باغ عفیف آباد یا باغ گلشن از باغ های معروف و زیبای شهر شیراز است که در انتهای خیابانی به همین نام قرار دارد. این باغ در دوران صفویه از گردشگاه های باصفای شهر شیراز به شمار میرفته و گویا در بخشی از آن قلعه ای وجود داشته که به عنوان منزلگاه حکمرانان منطقه مورد استفاده بوده است.

در زمان قاجار عمارت کنونی باغ به فرمان میرزا علی محمد خان قوام الملک در آن ساخته شد. اواخر عهد قاجار نیز یکی از وارثان قوام الملک به نام عفیفه خانم تغییرات قابل توجهی در باغ پدید آورد و در نوسازی و بهسازی آن کوشید؛ از این رو از آن پس این باغ با نام او عفیف آباد شناخته می شود.

در دوران پهلوی وارثان باغ، آن را به فرح پهلوی هدیه کردند. اما در نهایت در سال 1340 ارتش، باغ عفیف آباد را خریداری نمود و پس از انقلاب نیز درهای باغ به عنوان یک موزه ی نظامی به روی عموم باز گردید. دیوارهای بلند، باغ عفیف آباد را احاطه کرده اند؛ دروازه ی چوبی ورودی باغ در بخش شمالی آن واقع است و اتاق های نگهبانی در دو طرف دروازه و دالان ورودی دیده می شوند. این باغ قدیمی و سرسبز 127 هزار متر مربع وسعت دارد و علاوه بر درختان سربه فلک کشیده، یک کاخ سلطنتی و یک حمام ایرانی را در خود جای داده است.

یک استخر بزرگ نیز در مقابل عمارت دیده می شود. عمارت سلطنتی باغ دو طبقه است و تزئینات بسیار زیبایی دارد؛ در طبقه ی اول انواع سلاح نظامی، زره و کلاه خود متعلق به دوران های گوناگون نگهداری می شوند. طبقه ی دوم نیز به موزه ی عبرت موسوم است. در این بخش انواع مبلمان و تزیینات سلطنتی به نمایش در آمده اند که به سفارش فرح پهلوی ساخته شده و در عمارت باغ چیده شده بودند. برخی از این لوازم از آثار ارزشمند طراحان مطرح اروپایی هستند.

وقتی به عمارت میان باغ می رسید کمی سر به هوا می شوید؛ کمتر کسی می تواند از خیر تماشای نقاشی های ظریف در سقف این ساختمان بگذرد و آنها را ندیده بگیرد. ستون های برافراشته این سازه، بهانه خوبی برای ثبت عکس های زیبا به شما می دهند. کافیست به سراغ بخش اجاره لباس های سنتی در باغ بروید و تن پوش سنتی شیراز را بر تن کنید؛ حالا همه چیز آماده است تا خاطره بسازید و کلی عکس های قجری و شاهانه ثبت کنید.

در کنار عمارت توپ و تانک ها را می بینید؛ شاید کمی برای تان عجیب باشد اما باید باور کنید که حتی حضور این آلات جنگی نیز چیزی از دلنشینی باغ عفیف آباد کم نمی کند. بلکه کنجکاوتان می کند تا در کنار لذت بردن از این همه زیبایی های یک باغ ایرانی، گشتی هم در موزه ارتش بزنید و با اسلحه ها و توپ و آلات جنگی دورانهای مختلف آشنا شوید.

از هیچ چیز سرسری گذر نکنید و همه چیز را با دقت بنگرید تا وقتی از در باغ عفیف آباد عبور می کنید و دوباره به خیابان باز می گردید تا مدت ها تصاویر شیرینی در ذهن تان داشته باشید. وجود چنین باغهای زیبا و باطراوتی در شیراز و آب و هوای دلپذیر آن لقب شهر گل و بلبل را به این شهر داده است.

• آشنایی با سایر جاذبه های دیدنی و گردشگری شیراز 

مسجد نصیرالملک یکی از شاهکارهای معماری شهر شیراز و کشور است که به دلیل زیبایی منحصر به فردش، شهرتی جهانی یافته است. این مسجد کوچک و دیدنی در عهد قاجار بنا شده و کاشی کاری ها و سرستون های هنرمندانه ی آن بازدیدکنندگان ایرانی و خارجی را به حیرت وا می دارد. این مسجد در بخش تاریخی شهر شیراز قرار دارد و به برخی از آثار تاریخی این شهر مانند نارنجستان قوام، مدرسه ی خان و بازار وکیل بسیار نزدیک است.

در انتهای کوچه ی نصیرالملک در خیابان لطفعلی خان زند سردر زیبای ورودی مسجد نصیرالملک با کاشی های هفت رنگ و گل های سرخ و زنبق زینت یافته است و نوید مسجدی باشکوه را به مراجعه کنندگان می دهد. کاربندی مقرنس، تابلوهای کاشی کاری، سکوی نشیمین در دو طرف و آزاره های حکاکی شده از دیگر تزئینات قسمت ورودی این مسجد هستند که در کنار در چوبی و چهارچوب سنگی آن که تزئینات ظریف و زیبایی دارد، از دور خود نمایی می کنند. پس از در ورودی وارد هشتی ساده ی مسجد می شویم که شعری از استاد سخن سعدی شیرازی در آن دیده می شود و به حیاط با صفای مسجد رهنمون می گردد. حیاط مسجد نصیرالملک مستطیل شکل است و حوضی بزرگ در میانه ی آن قرار دارد. کاشی کاری های هفت رنگ دیوارهای اطراف حیاط شگفت انگیز و دیدنی اند و در مجموع فضایی باشکوه و زیبا آفریده اند.

مسجد نصیرالملک دو ایوان و دو شبستان دارد. دو ایوان این مسجد در ضلع های شمالی و جنوبی حیاط قرار دارند و کاشی کاری های آنها از زیباترین نمونه های کاشی کاری کشور به شمار می رود. ایوان شمالی تزئینات تماشایی و کاملی دارد و به ایوان مروارید معروف است. ایوان جنوبی مسجد نیز لطف و زیبایی خاصی دارد و دو مناره ی کوتاه بر فراز آن دیده می شود. تمام ضلع جنوبی حیاط با آزاره های حجاری شده و کاشی های به رنگ صورتی و قرمز آراسته شده اند و جلوه ای خاص دارد. رنگ صورتی به کار رفته در کاشی کاری قسمت های مختلف این مسجد که در کاشی کاری مساجد ایرانی کمتر دیده می شود لقب “مسجد صورتی” را برای آن به ارمغان آورده است.

مسجد نصیرالملک در هر یک از اضلاع شرقی و غربی یک شبستان دارد. شبستان شرقی تابستانه و ساده است. رواقی با هشت دهانه نیز در این بخش دیده می شود. اما آنچه مسجد نصیرالملک شهر شیراز را زبانزد کرده، زیبایی دلفریب شبستان غربی آن است. کاشی کاری های بی نظیر این شبستان در دیوارها و سقف، درهای چوبی با شیشه های رنگی و نیز ستون های سنگ خوش تراش از ویژگی های خاص این شبستان به شمار می روند. این شبستان دو سری ستون شش تایی دارد. تزئینات ستون های این شبستان با یک گلدان آغاز می شود و پس از حجاری های مارپیچ بدنه در سر ستون ها به گل های کنگره ای شکل و خطوط اسلیمی زیبا ختم می گردد.

شبستان غربی شبستانی زمستانی و آفتابگیر است. انعکاس نور خورشید در شیشه های رنگی درهای چوبی مشرف به حیاط این شبستان نور پردازی خاص و فضایی منحصر به فرد و بی نظیر ایجاد می کند.

مسجد نصیرالملک نگین مساجد شهر شیراز و از میراث معماری گرانبهای کشور به شمار می رود و در تمام ماه های سال و به خصوص اردیبهشت ماه میزبان علاقه مندان و تحسین کنندگان فراوان است.

• سایر اماکن گردشگری و دیدنی شهر شیراز

آرامگاه حافظ که به حافظیه مشهور است در کنار آرامگاه سعدی و آرامگاه خواجوی کرمانی در شهر شیراز از جاذبه های گردشگری معروف و محبوب این شهر می باشد و نیز میعادگاه همیشگی دوستداران شعر و ادب به شمار می رود. در دوره های مختلف برای آرامگاه این شاعر پرآوازه بناهای مختلفی ساخته شده است. از آن جمله می توان به بناهایی که در دوره ی نادرشاه و دوره ی کریمخان زند احداث شده، اشاره کرد. اما بنای کنونی آرامگاه حافظ در زمان پهلوی اول و با طرحی هنرمندانه از معمار فرانسوی به نام آندره گدار ساخته شد. این طرح سنن ایرانی را با اشعار حافظ و فضای عرفانی حاکم بر آنها به زیبایی در هم آمیخته و باغی بهشتی را در دل شهر شیراز به وجود آورده است. در طرح گدار مقبره ی شاعر در میان سازه ای گنبدی قرار گرفته و با فضای باغ ارامگاه در ارتباط مستقیم است. همچنین بازدیدکنندگان از حداکثر فضا برای گردش به دور مقبره ی سنگی برخوردار اند.

ورودی اصلی باغ آرامگاه حافظ در جنوب مجموعه قرار دارد. پس از ورود، به باغ جنوبی و سپس به ایوان مجموعه می رسیم. این ایوان در ارتفاع قرار دارد و پله هایی به آن رهنمون می گردد. گویی با گذر از این ایوان، بازدیدکنندگان از باغ جنوبی و دنیای مادی به محوطه ی مقبره و دنیای ملکوتی می رسند. بر فراز ایوان سازه ی مقبره مانند خورشید در میان باغی خرم نمایان می شود و زندگی ابدی در خلال مجموعه ی درختان و مقبره تجلی می یابد.

طرح سازه ی گنبدی بر فراز مقبره، از بناهای کلاه فرنگی الهام گرفته شده و از همه طرف باز است. از سوی دیگر این سازه تصویر کلاه درویشان را نیز تداعی می کند؛ از این رو از بیرون با فلز مس پوشانیده شده تا با گذشت ایام زنگاری به خود بگیرد و به واسطه ی شاعر گرانقدر ارزش و اعتباری به دست آورد. درون گنبد نیز که بر هشت ستون سنگی یکپارچه جای گرفته، با کاشی های لعاب دار معرق زینت یافته است. مقبره ی حافظ بر تعدادی پله و به ارتفاع یک متر بالاتر از سطح باغ قرار دارد.

علاوه بر سازه ی اصلی، طرح حیاط باغ حافظیه شیراز از الگوی باغ ایرانی پیروی می کند. حیاط با گلها و درختان سرسبز و حوض های آب مزین گشته و در مجموع فضایی دلپذیر و عاشقانه آمیخته با آرامشی عرفانی را بوجود آورده است. همچنین لازم به ذکر است که در محوطه ی باغ حافظیه انواع برنامه های فرهنگی و هنری مانند برنامه های موسیقی و شعرخوانی نیز برگزار می گردد.

• سایر اماکن دیدنی شهر شیراز