“ایاصوفیه” ؛ یادگار باشکوه تاریخ برای استانبول

موزه «ایاصوفیه» که ساختمان اولیه آن در سال 360 میلادی به عنوان یک کلیسای چوبی ساخته شده، در حال حال حاضر به عنوان یکی از نمادهای عرفانی کشور ترکیه شناخته می‌شود. ساختمان فعلی این موزه که معماری شاهکاری نیز دارد از دوره بیزانس و امپراطوری عثمانی به یادگار مانده است و به نوعی نمادی از پیوند اسلام و مسیحیت در ترکیه به حساب می‌آید.

گذر زمان برای این موزه ماجراهای متفاوتی را رقم زده است، همان‌طور که گفته شد ساختمان اولیه این موزه یک کلیسای چوبی بود اما زمانی که ارتش عثمانی توانست قسطنطنیه را فتح کند کاربری کلیسا در سال 1453 به مسجد تغییر پیدا کرد و تا قرن‌ها به عنوان مسجد مورد استفاده قرار گرفت.

با تغییر کاربری ایاصوفیه از کلیسا به مسجد، چهار مناره و بخش‌های دیگری از قبیل کتابخانه،‌ مقبره‌ها، فواره‌ها و منبرها به ساختمان اصلی اضافه شدند. از دیگر اقداماتی که برای تغییر ایاصوفیه از کلیسا به مسجد انجام شد، گچ‌کاری نقاشی‌ها و تزئینات داخلی بنا بود.

ساختمان ایاصوفیه اما باز هم با گذر زمان دچار تغییر کاربری شد. به این شکل که در سال 1935 به دستور آتاتورک مسجد ایاصوفیه به یک موزه فرهنگی تبدیل شد و امروزه به دلیل اینکه ساختمانش از هر دوره‌ای یادگاری در خود دارد، به عنوان یکی از مهم‌ترین بناهای ترکیه و یا یکی از بزرگ‌ترین موزه‌های جهان شناخته می‌شود.

در ساخت این موزه از مصالحی چون سنگ‌های مرمر و برای تزئینات دیوارهایش از سنگ‌ها و فلزات با ارزشی استفاده شده است. ایاصوفیه نزدیک به 6 هزار متر مربع مساحت دارد که گنبد اصلی و بزرگ آن بر روی چهار ستون نگاه داشته شده است.

همان‌طور که گفته شد در تزئینات ساختمان این بنا از فلزات گران‌بهایی منتسب به هنر بیزانسی استفاده شده‌ است و در داخل بنا نقاشی‌ها و کاشی‌های بزرگی به چشم می‌خورند که روی آن‌ها آیه‌های قرآنی و احادیث نوشته شده است.

همان‌طور که قبل‌تر گفته شد، این موزه نماد پیوند اسلام و مسیحیت است و ساختمان ایاصوفیه هر دوی آن‌ها را در خود داشته است، این موضوع زمانی برای بازدیدکنندگان روشن می‌شود که در کنار اسامی خوش‌نویسی شده اسلامی درون ساختمان همزمان موزاییک‌های مسیحی نیز قابل رویت است. نقاشی‌های موجود بر روی موزاییک‌های بیزانسی و سپرهای بزرگ عثمانی که به اسامی مقدس و آیات قرآنی مزین شده‌اند از جمله آثار موجود در موزه ایاصوفیه هستند که فضایی منحصر به فرد را برای بازدیدکنندگان رقم زده است.

برخی از محبوب‌ترین این آثار شامل «موزاییک سونو» می‌شود که در سالن جنوبی ایاصوفیه قرار گرفته و نشان‌دهنده تصویر مریم مقدس و حضرت مسیح است. قدمت این موزاییک چیزی حدود هزار و 100 سال تخمین زده شده که در بازسازی‌های ساختمان موزه در قرن 19 کشف شدند.

«موزاییک مسیح» از دیگر آثار این موزه است که به عنوان یکی از معروف‌ترین موزاییک‌های این موزه شناخته می‌شود. بر روی این موزاییک تصویری غمگین از حضرت مسیح و لئوی ششم قابل مشاهده بوده که حضرت مسیح دستان خود را بالا برده و در دست چپ او کتاب انجیل قرار گرفته است. البته در تعمیرات پی در پی ساختمان موزه و ویرانی‌هایی که رخ داده است، بخشی از تابلوی موزاییکی تصویر عیسی مسیح که در سال 1355 میلادی ساخته شده بوده، از بین رفته است.

با وجود اینکه «ایاصوفیه» در میراث جهانی یونسکو به عنوان موزه به ثبت رسیده است؛ در ماه‌های اخیر گذشته تبدیل این بنا از موزه به مسجد توسط دادگاه ترکیه رسما اعلام و ابلاغ شد؛ ایاصوفیه زین پس مانند باقی مساجد در ترکیه میزبان نمازگزاران است.

منبع:ایسنا