نوروز؛ ظرفیتی فرهنگی برای ارتباط با دنیا

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، نشست تخصصی و یک‌روزه دیپلماسی نوروز، در روزهای ثبت دوباره این میراث فرهنگی چند ملیتی، با حضور صاحب نظران، استادان دانشگاه مدیران و سیاستمداران کشورهای حوزه نوروز شامل ایران، آذربایجان، افغانستان، پاکستان، تاجیکستان و ترکیه در مرکز همایش‌های سپهر برگزار شد.

رایزن فرهنگی ایران در هندوستان که به طور آنلاین از دهلی نو، مهمان این برنامه بود، با اشاره به تاریخ فرهنگی مشترک میان کشورهای حوزه تمدنی نوروز، گفت:   نوروز  یکی از موضوعات حائز اهمیتی است که به درک کشورها از یکدیگر بستگی دارد،  وقتی صحبت از جشن‌ها و  آیین ها می‌شود، در حقیقت تاریخ مشترک کشورها مورد گفت و گو قرار گرفته است.

محمدعلی ربانی در این برنامه دیروز (دوشنبه، ۴ اسفند) با بیان این که نوروز، ظرفیت موثری در داد و ستدهای فرهنگی بوده است افزود: این آیین برگرفته از فرهنگ کهن ایرانی است و ظرفیت موثری در برقراری ارتباط بر اساس نوروز در طول سالهای متمادی وجود داشته است.

ما در هند هر ساله به بزرگداشت این برنامه اهتمام کرده‌ایم، باید دقت کنیم نوروز از غرب چین تا اروپای شرقی را درنوردیده است. هند که یکی از حوزه‌های مهم و تاثیرگذار در ذائقه فرهنگی و تمدنی ایران بوده و مردم هند با وجود همه سوتفاهم‌ها و اختلافات میان دولت‌ها، با نگاهی احترام آمیز به مردم ما نگاه می‌کنند. نوروز را هم آیینی ارجمند می‌دانند. اکنون نوروز در هند دو بخش دارد،  نخست، تاریخ هند بزرگ و حضو ر و تاثیری که نوروز و آیین‌های آن در شعر کلاسیک هندی داشته است و بزرگان ادب این سرزمین را متاثر کرده است، دوم تصویرسازی‌های فرهنگی که از نوروز داریم. برخی از این سنت‌های مشترک را همیشه در دو کشور  داشتیم و اکنون مراسم نوروز را در منطقه کشمیر هنوز شاهدیم.

وی با بیان این که توجه به اشتراکاتی که در باورهای فرهنگی وجود دارد، در دیپلماسی بسیار مهم است، افزود: می‌توان از این بسترها برای برقراری ارتباط نزدیک و مداوم بهره گرفت. هند به خاطر فاصله اندک جغرافیایی با ایران و  علاقه مشترک مردم می تواند مقصد و مبدا ارتباطات گردشگردی باشد.

ربانی اضافه کرد: این موضوع باید به صورت همکاری‌های متقابل و در قالب صدور روادید و همکاری‌های مشترک باشد که همین امروز خوشبختانه جلسه‌ای برای هماهنگی در این موضوعات داشتیم.
رایزن فرهنگی ایران در دهلی اضافه کرد: باید به معرفی ویژگی‌های گردشگری ایران، به ویژه به زبان انگلیسی اهتمام کرد، هند دومین جمعیت شیعه پس از ایران است و جمعیت بزرگی از مسلمانان دارد که می‌تواند در بخش‌های متخلف سیاسی و اقتصادی  پیوند ایجاد کند. اکنون فرصت مناسبی برای برقراری این ارتباط است، کاری که که رایزنی فرهنگی باید برای آن اقدام لازم را انجام بدهد.

نوروز و زبان فارسی، ابزار دیپلماسی ایرانی است
رایزن فرهنگی ایران در جمهوری آذربایجان، با اشاره به این که حوزه تمدنی ایران، نقطه اشتراک فرهنگ مردمان است، گفت:  نوروز یکی از آیین‌هایی است که به خاطر گستردگی، می‌تواند در کار فرهنگ و دیپلماسی اثر بگذارد.
قربانعلی پورمرجان افزود: برای ترویج دیپلماسی ایرانی در جهان به دو عامل نیاز داریم، یکی زبان و ادبیات فارسی است که هر چه بر آن تاکید کنیم قوی‌تر می‌شویم و دومی نوروز است و تلاش برای ترویج نوروز، چیزی جز تلاش برای معرفی ایران زمین نیست.
وی با بیان این که از ظرفیت‌های نوروز می‌توانیم در تعاملات سیاسی استفاده کنیم، ادامه داد: سازمان‌های مختلفی که با تمرکز بر نوروز کار می‌کنند، این شرایط را می‌دانند ما با همکاری با کشورها در حوزه نوروز می‌توانیم کار دیپلماسی را پیش ببریم.

 وقتی در چین جاده ابریشم را زنده می‌کنند، همه کشورهای دوست دارند جزیی از این برنامه باشند، چرا ما در حوزه نوروز این کار را نمی کنیم؟

وی با اشاره به پیشنهاد سفیر ایران به رییس جمهوری آذربایجان درباره کشورهای حاشیه خزر، گفت: این داد و ستد فرهنگی، بسیار موقعیت مغتنمی است و کشورهای حوزه نوروز هم می‌توانند در این حوزه مراوده داشته باشند.
رایزن فرهنگی ایران در باکو، گفت: اهمیت نوروز در ایران و دلیل موفقیتش این بوده که بر همراهی مردمان تاکید کرده و موجب دور هم جمع شدن ایرانیان بوده است، اکنون باید همه مردم حوزه نوروز را کنار هم جمع کند. این کار موجب می‌شود که فرهنگ پدر و مادری خود را حفظ  کنند.
پورمرجان ادامه داد: ما به عنوان متولی فرهنگی تلاش می کنیم که این ریشه را حفظ کنیم و اهمیت آن را برای ایرانیانی که آن را ندیدند زنده نگه داریم. سازمان‌هایی که در حوزه نوروز کار می‌کنند مسئولیت مهمی بر عهده دارند، ما با درج مطالب در کتاب‌های آموزشی، نه تنها در ایران بلکه در همه دنیا، باید نوروز را به مردم جهان و به نسل های بعدی معرفی کنیم.
وی افزود: لزوم شناساندن نوروز به نسل های بعدی، نقش مهمی است که سازمان‌های فرهنگی باید بر عهده بگیرند.، وقتی نوروز ثبت شد، دلیل بر این نبود که آن را ثبت کنیم تا یادگار بماند، وظیفه‌ای بر عهده ما گذاشته شد که می‌گوید این آیین جنبه چند ملیتی پیدا کرده و مهم‌تر شده است.
پورمرجان ادامه داد:  ایام نوروز اشعار کهن را هم زنده می کند و آداب رسومی که در آذربایجان است، بسیار مهم است چون دقیقا مشابه آیینی است که  در شمال غربی ایران برگزار می شود، ما اگر از ظرفیت نوروز باید استفاده نکنیم، خسارت می بینیم و ضرر می‌کنیم.
نورور در کشمیر و میان شیعیان پاکستان مرسوم است
عضو هیأت علمی دانشگاه تهران در گروه ادبیات اردو، با اشاره به تحصیلش در کشور پاکستان، گفت: در بحث نوروز این که چگونه همبستگی‌ها را محکم‌تر کنیم اهمیت دارد، ویژگی مشترکی که در کشورهای مختلف وجود دارد.
وفا ایرانمنش با اشاره به تاریخچه نوروز گفت: حکومت مغولان، نوروز را به شبه قاره  هند وارد کرد و از دوره بابریان قرن ۱۶ این رسم را در دربار برگزار کردند. در دوران نخست، مغولان به فرهنگ ترکی وابستگی داشتند اما از دوره اکبر شاه آیین‌های نوروزی در دربار وجود دارد.

هدایایی که در ایران مرسوم بوده که در آیین نوروز در دربار رد و بدل شود، در هند هم همین گونه بوده است، تا زمانی که اورنگ زیب، آیین نوروزی را لغو می‌کند، پس از آن  دوره آصف جاهیان و  قطب شاهیان را در جنوب هند داشتیم که جسته و گریخته نوروز را می بینیم.

ایرانمنش، با اشاره به حضور مهاجرین در شبه قاره و تاثیر نوروز گفت: در کشمیر، رسومی شبیه به نوروز داریم که شیعیان آن را برگزار می کنند، در ادبیات اردو نیز نوروز را می‌بینیم.
وی اضافه کرد: با این مناطق در هند و پاکستان می‌توانیم دیپلماسی نوروز را برقرار کنیم و به عنوان ویژگی تاریخی مشترک آن را زنده نگه داریم. باید بدانیم که در شبه قاره هند، بهار اواخر بهمن و اوایل اسفند است و تا طبیعت شکوفه دارد، جشن بهاران را برگزار می کنند، ما این نقطه اتصال طبیعی را نداریم اما می‌توانیم ببینیم آن‌ها به چه صورتی جشن‌های خود را برگزار می‌کنند و ببینیم که با نوروز چه می‌کنند.
ایرانمنش گفت: درباره حوزه نوروز در منطقه کشمیر می توانیم همبستگی داشته باشیم و بدانیم تحت تاثیر چه عواملی قرار می گیرد، خوب است که خانه‌های فرهنگی ما فعال هستند و باید ببینیم که در این حوزه چه می توان کرد.

نوروز باید یک گفتمان بین‌المللی شود 
عضو هیأت علمی دانشگاه البیرونی افغانستان، با تشکر از نهادهای برگزار کننده این هم فکری، گفت: با در نظر گرفتن اشتراکات فرهنگی می‌توانیم همگرایی منطقه ای را استحکام ببخشیم. کشورهای حوزه نوروز در یک سپهر نشانه‌ای تاریخی، زیست کرده‌اند و ما به عنوان کشورهای عضو این کهکشان فرهنگی باید به دنبال زنده کردن آن باشیم.
نصیر آرین افزود: ارزش فرهنگی منطقه اهمیت دارد اما تا گفتمان ساخته نشود، همگرایی روی نمی‌دهد و ما این همگرایی را نداریم. نوروز باید گفتمان مشترک میان کشورها شود تا بحث دیگری به عنوان بازشناسی پارادایم نوروز داشته باشیم.

باید گفتمان مجاب‌سازی را رها و گفتمان اخلاقی را آغاز کنیم که روادارانه باشد. استفاده از میراث‌های فرهنگی و اشتراکات فرهنگی باید فضای اعتباری بسازد  که نظام ارتباط نشانه‌ای شکل می‌دهد. فضای اعتباری نوعی کشش برای یک هدف است و ملت‌های نوروز را وامی‌دارد که ثبات داشته باشند.

وی اضافه کرد: زبان فارسی زبان مشترک منطقه است و در همه حوزه نوروز است و زبان فارسی رابط میان همه کشورهای منطقه است که می توان از آن یاری گرفت.
نوروز برای همگرایی کشورهاست
راشد عباس نقوی، فعال فرهنگی از کشور پاکستان،  با بیان این که  باید بدانیم دیپلماسی برای نوروز است یا نوروز برای دیپلماسی، گفت: سه نوع دیپلماسی، داریم، دولت به دولت، دولت به مردم و اکنون که فضای مجازی رشد کرده است، دیپلماسی سایبری. دیپلماسی برای منافع کشور، مردم و ایدئولوژی صورت می‎ گیرد.
وی افزود: در علوم سیاسی می‌گویند هر کشوری دنبال منافع خودش است و همیشه منافع حرف اول را می‌زند اما اگر دیپلماسی ایدئولوژیک باشد، منافع را فدا می کند. باید بدانیم نوروز کجا نقش ایفا می کند؟ نوروز برای دیپلماسی نیست برای همگرایی کشورهاست و هدف این است در کنار نوروز، کشورهای مختلف را همگرا و به اهداف ملت‌ها متوجه کنیم.

 نوروز کشورها را متحد می‌کند
معاون وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، با اشاره به ثبت جهانی نوروز در جهان از سال ۲۰۰۹ ، گفت: این رویداد با ۱۲ کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است و کشورهایی از آسیا، اروپا و آفریقا نیز می‌خواهند به کشورهای حوزه نوروز بپیوندند، به همین دلیل ثبت دوباره این رویداد فرهنگی در دستور کار قرار گرفته است.
محمدحسن طالبیان با اشاره به ارزش فرهنگی نوروز، افزود: نوروز یکی از میراث فرهنگی ناملموس است که در فهرست میراث جهانی ثبت شده و گروه‌های مختلف قومی را در کشورها و سرزمین‌های مختلف متحد می‌کند.

درک دیپلماسی نوروز، در سیاست جهانی
مدیرکل دیپلماسی عمومی وزارت امور خارجه ایران، با اشاره به درک درست از دیپلماسی نوروز گفت: یافتن زمینه‌های مشترک و درک دیپلماسی از پیام‌های مهم نوروز برای کشورهای منطقه بسیار مهم است و باید برای آن برنامه‌ریزی شود.
علیرضا دلخوش، ادامه داد: همه اعضای سازمان ملل، نوروز را آیینی شناخته شده می‌نامند و ما باید از این ظرفیت برای برقراری ارتباط استفاده کنیم. این موقعیت برای همه کشورهای حوزه نوروز ارزشمند است.

منبع:ایرنا