به‌گزارش خبرنگار میراث‌آریا، بیماری همه‌گیر COVID-۱۹ تأثیر اجتماعی و اقتصادی گسترده‌ای بر روی تمام جوامع داشته است. اقتصادهای توسعه‌یافته و در حال‌ توسعه از این همه‌گیری خسارت‌های زیادی دیده‌اند و در این میان، گروه‌های حاشیه‌نشین و افراد آسیب‌پذیر، بیشتر از همه صدمه دیده‌اند. شروع مجدد گردشگری به راه‌اندازی رشد و بازیابی جوامع کمک خواهد کرد، اما ضروری است که مزایای این اتفاق به شکلی گسترده و منصفانه بین تمام گروه‌ها و افراد توزیع شود و محدود به گروه خاصی نشود.

بنابراین سازمان جهانی گردشگری، روز جهانی گردشگری ۲۰۲۱ را به عنوان روزی برای تمرکز بر گردشگری به منظور «رشد فراگیر» تعیین کرده است. این فرصتی است تا به اطلاعاتی فراتر از آمار گردشگری نگاه کنیم و تصدیق کنیم که هر گروهی متشکل از افراد مستقل است. UNWTO از كشورهای عضو خود و همچنین آژانس‌های وابسته به سازمان ملل متحد، مشاغل و افراد مختلف دعوت می‌كند تا از توانایی منحصربه‌فرد خود در زمینه گردشگری بهره بگیرند و اجازه ندهند هیچ‌كس پس از راه‌اندازی مجدد گردشگری و در چشم‌انداز‌های آینده، از قافله عقب بماند.

روز جهانی گردشگری، که هر ساله در ۲۷ سپتامبر (برابر با ۵ مهر) برگزار می‌شود، یک روز جهانی است که وظیفه‌اش آگاهی‌بخشی در مورد ارزش‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادیِ گردشگری و سهم این بخش در دستیابی به اهداف توسعه پایدار است.

یک چالش جهانی

در سال ۲۰۲۰، حدود ۳۲ میلیون نفر دیگر به زیر خط فقر شدید رانده شدند. به ویژه در کشورهای کمتر‌توسعه‌یافته، زنان بیشتر از همه به دلیل بحران جهانی ناشی از همه‌گیری کرونا آسیب دیده‌اند. یک دلیل برای این امر این است که آنها عمدتا در بخش‌هایی کار می‌کنند که بیشتر تحت تأثیر همه‌گیری قرار داشته است؛ از جمله گردشگری.

آسیب‌پذیرترین اعضای جوامع کمتر توانسته‌اند با تأثیرات اجتماعی و اقتصادی این بیماری همه‌گیر کنار بیایند. علاوه بر این، در بسیاری از موارد، کارگران، جوانان، افراد مسن، جوامع بومی و افرادِ کم‌توان، منابع یا فرصت‌های معدودی برای بهبودی و بیرون آمدن از این وضعیت دارند.

اصل دوم دستور کار ۲۰۳۰ برای توسعه پایدار و اهداف توسعه پایدار آن (SDG) این است که «کسی را پشت سر نگذارید.» این تعهد، که توسط همه کشورهای عضو سازمان ملل و آژانس‌های مختلف آن، از جمله UNWTO، پذیرفته شده است، حالا بیش از هر زمان دیگری به کار می‌آید. وظیفه ما این است که اطمینان حاصل کنیم با بازگشت جهان به وضعیت قبلی و شروع مجدد رشد، زندگی تک‌تک افراد هم بهبود پیدا خواهد کرد.

UNWTO به «دهه اقدام سازمان ملل متحد» برای تحقق اهداف جهانی کاملا متعهد است و همچنین به اصول راهنمای «آینده‌ای که می‌خواهیم، سازمان ملل متحدی به آن نیاز داریم» (یك فراخوان گسترده به منظور ایجاد تحول در جهان) نیز پایبند خواهد بود.

نقش گردشگری در بهبود فراگیر

همانطور که در «سال گردشگری برای توسعه فراگیر» و روز جهانی گردشگری سال ۲۰۲۱ شناخته شده است، گردشگری این توانایی منحصربه‌فرد را داراست که همه را با خود همراه کند و اطمینان حاصل کند که کسی از رشد عقب نخواهد ماند.

گردشگری یکی از ارکان شناخته‌شده در بیشترِ اهداف توسعه پایدار، به ویژه اهداف ۱ (ریشه‌کن‌ کردن فقر)، ۵ (برابری جنسیتی)، ۸ (کار مناسب و رشد اقتصادی) و ۱۰ (کاهش نابرابری‌ها) به شمار می‌رود.

UNWTO به عنوان آژانس تخصصی سازمان ملل برای گردشگری مسئولانه و پایدار، گردشگری را به سمت بهبود و رشد فراگیر هدایت می‌کند. این سازمان تضمین می‌کند که هر بخش از گردشگری در آینده حرفی برای گفتن خواهند داشت، از جمله جوامع، اقلیت‌ها، جوانان و تمام کسانی که امکان دارد با روند موجود، در معرض خطر عقب‌ماندگی از سایرین باشند.

برای اینکه شروع مجدد گردشگری و رشد بتواند تا حد ممکن فراگیر باشد، UNWTO بر روی موارد زیر متمرکز خواهد شد:

مشارکت‌ها: اکنون زمان پرورش و تقویت نقش گردشگری در بخش‌های دیگر برنامه توسعه است. پذیرش اصلاحات سازمان ملل برای تقویت حمایت این سازمان در سطح کشورها، مشارکت با آژانس‌های وابسته سازمان، از جمله برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP)، سازمان بین‌المللی کار، کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD) و زنان سازمان ملل و همچنین مشارکت با سازمان‌های بین‌المللی، موارد بسیار مهمی هستند که اطمینان می‌دهند منافع حاصل از رشد گردشگری در خارج از این بخش هم احساس خواهد شد و به پیشرفت گسترده‌تر کمک خواهد کرد.

طرفداری: اهمیت گردشگری در حال حاضر در بالاترین سطوح سیاسی به رسمیت شناخته شده است و روز به روز هم بر اهمیت آن افزوده می‌شود. UNWTO با در نظر گرفتن نیازها و اهداف طیف متنوعی از ذینفعان‌، از جمله کسانی که ممکن است از رشد گردشگری عقب مانده باشند، با دولت‌ها همکاری می‌کند، تا اطمینان حاصل شود که رشد گردشگری داخلی و بین‌المللی به امری فراگیر بدل شده است. روز جهانی گردشگری ۲۰۲۱ فرصتی را برای دولت‌های سراسر جهان فراهم می‌کند تا نقش گردشگری را در رشد فراگیر ارتقا دهند و نحوه پیشرفت بیشتر را تشخیص دهند.

نگاه به آینده: گشودن پتانسیل اکوسیستم گردشگری و زنجیره ارزش گسترده و تسهیل سرمایه‌گذاری در گردشگری می‌تواند رشد فراگیرتر و پایدارتری را در مناطق جدید، از جمله برای جوامع به‌ حاشیه‌ رانده‌شده، فراهم کند. در کنار این، گسترش دسترسی به آموزش گردشگری و ارائه آموزش‌های خاص مربوط به این بخش، به همه این فرصت را می‌دهد تا از رشد گردشگری آینده بهره‌مند شوند.

گردشگری برای رشد فراگیر

روز جهانی گردشگری ۲۰۲۱ فرصتی منحصر به فرد برای تقویت گفتمان در مورد نقش گردشگری در بهبود و رشد است. UNWTO از کشورهای عضو و اعضای وابسته خود و همچنین آژانس‌های وابسته سازمان ملل متحد، سازمان‌های بین‌المللی، کسب و کارهای مقاصد گردشگری و گردشگران به صورت جداگانه دعوت می‌کند تا نقشی فعال در این زمینه ایفا کنند:

اعضای UNWTO: رشد فراگیر گردشگری یکی از ارکان مهم مأموریت UNWTO به شمار می‌رود. روز جهانی گردشگری فرصتی برای کشورهای عضو و اعضای وابسته است تا از طریق به اشتراک گذاشتن بهترین روش‌ها، نمایش موفقیت‌ها و اطمینان حاصل کردن از اصل رشد فراگیر، تصمیم‌گیری را در بالاترین سطح سیاسی و تجاری تأیید کنند.

آژانس‌های سازمان ملل و سازمان‌های بین‌المللی: UNWTO از آژانس‌های وابسته به سازمان ملل متحد دعوت می‌کند تا از مناسبت روز جهانی گردشگری نهایت استفاده را ببرند و نقشی که گردشگری در زمینه‌های مربوطه خود دارد، از تجارت عادلانه و اقدامات اقلیمی گرفته، تا برابری جنسیتی، حقوق جوامع بومی و فرصت‌های موجود برای رشدد جوانان، را به رسمیت بشناسند.

مقاصد و مشاغل: ایده‌ها و تعهدات اگر عملی نشوند، هیچ سوود و فایده‌ای نخواهند داشت. روز جهانی گردشگری فرصتی است برای طیف متنوعی از ذی‌نفعان گردشگری، از جمله مقاصد و کسب و کارها با هر اندازه‌ای، تا ببیند چطور می‌توانند در هنگام شروع مجدد گردشگری فراگیرتر باشند و بهترین روش‌های دستیابی به این امر را به اشتراک بگذارند و از دستاوردهای موجود تجلیل به عمل بیاورند.

گردشگرها: بدون وجود افراد و تجربیات آنها، گردشگری به معنای واقعی‌اش وجود نخواهد داشت. روز جهانی گردشگری هم سعی دارد همین امر را منعکس کند. از تک‌تک گردشگران خواسته می‌شود تا در این گفتمان شرکت داشته باشند و افکار خود را در مورد اینکه چگونه رشد گردشگری می‌تواند بیشتر و فراگیرتر باشد، با مسئولین و افراد مربوطه به اشتراک بگذارند.

منبع:میراث آریا

محیط گردشگری مجموعه‌ای از فعالیت‌ها، کاربری‌ها و انسانهاست، گاهی حتی هدف از گردشگری تجربه محیط است. ازآن‌رو که گردشگری متکی بر جاذبه‌ها و منابعی است که به محیط طبیعی و میراث تاریخی و الگوهای فرهنگی مناطق مربوط می‌شود.

توسعه گردشگری منطقه ضمن اینکه فرصت‌های فراوانی را با خود به همراه می‌آورد، در صورت‌ نبود برنامه‌ریزی و کنترل تهدیدهای جدی را به محیط تحمیل خواهد کرد.

در صورت برنامه‌ریزی با رویکرد توسعه پایدار، گردشگری قادر است منافع مستقیم و غیرمستقیم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، محیطی و سیاسی را ایجاد و نقش قابل‌توجهی را در توسعه ایفا کند لذا درک صحیح از توسعه پایدار، شاخص‌ها و الگوهای آن و آثار گردشگری بر این روند در منطقه اهمیت بسزایی دارد.

برنامه‌ریزی کاربری زمین

برنامه‌ریزی برای زمین به‌عنوان اصلی‌ترین عنصر محیط و اساسی‌ترین رکن یک سکونتگاه، ازآن‌رو که زمینه‌ساز حیاتی توأم با سلامت، آسایش و رضایت ساکنان است حایز اهمیت شایانی است.

امروزه باتوجه به نیازهای متنوع و رو به گسترش مردم برای گذران اوقات فراغت، گردشگری با طیف گسترده آثار محیطی و کالبدی و انبوهی از تأسیسات وابسته، سهم بسزایی در الگوی برنامه‌ریزی زمین سکونتگاه‌ها ایفا می‌کند.

برنامه‌ریزی کاربری زمین، فقط تعیین نحوه استفاده تولیدی و مادی از زمین نیست، بلکه فرایندی است که با سامان‌دهی فضا و کیفیت محیط مربوط می‌شود. از این نظر، ساماندهی فضا، علاوه بر تأمین نیازهای عملکردی می‌باید به اهداف کیفی انسانی مثل ادراک زیبایی، احساسات هویت فضایی و احساس تعلق به محیط نیز پاسخ گوید. چراکه در نهایت، این‌گونه عوامل هستند که زمینه آسایش و رضایت ساکنان را فراهم می‌سازند. باتوجه به این اولویت‌ها تأمین مناطق فراغتی و تفریحی در برنامه‌ریزی کاربری زمین اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.

منظور از مطالعه کاربری زمین، تهیه اطلاعات اساسی درباره ویژگی‌های زمین و فعالیت‌های مختلفی که در آن صورت می‌پذیرد، است. در مطالعات کاربری زمین به نحوه استفاده از زمین و پراکندگی انواع فعالیت‌های شهری مانند مسکونی، تجاری، درمانی، راه‌ها و معابر، آموزشی و مانند آن‌ها بررسی می‌شود و مشخص می‌شود هر یک از فعالیت‌ها در چه مساحتی و به چه صورتی پراکنده شده است و رابطه آن‌ها با یکدیگر چیست و تا چه حد و اندازه دارای یک ارتباط منطقی و کارا هستند.

کاربری‌های مرتبط با گردشگری

گردشگری با طیف گسترده‌ای از آثار زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی از جمله عوامل اثرگذار بر الگوی کاربری زمین است که بسته به توان منطقه در جذب گردشگر و همچنین نوع، حجم و اشکال گردشگری، شدت و کیفیت این اثرگذاری تغییر می‌یابد.

نمود کالبدی فعالیت‌های گردشگری در کاربری زمین به شرح زیر منعکس می‌شود: اقامتگاه‌ها، حمل‌ونقل، مکان‌های تفریحی، فرهنگی و ورزشی، خدمات پشتیبان گردشگری.

معیارهای استقرار کاربری توریستی

با توجه به طیف گسترده کاربری‌های مرتبط با گردشگری، معیارهای زیر برای تشخیص محل بهینه مکان‌یابی و استقرار کاربری‌های توریستی قابل ارائه است.

سازگاری، تناسب کاربری زمین و موقعیت استقرار که در واقع با رعایت این معیار استقرار متناسب کاربری و موقعیت مکانی مورد ملاحظه قرار می‌گیرد به این معنا که آیا جای کاربری توریستی مناسب است و تناسبی بین عملکرد آن کاربری با موقعیت زمینی‌اش وجود دارد یا خیر؟ به طور مثال استقرار یک هتل دوستاره موقعیت مکانی خاصی را طلب می‌کند و احداث رستوران و مرکز همایش‌های بین‌المللی نیازمند موقعیت مکانی دیگری است.

هم‌جواری، نحوه ترکیب، هم‌نشینی و آرایش کاربری‌های مجاور که اشاره به میزان تناسب کاربری‌ها با یکدیگر دارد. کاربری توریستی بیش از هر چیز باید در مسیر یا در جوار جاذبه‌های گردشگری استقرار یابد.

در استقرار یک کاربری توریستی باید از هم‌جواری این کاربری با کاربری‌های شلوغ و آلاینده نظیر صنایع مزاحم، کارگاه‌ها، کشتارگاه‌ها، گورستان‌ها و کاربری‌های نظامی پرهیز کرد. کاربری‌هایی نظیر کاربری خدمات شهری و تجاری، مسکونی، فضای سبز از حسن هم‌جواری با کاربری توریستی برخوردارند.

آسایش، راحتی استفاده و بهره‌برداری باتوجه‌به عواملی نظیر فاصله و زمان، آسایش را تعریف می‌کند. این معیار به‌سهولت دسترسی به کاربری توجه دارد. دسترسی به شبکه‌های ارتباطی، تأسیسات زیربنایی نظیر آب، روشنایی، تلفن و پوشش اینترنت و گاز طبیعی، دسترسی به تأسیسات عمومی نظیر مراکز مذهبی و فرهنگی تأسیسات ورزشی، پارک‌ها و فضای سبز، سینماها و تئاترها و جایگاه‌های عرضه سوخت در تأمین آسایش گردشگران نقش مهمی ایفا می‌کنند.

استقرار کاربری توریستی در محل صعب‌العبور و عرصه‌ای دور از شعاع عملکرد تأسیسات عمومی و زیربنایی مناسب نیست.

کارایی، سوددهی، بازدهی تأسیسات استقراریافته نسبت به عوامل اقتصادی مثل زمین، مالکیت و قیمت زمین است. منطق اقتصادی حکم می‌کند که در تعیین کاربری‌های توریستی باتوجه به تغییرات فصلی و جریان مسافران و گردشگران و سطح خدمات مورد انتظار بازده اقتصادی مورد توجه قرار گیرد.

مطلوبیت، غنای حسی، یا دلپذیر و مقبول بودن مکان کاربری بدین مفهوم که سیمای محیط و یا شیوه طراحی منظر سبب مقبولیت آن برای گردشگران شود. استقرار کاربری‌های توریستی در عرصه‌هایی با چشم‌اندازهای زیبا نظیر دریا یا کشتزارها و یا میدانگاهی‌ها و آثار تاریخی سبب مطلوبیت آن مکان می‌شود.

سلامتی و ایمنی، ضمانت نسبی امنیت و سلامت گردشگران در یک مکان مسئله بسیار جدی است. تأمین امنیت اجتماعی و اقتصادی و سلامت جسمی و آرامش گردشگران امری بدیهی است. احداث یک مجموعه تفریحی در عرصه‌های خطر نظیر نواحی سیل‌خیز و رانشی و به‌دوراز مراکز امدادی و انتظامی و مراکز درمانی ایمنی گردشگران را تأمین نخواهد کرد.

گردشگری با طیف گسترده‌ای از آثار زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی و کالبدی از جمله عوامل اثرگذار بر الگوی کاربری زمین است. تعریف، استقرار و کنترل و ساماندهی این فعالیت‌ها و کاربری‌ها در منطقه بر پایداری محیط تأثیر بسزایی خواهد داشت. در غیر این صورت ترجیح منافع مالی و اقتصادی و نیز گزینه‌های زودبازده و ناپایدار در سیستم‌های مدیریت این فرایند به‌جای رویکرد پایداری، گردشگری و پیامدهای کالبدی آن را به تهدیدی برای توسعه پایدار منطقه تبدیل می‌کند.

معیارهای سازگاری، هم‌جواری، آسایش، کارایی، مطلوبیت و سلامتی و ایمنی برای تشخیص محل بهینه مکان‌یابی و استقرار کاربری‌های توریستی تصمیم‌سازان، سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان را در بهره‌گیری از فرصت‌ها و کنترل تهدیدهای ناشی از توریسم یاری خواهد کرد.

منبع:میراث آریا