آتشکده زرتشتیان یزد

آتشکده زرتشتیان یزد؛ خانه ی آتش 1500 ساله

احترام به سایر ادیان و باورهای مذهبی آنان از دیرباز یکی از ویژگی های مردم ایران زمین بوده است؛ این خصیصه ی اخلاقی باعث شده است تا مسیحیان، یهودیان و زرتشتیان در ایران، آموزه های دینی و مراسم های مذهبی خود را در اماکن مقدسشان -کلیسا ها، کنیسه ها و آتشکده ها- به راحتی و با آسودگی خاطر برگزار کنند. یکی از این اماکن مقدس که به پیروان دین زرتشت تعلق دارد و از گذشته های دور تا به امروز به بخشی از هویت فرهنگی شهر یزد تبدیل گشته است، آتشکده زرتشتیان نام دارد. این آتشکده گواهی است بر همزیستی مسالمت آمیز بین پیروان ادیان مختلف و بازدید از آن ما را تا حدودی با آموزه های دین زرتشت (مَزدَیَسنا) آشنا می سازد.

معرفی آتشکده زرتشتیان در شهر یزد

آتشکده زرتشتیان یزد که به آتشکده بهرام (وَهرام) نیز شهرت دارد، یکی از مهمترین نیایشگاه های زرتشتیانِ ایران است که در سال 1313 شمسی ساخته شد. این آتشکده با سرمایه ی یک زرتشتی پارسی به نام “هما بائی” و بودجه‌ی اهدایی از طرف انجمن پارسیان هند، تحت نظارت و سرپرستی فردی به نام “جمشید امانت” بنا شد. عمده ی شهرت این آتشکده به خاطر آتشی است که گفته می شود 1500 سال عمر دارد و در این مدت خاموش نشده است. این آتش، بهرام (وهرام) نام دارد و والاترین آتشِ آیینی در دین زرتشتی می باشد. این آتشکده در شهریور ماه 1378 با شماره ی 2431 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

آتشکده چیست؟

مهمترین نیایشگاه زرتشتیان، آتشکده یا آتشگاه نام دارد و همانطور که از اسمش پیداست محلی برای نگهداری از آتش می باشد. آتش در دین زرتشت از قداست ویژه ای برخوردار است و آن را بهترین داده ی “اهورامزدا” می دانند. از این رو زرتشتیان نیز ارزش بسیاری برای آتش قائل هستند و مهمترین نیایش های خود شامل خواندن “اَوِستا” و “گات ها” (دو کتاب مقدس زرتشتیان) را در آتشکده ها و برابر آتش مقدس انجام می دهند.

مروری بر جایگاه آتش در دین زرتشت و معرفی آتش های مقدس

به باور ایرانیان باستان، آتش در هفتمین مرحله از آفرینش پس از آسمان، آب، زمین، گیاه، گوسپند و مرد پرهیزگار، آفریده شده است. این عنصر حیات بخش علاوه بر نقش مذهبی خود در ایران باستان در آیین‌ها، نیایش‌ها و جشن‌ها نیز برپا می شده است و حتی در دوران هخامنشی به عنوان وسیله ای ارتباطی مورد استفاده قرار می گرفته است. آتش همواره مورد احترام و تکریم ایرانیان باستان بوده است و حتی یکی از ایزدان در ایران باستان، “آذر” (آتش) نامیده می شده است.

  آتش های مقدس در دین زرتشت به چند نوع آتشِ آیینی گفته می شوند که هرکدام جایگاهی مشخص در  این دین دارند و به شیوه ای متفاوت تهیه می شوند.  مهمترین این آتش ها عبارتند از:

1. آتش بهرام (وَهرام)

آتش بهرام که به آن آتش مقدس نیز می گویند، با ارزش ترین و والاترین آتش در دین زرتشتی است که از آن به عنوان نگهبان همه ی آتش‌های جهان نیز یاد می شود. برای تهیه ی این آتش، شانزده آتش از شانزده منبع مختلف همچون آتش‌های خانگی و صنعتی گردآوری می‌شود. آتش بهرام به دلیل وقت گیر و پرهزینه بودن کمتر برپا می شود. هر فردی اجازه ندارد به آتش بهرام خدمت کند و سوخت آن را فراهم آورد، تنها موبدانی که دارای شرایط و درجات خاص دینی باشند، اجازه دارند برای خدمتگزاری وارد اتاق محل نگه داری آتش شوند. آتش درون آتشدانِ آتشکده زرتشتیان یزد از نوع آتش بهرام می باشد.

2. آتش آدوران(آدران، آدریان)

از نظر رتبه بعد از آتش بهرام قرار می گیرد و تهیه ی آن ساده تر از آتش بهرام است و از این رو بیشتر برپا می شده است.

3. آتش دادگاه

آتش دادگاه یا آدروگ ساده ترین نوع آتش در آیین زرتشتی می باشد. آتش دادگاه تنها یک آتش خانگی است که به وسیله ی یک روحانی زرتشتی تقدیس شده است و افراد عادی زرتشتی نیز  اجازه داشتند به آن خدمت کنند و هیزم آتش را فراهم آورند.

سرگذشت آتش بهرام و ماجرای انتقال آن به آتشکده شهر یزد

همانطور که پیشتر گفته شد آتش درونِ آتشکده یِ شهر یزد بیش از 1500 سال است که قدمت دارد و در طول این زمان همواره روشن مانده است. اما ممکن است این سوال برای بسیاری از افراد پیش می آید، در حالی که آتشکده ی شهر یزد در سال 1313 شمسی تاسیس شد، چگونه می تواند میزبان آتشی به قدمت 1500 سال باشد؟

در پاسخ به این سوال باید بگوییم که در زمان ساسانیان سه آتشکده اصلی وجود داشت که شعله های آتش بهرام در آنها فروزان بود. این سه آتشکده عبارت انداز:

• آتشکده آذرگشسپ: واقع در استان آذربایجان غربی، شهرستان تکاب، بخش تخت سلیمان. این آتشکده مخصوص پادشاهان و خاندان سلطنتی بوده است و نام آن نیز در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

• آتشکده آذربُرزین مهر: این آتشکده بر روی کوه ریوند در استان خراسان رضوی قرار دارد و ویژه ی کشاورزان بوده است.

• آتشکده آذرفرنبغ(آتشکده کاریان): این آتشکده در استان فارس، شهرستان لارستان، روستای کاریان قرار دارد و در زمان ساسانیان آتشکده مخصوص موبدان بوده است.

آتش بهرام (وَهرام) درون آتشکده زرتشتیان یزد، در واقع همان آتش بهرام درون آتشکده آذرفرنبغ است که به منظور حفاظت از آن در جریان حمله ی بیگانگان به شهر یزد منتقل شد.

این آتش نخست به شهر “عقدا” در یزد منتقل شد و در حدود هفتصد سال در آنجا روشن ماند. سپس در سال 522 شمسی از عقدا به “روستای ترک آباد(اردکان)” انتقال یافت و درحدود سیصد سال دیگر نیز در این روستا برپا بود. پس از روستای ترک آباد به شهر یزد برده شد و سال ها در خانه ی یکی ازموبدان بزرگ شهر نگه داری می شد. سرانجام پس از ساخته شدن آتشکده ی شهر یزد، سفر چند صد ساله ی آتش بهرام به پایان رسید و این آتش درون آتشدان آتشکده ی شهر یزد مامن یافت.

معماری آتشکده زرتشت و دیدنی های آن

ساختمان اصلی آتشکده در زمینی به مساحت تقریبی پنج هزار متر مربع واقع شده است. حوضی گرد روبروی این بنا قرار دارد و دورتادور عمارت نیز با درختان سرو و کاج احاطه شده است. بنای آتشکده ی یزد متاثر از آتشکده ی پارسیان هند، ساده و بدون تزئینات خاصی ساخته شده است. تنها تزئین بکار رفته در این بنا، نماد “فر کیانی” (فرَوَهر) است که در بالای آتشکده خود نمایی می کند و بازدیدکنندگان را به اندیشه نیک، گفتار نیک و کردار نیک دعوت می کند.

آتش مقدس

آتش 1500 ساله ی  بهرام (وَهرام) جاذبه ی اصلی این آتشکده است که هرسال گردشگران داخلی و خارجی بسیاری را به خود جذب می کند. این آتش مقدس در اتاقی بزرگ، درون یک مجمر (آتشدان) از جنس برنز نگهداری می شود. دین زرتشت قوانینی خاص در مواجه با آتشِ مقدس مقرر کرده است؛ به عنوان مثال دمیدن بر آتش و آلوده کردن آن مجاز نیست و حتی نگهبان آتش که او را “آذربان” نیز می نامند، موظف است در برابر آتشِ مقدس دهان و بینی خود را با نقابی مخصوص بپوشاند. از این رو بازدیدکنندگان اجازه ندارند به این آتش نزدیک شوند و مشاهده ی آتش تنها از پشت شیشه امکان پذیر است.

تالار ورجاوند

از دیگر قسمت های آتشکده زرتشتیان یزد می توان به تالار و آب انبار اشاره کرد. تالار قدیمی و بدون استفاده آتشکده در سال 1387 توسط مهندس پرویز ورجاوند بازسازی شد و به افتخار وی تالار ورجاوند نامیده شد.

این تالار در حال حاضر نمایشگاهی برای معرفی آداب و رسوم و  پوشش سنتی زرتشتیان می باشد.

آب انبارِ آتشکده زرتشتیان یزد

آب انبار قدیمی آتشکده در زیر تالار قرار دارد و در حال حاضر به یک نمایشگاه عکاسی با موضوعات مرتبط با زرتشتیان تبدیل شده است.

 

 

آدرس:  استان یزد، شهر یزد، خیابان آیت الله کاشانی

ساعات بازدید: هر روز از ساعت 7:30 الی 21

ورودیه: شهروندان ایرانی 5000 تومان، گردشگران خارجی 20000 تومان

توجه داشته باشید ساعات بازدید و بهای بلیت ممکن است تغییر کند.