نقش موزه‌ها در جوامع بشری، نقشی بدیع، ماندگار و مروج ناب‌ترین پدیده‌های فرهنگی است. موزه‌ها از معدود مراکز حفظ یادگاران نسل گذشته و در حقیقت فرزندان هنر و تاریخ هستند. هر یک از این اشیا در عین بی‌زبانی به هزاران زبان سخن می‌گویند؛ زیرا اسناد معتبری از فرهنگ، هنر و تاریخ را ارائه می‌دهند.

موزه بزرگ خراسان از جمله موزه‌های مشهد بوده که در بوستان کوهسنگی احداث شده است. برنامه‌ریزی ایجاد این موزه به قبل از انقلاب باز می‌گردد. در سال ۱۳۵۶ پیشنهاد اولیه این موزه مطرح شد که با توجه به شرایط انقلاب و دفاع مقدس انجام این امر و تأسیس این موزه محقق نشد. مجددا در سال ۱۳۷۱ این ایده مطرح شده و پس از برگزاری مسابقه‌ای با فراخوان عمومی، از میان طرح‌های متنوع و متعدد طرح زنده‌یاد «دکتر محمدامین میرفندرسکی» برگزیده شد.

این طرح از بنای عمارت خورشید شهرستان کلات نادری الهام گرفته است. به این ترتیب پس از توافق با شهرداری مشهد ۴۹۰۰ مترمربع از اراضی بوستان کوهسنگی در اختیار اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قرار گرفت و در نیمه‌ دوم سال ۱۳۸۲ کلنگ احداث این موزه به زمین زده و فرایند ساخت بنای این موزه آغاز شد.

در سال ۱۳۸۴ شرکت مشهدسازه به صورت رسمی ساخت این موزه را آغاز کرد. پس از اتمام سفت‌کاری ساختمان موزه و ۹۰ درصد از بخش تأسیسات، باقی‌مانده کار مطابق طراحی داخلی شرکت مهندسین مشاور گام ما به شرکت دشت به‌ساز واگذار شد. این موزه با استفاده از فناوری‌های نوین موزه‌داری و در بالاترین حد استاندارد با ۱۸۰۰۰ مترمربع زیربنا و ۵۳ متر ارتفاع در ۱۲ طبقه ساخته شد و در هجدهم بهمن‌ماه سال ۱۳۹۳ افتتاح شد.

موزه منطقه‌ای خراسان بزرگ دربرگیرنده بخش‌های مختلفی همچون مخزن اموال تاریخی، سالن اجتماعات، کتابخانه، کارگاه و آزمایشگاه مرمت آثار و تالارهای مختلف نمایش آثار است. بخش مخزن نگهداری اشیا منقول تاریخی و تزئینات معماری مجهز به پیشرفته‌ترین امکانات ضدحریق، ضدزلزله، و آسیب‌های جنگی است.

بخش آزمایشگاه حفاظت و مرمت اشـیاء تاریخی و تزئینات تاریخی (دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شـیرازی)، علاوه بر امکانات و تجهیزات کارگاهی و آزمایشگاهی حفاظت و مرمت، دارای بخش پژوهش، مستندسازی و مطالعات اشیاء تاریخی و تزئینات معماری است. بخش سـالن اجتماعات (دکتر محمدامین میرفندرسکی) نیز مجهز به سیسـتم‌های سمعی و بصری بوده و دارای ظرفیت حدود ۱۴۰ نفـر است. کتابخانه تخصصی (مهندس سراج‌الدین کازرونی)، با گنجایش بیش از ۵۰۰۰ جلد کتاب، اسناد و عکس‌های تخصصی و مکانی مناسب جهت مطالعه پژوهشگران و علاقه‌مندان طراحی و ساخته شده است.

در راستای ارج نهادن به نقش بسزای سازندگان و طراحان بنای این موزه، بخش‌هایی از این مکان به نام آقایان دکتر میرفندرسکی، مهندس کازرونی و دکتر باقر آیت‌الله‌زاده شیرازی نام‌گذاری شده است.

بی تردید موزه بزرگ خراسان یکی از بزرگترین ظرفیت‌های ایجاد شده در حوزه گردشگری مشهد و حتی کشور به شمار می‌رود که با توجه به قرارگیری در فضای مناسب و عاری از مشکلات رفت‌وآمد شهری است و زائران و گردشگران می‌توانند به راحتی پس از زیارت حرم مطهر امام رضا(ع) از این موزه بازدید کرده و با آثار نمایش داده ‌شد در آن آشنا شوند.

در این موزه آثار تاریخی بسیاری در معرض دید عموم قرار گرفته است که از جمله آن‌ها می‌توان مجسمه سنگی هزاره سوم پیش از میلاد – نیشابور، عود سوز مفرغی دوره سلجوقی، آجر نقش‌برجسته دوره اشکانی – درگز، آجر برجسته دوره ایلخانی – شهر توس، صور فلکی دوره سلجوقی – نیشابور، دوات‌دان سفالی دوره سلجوقی – شهر توس، کاسه دخل دوره صفویه، قدح سفالی زرین‌فام دوره سلجوقی – نیشابور، سپر فولادی دوره افشاریه، جواهردان دوره مفرغ – نیشابور، سنگ قبر بودم‌بیکقرن هفتم هجری – شهر توس، جام میثاق دوره اشکانی – درگز، مرقع قرآنی (فاتحه‌الکتاب) دوره قاجاریه و کاشی دوره قاجاریه را نام برد.

مشهد مقدس و خراسان رضوی هر ساله افتخار میزبانی زائران و گردشگران میلیونی ایران را کسب کرده است که این امر فرصت بزرگی در زمینه‌های مختلف میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ایجاد کرده است.

منبع:

پهلوان، مهرآسا؛ ۱۳۹۸؛ کتاب موزه‌ها و مجموعه‌داران خراسان رضوی؛ انتشارات درج سخن

منبع:ایسنا

محمدرضا پهلوان در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص برنامه‌های موزه توس در روز جهانی موزه اظهار کرد: به مناسبت ۲۸ اردیبهشت و روز جهانی موزه علاوه بر رونمایی از شاهنامه نسخه بایسنقری برنامه‌هایی از جمله «برگزاری کارگاه مرمت اشیاء»، «رونمایی از سنگ قبر بودوم بیک»، «رونمایی از شی شاخص مرتبط با فردوسی و توس» و «رونمایی از مجموعه هدایای ویژه موزه توس و آرامگاه فردوسی» در برنامه‌های موزه توس گنجانده شده است.

وی ادامه داد: در این روز همچنین موزه بزرگ خراسان میزبان «اجرای برنامه نمایش عروسکی ویژه کودکان و نوجوانان با موضوع میراث فرهنگی» و «اجرای برنامه موسیقی سنتی دوتار ویژه کم توانان جسمی- حرکتی» خواهد بود.

رئیس گروه موزه‌های خراسان رضوی از انتشار نشریه موزه‌ها ویژه روز جهانی موزه خبر داد و اضافه کرد: گروه موزه‌های استان برنامه‌های دیگری از جمله «برگزاری نمایشگاه آثار مجموعه‌دار رسمی آقای صابری»، «رونمایی از ۱۰۰ تمبر موزه‌های استان خراسان رضوی»، «نمایشگاه آثار ثبت ملی خراسان رضوی»، «رونمایی از آثار اهدایی مجموعه‌دار آقای فاضلی»، «طراحی و چاپ و انتشار جدید کتاب موزه‌ها و مجموعه‌داران خراسان رضوی» و «تقدیر از فعالان حوزه موزه‌ها» را تدارک دیده است.

پهلوان عنوان کرد: در این روز همچنین شهرستان‌هایی چون نیشابور، تربت حیدریه، بجستان، سبزوار، گناباد، کلات، تایباد، خواف و فریمان برنامه‌هایی تدارک دیده و اجرای آن خواهند پرداخت.

وی در خصوص برنامه‌های تدارک دیده شده شهرستان نیشابور برای روزه جهانی موزه خاطرنشان کرد: در این روز تعدادی از اشیاء موزه‌‎ای این شهر در فضای مجازی و نمایشگاهی از تصاویر اشیاء کاوش‌های نیشابور در سایت موزه شادیاخ به نمایش در خواهد آمد. در این روز همچنین آرامگاه خیام به مناسبت روز ملی این شاعر بزرگ گلباران خواهد شد.

رئیس گروه موزه‌های خراسان رضوی در مورد برنامه‌های روز جهانی موزه در تربت‌حیدریه گفت: «افتتاح موزه مازاری»، «افتتاح موزه کدکن»،  «برگزاری نمایشگاه تابلوهای نقاشی روایات قرآنی» و  «برگزاری نمایشگاه و ایستگاه نقاشی با موضوع موزه‌ها» از جمله‌ برنامه‌های این شهرستان است.

پهلوان ادامه داد: شهرستان بجستان نیز برای روز جهانی موزه برنامه‌هایی مانند « برگزاری نمایشگاه معرفی آثار تاریخی و صنایع دستی» و « برگزاری مسابقه نقاشی با موضوع روز جهانی موزه» را تدارک دیده است؛ همچنین «افتتاح موزه بجستان در صورت تکمیل اعتبار و تجهیز موزه» از دیگر برنامه‌های این شهرستان خواهد بود.

وی ابراز کرد: شهرستان سبزوار نیز «افتتاح فاز یک موزه خصوصی عمارت عظیمیان» را برای این روز تدارک دیده است.

رئیس گروه موزه‌های خراسان رضوی اضافه کرد: به مناسبت روز جهانی موزه فرماندار گناباد از موزه‌های جدید و در حال تاسیس شهرستان گناباد ( آموزش و پرورش، خانه موزه نبی‌پور، موزه صنایع‌دستی کاخک و موزه آب) بازدید خواهد کرد. «برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی»، «تقدیر و تشکر از فعالان، پیشکسوتان و مجموعه‌داران شهرستان»، «برگزاری مسابقه نقاشی با موضوع روز جهانی موزه»، «معرفی موزه‌های گناباد و آثار تاریخی از طریق شبکه‌های مجازی» و «نشست و مصاحبه با برخی اصحاب رسانه به صورت مجازی و معرفی اقدامات در سال ۱۳۹۹» از دیگر برنامه‌های گناباد برای این روز است.

پهلوان ادامه داد: «نمایشگاه صنایع دستی و سوغات»، «برپایی نمایشگاه معرفی شهرستان»، برگزاری کارگاه‌های میراث فرهنگی» و «تقدیر از فعالان فرهنگی و اهداکنندگان اشیاء به موزه» از برنامه‌های مناسبتی شهرستان کلات برای روز جهانی موزه است.

وی بیان کرد: شهرستان تایباد نیز برنامه‌هایی از جمله «برپایی نمایشگاه عکس آثار تاریخی و جاذبه‌های گردشگری شهرستان»، «نمایشگاه صنایع‌دستی»، «نمایشگاه اشیاء اهدایی به موزه» و «برگزاری شبی با موسیقی محلی» را تدارک دیده و برای روز جهانی موزه اجرا خواهند کرد.

رئیس گروه موزه‌های خراسان رضوی ابراز کرد: شهرستان خواف در این روز به «برگزاری نمایشگاه عکس آثار و جاذبه‌های میراث فرهنگی» خواهد پرداخت. همچنین در فریمان « خانه موزه شهید مطهری و محوطه پیرامونی آن» به مناسبت روز جهانی موزه افتتاح خواهد شد.

منبع:ایسنا