ارگ راین کرمان

ارگ راین کرمان واقع در جنوب غربی شهر راین، بعد از ارگ بم دومین سازه خشتی بزرگ در دنیا است. قدمت شهر تاریخی راین به پیش از اسلام و به دوران حکومت ساسانیان باز میگردد. این شهر در صد کیلومتری جنوب شهر کرمان، در دامنه کوه هزار، قرار دارد. شهر راین از دیرباز به دلیل اهمیّت کشاورزی، تجاری، وضعیت اقلیمی، موقعیت جغرافیایی و همچنین قرارگیری در مسیر شرق به غرب به عنوان یک مرکز تجاری مهم و محل داد و ستد، نقش پررنگی در زندگی و کسب و کار مردم این ناحیه داشته است. ارگ راین را می توان خواهر کوچکتر ارگ بم دانست که همچون خواهر بزرگترش بر روی تپه ای ایجاد شده است و روزگاری نه چندان دور محل زندگی و کسب و کار بوده است. ارگ راین در فروردین 1345 با شماره ۱۲۸۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

تاریخچه

ناحیة کرمان از دیرباز به دلیل موقعیت ویژه جغرافیایی و قرارگیری بر سر راه های خراسان، سیستان و مرکز ایران، از پایگاه های ثابت راهزنان بوده و ساخت بسیاری از ارگ ها و قلعه ها در کرمان کارکرد دفاعی و امنیتی داشته است. ارگ راین نیز بر اساس همین رویکرد دفاعی- امنیتی در دوران حکومت ساسانیان ساخته شد و تا اواسط حکومت قاجار، نقش مهمی در حیات جوامع و مردمان ناحیه کرمان داشته است. ارگ راین بر روی تپه ای قرار گرفته است که به دلیل دید مناسب به پیرامون و همچنین وجود خندق در جنوب، جنوب غربی و شرق و دسترسی دشوار، امنیت را برای ساکنان فراهم می کرده است. این ارگ تاریخی در طول تاریخ پر فراز و نشیبش، از ساسانی تا قاجار، میزبان حکام و فرمانروایان محلی بسیاری بوده است و بارها مردم شهر را از گزند دشمنان و راهزنان در امان نگاه داشته است.

معماری

بنای تاریخی ارگ راین با مساحتی در حدود 22000 مترمربع بر روی تپه ای نسبتاً مرتفع واقع شده است که بر نواحی پیرامونش دست کم تا شعاع هفت کیلومتری تسلط دارد. ارگ راین در مقایسه با ارگ بم (180000 متر مربع ) بسیار کوچکتر است، اما همچون خواهر بزرگترش با دیوارهایی مرتفع احاطه شده ‌است. ارگ راین نیز همچون ارگ بم شهر کوچکی است که به ‌شکل دژی استوار و مستحکم بنا شده است و از دو بخش حکومتی و رعیت نشین تشکیل شده است. همه ی عناصر شهری همچون مقر حکومت، آتشکده، بازار، سربازخانه، نانوایی، میدان سخنرانی، مکتب خانه، چاه آب، خانه های مردم و … در این ارگ وجود داشته است و تمامی نیازهای ساکنین را برطرف می کرده است.

در ادامه مهمترین عناصر دفاعی ارگ راین را معرفی خواهیم کرد:

خندق:

در ارگ راین وجود خندقی در جهات جنوب، جنوب شرقی و شرق بخشی از تدابیر امنیتی برای حفظ امنیت ساکنان ارگ بوده است.

حصار:

ارگ راین درون حصاری با بیش از 11 متر ارتفاع و پهنای پنج متر قرار گرفته است که امکان دفاع بیشتر را برای سربازان فراهم می کرده است. همچنین در قسمت فوقانی برج ها و لبة بارو شاهد کنگره هایی هستیم که مخصوص کمانداران بوده است.

برج:

12 برج دیدبانی واقع در حصار بیرونی و 4 برج دیدبانی درون ارگ وظیفه حفاظت از شهر و قلعه ی حکومتی را بر عهده داشتند. در مرکز ارگ برجی وجود دارد که از آن با نام برج مادر یاد می شود؛ برج مادر با تمام برج ها در ارتباط بوده است و دیده بان این برج، اطلاعات را از سایر برج ها دریافت می کرده و به قلعه حکومتی می فرستاده است. همه ی این برج ها دو طبقه هستند و از خشت و چینه و چوب در ساخت آنها استفاده شده است.