نوشته‌ها

پیشتازی کشورهای عربی در خلیج فارس/ سهم ایرانی‌ها از گردشگری؟

کشورهای حاشیه خلیج فارس، پروژه‌هایی را برای استفاده از ظرفیت گردشگری دریایی با استقرار دکل‌های نفتی تفریحی و کشتی‌های چوبی اجرا می‌کنند؛ ظرفیتی که ایران هنوز برنامه‌ای برای آن ندارد.

خلیج‌فارس و هویت سرزمین ایران

عیلامیان در هزاره‌های پیش از میلاد، خلیج فارس را به عنوان مادر مقدس می‌شناختند و پس از آن نیز اقدامات اقتصادی و امنیتی هخامنشیان و ساسانیان همه و همه نشان از نقش پر رنگ و جایگاه ویژه خلیج فارس دارد‌.

خلیج فارس پیوند دیرینه‌ای با هویت ایرانی، قلمرو سرزمینی و تاریخ و فرهنگ ایران دارد. از همان بدو شکل‌گیری نخستین حاکمیت‌های سیاسی در فلات مرکزی ایران، خلیج فارس نقشی حیاتی و تاثیرگذار در معادلات اقتصادی، بازرگانی و سیاسی حکومت‌ها ایفا می‌کرده است.

به‌نوعی می‌توان این آبراهه مهم در خاورمیانه را مشترک در سرنوشت هویت سرزمینی ایرانیان و سایر ملت‌هایی دانست که مراوداتشان از طریق این منطقه انجام می‌شده است.

اهمیت خلیج فارس تا بدان جا بوده است که در کتیبه‌ها و متون تاریخی مکشوفه از اولین تمدن‌های شکل گرفته در بین النهرین تا فلات مرکزی ایران به آن اشاره شده است.

اهمیت یافتن راه‌های دریایی که به واسطه نا امن شدن راه‌های زمینی در کانون توجه حاکمان وقت قرار می‌گرفته است، در کنار جایگاه مهم بازرگانی و تجارت، نقش و اهمیت خلیج فارس را در معادلات حاکمان زمان دو چندان می‌کرده است.

توجه عیلامیان به خلیج فارس در هزاره‌های پیش از میلاد که آن را به عنوان مادر مقدس می‌شناختند، در کنار اقدامات اقتصادی و امنیتی هخامنشیان و ساسانیان که بر رونق و شکوفایی اقتصاد تجاری آن افزود، همه و همه نشان از نقش پر رنگ و جایگاه ویژه خلیج فارس دارد.

کرانه‌های جنوبی و شمالی خلیج فارس در ادوار مختلف تاریخی همواره بخشی جدایی ناپذیر از سرزمین ایران بوده‌اند، در برهه‌های زمانی گوناگون هنگامی که نظارت سیاسی حکومت مرکزی بر روی کرانه‌ها و سواحل خلیج فارس دچار سستی می‌شده است، حکومت‌های بومی قدرت یافته در کرانه‌های جنوبی خلیج فارس به سواحل شمالی و ایرانی نشین نزدیک می‌شدند و این مناطق را تحت سیطره خود در می‌آوردند.

مجموع این اقدامات منجر به اقدامات بازدارنده از سوی حاکمیت سیاسی وقت در ایران می‌شد و مبانی رفتاری ایران را از برخوردهای تعاملی به تعارضات منطقه‌ای تبدیل می‌کرد.

اهمیت خلیج فارس در چهار راه حوادث خاورمیانه به اندازه‌ای مهم بوده است که دولت‌های اروپایی از قرن هفدهم تا قرون بیست و یک ارزش آن را درک کرده و به جایگاه مهم آن واقف بودند، به نحوی که لرد کرزن نایب السطنه دولت بریتانیا در هندوستان شناخت منافع سیاسی انگلستان را در گرو شناخت خلیج فارس می‌دانست و بر ارزش و اهمیت این آبراهه مهم و استراتژیک تاکید می‌کرد.

بنابراین و بر اساس چنین نقش و اهمیت والایی که خلیچ فارس در مقاطع گوناگون تاریخ داشته است و به تناسب اهمیتی که حکمرانان وقت در معادلات خود به این منطقه مهم می‌داده‌اند، می‌توان وحدت و هویت سرزمینی ایران را در پیوستگی با خلیج فارس دانست.

منبع:میراث آریا

موزه منطقه‌ای خلیج‌فارس و رسالت تاریخی آن

موزه‌ها در گستره دنیای امروزی با توجه به نوع نگاهی که دولت‌ها و حاکمیت‌ها به آن دارند و بسته به نوع و میزان تأثیرگذاریی که که بر فرهنگ مردمان آن سرزمین در نهادینه کردن تاریخ و فرهنگ ملی یک کشور دارند، دسته‌بندی می‌شوند.

در ایران اما جایگاه موزه‌ها آنگونه که باید نیست و موزه‌ها معمولا در انتقال و رسانیدن مفهوم تاریخ و فرهنگ گذشته‌های دور ایران زمین که در سیر زمان و یا یک برهه زمانی خاص به عنوان کنشگران سیاسی، فرهنگی و اقتصادی گذشته‌های دور ایران، نقش پویایی ایفا کرده‌اند با نقصی عمده روبه رو است.

با این وجود و با تمام کمبودهای موجود در نقاط مختلف کشور، موزه‌های مختلفی تأسیس و ایجاد شده‌اند که با توجه به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های موجود هر یک به فراخور ظرفیت‌های موجود کشوری و یا استانی، در صدد ایفای رسالت تاریخی خود برآمده‌اند.

از میان موزه‌های موجود، موزه منطقه‌ای خلیج فارس بوشهر که چند ماهی بیشتر از گشایش آن نمی‌گذرد با توجه به ظرفیت‌ها و قابلیت‌هایی که دارد می‌تواند به عنوان یک موزه تخصصی که مختص تاریخ و فرهنگ خلیج فارس است نقشی محوری در کرانه‌ها و سواحل شمالی خلیج فارس ایفا کند.

همانگونه که از نام این موزه بر می‌آید، یک موزه منطقه‌ای است و و مناطق عمده‌ای‌ای در سواحل خلیج فارس را که شامل بوشهر، خوزستان و هرمزگان است را مبنی قرار داده و به معرفی فرهنگ تاریخی و تمدنی خلیج فارس از دوران پیش از تاریخ تا دوران معاصر در این مناطق اختصاص دارد.

محل استقرار موزه منطقه‌ای خلیج فارس، محلی است که خود ریشه در تاریخ و فرهنگ مردمان بوشهر دارد که پیوند آنان با خلیج فارس به مانند سایر مناطق همجوار خلیج فارس از خوزستان گرفته تا هرمزگان پیوندی عمیق و ستودنی است.

کنسولگری دولت بهیه بریتانیا واقع در عمارت سبزآباد بوشهر، دارای تاریخی بس طولانی است. این عمارت نماد قدرت نمایی دولتی بوده است که زمانی اروپا، آسیا، آفریقا و خلیج فارس در ید قدرتش بود و بنا به قولی آفتاب در امپراطوریش هیچ گاه غروب نمی‌کرده است.

اما امروز چه سخن‌ها که که این کنسولگری با خود برای اهل معنی دارد. امروزه که نام خلیج فارس بر تارک این عمارت می‌درخشد، تداعی کننده تاریخ پر فراز و نشیب مردمان سرزمینی است که در بزنگاه‌های حساس تاریخی و در اوج اعتبار و هبوط و انحطاطهای زمانه همواره در راستای وحدت سرزمینی ایران کوشیده‌اند و نام وطن، پیوسته بر زبانشان جاری و با مهرشان عجین بوده است.

آری اینچنین است که موزه منطقه‌ای خلیج فارس در کنسولگری سبزآباد تصویرگر قدمت عیلامیان، اقتدار هخامنشیان، رزم آوری اشکانیان، اندیشه‌های ساسانیان، دریانوردی سیرافیان، رونق و شکوفایی هرمز و رشادت‌های امام قلی خان، کیاست شاه عباس، وطن پرستی نادرشاه، عطوفت کریم خان، خواستن‌ها و نتوانستن‌های قاجارها و تدبیرهای تیمورتاش است.

منبع:میراث آریا

۴۱ زیبای خفته ایرانی در خلیج فارس

حدود ۹۵ جزیره در خلیج فارس وجود دارد که بیش از ۴۰ جزیره در جغرافیای ایران قرار گرفته است. بیشتر این جزیره‌ها زیستگاه گونه‌های جانوری، پایگاه نفتی و غیرمسکونی است و فقط در دو جزیره ایرانی زیرساخت گردشگری وجود دارد.

به گزارش ایسنا، خلیج فارس حوزه مشترک ایران، بحرین، کویت، عمان، قطر و عربستان سعودی است. از بین این کشورها بیشترین جزایر متعلق به ایران است. بحرین که یکی از جزایر خلیج فارس نیز محسوب می‌شود، هفت جزیره دیگر را در مالکیت دارد. ۹ جزیره دیگر در محدوده کویت، پنج جزیره متعلق به عمان، هفت جزیره در حوزه استحفاظی قطر، ۱۱ جزیره در اختیار عربستان و ۱۶ جزیره دیگر در مالکیت امارات متحده عربی است. البته اختلافاتی بین ایران و امارات بر سر مالکیت جزایر ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، زرکوه و آریانا وجود دارد، هرچند اسناد و قراردادهای تاریخی مالکیت ایران بر سر این جزایر را اثبات و تایید می‌کند.

به جز قشم و کیش، که نام‌آشناتر از سایر جزیره‌های خلیج فارس هستند، هرمز، ابوموسی، تنب بزرگ و کوچک، هندورابی، لاوان، هنگام، ناز، لارک، سیری، فرور بزرگ و کوچک، فارسی، نگین، خارک، خارکو، شیف، مینو، خور موسی، دارا، صدرا، تهمادون، آریانا، زرکوه، شیدور، عباسک، ام‌الکرم، نخیلو، گرم، بونه، قبر ناخدا، سه دندون، مطاف، میر مهنا، ام سیله، شیخ کرامه، چراغی، مرغی و مولیات دیگر جزایر ایرانی خلیج فارس به شمار می‌آیند.

نیمی از این جزایر مسکونی بوده و در برخی از آن‌ها تاسیسات نظامی و نفتی مستقر شده است. بیشتر جزایرِ خالی از سکنه نیز به زیستگاه جانوری تبدیل شده‌اند. دسترسی به بیشتر این جزایر دشوار و در مواردی ناممکن بوده و گاه به مجوزهایی از فرمانداری، محیط زیست، منابع طبیعی و سایر نهادها نیاز دارد.

تردد مسافری بین بیشتر جزایر خلیج فارس با قایق‌های صیادی صورت می‌گیرد و دسترسی با اتوبوس دریایی و کشتی‌های مسافربری تنها برای تعداد محدودی از جزایر از جمله کیش، قشم، هرمز و خارک برقرار شده است. تردد دریایی بین جزایر معمولا ممکن نیست، مثلا از جزیره کیش نمی‌توان به قشم سفر کرد، باید به بنادر هرمزگان برگشت و از آن‌جا به قشم یا هرمز رفت. برای سفر به جزیره هنگام که در فاصله نزدیکی از جزیره قشم قرار دارد نیز باید حتما تا قشم رفت و از آن‌جا با قایق‌های صیادی به جزیره هنگام رسید.

برای سفر به جزیره ابوموسی که طرح تبدیل آن به منطقه گردشگری از زمان محمود احمدی‌نژاد مطرح شد و ناکام ماند، از هواپیماهای کوچک می‌توان برای جابه‌جایی استفاده کرد، که البته فقط ساکنان این جزیره چنین امکانی دارند و استفاده از این هواپیما برای مسافران تنها در صورت داشتن جوازِ ورود به ابوموسی امکان‌پذیر است. از تهران و بندرعباس نیز پروازهای موردی برای جزایر خارک و سیری وجود دارد، اما از آن‌جا که این دو جزیره به همراه لاوان محل استقرار دکل‌های نفتی و پایگاه مهم صادرات نفت به شمار می‌آیند، سفر به این جزایر برای گردشگر و مسافر بدون مجوز میسر نیست و عملا این جزایر برای گردشگران در دسترس نیستند.

در بین این ۴۱ جزیره، فقط کیش و تا حدی قشم برای گردشگری آماده شده‌اند. جزایر هنگام و هرمز که تردد مسافری به آن‌ها نیز انجام می‌شود، با وجود داشتن اقامتگاه‌های بومی، اما دارای ضعیف‌ترین خدمات گردشگری، به‌ویژه در بخش حمل و نقل عمومی هستند. از طرفی آماده نبودن محیط برخی از این جزایر با توجه به حریم‌های نظامی، محدودیت‌هایی را برای رفت و آمد و عکاسی گردشگران به‌وجود آورده است که سفر را چندان آسان نمی‌کند.

مرکز مطالعات خلیج فارس (موسسه مطالعات ژئوپولتیک استراتژیک تاریخ و جغرافیای خلیج فارس) در گزارشی به وضعیت جزایر ایرانی خلیج فارس پرداخته و با انتقاد از ضعف امکانات و فقر خدمات به‌ویژه در جزایر مسکونی خلیج فارس و در مقابل رونق گردشگری، تجارت و تولید ثروت در جزایر کشورهای عربی تاکید کرده است: جزایر ایرانی همچون الماسی هستند که می‌توانند عامل تولید و ثروت، رونق تجارت، جذب سرمایه‌گذار خارجی و توسعه صنعت گردشگری برای کل کشور شوند، اما امروز از مدیریت نادرست رنج می‌برند.

در کلیات این گزارش آمده که اهالی جزایر مسکونی خلیج فارس با مشکلات عدیده اقتصادی، آموزشی، فرهنگی، رفاهی و درمانی مواجه‌اند. ساکنان برخی از این جزایر با وجود استقرار پایگاه‌های نفتی و دریایی از ثروت، اما در بیکاری و فقر به سر می‌برند و از ابتدایی‌ترین امکانات بی‌بهره‌اند و شغل اهالی بعضی از این جزایر فقط به صیادی محدود شده است.

مرکز مطالعات خلیج فارس یادآوری می‌کند که وسعت جزیره قشم ایران به تنهایی از ۲۲ کشور مستقل جهان بزرگ‌تر است. اگر ایران می‌خواست فقط یک جزیره مصنوعی شبیه قشم (بدون ویژگی‌های طبیعی) در خلیج فارس ایجاد کند، باید بالغ بر ۲۶۶۵ میلیارد دلار برای آن هزینه می‌کرد.

این اندیشکده پیشنهادها و طراح‌های در دسترس و واقع‌گرایانه‌ای را برای آبادانی و عمران جزایر خلیج فارس و خروج از وضعیت نامناسب رفاهی تهیه کرده است که به آن‌ها اشاره می‌شود:

حیاتی‌ترین نیاز مردمان جزایر آب شرب و برق است. در نبود آب شرب سالم، هیچ طرح عمرانی و رفاهی نمی‌تواند موفق شود. امروزه جزیره آبادان در خوزستان پس از طی کردن هشت سال ویرانی و جنگ و نابودی در جنگ تحمیلی،  متاسفانه هنوز از داشتن آب مناسب شرب و سازندگی و زندگی رفاهی مناسب محروم است.

کمک به صیادان جزیره و دادن امکانات رفاهی به آن‌ها برای رونق زندگی خود که تنها منبع درآمدشان از صید ماهی و میگو است. به همین منظور شرکت سهامی شیلات باید حاصل تلاش روزانه آن‌ها را خریداری و مبلغ آن را روزانه یا ماهانه پرداخت کند. ایجاد مراکز بهداشتی بسته‌بندی برای استانداردسازی صیدهای دریایی می‌تواند نه تنها به فروش آن کمک کند، بلکه پلی برای صادرات به دیگر کشورهای حوزه خلیج فارس است.

ساخت سردخانه برای محافظت از محصولات دریایی صیادان جزیره می‌تواند به نحو ارزنده‌ای موثر واقع شود؛ زیرا با ذخیره‌سازی آبزیان در سردخانه صیادان می‌توانند زمینه را برای بسته‌بندی و صادرات به دیگر مناطق هموار کنند.

اشتغال‌زایی از مولفه‌های مهم برای ایجاد رفاه اجتماعی در جزایر است. ساخت کارخانه‌های بومی بسته‌بندی و سردخانه یکی از پیشنهادات برای ایجاد شغل در جزایر است. از دیگر اقدامات برای به کارگیری نیروهای بومی منطقه ساخت کارخانه لنج‌سازی و تعمیر قایق‌های صیادی است.

برآورد موقعیت جزایر و ساخت اسکله‌های متناسب با موقعیت آن‌ها. ساخت اسکله‌های چوبی استوار و مناسب برای توقف صیادان و لنج‌های‌شان و همچنین بنادر تجاری و سوخت‌رسانی برای شناورهای غول‌پیکر.

ساخت مناطق ویژه گردشگری در جزایر. توریست‌های بسیاری تمایل به آن دارند که برای اوقات فراغت از سفر دریایی استفاده کرده و به جزیره‌ای در دریا بروند که هزینه‌های زیادی نیز برای‌شان در برنداشته باشد. از آن‌جایی که سفرهای توریستی به جزایری همچون کیش و قشم با هزینه‌های تقریبا زیادی انجام می‌شود، می‌توان با برنامه‌ریزی مناسب و ایجاد پارک‌های دریایی، پلاژها، هتل و متل‌ها و فضای گردشگری با ورودی مناسب جریان زندگی و رونق و آبادانی و گردش سرمایه را در جزایر به حرکت انداخت.

گردشگری دریایی یکی از مهم‌ترین زیرشاخه‌های صنعت گردشگری است که در ایران به آن توجه کمتری شده است. در حال حاضر بخش خصوصی خواهان سرمایه‌گذاری در جزایر خلیج فارس برای رونق گردشگری در این مناطق است. با این وجود به‌رغم این‌که کشور ما از سواحل زیبایی در بخش‌های شمالی و جنوبی برخوردار است، اما نبود امکانات و تاسیسات مورد نیاز گردشگری، وسیله حمل و نقل دریایی و مجتمع‌های تفریحی دریایی در سواحل این دریاها باعث شده است تا درخواست گردشگران داخلی و خارجی برای استفاده از تورهای دریایی بی‌پاسخ بماند. ایجاد تورهای گردشگری دریایی برای اسکی و غواصی و … در جزایر می‌تواند باعث شکوفایی و رونق و آبادانی این مناطق شود.

منبع:ایسنا

فروش قایق ایرانی به موزه کشورهای خلیج فارس با نرخ ۵۰۰ هزار تومان!

ایوب زارعی گفت: کشورهای خلیج فارس قایق های کوچک سنتی را با قیمت حدود ۵۰۰ هزار تا یک میلیون تومان می‌خرند تا در موزه بگذارند آن وقت در ایران مصوب می کنیم که دانش لنج‌سازی را از بین ببریم!

ایوب زارعی رئیس پایگاه میراث دانش سنتی لنج سازی و دریانوردی خلیج فارس در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: از بوشهر تا جاسک را پیمایش کرده و شناورهایی که قدیمی بوده‌اند را شناسایی و چهار شناور کوچک را به بندر کنگ منتقل کردیم تا تعمیرات اساسی روی آنها انجام شود. خیلی از استادکاران این شناورها دیگر زنده نیستند. اما آخرین بازمانده هایشان را پیدا کردیم تا بتوانیم در مدرسه علوم و فنون دریانوردی به جوانان درس بدهند و این هنر منتقل شود.

وی گفت: شناوری از بستانه به نام عامله یا شناور دیگری به نام هوری آوردیم. اینها قایق‌های کوچکی هستند که بیشتر برای ماهیگیری ساحل استفاده می‌شوند و کشورهای جنوبی و خلیج فارس آنها را با مبلغ ۵۰۰ هزار تومان تا یک میلیون تومان از ایران خریداری کرده و در موزه‌های خودشان نگهداری می‌کنند. در این شناورها اصلاً میخ به کار نرفته و نوع ساخت آنها خاص است. ما شیوه ساخت این قایق‌ها را مستند کرده‌ایم تا دوباره آنها را وارد چرخه بهره برداری، کنیم.

شهردار بندر کنگ در استان هرمزگان گفت: در گذشته مصوبه‌ای وجود داشت که براساس آن ساخت لنج چوبی منع شد و کارگاه‌های فایبرگلاس ایجاد کردند. اما پس از لغو آن مصوبه، دیگر منعی برای ساخت لنج وجود نداشت اکنون لنج چوبی ساخته می‌شود. منتها کمتر حمایت شد. لنج داران هم کمتر به سمت ساخت چوبی رفتند. ضمن اینکه لنج داران سنتی هم هیچ وقت سمت گرفتن تسهیلات نمی‌رفتند. شاید چون بسترش فراهم نبوده و تسهیلات برای شناورهای فلزی بود نه سنتی. در حال حاضر یک لنج چوبی برای قطر در حال ساخت است. چون ساخت لنج در ایران برای آنها ارزان‌تر تمام می‌شود. بزرگترین لنج چوبی منطقه که بیش از ۱۵۰۰ تن ظرفیت داشت هم برای امارات ساخته و فرستاده شد.‌

منبع:خبرگزاری مهر

آشنایی با خلیج فارس

 خلیج فارس با وسعت حدود ۲۳۲۸۵۰ کیلومتر مربع در جنوب و میان ایران و شبه جزیره عربستان واقع شده و با دریای عمان از طریق تنگه هرمز مربوط است

کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیج فارس قرار دارند.

طول آن از دهانه اروندرود در شمال غربی تا تنگه هرمز در جنوب شرقی حدود ۸۰۵ کیلومتر است و عرض میان ۵۶ تا ۲۸۸ کیلومتر متفاوت است.

خلیج فارس نامی است به جای مانده از کهن‌ترین منابع، زیرا که از سده‌های پیش از میلاد سر بر آورده‌است و با پارس  و فارس – نام سرزمین ملت ایران – گره خورده‌ است.

حداکثر ژرفای آن ۱۸۲ متر در رأس المسندم و حداقل ۳۰ متر در دهانه اروندرود است.

سراسر ضلع شمالی آن را سواحل ایران دربرگرفته و در مساحت کمی از گوشه شمال غربی آن کشورهای کویت و عراق قرار دارند.

در کف خلیج فارس برآمدگی‌های سنگی و مرجانی وجود دارد که محل صید مروارید است.

در فلات قاره و در اعماق آب‌های خلیج فارس مخازن و میدان‌های وسیع نفتی قرار دارد که بر اثر استخراج نفت در پیرامون آن، از اهمیت بازرگانی خاصی برخوردار شده است.

خلیج فارس دریایی است آزاد که ایران را به وسیله راه تنگه هرمز و از طریق آب‌های اقیانوس هند، ‌ با سایر آب‌ها و کشورهای دنیا مربوط می‌کند.

این خلیج از آن‌جا که سر راه خطوط دریایی خاورمیانه واقع شده از نظر استراتژیکی نیز اهمیت دارد.

به موازات ساحل دریا، رشته کوه‌هایی قرار دارند که در بعضی نقاط این ارتفاعات به دریا منتهی می‌شوند و گاهی هم از دریا دور شده دشت‌هایی میان دریا و ارتفاعات قرار می‌گیرد.

بخش عمده صید ماهی کشور در سواحل جنوبی ایران صورت می‌گیرد.

حدود ۷۸ درصد صید منابع آبزی کشور در سواحل جنوبی انجام می‌شود. مهم‌ترین انواع ماهیان دریاهای جنوب عبارتند از: حلوا، شیرماهی، شوریده، قباد، سرخو، سنگسر.

خلیج فارس و سواحل آن معادن سرشار نفت و گاز دارد و مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید.

این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط می‌شود.

منبع:همشهری

آشنایی با جزایر ایرانی خلیج فارس

خلیج همیشه فارس ما حدود ۳۰ جزیره مسکونی و غیر مسکونی ایرانی را در خود جای داده است.

جزایر ایرانی خلیج فارس در نزدیکی سه استان خوزستان، بوشهر و هرمزگان قرار دارند و به شرح زیر هستند:

جزایر استان خوزستان:

جزیره مینو
این جزیره در گذشته نام “صلبوخ” داشته و بین آبادان و خرمشهر واقع شده و دو شاخه اروندرود آن را فرا می‌گیرد.

مینوشهر شهری کوچک است که در آن قرار گرفته است و دارای جمعیتی حدود 12 هزار نفر است و بیشتر کاربرد تفریحی برای مردم دو شهر آبادان و خرمشهر دارد. ۴۵درصد آنها به کشاورزی می‌پردازند ولی در کنار آن پرورش دام نیز در مینو جایگاه خاصی دارد.

در جزیره مینو پنج نهر جریان دارد که دو تای آن‌ها ‌از رودخانه جرف و سه تای دیگر از اروندرود منشعب می‌شود.

جزیره مینو از معدود نقاطی از جهان است که در آن سیستم آبیاری بصورت طبیعی و با جزر و مد آب انجام می‌شود و نیازی به وسایل مکانیکی و تلمبه آب ندارد.

نخل های بی شمار این جزیره  اکوسیستم مناسبی برای زیست پرندگان مهاجر و همچنین نیزارهای انبوه و رازآلود آن پناهگاه حیوانات وحشی از جمله گراز است.

جزیره خور موسی
«خور» محدوده نیمه بسته آب مرتبط با دریای آزاد است که در درون آن آب دریا به مقدار قابل توجهی توسط آب رودخانه یا آب شیرین رقیق می شود.

خور موسی کانال طویل و عمیقی است که از خلیج فارس منشعب شده و به دلیل ویژگیهای خاص خود در منطقه از موقعیت ممتازی برخوردار است. این منطقه با اکوسیستمی منحصر به فرد، در ساحل شمالی خلیج فارس و جنوب استان خوزستان واقع است. پهنای دهانه آن ۳۷ تا۴۰ کیلومتر و طول آن از دهانه تا بندر امام خمینی ۹۰کیلومتر و تا بندر ماهشهر ۱۲۰ کیلومتر است.

خور موسی با متوسط عمق عمق ۲۰ تا ۵۰ متر  زیستگاه بسیاری از پرندگان نادر از جمله گیلانشاه خالدار و مکان تخم ریزی بسیاری از ماهیان خلیج فارس بخصوص میگو است.

آلودگی ناشی از اکتشاف و استخراج نفت و تردد نفتکش ها، حوادث و سوانح مربوط به سکوهای نفتی، رفت و آمد کشتیها، منابع و صنایع مستقر در خشکی باعث شده اطراف این جزیره از آلوده‌ترین نقاط خلیج فارس به حساب بیاید.

جزیره بونه
تلفظ قدیمی‌تر نام این جزیره غیر مسکونی استان خوزستان  بُنّه است. جزیره بونه به همراه دو جزیره کوچک دیگر به نام‌های دارا و قبرناخدا در منتهی‌الیه شمال غربی خلیج فارس در دهانه خورموسی دراستان خوزستان واقع شده‌است. فاصله هوایی این جزیره از دو شهر هندیجان و بندرماه‌شهر تقریباً یکی است. از پرندگان این جزیره می‌توان به سلیم خرچنگ‌خور اشاره کرد.  این جزیره محل تخمگذاری پرستوهای دریایی نیز هست.

نادری کازرونی در کتاب جغرافیای بنادر خلیج فارس در مورد بونه می‌نویسد: “در میانه خارکو وبصره دو جزیره واقع است یکی از آن دیره نام دارد و ثانی بنه و جزیره دیره بی‌آب و غیرمسکون وجزیره بنه آب گوارایی دارد و به‌علت خرابی اطراف آن دو جزیره مذکور، به‌غیر از معلمان خارکی عبور سایر اهل دریا به آن دو جزیره دشوار است زیرا که بیم شکستن سفائن درحوالی آن جزایر ناهنجار است و مسافت میان جزیره، بُنّه و دیره وخارک و خارکو چهار زام است که هر زام چهار فرسنگ باشد”

جزیره دارا
جزیره دارا در دهانه خور موسی قرار دارد. این جزیره غیر مسکونی و زیبا محل تخمگذاری پرستوهای دریایی است.

جزیره قبر ناخدا
جزیره قبر ناخدا به مانند جزیره دارا غیر مسکونی بوده و  محل تخمگذاری پرستوهای دریایی است.

جزایر استان بوشهر

جزیره خارک
خارک جزیره‌ای است مرجانی با تاریخی پر از فراز و نشیب. این جزیره در حدود ۵۷ کیلومترى شمال غرب بوشهر و ۳۰ کیلومترى بندر ریگ واقع شده است. طول جزیره (شمالى – جنوبى) حدود ۸ کیلومتر و قسمت پهن تر آن در شمال به عرض حدود ۴ کیلومتر است.

در این جزیره یکی از مهم‌ترین پایانه‌های صادرات نفت ایران بنا شده است. جزیره خارک برای ایجاد لنگرگاه‌ها، با مزایای طبیعی و سواحل عمیق آن، برای پهلو گرفتن نفت‌کش‌های اقیانوس‌پیما بسیار مناسب است، به ویژه که قشر سنگی چون پشته‌ای که سطح جزیره را پوشانده، در وسط جزیره به بلندی 60 مترمی‌رسد و این بلندی‌ها موجب می‌شوند بندرگاه‌های شرقی خارک را در مقابل شدت جریان باد که در جهت شمال غربی و جنوب شرقی می‌وزند، محفوظ نگاه دارند.

اگرکارشناسان، اکنون این جزیره را به عنوان مرکز تأسیسات عظیم صدور نفت برگزیده‌اند، دریانوردان‌ِ خلیج فارس نیز در ادوار گذشته از آن برای پهلو گرفتن کشتی‌ها استفاده می‌کردند.

رومن گیرشمن باستان شناس مشهور فرانسوی که در تاریخ ایران باستان مطالعات و تحقیقات عمیقی دارد، در سال 1337 شمسی  بنا به دعوت کنسرسیوم نفت ایران به دیدن جزیره خارک آمد.

کنسرسیوم نفت ایران پس از مطالعات بسیار، جزیره خارک را به دلیل داشتن سواحل عمیق بهترین مکان برای پهلوگیری نفتکش‌های بزرگ نفتی و ساخت تاسیسات عظیم نفت تشخیص داده بودند و چون ساخت این تاسیسات ممکن بود به آثار باستانی جزیره خارک که تا آن زمان هنوز مطالعاتی روی آنها صورت نگرفته بود، صدمه ای وارد کند، لذا طی نامه‌ای از اداره کل باستان شناسی وقت درخواستی برای مطالعه و کاوشهای باستانی کردند.

از آنجایی که اکثر کاوش های آن زمان توسط فرانسوی ها انجام می‌شد لذا هیأت باستان‌شناسی فرانسه به سرپرستی رومن گیرشمن جهت این بررسی و کاوشها انتخاب شد.

پروفسور گیرشمن در سال 1958 بازدیدی از جزیره به عمل آورد که نتیجه آن یک سلسله کاوش های باستان شناسی بود که در بهار سالهای 1959 و 1960 توسط او و هیئت همراهش انجام گرفت. نتیجه کاوش های صورت گرفته، کشف آثار باستانی بود که بعدها بصورت کتابی با عنوان “جزیره خارک” به چاپ رسید.

این کتاب که متن اصلی آن به زبان فرانسه بود نخستین بار در سال 1339 شمسی توسط شرکت ملی نفت ایران به سه زبان فارسی، فرانسه و انگلیسی انتشار یافت. همچنین گیرشمن در سال 1342 در سمیناری با عنوان “خلیج فارس” نتیجه کاوش های بعمل آمده در جزیره خارک را بازگو کرد.

از آثار کشف شده در کاوش های جزیره خارک که از دورترین ایام تاریخ خصوصا از زمان ساسانیان، پارت ها و دوره اسلام بجای مانده می توان به گور دخمه های پالمیران، معبد نپتون، آتشکده زرتشتیان، کلیسا و دیر نسطوریان، قبرهای سنگی و قبرهای ستودان و آرامگاه “میر محمد” منسوب به محمد حنفیه را نام برد.

جزیره خارک با آثار تاریخى با ارزشى که دارد مى‌تواند به عنوان یک جاذبه گردشگرى در استان بوشهر مطرح شود. هر چند وجود تأسیسات نفتى مانع از عبور و مرور هر بازدید کننده‌اى به جزیره است و در حال حاضر تنها افرادى مى‌توانند در جزیره عبور و مرور کنند که یا ساکن جزیره خارک بوده یا موفق به دریافت مجوز از فرماندارى استان بوشهر شوند.

جزیره خارک تنها زیستگاه مطمئن آهوان دراستان بوشهر است اما فعالیت واحدهاى صنعتى در جزیره خارک و شکار آهوان توسط افراد سودجو که عموماً توسط ا فراد شاغل دراین واحدها هستند، باعث انقراض نسل آنها می‌شود.

جزیره خارکو
در فاصله ۵ کیلومتری شمال شرق جزیره خارک جزیره کوچکی وجود دارد که به آن خارکو می‌گویند. این جزیره دارای تعدادی تأسیسات به جای مانده از حضور نظامیان کشور در سالهای جنگ ایران و عراق از جمله اسکله و ساختمانهای انبار که امروزه محل مناسبی جهت رشد پرندگان در این جزیره شده است.

این جزیره همچنین زمانی محل استقرار نظامیان انگلیسی جهت تسخیر خارک بود و پیش از آن نیز میر مهنا برای حمله به هلندیان در خارک از خارکو نیروهای خود را به سمت خارک گسیل داشته‌است.

جزیره عباسک
نام پیشین این جزیره “شاه زنگی” بوده است. به تازگی برای این جزیره  غیر مسکونی طرحی برای ایجاد یک دهکده گردشگری در دست تهیه است.

این جزیره بین بندر بوشهر و شبه جزیره شیف قرار دارد و به دلیل نزدیکی به خشکی از نظر توریستی بسیار اهمیت دارد. بافت زمین و جنس خاک آن برای کشاورزی مناسب نیست و بیشتر زمین آن ماسه‌ای است.

جزیره میر مهنا
جزیره میر مُهَنّا از جزیره‌های غیرمسکونی ایران در خلیج فارس است. انگور و انجیر این جزیره از قدیم معروف بوده‌ است.

درخت کُنار بزرگ و تناوری به نام کُنار میر مهنا در این جزیره وجود دارد و گنبدی موسوم به قدمگاه امیرالمؤمنین نیز در این جزیره قرار دارد.

این جزیره به نام یکی از راه‌زنان محلی که به کریم خان زند و هلندیان حمله می‌کرد یعنی میر مهنا نامگذاری شده‌است.

جزیره فارسی
این جزیره نیز فاقد سکنه است و به دلیل وجود ایستگاه هواشناسی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار ایست. ایستگاه هواشناسی جزیره فارسی اطلاعات هواشناسی را به تمام شرکت‌های کشتیرانی می‌رساند.

جزیره تهمادو
نام دیگر جزیره غیر مسکونی تهمادو، جبرین است.

جزیره نخیلو
این جزیره نیز غیر مسکونی است و در حال حاضر بیش از هر چیز محل زیست لاک پشتان خلیج فارس است.

جزیره گُرم
گُرم از جزیره‌های غیر مسکونی استان بوشهر است که به دلیل وجود انبوه درختان جنگلی موسوم به گُرم به همین نام  مشهور شده است.

جزایر استان هرمزگان

جزیره لاوان
نام دیگر این جزیره شیخ شعیب است . جمعیت آن در حدود ۲۵۰۰ نفر است که بیشتر آنان از نژاد عرب‌اند. بیشتر ساکنان جزیره لاوان از اهل سنت ، شاخه شافعی و از پیروان امام محمد ادریس شافعی هستند. آنها به زبان عربی و فارسی تکلم می‌کنند.

این جزیره از شمال شرقی به بندر مقام، از شرق به جزیره شتور و از جنوب به حوزه‌ های نفتی رسالت، رشادت و سلمان محدود می‌شود. وسعت این جزیره 76 کیلومتر مربع است و پس از قشم و کیش بزرگ ‌ترین جزیره ایران در آب ‌های خلیج فارس است.

فاصله این جزیره تا بندر لنگه 91 و تا بندرعباس حدود 198 مایل دریایی است. جزیره لاوان دور ترین جزیره نسبت به مرکز استان هرمزگان است.

آب و هوای آن گرم و مرطوب و دمای آن در تابستان به حدود پنجاه درجه سانتی ‌گراد میرسد و رطوبت هوای آن نیز بسیار زیاد است. ذخایر نفتی آب ‌های نزدیک جزیره لاوان بسیار قابل توجه است.

در حال حاضر صنایع جزیره منحصر به تأسیسات نفتی است که با نام «مجتمع پالایشی لاوان» فعالیت دارد.

یکی ازشگفتی‌های این جزیره وجود کندو های عسل در کنار تأسیسات نفتی و مخازن آنها است که عسل آنها به رنگ سبز تیره است و بوی نفت می‌دهد، اما طعم آن مشابه عسل‌های معمولی است. اهالی جزیره در فصل معینی از سال به صید مروارید می‌پردازند و تنها کالای صادراتی جزیره، مروارید آن است. این جزیره یک بندرگاه مناسب برای صدور فرآورده‌ های نفتی و یک اسکله فلزی جهت حمل و نقل دریایی دارد.

جزیره شتور
جزیره شِتوَر یا شیدوَر به تعداد زیاد مار سمی سیاهرنگ و کوچک معذوف است  که معمولاٌ زیر شن مخفی می‌شوند. به این جزیره جزیره ماران نیز گفته می‌شود. شاید غیر مسکونی بودن این جزیره به دلیل حضور این مار‌ها باشد.

جزیره شتور در فاصله حدود یک و نیم کیلومتری جنوب شرقی جزیره لاوان قرار دارد.
طول جزیره 1.7 کیلومتر و عرض آن 800 متر است.

این جزیره نیز از با ارزش‌‌ترین و مهم‌‌ترین پناهگاه‌‌های حیات وحش (پرندگان،‌ لاک‌پشت ‌های دریایی، ماهی‌ ها و دلفین ‌ها) در خلیج فارس  محسوب می‌شود و جزء مناطق حفاظت شده کشور است.

جزیره هِندُرابی
این جزیره با  22.8  کیلومتر مربع مساحت، در حد فاصل بین دو جزیره کیش و لاوان قرار گرفته است. سرزمینی است هموار و تقریباً بدون عارضه طبیعی.

هندورابی در فاصله 325 کیلومتری بندر عباس و 133 کیلومتری بندرلنگه و بلندترین نقطه آن بیست و نه متر و بزرگ‌ترین قطر آن هفت و نیم کیلومتر است.

این جزیره از یک رشته ارتفاعات کوتاه پوشیده است و کرانه‌های آن با شیب ملایمی به دریا منتهی می‌شوند. مجاورت با دریا، اغلب موجب بالا رفتن میزان باران و رطوبت می‌شود. با این حال در تمام کرانه‌های خلیج فارس، همجواری با دریا، تأثیر چندانی بر میزان بارش این نواحی ندارد. فعالیت اقتصادی اکثر اهالی در جزیره هندورابی، صید و غواصی است.

فعالیت ‌های صنعتی یا بهره‌ برداری از معادن و منابع زیرزمینی و حتی صنایع دستی در هندورابی وجود ندارد.

محیط زیست جزیره به دلیل بسته بودن آن محدود است و موجوداتی از قبیل انواع پرندگان کوچک، پرندگان مهاجری نظیر باز و شاهین و انواع کمی از خزندگان و موش صحرایی در آنجا یافت می‌شود.

منابع تأمین آب جزیره بسیار محدود و کم است و آب مصرفی آن از طریق چاه یا آب انبار تأمین می‌شود.

این جزیره از نظر سیاحت و ایرانگردی از زیر مجموعه‌های کیش است که با توجه به امکانات و استعداد طبیعی جزیره از نظر آب، خاک، هوا و شرایط خاص تجاری جزیره کیش و هم‌چنین برخورداری از زیبایی‌های طبیعی، قادر است بخشی از نیازهای سیاحتی و گردشگری ایرانگردان را تأمین کند.

جزیره کیش
در گذشته این جزیره را به نام قیس می خواندند. روایت است که بعد از طوفان نوح (ع) جزیره کیش اولین نقطه ای بود که سر از آب در آورد است.

این جزیره بیضی شکل با مساحت 89.7  کیلومتر مربع و با طول 15.6  و عرض 7 کیلومتر ، در جنوب غربی بندرعباس و در میان آب های نیلگون خلیج فارس واقع شده است.

جزیره کیش از نظر محیط زیست طبیعی، یکی از بکرترین مناطق خلیج فارس است. استعدادهای طبیعی و موقعیت جغرافیایی ویژه آن زمینه بهره‌برداری جهانگردی و تجاری از آن را در حد قابل توجهی فراهم ساخته است.

سواحل کم نظیر این جزیره مرجانی، نه تنها در فصول گوناگون سال، بلکه در طول یک روز،‌ در ساعات مختلف جلوه‌های بدیع و گونه‌گون و بسیار زیبایی از طبیعت را به تماشا می‌گذارند.
سواحل کیش در شرق و شمال شرقی و جنوب از زیباترین سواحل جهان است.

در سواحل جنوب غربی آن زیباترین منظره غروب خورشید را می‌توان دید. از جمله نقاط دیدنی جزیره کیش آکواریوم بزرگ آن است که در گوشه شرقی جزیره، با معماری زیبا قرار دارد و گونه‌های مختلف ماهیان و آبزیان اطراف جزیره در آن به تماشا گذارده شده است. قریب هفتاد نوع ماهیهای تزئینی در این آکواریوم وجود دارد که از نظر شکل و رنگ پولک ‌ها و زیبایی ظاهری، کم نظیر و برخی از آنها نیز بسیار کمیاب هستند.

اسکله تفریحی جزیره کیش با امکانات مفید و مختصر در بخش جنوبی جزیره از دیگر جاذبه‌ های کیش است. در این اسکله سرگرمی‌ هایی از قبیل گردش در روی آب با قایق کف شیشه‌ای که از بالای آن می‌توان عبور گروهی ماهی‌ ها و زیبایی ‌های دنیای زیر آب را مشاهده کرد، ‌هم‌ چنین امکانات ورزش اسکی روی آب برای علاقه ‌مندان فراهم شده است. در کنار اسکله‌ تفریحی، پیست دوچرخه ‌سواری نیز در پیرامون جزیره احداث شده است.

معماری سنتی ساختمان‌‌های جزیره توسط سنگ ‌های مرجانی موجود در جزیره تشکیل شده است. معماری جدید و مدرن جزیره نیز تقلیدی از معماری بومی و سنتی آن است که نمونه آن در «صفین» دیده می‌شود.

جزیره کیش اولین بندر آزاد تجاری ایران است که امروزه به طور روزانه هزاران نفر جهت خرید و دیدار از زیبایی های طبیعی این جزیره به سمت کیش عزیمت می‌کنند.

بخش بزرگ مساحت آن مسطح و مستعد کشاورزی است و دارای نخلستان‌های متعدد است.

از مناطق دیدنی کیش می‌توان به مجموعه قنات‌های کاریز، پارک دلفین کیش، کشتی یونانی، درخت سبز (انجیر معابد)، شهر باستانی حریره، آکواریوم کیش و… اشاره کرد.

جزیره فرور بزرگ
جزیره فرور بزرگ از مجموعه جزایر استان هرمزگان است که سطح از تپه ماهورهای کوچک تشکیل شده است. این جزیره بر روی یکی از کمربندهای زلزله‌ خیز جهان قرار دارد. رنگ‌ آب در نزدیکی جزیره سیاه است.

جزیره شیب‌های تند و پرتگاه‌هایی دارد که گاهی ارتفاع آنها از ده متر بیشتر است. فاصله آن تا نزدیک‌ ترین نقطه سواحل ایران در حدود 20 کیلومتر و مساحت آن 26.2  کیلومتر مربع و ارتفاع بلندترین نقطه ‌آن از سطح دریا 145  متر است.

در جزیره فرور بزرگ بقایای ساختمان‌های مخروبه و اراضی کشاورزی بایر و چاه‌های آب به همراه یک چراغ دریایی نشانه مسکونی بودن جزیره در زمان‌های گذشته است، وجود دارد. ولی در حال حاضر، جزیره غیرمسکونی است و تنها تعدادی مأمور دولتی در آن حضور دارند. در آب‌های این جزیره ماهی فراوان وجود دارد و به همین خاطر صیادان در اطراف آن فعالیت زیادی دارند.

جزیره فرور بزرگ یکی از کانون‌های زیست حیات وحش است و تعداد بی‌شماری از پرندگان از قبیل: عقاب ماهیگیر، طوطی، چک‌چک، قمری خانگی، چکاوک، کاکلی، پرستو، بلبل خرما، چاخ لق، هدهد، دم جنبانک زرد، دو سرخ معمولی، چک‌چک سرسیاه، زنبور خور معمولی و همچون یک نوع خارپشت، مارمولک، مار جعفری و عقرب در آن زندگی می‌کنند. این جزیره به علت داشتن مارهای زیاد به مارور نیز شهرت دارد.

جزیره فرور کوچک
نام دیگر این جزیره غیر مسکونی فرورگان است که در جنوب فرور بزرگ و شمال جزیره سیری قرار دارد.

مرتفع ‌ترین نقطه آن از سطح دریا سی و شش متر است.  به علت موقعیت اقلیمی و استقرار در مسیر مهاجرت پرندگان دریایی، زیستگاه گونه‌های متنوع پرندگان مهاجر و بومی است.

جزیره سیری
نام اصلی و پارسی آن «راز»  است که به دلیل نزدیکی با مناطق عرب نشین حاشیه جنوبی خلیج فارس ، اعراب از معادل عربی این نام یعنی سری استفاده کردند که این نام در زبان‌های اروپایی سیری تلفظ شد و از راه آن زبان‌ها به فارسی رسید.

این جزیره در قلب آب‌های خلیج فارس قرار دارد. فاصله آن تا مرکز شهرستان ابوموسی که در قسمت شرقی جزیره سیری واقع شده، درحدود 27  کیلومتر است همچنین فاصله دریایی آن تا مرکز استان، در حدود 152 مایل دریایی است. وسعت جزیره سیری 17.3 کیلومتر مربع است.

این جزیره فاقد پستی و بلندی بوده و نسبتاً مسطح است. مرتفع ‌ترین نقطه آن 24  متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگ ‌ترین ابعاد طولی و عرضی جزیره 6.1  و 4.6  کیلومتر است.

شکل در قسمت‌‌های شمالی و نزدیک سواحل این جزیره ذوزنقه‌ای، مناطق مسکونی همراه با سایر تأسیسات جای گرفته‌اند.

در این جزیره تعداد قابل توجهی نخل خرما بطور پراکنده وجود دارد که محصول آن فقط مصرف محلی دارد.  این منطقه پوشش گیاهی فقیری دارد و در این جزیره معدن خاک سرخ نیز موجود است.

جزیره ابوموسی
جنوبی ‌ترین جزیره ایرانی آبهای خلیج ‌فارس، جزیره ابوموسی است. این جزیره در 222 کیلومتری بندرعباس و هم‌ چنین در 75 کیلومتری بندر لنگه واقع شده است. جزیره ابوموسی یکی از چهارده جزیره استان هرمزگان است که بیشترین فاصله از سواحل ایرانی خلیج فارس را دارد و طول و عرض آن درحدود 4.5 کیلومتر است. شهر ابوموسی مرکز جزیره ابوموسی است.

در حال حاضر مالکیت جزیره ابوموسی به همراه جزایر تنب در دست ایران است اما ادعاهایی از سوی دولت امارات متحده عربی هر از گاهی مطرح می شود؛ این موضوع از آن جا بر می خیزد که خلیج فارس دریای کم عمقی برای نفت کش ها شمرده می‌شود زیرا نفت کش‌ها پس از بارگیری نفت در مخازنشان به شدت سنگین شده و کف آن ها به کف خلیج فارس نزدیک می‌شود و در نتیجه خطر به گل نشستنشان شدت می‌گیرد. برای همین است که جزیره خارک به عنوان محل بارگیری نفت کش‌ها از ایران تعیین شده است.

تنها مسیر قابل کشتیرانی برای نفت‌کش‌های حامل نفت فاصله میان جزیره ابوموسی و تنب است. زیرا این مسیر ژرف ترین مسیر برای نفت‌کش‌ها شناخته می‌شود. در پی جنگ ایران و عراق و بروز جنگ نفت‌کش‌ها در خلیج فارس مسئله حفظ امنیت سوخت‌رسانی برای دولت‌های صنعتی پیش آمده است که تصمیم بر این گرفته‌اند این کار را با همکاری متحدان عربشان انجام دهند و از این میان قرعه به نام امارات عربی متحده افتاده است.

جزیره تنب بزرگ

نام‌های دیگر آن در قدیم تنب گَپ، تنب مار و تل مار بوده است. این جزیره تقریباً گرد است و خاک  شنی و خشک دارد.

در قسمت‌های جنوب غربی این جزیره و در نزدیکی سواحل آن، خانه‌های مسکونی از راه چندین خیابان و جاده به هم پیوسته‌اند.

این جزیره در شمال شرقی ابوموسی واقع شده است در دارای موج ‌شکن و لنگرگاه است.
مردم بومی این جزیره از صید ماهی و مروارید امرار معاش می‌کنند . مارهای سمی و کوچک در این جزیره به وفور وجود داد.

جزیره تنب کوچک
جزیره مثلثی شکل تنب کوچک به فاصله 12 کیلومتر از غرب جزیره تنب بزرگ قرار دارد.  غیرمسکونی است و مرتفع ‌ترین نقطه آن از سطح دریا، بیست و یک متر ارتفاع دارد.

جزیره­ قشم
بزرگترین جزیره ایران و بزرگترین جزیره غیر مستقل دنیا است (بزرگتر از ۲۲ کشور جهان)
این جزیره در نزدیکی تنگه هرمز، بزرگترین و پرجمعیت‌ترین جزیره خلیج فارس قرار دارد.
جزیره قشم دومین بندر آزاد تجاری ایران است که سواحل آن برای ایجاد لنگرگاه مناسب است. این جزیره 15 بندر صیادى و تجارى دارد.

علاوه بر جمعیت بومى و ساکن، جزیره قشم داراى جمعیت غیربومى و مهاجر بسیارى است که به‌طور عمده در بخش‌هاى تجارت، بازرگانى، صنایع و معادن، ادارات و دوایر دولتى و ارگان‌ها، بانک‌ها، تشکیلات سازمان منطقه آزاد قشم و دیگر بخش‌هاى خدماتى به فعالیت اشتغال دارند.

زبان اصلى مردم قشم، مانند تمام مردم ساکن بنادر و سواحل جنوب کشور و دیگر جزایر، فارسى و براى همه مردم و مسافرانى که به جزیره مسافرت مى‌کنند قابل درک و فهم است.

لهجه محلى و متداول مردم قشم در شهرها و روستاهاى آن تقریباً یکسان است، با این تفاوت که اهالى شهر قشم و درگهان به سبب رفت و آمد و داد و ستد با مردم میناب، بندرعباس، پل، خمیر، کنگ، لنگه و دیگر بنادر مجاور، با لهجه‌اى نزدیک به لهجه بندرعباسى، مینابى (بندرى)، پلى (بندر پل خمیر) صحبت مى‌کنند و ساکنان روستاى اعماق جزیره به سبب مسافرت به شیخ‌نشین‌ها و هندوستان به زبان عربى هندى نیز آشنایى دارند یا واژه‌هایى از این زبان‌ها وارد لهجه آنها شده است.

به‌طور کلى باید گفت زبان محلى قشمى، آمیخته‌اى از بان‌هاى فارسى، بندرى، هندى و انگلیسى است.

کوه نمکى ـ کوه نمکدان ـ در قسمت جنوب غربى جزیره، ویژگى عمده مجموعه کوهستانى غربى را تشکیل مى‌دهد. این کوه که به شکل مخروط است تا ارتفاع 397 متر (قله کوه نمکدان) مى‌رسد. ساختار نمکى این کوه از انباشته شدن صخره‌هاى آذرین با رسوبات تشکیل شده است. کوه گنبد نمکى، با بقایاى معادن نمک باستانى و چشمه‌هاى آب شور، به خودى خود یک “اثر تاریخى طبیعى دیدنی” با امکانات آموزشى و تفریحى را به وجود آورده است.

ساحل صخره‌اى ریگو معروف به ساحل لاک‌پشت‌ها از سواحل زیباى جزیره قشم است که لاک‌پشت‌ها در آنجا براى نفس‌گیرى و تغذیه به روى آب مى‌آیند.

چشمه‌هاى جزیره قشم، که به‌طور پراکنده در جاى جاى جزیره وجود دارند، فاقد آب شیرین بوده و عمدتاً شور است.

اولین و مهم‌ترین جامعه گیاهى جزیره در جنگل‌های حرا مشاهده مى‌شود که گونه‌اى از مانگروها به نام Avicennia marina (به نام ابوعلى سینا، دانشمند پرآوازه ایران) است.
این جزیره بزرگ پوشش جانوری متنوعی نیز دارد. پستانداران قشم عبارتند از 4 گونه خفاش که یک نوع آن خفاش میوه‌خوار است، 4 گونه جونده ، یک نوع خارپشت، یک گونه خرگوش، یک گونه روباه و یک نوع جبیر نیز در قشم شناسایى شده است.

خزندگان شناسایى شده قشم نیز بسیار متنوع هستند. سه نوع مار و 17 گونه مارمولک و یک نوع دوزیست در قشم شناخته شده‌اند.

بارزترین پدیده طبیعى قشم گوناگونى پرندگان آن است. از میلیون‌ها سال پیش به این سو حدود چهارمیلیون پرنده مهاجر به‌طور منظم در فصل‌هاى مختلف سال، به خلیج فارس  پناه مى‌آورند.

به‌طور کلى، در گشت و گذارى چند روزه در جزیره قشم به آسانى مى‌توان تا 100 گونه از پرندگان آن را مشاهده کرد. برخى از پرندگان جزیره قشم عبارتند از: پلیکان پا خاکسترى ، باکلان ، حواصیل خاکسترى ، اگرت کوچک ، اگرت ساحلى ، اگرت سفید ، حواصیل شب ، حواصیل هندى ، کفچه نوک ، فلامینگو ، عقاب ماهیگیر(جزیره قشم) ، کرکس ، جیرفتى ، هوبره ، سلیم خرچنگ‌خوار ، صدف‌خوار ، دیدومک ، تله نوک پهن ، کاکایى سر سیاه ، کاکایى پشت سیاه ، پرستو دریایى دودى ، پرستو دریایى کاکلى کوچک ، پرستو دریایى معمولى ، پرستو دریایى کاکلى ، سبز قباى هندى ، زنبور خانگى کوچک ، دم جنبانک ابلق ، دم جنبانک کله زرد ، میوه‌خور ، بلبل خرما ، سنگ چشم کله سرخ ، سوسک چیفچاف ، سوسک جنبان ، سوک سرسیاه ، طرقه بنفش ، طرقه کوهى ، چکچک بیابانى ، شهدخور ، زرد پر مزرعه ، سهره خاکی.

جزیره قشم تا حدودی توان بالقوه برای دامپروری را دارد و هم اکنون دامپروری به روش سنتی در جزیره انجام می گیرد.

به دلیل کمی بارندگی و نبود آب شیرین کافی ، کشاورزی بسیار محدود است و بیشتر به صورت دیم صورت می گیرد.

جزیره ناز
جزیره‌ ناز در نزدیکى سواحل شرقى قشم‌ قرار گرفته و از ساحل در حدود یک کیلومتر فاصله دارد. وسعت جزیره ناز تقریباً سه‌ هکتار است. این جزیره فاقد ساحل شنى است و دیواره‌هاى صخره‌اى به ارتفاع پنج تا ده متر اطراف آن را فراگرفته است. روى این جزیره کاملاً مسطح است. در زمان جزر با پس‌روى کامل آب دریا، براى مدت کوتاهى، باریکه‌اى از خشکى جزیره ناز را به ساحل قشم وصل مى‌کند.

در این جزیره کسى سکونت ندارد. ماهیگیران محلى چند سایبان و مکان استراحت از چوب و پلاستیک به‌صورت موقت احداث کرده‌اند. روبه‌روى جزیره ناز در قشم ساحل شنى قرار دارد که مکان مناسبى براى تغذیه پرندگان دریایى و ماهیگیران بومى است. در سراسر فصول سال بازدیدکنندگان بسیارى به‌ویژه هنگام غروب از این محل بازدید مى‌کنند.

جزیره هرمز
جزیرهٔ بیضی شکل هرمز که طول محیط آن حدود ۶۰۰۰ متر است در مدخل خلیج فارس و در فاصلهٔ ۸ کیلومتری بندرعباس قرار دارد.

املای صحیح آن هرموز یا هرمزد برگرفته از کلمات خورموز یا خورموغ به معنی لنگرگاه و بندر ایالت موغستان (میناب) بوده است که به واسطه کثرت استفاده از غلط مشهور امروزه هرمز خوانده می‌شود.

این جزیره را به علت موقعیت جغرافیایی آن و مجاورت با تنگه هرمز، کلید خلیج فارس می‌دانند. همین موقعیت است که آن را در طول تاریخ، از نظر سوق الجیشی و بازرگانی از اهمیت خاصی برخوردار ساخته‌است.

هرموز اصلا نام بندری معتبر در مصب رود میناب با خلیج فارس بوده است. شهر میناب کنونی برروی خرابه‌های این بندر ساخته شده است. هرموز قدیم در اوایل عهد مغول تجارت پر رونقی داشته است. با هجوم مغولان در حدود سال 700 هجری، مردم شهر هرموز ابتدا به جزیره قشم و سپس به جزیره هرموز که در آن زمان زرون (معرب آن جرون که بعدها نام بندری در محل بندر عباس کنونی شد و به تلفظ پرتغالی بندر گمبرون خوانده شد) نام داشت کوچ نمودند و شهری در آن بنا کردند و نام آنرا به یاد شهر قدیم خود هرموز گزاردند.

به تدریج و طی قرون بعد این شهر نام خود را به همه جزیره داد و بندر جرون (گمبرون بعدی) نام خود را از آن وام گرفت. عظمت شهر و جزیره هرموز به قدری شد که دو قرن بعد و تا زمانی که توسط پرتقالی ها اشغال شد مرکز ایالات خلیج فارس از جمله بحرین بوده است.

شاه عباس در سال 1031 جزیره هرموز و سواحل جنوبی ایران در خلیج فارس را از اشغال پرتغالی ها خارج ساخت و شهرهای هرموز و گمبرون را تخریب کرد و بندر عباس فعلی را بر خرابه های گمبرون استوار کرد. هرمز امروز به هیچ عنوان رونق گذشته را ندارد.

جزیرهٔ هرمز در وسط مرتفع شامل تپه و کوه‌های آتشفشانی و نمکی است بلندترین نقطهٔ آن ۲۱۰ متر ارتفاع دارد ، اطراف آن را جلگه‌های پست و همواری پوشانده‌است ، معادن خاک سرخ و نمک سفید آن شهرت فراوانی دارد.

جزیره هنگام
جزیره هنگام یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است. جزیره هنگام با آبادی‌های کوچک با وسعت حدود ۵۰ کیلومتر مربع در جنوب جزیرهٔ قشم واقع شده و دارای معادن نمک و خاک و سرب است.

این جزیره 6.33  کیلومتر مربع مساحت دارد و به شکل مخروط ناقصی است که در کرانه‌های جنوبی جزیره قشم واقع شده‌است.

فاصله آن تا بندرعباس حدود ۴۳ مایل دریایی و تا شهر قشم حدود ۲۹ مایل دریایی است. این جزیره ارتفاعات پست آهکی دارد و بلندترین نقطه آن کوه ناکس با ۱۰۶ متر ارتفاع است. بزرگترین قطر آن از «روستای هنگام کهنه» تا «روستای هنگام جدید» ۹ کیلومتر است. تنها فعالیت اقتصادی در جزیره هنگام که اکثر اهالی به آن مشغولند، ماهی‌گیری و صیادی است. از نقاط دیدنی جزیره تأسیسات بندری انگلیسیها است.

جزیره لارک
جزیره لارک یکی از نقاط دیدنی استان هرمزگان در جنوب ایران است.
جزیره لارک با 7.48  کیلو متر مربع مساحت ، در فاصله ۱۸ مایل دریایی از مرکز استان شهر بندرعباس و ۶ مایل دریایی از شهر قشم و در جنوب شرقی این شهر ، در تنگه هرمز قراردارد.

این جزیره از کوههای آتشفانی مخروطی شکل تشکیل شده‌است . بلندترین نقطه آن ۱۳۸ متر از سطح دریا ارتفاع دارد و بزرگترین قطر آن ۶/۱۰ کیلومتر است. در این جزیره فعالیت کشاورزی وجود ندارد و تنها فعالیت اقتصادی اکثر اهالی جزیره لارک صید و غواصی است.

آب آشامیدنی مردم این جزیره بیشتر از طریق بندرعباس به ان حمل می‌شود و همچنین آب برکه‌‌ها و چاه‌های آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

از دیگر جزایر  غیرمسکونی خلیج فارس می‌توان به شیف، ام الکرم، ام سیله (خان)، خرو، مولیات، سه‌دندون، مُطاف، مُرغی، چراغی اشاره کرد.

جزیره‌های غیر مسکونی خلیج فارس از اهمیت ویژه جهانی به عنوان زیستگاه مرجان‌های دریایی (خوراک غواصها)، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاک پشتها و زیستگاه انواع پرندگان مهاجر برخوردار است.

بی‌گمان جزیره‌‌های ایرانی خلیج فارس بیش از این تعداد است که تعدادی از آن‌ها در زمان جزر و مد نام جزیره به خود می‌گیرند.

منبع:همشهری