به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی، ثبت دو اثر منظر فرهنگی اورامانات/هورامان و راه‌آهن سراسری ایران در فهرست جهانی یونسکو اگر چه دستاورد ارزشمندی برای میراث‌فرهنگی است؛ اما تکالیف و مسئولیت‌های عمومی و حاکمیتی هم ایجاد می‌کند؛ وظایف و تکالیفی حقوقی که مردم را بهترین ناظران و حافظان آثار فرهنگی می داند و برنامه‌ریزان و مسئولان محلی و استانی را به این نکته یادآور می سازد که تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری برای اجرای طرح های توسعه و عمرانی در حریم این آثار باید بر مبنای توسعه پایدار و صیانت و حفاظت از این میراث جهانی انجام شود.

بی تردید ثبت جهانی اورامانات/هورامان در فهرست میراث جهانی یونسکو تاییدی بر ارزش‌­های برجسته این سرزمین در مقیاس جهانی و گواه توافقی بین‌المللی برای حفاظت و توسعه پایدار در این منطقه است و البته صیانت از همه ویژگی­‌های میراث‌ملموس و ناملموس و حفاظت از تنوع­‌های فرهنگی، اجتماعی و محیطی زیستی آن نیازمند تداوم همت و تلاش بیش از گذشته مردم و مسئولان در استان‌های کردستان و کرمانشاه برای حفظ این منظر است؛ رویکرد و تلاشی که در حفاظت از راه‌آهن شمال-جنوب به عنوان نخستین میراث صنعتی جهانی کشورمان که در پهنه هفت استان قرار دارد، ضروری‌تر هم به نظر می‌رسد.

قرار گرفتن اوارمانات/هورامان در فهرست جهانی یونسکو نتیجه سال‌ها پیگیری، همت و تلاش پژوهشی،تعامل و همکاری‌های میان‌بخشی ملی و ارتباطات موثر بین‌المللی است و به گفته علی‌اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع‌دستی «نه تنها جایگاه میراث‌فرهنگی ایران را در جهان ارتقا می‌بخشد، بلکه مسیر توسعه گردشگری غرب کشور را هموار ساخته و موجب جذب بیشتر گردشگران خارجی می‌شود و اثرات و مزیت‌های ماندگار آن آتیه غرب کشور به ویژه خطه کردستان و کرمانشاه و از منظری فراگیر، چشم‌انداز گردشگری ایران را درخشان‌تر خواهد کرد.»

ثبت راه آهن شمال-جنوب از حوزه‌ای گسترده از بندر ترکمن در استان گلستان تا بندر امام‌خمینی(ره) در خوزستان در پهنه‌های بی‌نظیر طبیعی و فرهنگی در هفت استان گلستان، مازندران، تهران، قم، مرکزی ، لرستان و خوزستان نیز بی‌شک موجب رونق بیش از پیش گردشگری کشور به‌ویژه در استان‌های واقع در مسیر این راه‌آهن خواهد بود و بی‌تردید ارتقای حفاظت و مدیریت بهتر این اثر را به‌دنبال خواهد داشت.

درباره اهمیت و تاثیر ثبت آثار در فهرست میراث جهانی با مصطفی پورعلی مدیرکل ثبت و حریم آثار و حفظ و احیا آثار میراث معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی گفت‌وگو کردیم.

او موفقیت ثبت جهانی راه‌آهن سراسری ایران را حاصل تعامل و همکاری خوب معاونت میراث‌فرهنگی کشور و راه‌آهن جمهوری اسلامی و حفاطت از آن را در تداوم و این همکاری و تعامل و رویکرد می‌داند و معتقد است حمایت، همکاری و همت غیرقابل توصیف مردم مهربان و مسئولان استان کردستان و کرمانشاه راه‌گشای تدوین و ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامانات/هورامان بوده است.

مصطفی پورعلی در این گفت‌وگو، ضمن تبریک ثبت جهانی راه آهن سراسری ایران، ثبت جهانی منظر فرهنگی اورامانات/هورامان را به همه ایرانیان به ویژه مردم استان‌های کردستان و کرمانشاه تبریک گفت و افزود: این رویداد ارزشمند به همت و پاسداشت مردم شریف و خون‌گرم و مهربان این استان‌ها و همکاری کارشناسان و مسئولان این منطقه با وزارت میراث‌فرهنگی انجام شد.

مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیا میراث‌معنوی و طبیعی وزارت میراث‌فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی گفت: سال گذشته که ارزیاب شورای بین‌المللی محوطه‌های تاریخی (ICOMOS) به ایران آمده بود به آقای دکتر مونسان (وزیر میراث‌فرهنگی) گفت که «مردم این منطقه با قلبشان از ما استقبال و پذیرایی کردند.» واقعا همین طور بود همه مردم از پیر تا جوان از هر قوم و مذهبی با یک گرمی و همت غیرقابل توصیف از این موضوع حمایت و همراهی کردند و امیدوارم شیرینی این ثبت جهانی به کام مردم این منطقه بنشیند.

وی اظهار داشت‌: برای تدوین پرونده منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان حدود پنج سال کار شد؛ البته مستندنگاری یک پرونده شاید فقط یکسال طول بکشد، اما مقدمات تهیه اطلاعات و گردآوری مستندات و فعالیت‌های پژوهشی مرتبط با آن چندین سال زمان می‌برد.

مدیرکل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیا میراث‌معنوی و طبیعی درباره مزایا، فواید و عواید ثبت جهانی آثر فرهنگی گفت: وقتی کمیته میراث جهانی یونسکو و ایکوموس جهانی اثری را ارزیابی و در رده جهانی تایید می‌کنند، یک برندسازی برای آن اثر در هر حوزه‌ای اعم از فرهنگی، تاریخی و طبیعی صورت می گیرد که دستاورد بزرگی است؛ ما تاکنون ٢۴ اثر جهانی داشتیم و از روز یکشنبه با ثبت جهانی راه آهن سراسری ایران و سه شنبه (۵ مرداد) هم با ثبت اورامانات/ هورامان، فهرست آثار جهانی ایران به ٢۶ اثر افزایش یافت.

وی افزود: با ثبت جهانی، آثار و میراث‌فرهنگی کشور در تراز برندهای برجسته فرهنگی تاریخی جهانی مانند تخت‌جمشید و چغازنبیل ایران،آکروپولیس یونان و آثار تاریخی و باستانی در چین و مصر قرار می‌گیرد، که به لحاظ اهمیت و جایگاه معنوی هم توجه همه جهان فرهنگ‌دوستان و گردشگران فرهنگی را به خود جلب می‌کند؛ اکنون اورامانات/هورامان در چنین رده و جایگاه قرار گرفته است.

حفاظت از اورامانات بر مبنای توسعه پایدار و نظارت ملی

پورعلی با اشاره به فواید و مزایای ایجابی حقوقی ثبت آثار در فهرست جهانی یونسکو، گفت: از طرف دیگر پس از ثبت جهانی یک اثر برای حفاظت آن بر مبنای توسعه پایدار و در سایه یک توافق بین‌المللی، یک عزم ملی و جهانی ایجاد و سطح نظارت‌ها در سطح محلی و ملی دقیق‌تر می‌شود. این نظارت چنان دقیق و جدی است که در اجلاس اخیر کمیته میراث جهانی در چین، بندر لیورپول انگلیس را بدلیل عدم رعایت اصول حفاظتی از فهرست جهانی خارج شد که اهمیت برنامه و اقدامات حفاظتی از یک اثر ثبت جهانی را نشان می‌دهد.

مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیا میراث‌معنوی و طبیعی گفت: قرار گرفتن یک اثر فرهنگی تاریخی در فهرست میراث جهانی، علاوه بر ایجاد نظارت جهانی یک الزام و التزام حمایتی بین‌المللی را در زمان بروز حوادث طبیعی مانند زلزله سیل و وقایع غیرطبیعی مانند جنگ هم ایجاد می‌کند و اگر نیاز باشد نهادهای بین‌المللی در مقابله با این مسایل همکاری و کمک می‌کند؛ نمونه روشن آن در کشور ما ارگ بم است که وقتی در شرایط  میراث در خطر قرار داشت این نهادها هم کمک دانشی و هم حمایت مالی کردند.

وی با اشاره به کنوانسیون ١٩۵۴ لاهه افزود: از سوی دیگر مناطق و آثار ثبت جهانی در مناطق جنگ‌زده و مخاصمات مسلحانه جزو مناطق و حریم‌های امن هستند و نباید مورد تعرض قرار بگیرد؛ اکنون پهنه حدود ١٠۶ هزار هکتار منطقه مرزی ما که در محدوده جنگ ایران و عراق بود جزو مناطقی فرهنگی برجسته و مورد توجه جهانی است.

پورعلی بیان کرد: ثبت جهانی یک اثر موجب توجه خاص سیاست‌گذاران و قانون‌گذاران و مجریان برنامه‌ها در مقیاس ملی می‌شود و تخصیص و توزیع اعتبارات را هم متحول می‌کند و منجر می‌شود تصمیم‌سازان و تصمیم‌گیران از نگاه‌های محدود محلی اجتناب کنند و برای تصویب و اجرای یک طرح در حریم آثار جهانی، نگاه ملی و حتی جهانی داشته باشند.

برای حفاظت از راه آهن شمال-جنوب مدیریت منسجم وجود دارد  

پورعلی با اشاره به ثبت جهانی راه آهن سراسری ایران گفت: برخی آثار مانند بیابان لوت و جنگل‌های هیرکانی پهنه چند استانی و البته دستگاه‌های همکار مشترک مانند سازمان حفاظت محیط زیست دارند؛ راه‌آهن شمال-جنوب هم با طول حدود ١۴٠٠ کیلومتری هفت استان را در برمی‌گیرد، که تدوین پرونده آن با همکاری نزدیک راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران انجام شد. این نوع آثار علاوه بر مدیران محلی (در استان) که متولی اجرا و پیگیری امور هستند، یک مدیر ملی (در تهران) به عنوان متولی سیاستگذاری کلان هم خواهند داشت.

مدیرکل ثبت آثار و حفظ و احیا آثار میراث‌معنوی و طبیعی کشور ادامه داد: شرکت ملی راه‌آهن دارای یک نظام مدیریتی منسجم است و این خطوط ریلی سراسری که نخستین میراث صنعتی ایران است که جهانی شده، در حال حاضر تحت مدیریت آنها قرار دارد؛ مثلا مدیریت منطقه‌ای راه‌آهن جنوب وجود دارد و تعریف شده که اکنون پس از ثبت این اثر جهانی (راه‌آهن شمال جنوب) همکاری را برای حفاظت از آن تسهیل می‌کند.

به گزارش گروه فرهنگی ایرنا،چهل و چهارمین جلسه کمیته میراث جهانی یونسکو (UNESCO) پس از وقفه‌ای یک‌ساله به ‌دلیل شیوع بیماری کرونا در جهان از ۲۵ تیر (۱۶ ژوئیه) در شهر فوجوی چین آغاز شد و تا نهم مرداد (۳۱ ژوئیه) ادامه دارد.

در این دور از نشست، راه آهن سراسری ایران موسوم به راه آهن شمال-جنوب به عنوان نخستین میراث صنعتی ایران و بیست‌وپنجمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در روز یکشنبه (سوم مرداد ۱۴۰۰) و همچنین منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان به عنوان بیست و ششمین اثر میراث فرهنگی ملموس ایران در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

پیش از اجلاس چهل و چهارم کمیته میراث جهانی یونسکو، ۲۲ اثر فرهنگی -تاریخی و ٢ اثر طبیعی ایران به عنوان آثار فرهنگی ملموس و ١۶ اثر و عنصر ارزشمند ایران به عنوان آثار فرهنگی ناملموس در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده بود که در این دور از اجلاس راه آهن سراسری ایران به عنوان نخستین میراث صنعتی کشورمان همچنین منظر فرهنگی اورامانات/ هورامان به ترتیب به عنوان بیست و پنجمین و بیست و ششمین میراث فرهنگی ملموس در این فهرست قرار گرفتند.

اکنون با ثبت جهانی راه آهن سراسری ۱۴۰۰ (۲۰۲۱) و منظر فرهنگی اورامانات/هورامان ۱۴۰۰ (۲۰۲۱) حفاظت و حراست بیشتر و دقیق‌تر از این ۲۶ میراث فرهنگی ملموس جهانی، رسالت همه ایرانیان اعم از مردم و دولت است و باید پس از مهار کرونا، برای حضور و بازدید از همه گردشگران جهان دعوت شود تا شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن ایرانی را در مقابل چشمان جهانیان به زیبایی به نمایش گذاشته شود.

منبع:ایرنا

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: در روزهای اخیر دو پرونده راه آهن سراسری ایران و منظر فرهنگی اورامانات در فهرست جهانی یونسکو به ثبت رسید. این دو پرونده تعداد آثار تاریخی و فرهنگی ایران را به عدد ۲۶ رساند. پیرامون این موضوع مصطفی پورعلی مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی و فرهنگی در یک گفتگوی مجازی توضیحاتی داد و گفت: پرونده راه آهن در واقع از بندر ترکمن شروع و تا بندر امام خمینی در جنوب کشور ختم می‌شود و محدوده وسیعی را در نظر می‌گیرد.

وی گفت: تقریباً هفت سال پیش یونسکو دستورالعملی داد که در آن تاکید کرد فهرست میراث فرهنگی و تاریخی جهانی نیازمند تنوع بیشتری باشد. طبق کنوانسیون ۱۹۷۲ هر دو سال یک بار باید کمیته دستورالعمل را تدوین و ابلاغ کند. یکی از موضوعات همین است. به همین دلیل به سراغ میراث صنعتی و یا طبیعی رفتیم. مانند بیابان لوت یا جنگل‌های هیرکانی که در فهرست میراث طبیعی قرار گرفتند.

پورعلی افزود: درباره پرونده راه آهن نیز باید گفت پنج راه آهن در دنیا از جمله راه آهن اتریش، سوئیس، هند، ایتالیا و ایران ثبت شده است. همه اینها راه آهن‌هایی هستند که طول مسیرشان کم است و شاید در نهایت مثل راه آهن اتریش حدود ۵۰ کیلومتر از مسیرشان را ثبت کرده‌اند. اما پرونده راه آهن ایران ۱۴۰۰ کیلومتر است که از لحاظ اهمیت فنی مهندسی و معماری و تاریخی در دنیا قابل توجه است.

این مقام مسئول تصریح کرد: در یونسکو روی کنوانسیون ۱۹۵۴ لاهه (در خصوص حمایت از اموال فرهنگی در صورت بروز مخاصمه مسلحانه) تاکید زیادی شده است. آثار جهانی با تفسیر حقوق بین‌المللی ذیل این کنوانسیون قرار دارند و جزو مناطق امن محسوب می‌شوند پس به لحاظ استراتژیک برای کشور بسیار مهم است که خط آهن شمال به جنوب کشور در فهرست جهانی ثبت شده و جزو مناطق امن محسوب می‌شود. یا منظر فرهنگی اورامانات که در مناطق مرزی کشور قرار دارد و جزو مناطق امن شده است.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی گفت: بخشی از مسائل تاریخی یا سیاسی شاید روی موضوعات سایه بیندازد اما وقتی در حوزه میراث فرهنگی صحبت می‌شود باید این موضوعات را از آن جدا کرد. امسال شعار ایکوموس جهانی این بود که می‌گفت اثری شاید در دوره استعمار ایجاد شده باشد اما از لحاظ تاریخی ممکن است شاخص باشد اما آیا درست است که ما به چوب استعمار آن اثر که بالاخره خلاقیت بشری در آن لحاظ شده، به دلایل سیاسی تحت‌الشعاع عدم حفاظت و غیره قرار دهیم؟ این موضوع بسیار مهم است. درباره ساخت راه آهن ایران هم از دوره قاجار یک خواست عمومی مطرح بوده است. این طور نبوده که تنها آن را منتسب به دوره پهلوی بدانیم. از بودجه بیت‌المال برای ساخت آن هزینه شده بود. وقتی راه آهن وارد ایران شد ریل‌های آن آنقدر دارای اهمیت مالی و شأن فرهنگی بودند که مهریه برخی از خانم‌ها را مقداری از این ریل‌ها قرار دادند. حتی نفت سفید هم زمانی مهر خانم‌ها بوده است.

وی در ادامه درباره اینکه چرا راه آهن در اولویت قرار گرفت در صورتی که می‌شد از میراث نفت هم بهره گرفت با این تفاوت که وزارت نفت بسیار می‌توانست کمک بیشتری کند و حفاظت از آن نیز راحت تر از پرونده راه آهن بود گفت: هر دانشمندی هر زمانی کتابی را دست می‌گیرد مطمئن است که کتاب دیگری را نمی‌خواند. ممکن است سلایق به حوزه نفت باشد آن هم مهم است. درباره راه آهن، وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی همکاری کرده‌اند این همکاری می‌تواند درباره نفت هم اتفاق بیفتد.

پورعلی در ادامه گفت: پرونده‌ای مانند راه آهن مشکل مالکیتی مثل پرونده‌های دیگر از جمله کاخ گلستان که در حریمش ساخت و سازی می‌شود، ندارد. یا مثل جنگل‌های هیرکانی. اتفاقاً حفاظت از این پرونده‌ها راحت تر است. چون نیازمند توافقاتی هست. یادم هست دکتر حداد عادل مسیری را با راه آهن رفت و می‌گفت کاش به جای خطوط هوایی روی خطوط ریلی سرمایه گذاری بیشتری می‌کردیم.

پورعلی گفت: متأسفانه ما اول روی گردشگری خودرویی و ترافیک جاده‌ای کار می‌کنیم و بعد گردشگری هوایی و اگر راهی نبود، می‌رویم به سمت گردشگری ریلی در حالی که در کشورهای دیگر روی موضوع گردشگری ریلی کار بسیاری می‌شود.

مدیرکل دفتر ثبت آثار تاریخی گفت: پرونده راه آهن در کمیته میراث جهانی سال ۹۶ مطرح نشد که بگوییم یک سهمیه سوخته است. وقتی پرونده‌ها به یونسکو ارسال می‌شود اول باید مدارکی از آن‌ها را ارسال کنیم. برای پرونده راه آهن اساساً اعلام وصول قطعی نشده بود گفته بودند که این مدارک را بدهید تا در فرایند ارزیابی قرار دهیم. امسال به ما بعد از ثبت جهانی گفتند که موضوع مربوط به تأسیسات معماری راه آهن را هم به این پرونده اضافه کنید.

وی تصریح کرد: بخشی از ایرادات ایکوموس به پرونده راه آهن به دلیل نداشتن برخی از مدارک بوده است. مقداری موضوع کرونا در این بحث مطرح بود که البته گفتند چرا زودتر مدارک را نفرستادید. ولی به هر حال همه کشورهای عضو کمک کردند تا این پرونده ثبت شود. در سال ۹۸ ایکوموس دو ارزیاب فرستاد که یک نفر محور شمال و دیگری محور جنوب را در دو هفته با ترن‌های ویژه ای که راه آهن در اختیار قرار داده بود، ارزیابی کردند.

منبع:خبرگزاری مهر