوت به اسلام پیامبر برای امپراطور بیزانس را به دربار او برد.

این استاد دانشگاه با یادآوری اینکه براساس اسناد معتبر، دحیه تا سال ۴۵ هجری، یعنی دوران حکومت معاویه، زنده بوده  و با بیان اینکه در بعضی اسناد تاریخی، محل زندگی دحیه را در آن دوران (سالهای پایانی عمر) قریه‌ای به نام “مِزّه” در حوالی دمشق، ذکر کرده‌اند، گفت: در خصوص حضور، اقامت و مرگ دحیه در دارابگرد، اطلاعات و اسناد دقیقی وجود ندارد، اما به استناد شواهد و مستندات اندک موجود و متونی از اوراق تاریخی، مدفن این صحابه پیامبر، در حاشیه دارابگرد قرار دارد.

سکونت نوادگان دحیه در داراب 

این استاد و پژوهشگر حوزه تاریخ در مورد ادعای سکونت خاندانی از نوادگان دحیه در داراب، خاطرنشان کرد: هیچ فرد یا خانواده‌ای که نواده صحابه پیامبر باشد، در شهر داراب شناسایی نشده است. .

حسنی با یادآوری اینکه آرامگاه صحابه پیامبر در حاشیه شهر دارابگرد و در نزدیکی شهر داراب کنونی قرار دارد ، خندق پیرامون شهر دارابگرد در گذر زمان به خندق دحیه، شهره بوده است، او در ادامه گفت: علاوه بر آرامگاهی که در حاشیه دارابگرد به دحیه نسبت داده شده، آرامگاههایی هم در دیگر نقاط دیگر جهان، از جمله دمشق به او منتسب است.

او با اشاره به متون  تاریخی و پژوهش‌هایی که شخصا در این ارتباط انجام داده است، گفت: در متون معتبر تاریخی، در مورد عهدنامه صلح امام حسن مجتبی(ع) با معاویه و بحث اختصاص خراج دارابگرد به آن امام، مطالبی مطرح و عنوان شده است. میتوان احتمال داد  که دحیه به عنوان نماینده آن حضرت با هدف جمع آوری خراج به دارابگرد عزیمت کرده باشد هر چند در این باره یعنی عزیمت ایشان به دارابگرد گزارشی در متون تاریخی ذکر نشده است. شایان ذکر است که در متون تاریخی آمده که مردم بصره،  با اختصاص خراج دارابگرد به امام حسن(ع) مخالفت کرده و احتمال دارد این  موضوع محقق نشده باشد.

او اضافه کرد: بر پایه شواهد اندک تاریخی موجود، این احتمال وجود دارد که دحیه، در همان ایام در دارابگرد فوت کرده یا به شهادت رسیده باشد، اما هیچ گزارش مستقیمی در این خصوص وجود ندارد.

حسنی در خصوص دلیل تقاضای خراج دارابگرد از سوی امام حسن(ع) گفت: برابر اسناد موجود، آن حضرت خراج دارابگرد را برای پرداخت به شهدای جنگ‌های جمل و صفین درخواست کرده بود.

رد دحیه در تاریخ جدید یزد

این استاد و پژوهشگر تاریخی خاطرنشان کرد: قدیمی ترین شواهی تاریخی پیرامون قرار داشتن آرامگاه دحیه کلبی در دارابگرد یا دارابجرد، کتابی است با عنوان ” تاریخ جدید یزد” که توسط احمدبن علی کاتب، تالیف شده و حاوی وقایعی تا تاریخ ۸۶۲ قمری است.

او با این یادآوری که کتاب مربوط به قرن نهم هجری است، گفت: در بخشی از این کتاب که پیرامون بزرگان دفن شده در یزد، مطالبی ذکر شده، آمده است که مزار مولانا مرتضی اعظم، ابتدا و در سال ۸۱۵ در جوار آرامگاه دحیه کلبی در دارابجرد بوده و بعدها توسط بستگانش، به یزد منتقل می‌شود.

حسنی خاطرنشان کرد: سند دیگری که در مورد وجود آرامگاه دحیه کلبی، وجود دارد، مدارک و شواهد به دست آمده در زمان بازسازی آن آرامگاه است.

این استاد تاریخ گفت: سال ۱۳۸۱ خورشیدی، هنگام بازسازی آرامگاه کنونی دحیه، سنگ قبری در عمق ۳ متری زمین یافت می شود . تاریخ این سنگ مزار سال ۸۲۰ هجری قمری است.  این سنگ مزار اشاره به مرمت و تعویض سنگ آرامگاه در تاریخ پیش گفته دارد . بنابراین این سنگ مزار بعد از تعویض  سنگ قبر قبلی و قدیمی تر بر مزار دحیه نصب شده است.

او اضافه کرد: یکی دیگر از شواهد با مقایسه بین نقاشی های “اوژن فلاندن” از دارابگرد و وضعیت کنونی این محوطه است؛ در نقاشی ترسیمی این سیاح و مهندس فرانسوی در ابتدای دوره قاجار با تصویری از آرامگاه دحیه در حاشیه شهر دارابگرد مواجه میشویم. بررسی تصویر با نمونه آرامگاه های مشابه اثبات میکند بنای آرامگاه دحیه در ابتدای دوره قاجار بنایی از دوره ایلخانان مغول بوده است. بنابراین با این سند تصویری میتوان  پیشینه مقبره دحیه را تا قرن هفتم هجری، به عقب برد.

حسنی در ادامه خاطرنشان کرد: یک احتمال دیگر اینکه، با توجه به یافت شدن سنگ قبر در عمق سه متری زمین، می توان پیشینه آرامگاه را تا قرن پنجم هم به عقب بُرد، زیرا در دوره  سلجوقیان  شیوه تدفین،  در  سردابه و در عمق زمین مرسوم بوده است.

این استاد تاریخ با یادآوری اینکه تمام شواهد و مدارک را در کتاب تالیف شده خود با عنوان “تاریخچه آرامگاه دحیه کلبی در دارابجرد”، ذکر کرده است، در پایان  در پاسخ به این سوال که بنای این آرامگاه را چه کسی در ابتدا بنا نهاده، سند مشخصی وجود ندارد، اما با مراجعه به تاریخ می‌توان پی برد که ایلخانان و تیموریان، نسبت به دراویش، عرفا، زاهدان و … ارادت بسیار داشته و به آنان احترام می گذاشتند.

آنچه مسلم است  بنای کنونی، هیچ ارتباطی با مقبره اولیه ندارد و آرامگاه کاملا نوسازی شده است.

داراب ما را فرا می‌خواند

داراب که یکی از ۳۷ شهرستان استان پهناور فارس به شمار می‌رود، قطعا یکی از مقصدهای مهم برای سفر به شمار می‌رود؛ نقطه‌ای که علاوه بر پیشینه اثرگذار تاریخی و آثار و بناها و محوطه‌هایی که از ادوار مختلف در دل خود جای داده، به لحاظ زیبایی‌های بصری و چندگونگی شرایط آب و هوایی، دیدنی است.

سفر به داراب، علاوه بر اینکه ما را به دوران ساسانیان خواهد بُرد! نقاطی طبیعی را در دل خود جای داده که هر کدام به لحاظ زیبایی‌های بصری، هر بیننده را شگفت زده خواهد کرد. باغ‌های مصفای گل محمدی، چشمه و آبگیر و دشت و کوه‌ها و …. هر کدام جلوه‌ای از توانمندی خالق یکتاست.

مدیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان داراب، در این خصوص گفت: شهرستان داراب ۹۷ اثر ثبت شده ملی در زمینه آثار تاریخی، طبیعی و میراث ناملموس دارد که ۹۲ مورد آن بناها، آثار و محوطه‌های تاریخی، ۳ مورد اثر ملی و ۲ مورد میراث ناملموس است.

هادی مرادی با یادآوری اینکه برای برخی آثار موجود دراین شهرستان، پرونده ثبت در فهرست ملی تشکیل شده یا در حال تشکیل است، گفت: بقعه دحبه کلبی، یکی از آثار تاریخی مذهبی مهم ایران و فارس به شمار می‌رود که هنوز ثبت ملی هم نشده اما پیگیری برای ثبت آن می‌تواند یک اولویت محسوب شود.

مرادی همچنین از آغاز و اجرای فاز اول کاوش‌هایی مهم خبر داد که یافته‌های آن، پیشینه زیست انسانی در محدوده دارابگرد را به دوره عیلامی و حتی پیش از آن، گره می‌زند.

منبع:ایسنا