نگاهی به گردشگری مذهبی در جهان
گردشگری مذهبی سهم بسیار زیادی از صنعت توریسم را به خود اختصاص داده است. این گونه از گردشگری که به طور کلی سفر به اماکن مذهبی را شامل می‌شود، تنها ویژه مسلمانان نیست؛ بلکه در طول تاریخ در ادیان و آیین‌های گوناگون سفر به اماکن زیارتی و مذهبی همواره حائز اهمیت بوده است.
یک مدرس حوزه گردشگری در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص شکل‌گیری گردشگری زیارتی به عنوان یکی از گونه‌های گردشگری اظهار کرد: سفر زیارتی پدیده‌ای جدید یا نوظهور نبوده و اگر انگیزه‌های سفر را از ابتدای تاریخ شکل‌گیری تمدن انسانی بررسی کنیم، بدون شک یکی از پررنگ‌ترین انگیزه‌ها زیارت به حساب می‌آید؛ البته در کنار تجارت، این گونه یکی از قدیمی‌ترین گونه‌های گردشگری نیز بوده است.
رضا رضوانی با بیان این که سفرهای زیارتی غیر اقتصادی و براساس اعتقادات انجام می‌شده، افزود: منطقه‌ای که ما در آن زندگی می‌کنیم خاستگاه ادیان بزرگی است. به عنوان مثال سرزمین‌های بیت‌المقدس که خاستگاه دین‌های اسلام، مسیحیت و یهودیت است و برای ما مسلمانان ارزش بالایی دارد. این سرزمین پهناور همواره افراد زیادی را از سرتاسر جهان به این کانون و مرکز مقدس جذب می‌کرده است.
گردشگری مذهبی با موانع، محدود نمی‌شود
وی بیان کرد: مهم‌ترین تفاوت گردشگری مذهبی نسبت به دیگر گونه‌های گردشگری این است که گردشگری مذهبی با موانع محدود نمی‌شود، این مساله مهم‌ترین نکته در خصوص گردشگری مذهبی است. به این معنا که در واقع بسیاری از گونه‌های گردشگری با ظهور موانع، تقاضا برای آن‌ها کاهش پیدا می‌کند اما در گردشگری مذهبی تقریبا هیچ‌گاه موانع باعث کاهش تقاضا نشده است.
این مدرس حوزه گردشگری اظهار کرد: سفر مذهبی را نمی‌توان صرفا گردشگری در نظر گرفت، زیرا بار معنایی آن بسیار قوی‌تر از معنای خود گردشگری که به نوعی تفریح و عشرت است، به حساب می‌آید. لذا یکی از مفاهیم کلیدی زیارت این است که زائران به دنبال نوعی سفر سرشار از معنا هستند. همه زائران هدفی مشترک دارند و به دنبال تجربه‌ای عرفانی، معنوی و دینی هستند که انتظار دارند به آن دست پیدا کنند و معتقدند این تجربه شامل گذر از دنیای مدرن، مادی و بدون معنویت است.
ادیان شرقی، از قدیمی‌ترین ادیان جهان
رضوانی خاطرنشان کرد: باتوجه به اینکه ما در قرن ۲۱ هستیم، گفته می‌شود که رشد سکولاریسم پررنگ و جوامع دینی کم‌رنگ‌تر شده، اما سفرهای مذهبی همواره افزایش پیدا کرده است. اگر بخواهیم نگاهی به دیدگاه دیگر ادیان به گردشگری مذهبی داشته باشیم، باید به سراغ قدیمی‌ترین و کهن‌ترین محل ادیان جهان یعنی ژاپن، چین، منطقه تبت و در واقع شرق برویم.
وی با اشاره به ادیانی مانند کنفسیوسیسم، ادامه داد: گفته می‌شود در قرن ۶ پیش از میلاد کنفسیوسیسم توسط شخص کنفسیوس ایجاد می‌شود، این دین یک نظام اخلاقی است و اصطلاحا نوعی جهان‌بینی دینی را ارئه می‌دهد که تمام اشکال زندگی در آن بدون هیچ‌گونه گسستگی بین جهان انسانی و الهی است. در واقع کنفسیوس معتقد است که ذات انسانی از ذات خداوند جدا نیست. در تمام کشورهای شرقی گردشگری مذهبی پررنگ است و مردم این مناطق معابد مربوط به این ادیان را به عنوان یک جاذبه گردشگری به گردشگران نشان می‌دهند.
اورشلیم، مهم‌ترین مکان مذهبی دین یهود
این مدرس حوزه گردشگری تصریح کرد: بعد از ادیان شرقی می‌توان به دیگر دین قدیمی یعنی یهودیت پرداخت، بسیاری از محققان معتقدند که یهودیان به غیر از اورشلیم هیچ الوهیتی به مکان‌های دینی و زیارتی دیگر ندارند و کنیسه‌ها برای یهودیان محل مقدسی نیست. یک دین‌شناس می‌گوید یهودیت دین تاریخ و زمان است؛ پس مکان برای آن‌ها اهمیت ندارد. همه‌ساله یهودیان دو جشن بزرگ در اورشلیم برگزار می‌کنند.
بودا
رضوانی عنوان کرد: بعد از یهودیت به آیین بودا می‌پردازیم، تاریخ آیین بودا مربوط به قبل از اسلام و مسیحیت است و تعداد پیروان آن امروز بیش از ۴۰۰ میلیون نفر پیش‌بینی می‌شود. محل اصلی پیروان این دین در نپال و شمال هند و منطقه تبت و پامیر است. سفر بخشی از دین بودا محسوب می‌شود و پیروان این دین باید برای عبادت به چهار نقطه از جمله محل تولد بودا، محلی که در آن به آگاهی و شهود می‌رسد، مکانی که چرخه آموزش را آغاز می‌کند و محلی که در آن به نیروانا یعنی روشنی دست پیدا می‌کند، سفر کنند. این چهار منطقه از مکان‌های مقدس آیین بودیسم محسوب می‌شود که سه منطقه آن در هند و یک منطقه آن در نپال قرار دارد.
هندوییسم
وی اظهار کرد: بعد از بودا آیین هندوییسم است که مکان‌های زیارتی مهمی دارد، یکی از مهم‌ترین مکان‌هایی که پیروان هندوییسم به آن معتقد هستند، رودخانه گنگ است. پیروان هندوییسم رودخانه گنگ را مقدس می‌دانند و استحمام در این رودخانه جزء آیین‌های مذهبی آن‌ها محسوب می‌شود. پیروان آیین هندوییسم معتقدند استحمام در رود گنگ بدن آن‌ها را برای همیشه تطهیر و پاکیزه می‌کند. همچنین ریختن خاکستر افراد مهم بعد از فوت آن‌ها در این رودخانه از تقدس بسیار بالایی برخوردار است.
این مدرس حوزه گردشگری تشریح کرد: در کنار آیین هندوییسم، آیین سیک در هندوستان جزء آیین‌های نوظهور است که در قرن ۱۵ یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش پایه‌گذاری شده است. در این آیین اعتقادی وجود دارد که طبق آن گفته می‌شود راه رفتن و پرسه زدن در اماکن مذهبی دردهای انسان را از بین نمی‌برد و معتقدند بدون یاد خدا اصلا نمی‌توان به آرامش رسید. یعنی انسان حتما باید یاد خدا را در دل داشته باشد تا به آرامش برسد. آیین سیک آیینی است که پیروان خود را از عبادت کورکورانه نهی می‌کند، با وجود این نهی از عبادت باز هم پیروان این آیین به عبادت می‌روند.
مسیحیت
رضوانی گفت: بعد از آیین هندوییسم به آیین مسیحیت می پردازیم به ویژه مسیحیت کاتولیک، مسیحیان نیز مکان‌های مقدس خود را دارند. به عنوان مثال در بسیاری از کشورها و شهرهای اروپایی کلیسای مریم مقدس و همچنین زیارت‍گاه‌های خاص بسیاری چشم می‌خورد. زیارت یکی از اصول و سنت‌ها برای پیروان آیین مسیحیت و به خصوص کاتولیک‌ها است.
وی خاطرنشان کرد: در قرون وسطی نیز زیارت بسیار مرسوم بوده و یکی از دلایل آن ظلمی بوده که فئودال‌ها نسبت به دهقان‌های خود داشتند. این افراد معتقد بودند هرچه رنج سفر بیشتر باشد و سختی‌های بیشتری در طول مسیر بکشند، زیارت آن‌ها خالصانه‌تر بوده و ارج معنوی بیشتری خواهد داشت و به نوعی پاکیزه می‌شوند. به همین دلیل از رم به سمت اسپانیا(کلیسای مقدس سانتیاگو) و بعد از آن به عبادتگاه دهکده فاتیما در پرتغال امروزی سفر و برای افزایش رنج سفر اکثر مسیر را پیاده طی می‌کردند.
اسلام
این مدرس حوزه گردشگری عنوان کرد: ما هم این اعتقاد را داریم که هرچه در سفری که به قصد زیارت است رنج بیشتری را متحمل شویم، این سفر ارزش بیشتری خواهد داشت. در دین اسلام اگر مسلمانی در شرایطی قرار بگیرد که به اندازه یک سال اندوخته مالی داشته و نیاز به کار کردن در این مدت نداشته باشد، سفر حج بر وی واجب خواهد شد و بر هر مسلمانی تنها یک بار در طول عمر این سفر واجب است. در این سفر حج زیارت خانه خدا در شهر مکه واجب و شهر مدینه جزء مستحبات است. یعنی اگر کسی استطاعت مالی برای رفتن به مدینه را ندارد، سفر به این شهر از واجبات نیست.
رضوانی بیان کرد: یکی از ویژگی‌های بارز اسلام که این دین را از دیگر ادیان متمایز می‌کند، تشویق پیروان خود به سفر است. سفر در دین اسلام در راستای عبرت‌گیری است، یعنی شما سفر کنید تا با دیدن سرنوشت گذشتگان عبرت بگیرید. آیین اسلام خود زیرشاخه‌هایی دارد و هریک از آن‌ها به چند آیین تقسیم می‌شوند، به ویژه مذهب تشیع که خود شامل فرقه‌هایی از جمله اثنی عشریه، زیدیه، اسماعیلیه و… است.
این مدرس حوزه گردشگری افزود: این فرقه‌ها بر زیارت مرقد پیشوایان خود بسیار اعتقاد دارند و احترام خاصی برای این مکان‌های مقدس قائل هستند. حتی گفته می‌شود اگر توانایی رفتن به حج را ندارید به مشهد سفر کنید و به زیارت امام هشتم(ع) بروید و خدا آن را از شما به عنوان سفر حج می‌پذیرد.
وی با بیان این که مشهد دومین کلان‌شهر مذهبی جهان بعد از مکه باتوجه به حجم زائرانی که به هر سال آن سفر می‌کنند، محسوب می‌شود، ادامه داد: البته این آمار به صورت کلی و بدون در نظر گرفتن وضعیت شیوع ویروس کرونا در این بازه زمانی بوده است. بر پایه آمار زائران در مشهد، سرمایه‌گذاران بسیاری وارد مشهد شده‌اند و ما در این شهر بیشترین کلنی واحدهای اقامتی را داریم که البته این مساله در حال تبدیل شدن به یک نکته منفی است، زیرا این واحدهای اقامتی خیلی از روزهای سال خالی می‌مانند در حالی که شهرهای دیگر در کشور با کمبود تخت و واحد اقامتی مواجه هستند و کارشناسان معتقدند بر پایه آمارهای غلط سرمایه‌گذاران منحرف شدند و اقدام به ساخت هتل و واحد اقامتی در مشهد برای زائران کرده‌اند که این مساله ممکن است در آینده برای این شهر مشکلاتی را ایجاد کند.
منبع:ایسنا
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.