صنایع دستی استان همدان

سفال

سفالگری در استان همدان و به خصوص منطقه ی لالجین از سابقه ای دیرینه و شهرت فراوان برخوردار است. سفالگری در این منطقه نه تنها شغل مردم بلکه عرصه ی پرورش هنری است که ریشه در روح و زندگی ساکنان دارد. هنرمندان لالجین با ظرافت فراوان ظروف و وسایل سفالی می سازند، آنها را با تزئینات گوناگون می آرایند و به این ترتیب با استفاده از گل مرغوبترین و هنرمندانه ترین آثار کشور را خلق می کنند.

دباغی و چرم

دباغی در استان همدان سابقه ای سه هزار ساله دارد. دباغی هنری است که در آن پوست حیوانات اهلی از قبل گاو و گوسفند را با روش های خاص به ماده ای طبیعی و ارزشمند تبدیل می کنند و در نهایت در صنعت چرم جهت تولید کفش و پوشاک به کار می برند. مراحل دباغی نسبتا کاری سخت و طاقت فرسا است و از این رو مردان این منطقه به آن اشتغال دارند. با توجه به اهمیت و رواج دباغی در شهر همدان سابقا سه دباغ خانه مشهور در این شهر وجود داشته است. اما به مرور زمان دو تا از آنها از بین رفته اند. در زمان رضاشاه نیز نخستین کارخانه ی مدرن چرم سازی در شهر همدان تاسیس گردید و دباغی را از حالت سنتی به صنعتی و مدرن تبدیل ساخت.

صنایع چوب

در شهرهای ملایر و تویسرکان و نواحی اطراف آنها منبت کاری، خراطی و کارگاههای تولید مبل از رونق فراوان برخوردارند و افراد زیادی مستقیم و یا غیرمستقیم در این بخشها مشغول به کار اند. در کارگاهها و شهرک صنعتی شهر ملایر بخش قابل ملاحظه ای از محصولات کشور در این زمینه تولید می شوند و نقش به سزایی در رونق اقتصادی منطقه و کشور دارند. این محصولات مرغوب و متنوع زینت بخش بازارهای داخلی هستند و به کشورهای همسایه نیز صادر می شوند.

آداب و رسوم مردم استان همدان

نوروز و سال نو

نوروز و سال نو در استان همدان مانند سایر نقاط کشور با مراسمی مانند خانه تکانی، چهارشنبه سوری، پهن کردن سفره ی هفت سین، دید و بازدی آشنایان و سیزده بدر جشن گرفته می شود. اهالی استان همدان مانند سایر ایرانیان با نظافت خانه ها و دلهای خود به استقبال نوروز و بهار می روند. سال نو را با خانواده در کنار سفره ی هفت سین و با آرزوی سلامتی و بهروزی آغاز می کنند و به دیدار اقوام و آشنایان میروند. سیزده بدر نیز روز خود را در طبیعت می گذرانند و با انداختن سبزه در آب و گره زدن سبزه برای برآورده شدن آرزوهای خود دعا میکنند. از رسوم خاص مردم استان همدان در جشن های نوروزی اجرای نمایش کوسه و زن کوسه بوده است. در این نمایش زن و شوهری لباس چوپانی می پوشیدند و صورت خود را می پوشاندند. آنان با نوای ساز و دهل در محله ها می گشتند، به خانه ها وارد می شدند، با شادی به رقص و پایکوبی می پرداختند و از صاحبخانه هدیه می گرفتند.

چهارشنبه سوری

مراسم چهارشنبه سوری در گذشته با رسوم مختلف و با شکوه انجام می شده است. از رسوم این شب در استان همدان می توان به کوزه شکستن، شال اندازی، بخت گشایی، فال گیری، قاشق زنی و پختن آش اشاره کرد. در مراسم کوزه شکستن مردم کوزه هایی را که در مدت یک سال از آن استفاده می کرده اند از بام خانه ها می اندازند و می شکنند تا در سال جدید کوزه ای نو جایگزین آن کنند. آنان شکستن کوزه های قدیمی را نمادی از دور کردن رنج و بلا به حساب می آوردند. مراسم شال اندازی نیز نشانه ی بهروزی و برکت در سال جدید برای شال انداز به شمار می رفته و در آن جوانان بر بام خانه ها می رفته اند و از روزنه ها و پنجره ها شالی به درون خانه می فرستادند. صاحبخانه نیز هدایای آماده شده را درون شال می پیچید. مراسم بخت گشایی را دختران جوان با گره زدن یک طرف شال خود آغاز می کردند. آنها سپس از اولین رهگذر می خواستند تا گره را بگشاید. همچنین پر کردن کوزه ی آب نیز در صبح روز چهارشنبه سوری از سنتهای بخت گشایی به شمار می رفته است. از فالهای چهارشنبه سوری در استان همدان گرفتن فال کوزه بوده است. در این نوع فال، در کوزه ای وسایلی مانند سنجاق، انگشتر و غیره می انداختند و در آن را می بستند. روی کوزه نیز یک سینی حاوی نقل، سرمه دان، حنا و صابون می گذاشتند. با گرد آمدن تمام افراد در خانه اشیا درون کوزه را همراه با خواندن دو بیتی ها و اشعار محلی خارج می کردند و فال می زدند. از دیگر رسوم جالب مردم استان همدان در چهارشنبه سوری آتش شدن جارو نام دارد. در این رسم جارویی را که یک سال با آن خانه را تمیز کرده و گرد و غبار آن را گرفته بودند آتش می زدند و از بام بر آتش افروخته در کوچه می انداختند. با این کار گرد غم، اندوه و گرفتاری را از خانه و زندگی خویش می زدودند و شرایط جایگزین شدن شادی را فراهم می ساختند.

آداب و رسوم مردم استان همدان

نوروز و سال نو

نوروز و سال نو در استان همدان مانند سایر نقاط کشور با مراسمی مانند خانه تکانی، چهارشنبه سوری، پهن کردن سفره ی هفت سین، دید و بازدی آشنایان و سیزده بدر جشن گرفته می شود. اهالی استان همدان مانند سایر ایرانیان با نظافت خانه ها و دلهای خود به استقبال نوروز و بهار می روند. سال نو را با خانواده در کنار سفره ی هفت سین و با آرزوی سلامتی و بهروزی آغاز می کنند و به دیدار اقوام و آشنایان میروند. سیزده بدر نیز روز خود را در طبیعت می گذرانند و با انداختن سبزه در آب و گره زدن سبزه برای برآورده شدن آرزوهای خود دعا میکنند. از رسوم خاص مردم استان همدان در جشن های نوروزی اجرای نمایش کوسه و زن کوسه بوده است. در این نمایش زن و شوهری لباس چوپانی می پوشیدند و صورت خود را می پوشاندند. آنان با نوای ساز و دهل در محله ها می گشتند، به خانه ها وارد می شدند، با شادی به رقص و پایکوبی می پرداختند و از صاحبخانه هدیه می گرفتند.

چهارشنبه سوری

مراسم چهارشنبه سوری در گذشته با رسوم مختلف و با شکوه انجام می شده است. از رسوم این شب در استان همدان می توان به کوزه شکستن، شال اندازی، بخت گشایی، فال گیری، قاشق زنی و پختن آش اشاره کرد. در مراسم کوزه شکستن مردم کوزه هایی را که در مدت یک سال از آن استفاده می کرده اند از بام خانه ها می اندازند و می شکنند تا در سال جدید کوزه ای نو جایگزین آن کنند. آنان شکستن کوزه های قدیمی را نمادی از دور کردن رنج و بلا به حساب می آوردند. مراسم شال اندازی نیز نشانه ی بهروزی و برکت در سال جدید برای شال انداز به شمار می رفته و در آن جوانان بر بام خانه ها می رفته اند و از روزنه ها و پنجره ها شالی به درون خانه می فرستادند. صاحبخانه نیز هدایای آماده شده را درون شال می پیچید. مراسم بخت گشایی را دختران جوان با گره زدن یک طرف شال خود آغاز می کردند. آنها سپس از اولین رهگذر می خواستند تا گره را بگشاید. همچنین پر کردن کوزه ی آب نیز در صبح روز چهارشنبه سوری از سنتهای بخت گشایی به شمار می رفته است. از فالهای چهارشنبه سوری در استان همدان گرفتن فال کوزه بوده است. در این نوع فال، در کوزه ای وسایلی مانند سنجاق، انگشتر و غیره می انداختند و در آن را می بستند. روی کوزه نیز یک سینی حاوی نقل، سرمه دان، حنا و صابون می گذاشتند. با گرد آمدن تمام افراد در خانه اشیا درون کوزه را همراه با خواندن دو بیتی ها و اشعار محلی خارج می کردند و فال می زدند. از دیگر رسوم جالب مردم استان همدان در چهارشنبه سوری آتش شدن جارو نام دارد. در این رسم جارویی را که یک سال با آن خانه را تمیز کرده و گرد و غبار آن را گرفته بودند آتش می زدند و از بام بر آتش افروخته در کوچه می انداختند. با این کار گرد غم، اندوه و گرفتاری را از خانه و زندگی خویش می زدودند و شرایط جایگزین شدن شادی را فراهم می ساختند.

غذاهای سنتی استان همدان

استان همدان در تنوع غذایی و خلاقیت در تهیه غذاهای محلی به روش های منحصر به فرد از دیرباز مشهور بوده است. با توجه به کوهستانی بودن منطقه و زمستانهای سرد آن نیاز به غذاهای گرم، نظیر انواع آش ها و آب گوشت در این نواحی بیشتر احساس می شود. همچنین با توجه به تولید خشکبار انواع دانه های خوراکی در استان همدان این محصولات نیز در آشپزی آن جایگاه ویژه ای دارند. کوفته ی غذایی معروف و پرطرفدار است که مردم استان همدان آن را به سبک خود تهیه می کنند. موادی که در تهیه کوفته استفاده می شود عبارتند از گوشت گوسفند، برنج، لپه، آلو، پیاز، نخود، گردو، آرد نخودچی و ادویه جات. همدانی ها در تهیه کوفته همدانی از سبزیجات استفاده نمی کنند و همچنین جهت پر کردن میان کوفته موادی نظیر تخم مرغ پخته، آلو، گردو و پیاز تفت داده شده را به کار می برند. کباب سرداشی از غذاهای سنتی و خوش طعم استان همدان است. در گذشته مردم جهت تهیه این کباب مواد آن را در منزل آماده می کردند و جهت پخت آن را به نانوایی سنگک می بردند تا در تنور آن بپزند. با توجه به این که کلمه ی سرداش به معنای تنور است این کباب نیز به نام سرداش خوانده می شود.

از خورشت های خوشمزه و تقریبا ترشی که مردم استان همدان به آن علاقه ی زیادی دارند خورشت غوره بادمجان است. در پخت این خورشت از بادمجان، غوره، گوشت مرغ یا گوشت مغز ران یا سردست گوسفندی، گوجه و ادویه استفاده می شود. این غذا بیشتر در فصل تابستان طبخ می شود. زیرا غوره تازه در فصل تابستان یافت می شود اما در فصول دیگر نیز می توان غوره ی یخ زده را در تهیه ی آن به کار برد.

آیران شوربا غذایی شبیه آبگوشت است. اما دوغ که در زبان ترکی آیران گفته می شود به همراه آرد و روغن حیوانی نیز در پخت آن به کار می رود. این غذا مختص شهرستان کبودرآهنگ است. آبگوشت قورمه غذایی متفاوت و در واقع ترکیبی از آبگوشت و قورمه سبزی است که در آن از سیب زمینی، لیمو عمانی، لوبیا قرمز و تخم مرغ نیز استفاده می شود.

انواعی از آش ها نیز از غذاهای سنتی و خوشمزه ی استان همدان هستند. آش خشکبار از معروفترین این آش ها به شمار می رود و بسیار خوش طعم است. خشکباری که در این آش استفاده می شوند شامل آلو، آلبالو خشک، برگه زردآلو، برگه هلو، و غیر هستند که با مواد دیگری مانند سبزی آش، گوشت، رشته ی آش، شیره انگور، حبوبات و پیاز و نعناع ترکیب می شوند. آش بادمجان ملایر نیز از آشهای خوشمزه ی استان همدان است که در سایر نقاط کشور نیز طرفداران فراوانی دارد. در تهیه این آش از گوشت گوسفند، بادمجان، عدس و بلغور گندم استفاده می شود و می توان پس از آماده شدن، سطح آن را به وسیله نعنا داغ، پیاز داغ و کشک تزئین نمود. از دیگر آش های خوشمزه ی این استان می توان آش برنج همدان، آش آماج همدان، آش گوجه فرنگی، آش سماق تویسرکان و آش خیار اسدآباد را نام برد.

غذاهای سنتی استان همدان

استان همدان در تنوع غذایی و خلاقیت در تهیه غذاهای محلی به روش های منحصر به فرد از دیرباز مشهور بوده است. با توجه به کوهستانی بودن منطقه و زمستانهای سرد آن نیاز به غذاهای گرم، نظیر انواع آش ها و آب گوشت در این نواحی بیشتر احساس می شود. همچنین با توجه به تولید خشکبار انواع دانه های خوراکی در استان همدان این محصولات نیز در آشپزی آن جایگاه ویژه ای دارند. کوفته ی غذایی معروف و پرطرفدار است که مردم استان همدان آن را به سبک خود تهیه می کنند. موادی که در تهیه کوفته استفاده می شود عبارتند از گوشت گوسفند، برنج، لپه، آلو، پیاز، نخود، گردو، آرد نخودچی و ادویه جات. همدانی ها در تهیه کوفته همدانی از سبزیجات استفاده نمی کنند و همچنین جهت پر کردن میان کوفته موادی نظیر تخم مرغ پخته، آلو، گردو و پیاز تفت داده شده را به کار می برند. کباب سرداشی از غذاهای سنتی و خوش طعم استان همدان است. در گذشته مردم جهت تهیه این کباب مواد آن را در منزل آماده می کردند و جهت پخت آن را به نانوایی سنگک می بردند تا در تنور آن بپزند. با توجه به این که کلمه ی سرداش به معنای تنور است این کباب نیز به نام سرداش خوانده می شود.

از خورشت های خوشمزه و تقریبا ترشی که مردم استان همدان به آن علاقه ی زیادی دارند خورشت غوره بادمجان است. در پخت این خورشت از بادمجان، غوره، گوشت مرغ یا گوشت مغز ران یا سردست گوسفندی، گوجه و ادویه استفاده می شود. این غذا بیشتر در فصل تابستان طبخ می شود. زیرا غوره تازه در فصل تابستان یافت می شود اما در فصول دیگر نیز می توان غوره ی یخ زده را در تهیه ی آن به کار برد.

آیران شوربا غذایی شبیه آبگوشت است. اما دوغ که در زبان ترکی آیران گفته می شود به همراه آرد و روغن حیوانی نیز در پخت آن به کار می رود. این غذا مختص شهرستان کبودرآهنگ است. آبگوشت قورمه غذایی متفاوت و در واقع ترکیبی از آبگوشت و قورمه سبزی است که در آن از سیب زمینی، لیمو عمانی، لوبیا قرمز و تخم مرغ نیز استفاده می شود.

انواعی از آش ها نیز از غذاهای سنتی و خوشمزه ی استان همدان هستند. آش خشکبار از معروفترین این آش ها به شمار می رود و بسیار خوش طعم است. خشکباری که در این آش استفاده می شوند شامل آلو، آلبالو خشک، برگه زردآلو، برگه هلو، و غیر هستند که با مواد دیگری مانند سبزی آش، گوشت، رشته ی آش، شیره انگور، حبوبات و پیاز و نعناع ترکیب می شوند. آش بادمجان ملایر نیز از آشهای خوشمزه ی استان همدان است که در سایر نقاط کشور نیز طرفداران فراوانی دارد. در تهیه این آش از گوشت گوسفند، بادمجان، عدس و بلغور گندم استفاده می شود و می توان پس از آماده شدن، سطح آن را به وسیله نعنا داغ، پیاز داغ و کشک تزئین نمود. از دیگر آش های خوشمزه ی این استان می توان آش برنج همدان، آش آماج همدان، آش گوجه فرنگی، آش سماق تویسرکان و آش خیار اسدآباد را نام برد.

سوغات استان همدان

شیرینی های سنتی استان همدان

شیرینی های سنتی استان همدان از خوشمزه ترین سوغات این استان به شمار می روند و بین مسافران محبوب اند. باسلوق شیرینی معروف شهر ملایر است و در تهیه ی آن از مواد مغذی چون شیره ی انگور، نشاسته، مغز بادام یا مغز هسته ی زردآلو و ادویه استفاده می شود. انگشت پیچ شهر همدان بسیار خوش طعم است. نوعی از انگشت پیچ شکلی عسل گونه دارد و از ترکیب سفیده ی تخم مرغ، شکر، گلاب و آب تهیه می شود. نوع دیگر انگشت پیج مانند حلوا است و برای تهیه ی آن قند، زاج سفید، تخم مرغ، عرق بیدمشک و هل را به کار می برند. حلوا زرده نیز حلوای خوشمزه ی این استان است و رنگی متمایل به نارنجی دارد.

خشکبار

خشکبار از مهمترین سوغات استان همدان به شمار می رود. محصولات خشکباری این استان شامل برگه زردآلو، قیسی، مویز، کشمش و غیره است و از باغات پربار آن به دست می آیند و در تمام کشور طرفداران فراوانی دارند.

شیره ی انگور

تاکستانهای استان همدان از مهمترین مراکز تهیه ی شیره ی انگور مرغوب هستند. اغلب در این استان شیره ی نوعی از انگور به نام فخری را می گیرند. این شیره کیفیت بالایی دارد و در آشپزی سنتی این منطقه به کار می رود.