. آستانه اشرفیه از جمله شهرهای استان گیلان است و در حدود 35 کیلومتری رشت قرار دارد
این شهر تا شهر تفریحی و سیاحتی لاهیجان 7 کیلومتر فاصله دارد و از 2 بخش شهری (یک بخش شهر آستانه اشرفیه و دیگری شهر ساحلی کیاشهر) تشکیل شده است.
شهرستان سرسبز و زیبای آستانه اشرفیه، با برنج‌های خوش عطر و بویش در تمام ایران شناخته شده است. شهرستان آستانه اشرفیه در مسیر راه اصلی کناره دریای خزر واقع شده و آب و هوای این منطقه همانند سایر قسمت‌های گیلان معتدل و مرطوب است.
آستانه اشرفیه، از شمال به دریای خزر از شرق به لاهیجان، از جنوب به املش و از غرب به رشت محدود است.
آب کشاورزی روستاهای این شهرستان از نهرهای حشمت رود، سید علی اکبر و سالار جواد که از شعبه‌های فرعی سفید رود هستند تأمین می‌گردد.
عمده محصولات کشاورزی این شهرستان عبارتند از: برنج، دانه‌های روغنی، چای، پسته زمینی، محصولات جالیزی و اندکی سیب زمینی و انگور. دامداری نیز در این شهرستان از اهمیت برخوردار است.
منطقه سرسبز آستانه اشرفیه، پوشیده از سبزه، خزه، درختچه و درختان انبوه است. درختان این ناحیه عبارتند از: تسکا، ازگیل، گردو، آلو، ازدار، انار، انجیر، به، پلت، توت، گلابی وحشی، سیب، شاه بلوط، تمشک، بید، افرا، گیلاس و …
آستانه اشرفیه، همچنین یکی از شهرهای مهم مذهبی – زیارتی و کشاورزی گیلان به حساب می‌آید. وجود مقبره حضرت «سید جلال الدین» در این شهر اهمیت آن را دو چندان کرده است. این شهر در گذشته «کوچان» نامیده می‌شد.
برخی از مکانهای دیدنی و تاریخی :
آرامگاه پیرجنگلی بازکیا: گوراب بین آستانه اشرفیه و لاهیجان
جزیره کیش با ۹۰ کیلومتر مربع مساحت یکی از زیباترین جزایر خلیج فارس است که در ۱۸ کیلومتری کرانه جنوبی ایران واقع شده است.
کیش از طبیعتی بسیار زیبا و منحصر به فرد بر خوردار است. سواحل آرام با ماسه‌های مرجانی آب زلال خلیج فارس که شفافیت کم نظیر آن، امکان مشاهده انواع آبزیان را در عمق چند متری مقدور می‌سازد.
پوشش گیاهی مناسب و سر سبز و باطراوت این جزیره به ویژه در ۷ ماه از سال چشم‌اندازی زیبا و تماشائی به آن بخشیده است که سالانه حدود یک میلیون نفر از دوستداران طبیعت و دریا را به سوی خود جلب می‌کند.
برای سفر به کیش و لذت بردن از جاذبه ها و زیباییهای این جزیره تفریحی آژانس گردشگری گشت تور در خدمت شماست تا سفری به یادماندنی را برای شما رقم زند.
خاک کیش ساختار مرجانی دارد و با رنگ نقره فام در زیرآفتاب از درخشندگی خیره‌کننده‌ای برخوردار است.
آب دریا در ساحل این جزیره شفاف و روشن است و تا فاصله‌ای دور می‌توان کف دریا را به راحتی تماشا کرد.
کیش به نسبت وسعت خود دارای یکی از وسیع ترین سواحل است و در دنیا کمتر ساحلی را می‌توان یافت که به وسعت سواحل کیش قابل استفاده باشد.
ماهی‌های تزیینی و بسیار زیبا که در آب‌های حاشیه کیش غوطه‌ور هستند و وجودشان را از تماشاگران پنهان نمی‌کنند، از جاذبه‌های استثنایی کیش در خلیج فارس به حساب می‌آیند. در عین حال مرغوب‌ترین ماهی‌های خوراکی کشور نیز در همین سواحل صید میشود.
ساحل کیش از کم خطرترین سواحل دنیاست. آب‌های ساحلی کیش فاقد کوسه خطرناک بوده و استفاده از آب دریا کاملا بی‌خطر است.
کوسه‌هایی که بعضا در ساحل کیش دیده میشوند از ماهی‌های کوچک تغذیه می‌کنند و برای شناگران خطری ندارند.
ساحل کیش از آن نوع سواحل استثنایی است که هم در فصل سرد و هم در فصل گرم برای مسافران قابل استفاده میباشد و امکان ورزش‌های دریایی در آن فراهم شده است.
آکواریوم، حیات در دریا
خلیج فارس از حیات آبزی بسیار متنوعی برخوردار است. سیاحتگران در هر گوشه ساحل، می‌توانند انواع ماهیان و دیگر آبزیان را که برخی از آنها بسیار عجیب به نظر می‌رسند، در داخل آب‌های شفاف تماشا کنند.
در آکواریوم کیش که در ساختمان کانون هنر قرار دارد انواع مختلفی از آبزیان زیبا و شگفت‌انگیز خلیج فارس نگهداری میشود.
برای کسانی که امکان غواصی در زیر آب و دیدن ماهی‌های رنگارنگ زیبا را در محیط طبیعی خود ندارند، دیدار از آکواریوم می‌تواند به یادماندنی و خاطره انگیز باشد.
نمایشگاه خزندگان
در این نمایشگاه بیش از ۱۰۰ گونه خزنده از خانواده مارسانان به نمایش گذاشته شده است.
مارهای عظیم بوا، پیتون آفریقا و آمازون، سوسمار ایگوانا ماداگاسکار، عقرب سیاه امپراتور آفریقا، مار پرنده تایلند، عنکبوت‌های بزرگ و پرنده‌خوار برزیلی نمونه‌هایی از این گونه خزندگان هستند.
مجموعه موجودات تاکسیدرمی شده
تاکسیدرمی روشی برای نگهداری از کالبد موجودات زنده با حفظ ظاهر طبیعی آن‌هاست.
در دانشگاه کیش صدها نمونه از موجوداتی نظیر پرندگان، خزندگان، سخت‌پوستان و موجودات دریایی خلیج فارس و جزیره کیش تاکسیدرمی شده و در معرض دید علاقمندان قرار دارد.
ورزش‌های دریایی در کیش
یکی از امتیازات کیش، سواحل زیبا و آرام آن است و تقریبا همه نقاط آن در سرتاسر جزیره برای شنا و انواع ورزش های دریایی مساعد است.
وجود سوابق طولانی و تاریخی مردم این دیار در صید مروارید و ارج و منزلت دریا و دریانوردی در فرهنگ مردم خطه جنوب ایران در کنار موقعیت مساعد طبیعت و دریا در کیش موجب شده است که برنامه توسعه ورزش های دریایی با سرعتی به مراتب بیش از آن چه انتظار می‌رفت مورد استقبال واقع شود و با موفقیت به مرحله اجرا درآید.
در کیش علاوه بر امکانات پراکنده در سرتاسر سواحل جزیره، دو مجموعه کامل با انواع تجهیزات و وسایل پیشرفته برای تفریح و ورزش‌های دریایی در اختیار علاقمندان قرار دارد.
آموزش غواصی
غواصی در سواحل کیش به دلیل مرجانی بودن جزیره و شفافیت آب دریا که امکان تماشای انواع آبزیان زیبا و منحصر به فرد این منطقه را میسر می‌سازد جاذبه فراوانی برای گردشگران و شهروندان کیش دارد.
دو مرکز در باشگاه ورزش‌های دریایی کیش و اسکله تفریحی خدمات و آموزش‌های لازم همراه با کلیه تجهیزات و امکانات (لباس مخصوص، کپسول هوا و … ) را در اختیار علاقمندان به غواصی قرار می‌دهند.
جاده جهان
جاده جهان به صورت یک جاده کمربندی، جزیره کیش را احاطه کرده است. در سرتاسر طول این جاده ۲۵ قطعه زمین به استان‌های کشور واگذار شده است تا در آن آثار هنری، مصنوعات و تولیدات خود را به نمایش گذارند.
جاده جهان نمادی از ارتباط فرهنگ‌های مختلف ایران و جهان است. این جاده امکان ارتباط با طبیعت بکر جزیره را در سمت‌های جنوبی و غربی فراهم آورده است.
دوستداران مناظر طبیعی می‌توانند چشم اندازهایی از دریا، ساحل، پوشش گیاهی و حیات جانوری متنوع جزیره را در سرتاسر طول جاده مشاهده کنند.
جاده جهان شب‌ها چون کمربندی نگین جزیره را در میان گرفته است و تمامی پهنای جزیره را در دیدرس مسافرانی که با پروازهای شبانه به منطقه می‌رسند، قرار می‌دهد.
برای آشنایی بیشتر با آثار تاریخی و باستانی جزیره کیش این مطلب را مطالعه نمایید.
منطقه جنگلی کیش در جنوب شرقی جزیره قرار دارد. این جنگل مصنوعی که اغلب درختان آن در سال ۱۳۷۱ کاشته شده اند، حدود ۶۰۰ هکتار وسعت دارد.
آکاسیا، درمان عقرب، اوکالیپتوس، ابریشم مصری، کهور، کنار، لور، گز، خرما و تمرهندی انواع درختان موجود در منطقه جنگلی است.
روستای باغو
باغو از آبادی‌های قدیمی کیش است که در جنوب غربی جزیره قرار دارد. در حال حاضر، این آبادی جز چند خانوار دامدار، سکنه دیگری ندارد. در بین بومیان، حاصلخیزی این منطقه زبانزد است.
در این منطقه بیشه انبوهی از انواع درختان بومی به چشم می‌خورد که در آن میان، مجموعه درختان کهنسال لور زیبایی چشمگیری دارد.
بوستان آهوان
این بوستان با ۲ هکتار مساحت در انتهای خیابان فردوسی جزیره قرار دارد و دارای ۱۷ قفس برای نگهداری از انواع حیوانات میباشد.
شیر، آهو، روباه، شغال، میمون، گوزن، و انواع پرندگان در بوستان آهوان نگهداری میشوند.
آهوها برخلاف سایر حیوانات که در قفس نگهداری میشوند به صورت آزاد در این بوستان زندگی می‌کنند. همچنین در این بوستان، وسایل بازی کودکان نیز نصب شده است.
نخلستان‌های کیش
پرورش نخل در کیش از سابقه دیرینه‌ای برخوردار است. اغلب جهانگردانی که در سده‌های گذشته از کیش دیدار کرده‌اند به وجود نخلستان‌های انبوه در این جزیره اشاره کرده‌اند.
باغ بهشت تنها نخلستان به جای مانده از دوره‌های گذشته است که در غرب محله سفین واقع شده و از جمله زیباترین نخلستان‌های کیش است که به ویژه در هنگام غروب آفتاب چشم اندازی زیبا و تماشایی دارد.
مساجد کیش
کیش دارای ۷ مسجد و حسینیه است، مسجد امیر(ع)، مسجد خاتم الانبیاء و مسجد نور از بزرگترین مساجد کیش هستند.
مسجد خاتم الانبیاء (ص) که مناره‌های آن سر به آسمان کشیده و رو به سوی دریا دارد در منطقه سفین، سمت شمال غربی جزیره واقع شده و از مهمترین بناهای مذهبی کیش به شمار می‌آید و نمازهای جماعات و جمعه در این محل برگزار میشود.
مسجد امیرالمومنین (ع) دارای بافت معماری بسیار قدیمی است و در سال ۱۳۷۰ توسط سازمان میراث فرهنگی ایران بازسازی شده و در منطقه ماشه واقع میباشد.
از دیگر مسجدهای زیبا و قدیمی کیش مسجد جامع نور میباشد که سبک معماری آن ترکیبی از هنر ایرانی و اسلامی است. این مسجد در منطقه سفین واقع شده و متعلق به مسلمانان اهل سنت است.
کیش در روزگارانی بسیار دور منطقه آبادی بوده و یکی از قطب‌های تجارت میان چین و اروپا و شمال آفریقا بوده است.
گرچه هنوز بررسی‌های باستان شناسی وسیعی در نقاط مختلف جزیره به عمل نیامده، اما در هر گوشه جزیره می‌توان آثاری از گذشتگان را مشاهده کرد که هر کدام یادآور دوران مجد و عظمت این جزیره بوده است.
در جریان فعالیتهای عمرانی جزیره کیش و در برخی از پژوهش‌های باستان شناسی محدود گذشته آثاری در سطح جزیره پیدا شده است که ارزش فراوانی دارد و مجموعه جذابی را تشکیل می‌دهد که بخشی از آن در ساختمان کانون هنر در معرض بازدید عموم قرار دارد.
سکه‌های ایرانی و خارجی مربوط به دوره‌های مختلف تاریخی، ظروف مسی، مفرغی و سفالین، سنگ نوشته‌های اوایل دوره اسلامی (به خط کوفی)، سنگ قبر و یک عراده توپ از جمله آثاری هستند که در معرض دید قرار دارند.
عملیات اکتشافی باستان‌شناسی بقایای شهر تاریخی جزیره در سه مجموعه مجزا انجام شده است:
خانه اعیانی:
خانه اعیانی یادآور خانه‌های چندخانوار قدیمی در داخل فلات ایران و در شهرهایی چون یزد، اصفهان و کاشان است و یکی از نمونه‌های قدیمی مسکن جمعی در حاشیه خلیج فارس محسوب میشود.
علاوه بر وسعت خانه و همچنین فضاهای مختلف و متنوع آن، کاشی‌های ستاره‌ای شکل که در این خانه به دست آمده است، همانند کاشی‌هایی که زینت بخش بناهای مهم ایلخانی ایران همچون تخت سلیمان و سلطانیه به کار رفته است.
بخش کارگاهی و صنعتی:
این مجموعه درست در کنار دریا ساخته شده و دارای معماری و فضاهای ناشناخته‌ای است.
مجموعه کانال‌های افقی و زیرزمینی و چاه‌های متعدد در گوشه و کنار جزیره، مجموعه بسیار جالب و نادری را تشکیل می‌دهد که هنوز عملکرد آنها روشن نیست، اما به نظر می‌رسد که ارتباط مستقیم، با فعالیتهای صیادی (صید ماهی، مروارید و مرجان) داشته و برای دسترسی آسان‌تر به دریا احداث گردیده است.
مجموعه حمام:
شامل حمامی است با صحن‌های متعدد و حصار آن به مساحت تقریبی ۵۰۰ مترمربع. سربینه و گرمخانه و تون حمام در جنوب بخش ذکر شده قرار گرفته و توسط راهرو سرپوشیده‌ای از آن جدا شده است.
شهر زیرزمینی کاریز:
قنات کیش بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت دارد و آب شیرین قابل شرب ساکنان جزیره را تامین می‌کرده ولی اکنون به یک شهر زیر زمینی شگفت انگیز بدل شده که بیش از ۱۰۰۰۰ متر مربع وسعت دارد.
شهر زیر زمینی کاریز در فاز یک شامل غرفه‌های صنایع دستی ایران و جهان، رستوران سنتی و جدید، موزه سالن آمفی‌تئاتر سالن کنفرانس، گالری‌های هنری است.
شهر کاریز در عمق ۱۶ متری زیر زمین قرار دارد. سقف آن ۸متر ارتفاع و بیشتر سقف آن مملو از سنگواره، صدف و مرجان‌هایی است که با نظر کارشناسی ۲۷۰ تا ۵۷۰ میلیون سال قدمت دارد و تک تک آن شناسایی و دارای شناسنامه رسمی است.
کارگزاران شهر زیر زمینی بر این باورند که دو ویژگی کاریز را در فهرست ابنیه جهانی درخواهد آورد.
خاک‌های برداشت شده از کاریز دارای خواص درمانی زیادی است که در گل درمانی استفاده‌های فراوان خواهد داشت.
آب انبارهای سنتی:
در جزیره کیش، مانند بسیاری از نقاط کم آب کشور، در دهه‌های گذشته از آب انبارهای مخصوصی برای ذخیره آب‌های حاصل از نزولات آسمانی استفاده می‌شد. این آب انبارها در انتهای آبگیرهای طبیعی در عمق زمین ساخته شده اند.
کشتی یونانی
در غرب جزیره و در نزدیکی مجتمع غروب کیش، یک کشتی عظیم الجثه در سواحل نیلگون کیش جا خوش کرده است که به کشتی یونانی معروف است.
کشتی یونانی از نظر تاریخی قدمت و اهمیت چندانی ندارد. این کشتی در ۴ مرداد سال ۱۳۴۵ که از بندر امام خمینی عازم یونان بوده است به گل نشست و ۸۰ روز تلاش اورینوکو، یدک‌کش هلندی برای بیرون کشیدن این کشتی به ثمری نرسید.
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت ۸۰ هزار و ۴۲۷ هکتار در کناره‌های جنوبی رود ارس در حوزه شهرستانهای کلیبر و ورزقان واقع شده و به عنوان ذخیره گاه بیوسفر به ثبت رسیده که از ارزش‌های خاص گیاهی و جانوری برخوردار است.
ارسباران علاوه بر تنوع عظیم گیاهی، عمده‌ترین گونه‌های پستانداران و پرندگان حمایت شده یا کمیاب چون مارال، شوکا، پلنگ، خرس قهوه ای، کل و بز گربه وحشی وپرندگان حمایت شده ای همچون سیاه خروس، قرقاول، دراج، طرلان و سایر پرندگان شکاری و سایر طیف وسیعی از پرندگان کوچک (پاسری فرمها) را نیز در چتر حمایت خود دارد.
ارسباران که در گذشته‌ای نه چندان دور به محدوده وسیعی از کناره رود ارس حد فاصل جلفا تا مغان و بلندی‌های سبلان، بزقوش و سهند اطلاق می‌شد، اکنون به دلایل متعددی از قبیل تخریب عرصه‌های منحصر به فرد جنگلی به مرزهای شهرستانهای کلیبر، ورزقان و اهر محدود میشود.
منطقه حفاظت شده ارسباران با وسعت 80 هزار و 427 هکتار در کناره‌های جنوبی رود ارس در حوزه شهرستانهای کلیبر و ورزقان واقع شده و به عنوان ذخیره گاه بیوسفر به ثبت رسیده که از ارزش‌های خاص گیاهی و جانوری برخوردار است.
این منطقه در شمال غربی آذربایجان شرقی میان سه رودخانه مهم “ارس” در شمال، ” ایلگنه‌چای” در غرب و “کلیبرچای” در شرق واقع شده و از جنوب به ارتفاعات “سایگرام” متصل است.
ارسباران را می توان از نظر تنوع گونه های درختی و درختچه ای و علفی و خشبی و همچنین از نظر تنوع جانوری به عنوان یک ذخیره گاه بی نظیر شناخت که بر همین اساس و به دلیل وجود گونه‌های گیاهی و جانوری کمیاب، چشم‌اندازهای بکر و وسیع و شکنندگی و آسیب‌پذیری بالا، در سال‌های50 و 52 شمسی ابتدا به عنوان منطقه ممنوعه و سپس منطقه حفاظت شده معرفی و تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفته است.
این منطقه به لحاظ ویژگیهای منحصر به فرد طبیعی در سال 1354 از طرف یونسکو عنوان ذخیره گاه زیست کره را نیز دریافت نموده و از شهرت جهانی برخوردار و به عنوان فسیل زنده نیز معروف است.
میانگین بارندگی در جنگل های ارسباران حدود 450 تا 600 میلی متر گزارش شده که دلیل آن باران های مخفی یا همان “مه بارش” است که روی میزان بارندگی جنگل های ارسباران تاثیر دارد و میزان بارندگی در ارسباران را تا 750 میلی متر افزایش می دهد که بدون شک دلیل اصلی تنوع و گستردگی گونه های ارسباران نیز همین موضوع می باشد.
دامنه تغییرات ارتفاع ارسباران از 250 متر در حاشیه رودخانه ارس تا 2890 متر در ارتفاعات سایگرام داغ و بارندگی در منطقه از 250 تا 630 میلیمتر متغیر می باشد. دامنه تغییرات ارتفاع در فاصله اندک و موقعیت جغرافیایی و شرایط توپوگرافی ویژه منطقه سبب ایجاد تنوع کم نظیر گیاهی و جانوری شده است.
در این منطقه بیش از یکهزار گونه گیاهی معادل 15 در صد گونه های گیاهی کشور و با 46 درصد کاربرد دارویی و 20 درصد زینتی و 17 درصد تغذیه ای 28 درصد علوفه ای و10 درصد حفاظتی و پنج درصد صنعتی وجود دارد که بلوط ، ارس، ممرز، افرا، گیلاس وحشی، سرخدار،گردو، گلابی، انار، زغال اخته، زرشک و سماقاز آن جمله هستند.
تنوع گونه های جانوری ارسباران نیز حدود 320 گونه است که 39 گونه پستاندار، 220 گونه پرنده، 38 گونه خزنده و دوزیست و 22 گونه ماهی را شامل می شود که سیاه خروس گونه منحصر به فرد منطقه در کشور است و از سایر گونه های مهم می توان به قرقاول ارسبارانی، پلنگ، شوکا، کل و بز وحشی، گربه وحشی و گربه جنگلی و انواع پرندگان شکاری و مهاجر آبزی و کنار آبزی اشاره کرد.
جنگل‌های ارسباران با برخورداری از جلوه‌های طبیعی متنوعی از صخره‌ها، جنگل‌ها، مراتع، رودخانه‌ها و کشتزارها، انواع زیستگاه‌های منحصر به فردی چون “آنزا”، “کلن”، “پیر دره‌سی”، ” قارونلار”، “قلعه دره‌سی وینق”، “شاه اتران” و “وایقان” را در خود جای داده است.
از برنامه های مهم زیست محیطی و جالب توجه در گونه‌های جانوری منطقه ارسباران، احیای نسل “مارال “، گوزن منقرض شده این منطقه از ایران است که بر اساس آن اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی در فضایی به وسعت 180 هکتار از اراضی مرکز تحقیقاتی “آینالو و عباس آباد” اقدام به احیای نسل این گونه منقرض شده نموده که نتایج مثبتی به همراه داشته است.
تابحال حدود یکهزار و 80 گونه گیاهی مختلف در منطقه شناسائی شده که بلوط، سرخدار، ارس، پیرو، زغال اخته، افرا، گردو و ممرز از درختان و درختچه های مهم منطقه بوده و گیاهان مرتعی منطقه شامل گونه های متنوع گراس و نباتات علوفه ای مناطق نیمه خشک استپی است.
حدود 320 گونه جانوری در منطقه حفاظت شده ارسباران وجو.د دارد که از پستانداران شاخص آن می توان به کل و بز، پلنگ، سیاه گوش، خرس قهوه ای و گربه وحشی اشاره کرد که در کنار این پستانداران بیش از 220 گونه پرنده چون کبک دری، قرقاول، دراج، سیاه خروس و انواع پرندگان شکاری مانند عقاب طلائی، عقاب شاهی، سارگپه جنگلی، طرلان، بحری، بالابان به همراه 38 گونه خزنده و دوزیست و 22 گونه ماهی در منطقه ارسباران شناسائی شده است.
آثار تاریخی و فرهنگی منطقه ارسباران
کلیساهای منطقه ارسباران عموماً نزدیک به یکصد سال قدمت دارند که جزو جاذبه های تاریخی منطقه محسوب می شوند و از مهمترین آنها می توان به کلیسای آینالو، کلیسای وینق و کلیسای ناپشته اشاره کرد.
گورستانهای تاریخی متعددی نیز در منطقه وجود دارد که برخی از آنها دارای شواهدی مربوط به سده های پیش از میلاد هستند که گورستان وینق ، گورستان داش باشی ، گورستان تازه کند و گورستان آینالو از مهمترین این گورستان های تاریخی بشمار می روند.
قلعه های منطقه ارسباران از مصالح بوم آور ساخته شده که به نوعی بر جاذبه های منطقه ارسباران افزوده است. قلعه آغی، قلعه تاتار، قلعه تومانیانس آینالو، قلعه تومانیانس وینق، قلعه قره قوچ، قلعه قله دره سی وینق، قلعه ابریق و قلعه مکیدی از مهمترین قلعه های منطقه حفاظت شده ارسباران هستند.
از دیگر جاذبه های مهم منطقه می توان به غار وایقان اشاره کرد که هم از لحاظ کاوش های باستان شناسی و هم از لحاظ طبیعی و غارشناسی دارای اهمیت ویژه ای است.
یخچال طبیعی ما بین روستاهای گندم نان و شیخ حسینلو، درخت کهنسال بلوط در روستای چریق و درختان چنار کهنسال در روستاهای شاه حیدر ، مکیدی و طوعلی سفلی از دیگر جاذبه های بیشمار منطقه حفاظت شده ارسباران محسوب می شوند که هر یک نه تنها در ایام نوروز، بلکه در تمام طول سال می توانند مقصدی مناسب برای گردشگران، سیاحان و دوستداران طبیعت و تاریخ باشند.
در بخش صنایع دستی می‌توان به قالی‌های دستباف و تابلوفرش‌های نفیس و بی‌نظیر اساتید تبریزی اشاره کرد.
تابلوفرش‌های دستباف تبریز رنگ و نگاری خاص و برخاسته از مهارت و حساسیت بافندگان آن دارد. کمتر کسی است که به تبریز و آذربایجان شرقی سفر کند و سراغ بازار فرش فروشان را در بازار جهانی تبریز نگیرد.
نقره کاری یا حکاکی روی نقره تبریز از دیگر صنایع دستی این استان است که مورد استقبال اقشار مختلف جامعه قرار میگیرد.
در کنار نقره کاری هنر دستی دیگری نیز به نام نقره کوبی در آذربایجان شرقی رواج دارد که در آن نقره با انجام سوراخکاری بر روی چوب و هسته میوه های مختلف در نقطه مورد نظر جاگذاری شده و سپس پرداخت زده می شود.
نقره سازی نیز از دیگر صنایع دستی وابسته به نقره است که ساخت زیورآلات، ظروف کاربردی و تزیینی، آینه و شمعدان و قاب عکس از جمله آثار تولیدی در این شاخه است.
همچنین چاپ کلاقه‌‌ای اسکو یا باتیک یکی از روش‌های چاپ روی پارچه است. محصولات چاپ کلاقه ای شامل انواع روسری، لباس، رومیزی، شال گردن و تابلوهای دیواری است که اخیرا نیز مورد توجه دوستداران مد و طراحی داخلی منازل قرار گرفته است.
ورنی بافی اهر نیز که یکی از زیراندازهای سنتی این منطقه است و در منطقه اهر و ارسباران به صورت وسیعی توسط زنان عشایر بافته می شود می تواند یکی دیگر از ره آوردها و یا سوغات مسافران وارد شده به تبریز باشد.
ورنیهای پشمی، ورنی پشمی ابریشمی، ورنی کف ابریشم و ورنی ابریشم خالص انواعی از ورنی هستند که هرکدام بر حسب جنس خود طرح و بافت خاصی را دنبال می‌کند.
محصولات چرمین تبریز نیز از صنایع دستی این خطه است که از دیرباز شهره عام و خاص بوده و اکنون نیز مورد علاقه شیکپوشان است.
کیف، کفش، پوشاک و برخی اقلام خانگی محصولاتی است که از چرم تبریز دوخته می شود و به دلیل کیفیت عالی آن همواره به کشورهای اروپایی صادر شده است.
سبدبافی، سوزندوزی، سفالگری، معرقکاری، گلیم بافی و ساخت تابلوسنگ‌های باارزش نیز از دیگر صنایع دستی جذاب آذربایجان شرقی است که هرکدام در یکی از شهرستانهای این استان رواج داشته و مورد اقبال مسافران نیز واقع می شود.
در دسته خوراکیهای آذربایجان شرقی نیز بدون شک این استان یکی از استان‌های مستعد است که شیرینی‌ها و غذاهای آن در سراسر کشور مشهور میباشد.
قورابیه، نوقا، میانپر، لاتیقوم(راحت الحلقوم)، ریس، شیرینی کنجدی، سوجوق، باسلیق، شکلات تسبیحی، عسل و دوشاب در بخش خوراکیهای شیرین و نیز پنیر لیقوان، ترشی زغال اخته و آجیل تبریز در سایر ذائقه های می تواند سوغاتی خوبی برای مسافران این استان باشد.
نقره کوبی
نوع جنس این تسبیح ها از نوعی هسته میوه (آویگادو) است که در زبان عامیانه به آن کشکول گفته میشود و از آفریقا وارد میشود. نقره بکار رفته نیز کاملا خالص میباشد که با انجام سوراخکاری، نقره های مورد نظر جایگذاری شده و سپس پرداخت زده میشوند. علاوه بر هسته میوه آویگادو، از چوب یسر، عناب، آبنوس و صندلوس در ساخت تسبیح استفاده میشود.
چاپ کلاقه ای
چاپ باتیک یا کلاقه ای با استفاده از رنگهای گیاهی، بازیک، کرومی، اسیدی، خمی و راکتیو روی پارچه های ابریشم طبیعی، مصنوعی و نخی انجام میشود. در حال حاضر تولیدات باتیک به کشور های آلمان، آمریکا، آذربایجان، ترکیه و ترکمنستان صادر میشود.
زیور آلات سنتی
زیورآلات سنتی علاوه بر طلا، از جنس نقره و طلای عیار پائین نیز ساخته میشوند. بطور کلی نحوه ساخت زیورآلات سنتی در هفت مرحله و توسط افراد مختلفی انجام میگیرد تا یک اثر زیبا و باارزش شکل گیرد. این مراحل عبارتند از:
طراحی
ماکت سازی
اجرا
مینا کاری
مرصع کاری
تمیزکاری(پرداخت)
سرهم سازی قطعات
سفالگری
در این شیوه کلیه مراحل ساخت سفال به شیوه کاملا سنتی انجام میشود و عمدتا شامل ظروف کاربردی همچون بشقاب، کاسه، فنجان، نعلبکی، پارچ آب، قوری، قنددان و…. میشود.
پوشش این نوع سفال با دو نوع لعاب ترانسپارانت بی رنگ و ترانسپارانت فیروزه ای انجام میگیرد که آوازه این نوع سفالها با لعاب فیروزه ای به فراتر از مرزهای کشورمان نیز رسیده است.
همچنین عده ای از هنرمندان این استان با ایجاد تزئیناتی بر روی سفال خاک سفید، با استفاده از تکنیکهای نقاشی، برجسته کاری، کنده کاری و مشبک کاری زیبایی دو چندانی به این آثار می بخشند.
نقره سازی
نقره سازی و هنرهای وابسته به آن در شهر تبریز با کیفیت ممتاز و توسط هنرمندان بسیاری جریان دارد. دواتگری، ملیله کاری، حکاکی، قلمزنی و سیاه قلم از جمله رشته های فعال وابسته به هنر صنعت نقره سازی در این استان می باشد. زیورآلات، ظروف کاربردی و تزئینی، آئینه و شمعدان، قاب عکس و…… از جمله آثار تولیدی نقره می باشند.
ورنی بافی
ورنی یکی از زیراندازهای سنتی منطقه آذربایجان میباشد که در منطقه اهر و ارسباران به صورت وسیعی توسط زنان عشایر بافته میشود. مشخصات فنی ورنی به شرح زیر می باشد:
دار ورنی در دو نوع فلزی و چوبی ساخته میشود که بصورت عمودی چله کشی شده و از جنس نخ، پشم و ابریشم میباشد. زمینه معمولا از جنس پشم تازه، تمام ابریشم و یا پشم کهنه (تهیه شده از مصالح جاجیم های مستعمل) می باشد.
نقوش بافته شده به صورت ذهنی می باشد اما امروزه نقشه های جدیدی آماده و بافته می شود. رنگرزی الیاف ورنی به هر دو شیوه شیمیایی و گیاهی انجام میگیرد.
ساز سنتی
قارمان از سازهای بادی کلاویه ای می باشد که از صدها سال پیش در کشور روسیه ساخته می شود و از حدود ۱۰ سال قبل نیز، ساخت آن در ایران متداول شده است.
در ساخت اتاق (بدنه) قارمان عمدتاً از چوب افرا، چوب کاج و… استفاده می شود. برای زیبایی ظاهر آن اشکال زیبایی از جنس صدف و به صورت معرق با پوشش پلی استر ایجاد میشود.
نگارگری
نگارگری، نقاشی سنتی با پیشینه ای کهن می باشد که حالت روایی دارد و از دیدگاه عرفانی و فلسفی و بیان وقایع تاریخی بهره می برد. ترسیم جزئیات و حقیقت نهایی از ویژگیهای هنر نگارگری می باشد.
دانش و هنر تراش سنگهای قیمتی و نیمه قیمتی در گذشته فقط در انحصار چند کشور بوده اما خوشبختانه در سالیان اخیر هنرمندان ایرانی، به خوبی گام در عرصه این هنر نهاده و آثار زیبا و ارزشمندی را خلق نموده اند.
تراش سنگ
فرایند تولید این هنرصنعت به این ترتیب است که ابتدا، راف (مواد خام) انتخاب و نوعی طرح بر روی آن توسط یک شخص کاملاً آشنا به فن تراش و با کمک رایانه دارای پردازشگر سه بعدی، بعد از عکسبرداری از راف مورد نظر، بهترین نوع و مدل و طرح تراش با کمترین ریزش انتخاب می شود، سپس راف بر روی داپ که به میله فلزی یا چوبی یا پلاستیکی غیرقابل انعطاف با قطر و اندازه‌های مختلف است توسط موم مخصوص که ۹۰% آن گیاهی می باشد و یا چسب مخصوص متصل میشود. سپس طرح مورد نظر بر روی آن راف اجرا می گردد.
سوزن دوزی
شهرستان ممقان در ۴۲ کیلومتری جنوب غربی تبریز واقع شده و هنر سوزن دوزی به صورت بومی سالیان متمادی است که در آن جریان دارد و عمدتاً توسط زنان و دختران منطقه انجام می گیرد. عرق چین، رومیزی، زیرلیوانی، کوسن، جلیقه و… از جمله تولیدات سوزن دوزی این منطقه می باشد.
ویژگی خاص این نوع سوزن دوزی استفاده از طرحهای بسیار متنوع سنتی و هندسی و همچنین بکارگیری رنگهای شاد و درخشان همچون زرد، سبز، آبی فیروزه ای، نارنجی، بنفش، صورتی و… است که بواسطه جنس براق نخها (ابریشم مصنوعی)، درخشش دوچندانی به سوزن دوزی می بخشد.
معرق چوب
مصالح مورد نیاز آن عمدتاً شامل چوبهای رنگی، صدف، خاتم، عاج، استخوان و …. می باشد . ویژگی الحاقی بودن این هنر باعث شده تا بتوان آن را به روی زیرساختهای متنوعی اجرا نمود. امروزه اغلب برای اجرای تابلوهای معرق از شیوه زمینه رزین استفاده می نمایند ولی گاهی هم برای اجرای تابلوهای مرغوب تر، شیوه زمینه چوب به کارگرفته می شود.
گرچه تابلوهای ساخته شده به شیوه زمینه چوب ارزش فنی و هنری بالایی دارند ولی تابلوهای اجرا شده به شیوه زمینه رزین به دلیل تضاد رنگی خاصی که دارند از جلوه بیشتری برخوردارند و البته به لحاظ راحتی ساخت نسبت به تابلو زمینه چوب مشابه، قیمت پایین تری دارند.
معرق کاشی
در دوره سلجوقیان معرق کاری رونق گرفت و به سمت کمال رفت و هنرمندان و صنعتگران که همیشه به فکر نوآوری بودند، موفق شدند قطعات کاشی را تا حد ممکن کوچکتر کنند تا زیباترین اشکال را در رنگهای آرام و لطیف نمایش دهند و بهترین نوع معرق کاشی را در سطوح بناها جلوه نمایند. یکی از بهترین نمونه های کاشی کاری معرق در جهان، مسجد کبود تبریز می باشد.
گره چینی چوب
گره چینی چوب از جمله هنرهای زیبا و قدیمی کشورمان است که اجرای آن نیازمند وقت و مهارت زیادی می باشد. نوعی از گره چینی، گره چینی شیشه دار میباشد که کاربرد عمده آن در اروسی و درب و پنجره خانه های قدیمی می باشد و چوب و شیشه‌های مخصوص رنگی اصلی ترین اجراء تشکیل دهنده این نوع گره چینی می باشد.
منبت چوب
از آنجا که عموما بخش تزیینی منبت به صورت پیرایشی و غیرالحاقی است، بنابراین دارای دوام زیادی نیز هست و در صورتی که بر اثر عوامل آسیب زای خارجی صدمه نبیند به اندازه عمر چوبی که منبت بر روی آن اجرا شده دوام دارد.
گلیم بافی
در گذشته بافت گلیم بیشتر مصرف خانگی داشته و به ندرت برای فروش تولید می شد و ابعاد آن نیز بسته به دلخواه بافنده صورت می گرفته ولی ابعاد گلیم های این استان از نظر بافت و نقوش متنوع بوده و هر منطقه بافت و نقوش مخصوص به خود را دارا بوده است. بافت گلیم در شهرستانهای میانه، هشترود، و بخش خراجوی مراغه جریان دارد.
منبع:همشهری
https://gashttour.ir/wp-content/uploads/2020/08/n00462824-b.jpg300450Shahrzad Dehghanihttps://gashttour.ir/wp-content/uploads/2019/09/logo-300x138.pngShahrzad Dehghani2020-08-25 14:35:052020-08-25 14:35:05آشنایی با سوغاتی‌های استان آذربایجان شرقی
مشهورترین سوغات و محصول صنایع دستی استان بوشهر گبه و گلیم صادراتی است که در مناطق وسیعی از شهرستانهای استان رواج دارد.
مهمترین مراکز گبه بافی در استان بوشهر عبارتند از: روستاهای شول، کمالی، بهمنیاری، محمدصالحی، عباسی، فخرآوری، کلر و چهار روستایی از توابع شهرستان گناوه.
پس از آن باید از عبای شتری بوشهر نام برد که در نوع خود منحصر به فرد میباشد و امروزه به مقدار بسیار محدودی تولید می‌گردد.
گرگوربافی، حصیربافی، سفال و سرامیک از دیگر صنایع دستی استان بوشهر هستند. محصولات دریایی(ماهی و میگو) و شیره خرما و ارده از سوغاتی این استان هستند.
خرما، حلوای مسقطی، ارده، حلوا راشی، حلوای سنگک، خارک پخته، انواع ماهی و میگو، عروسک ها و کالاهایی تزئینی صدفی و انواع حصیرها و سبد های بافته شده از برگ درخت نخل از سوغاتی های استان بوشهر می باشد.
در حال حاضر شاخص ترین محصول صنایع دستی استان بوشهر گبه و گلیم صادراتی است که در مناطق وسیعی از شهرستانهای استان رواج دارد. مهمترین مراکز گبه بافی در استان بوشهر عبارتند از:
روستاهای شول، کمالی، بهمنیاری، محمدصالحی، عباسی، فخرآوری، کلر و چهار روستایی از توابع شهرستان گناوه. پس از آن باید از عبای شتری بوشهر نام برد که در نوع خود منحصر به فرد میباشد و امروزه به مقدار بسیار محدودی تولید می‌گردد.
گرگوربافی، حصیربافی، سفال و سرامیک از دیگر صنایع دستی استان بوشهر هستند. همچنین محصولات دریایی(ماهی و میگو) و شیره خرما و ارده از سوغاتی این استان هستند.
با توجه به وضعیت خاص اقتصادی در استان بوشهر صنایع دستی و بویژه صنایع دستی روستائی از گذشته دارای نقش تعیین کننده و مهمی در معیشت روستائیان منطقه بوده و بیشتر ساکنان نواحی روستایی به علت محدود بودن بخش کشاورزی و بیکاریهای فصلی ناشی از آن کوشیده اند تا از امکانات موجود و مواد اولیه ای که طبیعت در اختیار آنان قرار داده است به عنوان وسیله‌ای برای کسب در آمد بیشتر و امرار معاش استفاده کنند و به تولید محصولاتی مانند قالی، گبه، عبا، گلیم، حصیر، سفال، گیوه، مشک، دولچه، زنبیل، سبد، تور، سوزن دوزی، نساجی و مصنوعات رودوزی شده اقدام کنند.
گبه بافی:
برجسته ترین صنعت دستی و خانگی استان بوسهر که تقریباً در بیشتر نقاط روستایی و حتی شهری رایج بوده و شغل اول یا حرفه دوم تعداد زیادی از خانوارها محسوب می شود ، بافت گبه است.
گلیم بافی:
تقریباً در بیشتر نقاط روستایی رایج است. فصل بافت گلیم معمولاً در زمستان می باشد و خانواده های روستایی در کنار سایر فعالیتهای کشاورزی و دامپروری، از اوایل پاییز که فصل چیدن پشم گوسفندان آغاز میشود خود را برای شروع کار در زمستان آماده کرده و تدریجاً شستشوی، ریسیدن پشم و رنگرزی را آغاز می کنند و در اوایل دی ماه به کار بافت می‌پردازند.
تار گلیم‌های روستایی اغلب از موی بز که دارای استحکام بیشتری می باشد انتخاب می شود. ولی پود مصرفی تماماً ار پشم است.
لنج و قایق سازی ( گلافی):
لنج و قایق سازی از قدیمی ترین و مهمترین صنایع دستی بوشهر محسوب می شود که سابقه آن به دوره افشاریه می رسد. نیروی شاغل در این بخش منحصر به همان سازندگان لنج و قایق (گلافان) قدیمی می گردد.
مصالح اولیه مورد نیاز چوبهای جنگلی مقاوم در مقابل رطوبت برای اسکلت و تخته های مرغوب هندی به نام ( سای ) برای بدنه آن است و بقیه از محل تأمین می شود.
قالیبافی از پشم خالص طبیعی به طور محدود در برخی از روستاهای بوشهر از جمله روستاهای شول و ده کهنه رواج دارد و همچنین در روستاهای تنگ ارم و اطراف پشت‌کوه هم به قالیبافی می‌پردازند.
کشیدن نوعی قلیان در بوشهر مرسوم است که کوزهٔ آن سفالی است و آب داخلی آن دیده نمی‌شود.
از نکات جالب این که هیچ یک از اعضای این قلیان با هم تناسبی ندارند و به وسیلهٔ دست نگهداشته میشود. به این نوع قلیان چلیم می‌گویند. این نوع قلیان جزء صنایع دستی بوشهر است.
منبع:همشهری
https://gashttour.ir/wp-content/uploads/2020/08/338888_384.jpg397595Shahrzad Dehghanihttps://gashttour.ir/wp-content/uploads/2019/09/logo-300x138.pngShahrzad Dehghani2020-08-25 14:31:042020-08-25 14:31:04آشنایی با سوغاتی‌های استان بوشهر
بندر دیر در جنوب استان بوشهر واقع شده و با مرکز استان ۲۰۸ کیلومتر فاصله دارد.
ساحل بندر دَیّر یکی از زیباترین مکانهای ساحل و دریا میباشد. سه اسکله اصلی معروف آن، صادر کننده و تامین کننده ماهی و میگو به داخل و خارج کشور است.
بندر دیر در قدیم حاکم‌نشین دشتی بوده‌است. هوای آن نیز از بسیاری بندرهای دیگر پیرامون بهتر است. لنگرگاه آن در ژرفای ۷ متری و مسافت یک کیلومتری از خشکی قرار دارد و پناه خوبی نسبت به باد شمال دارد.
وجود ناحیه بردستان و بندر بتانه در اطراف دیر و آثار تاریخی باقی مانده حکایت از سوابق تاریخی این شهر دارد. در عصر عیلامی‌ها نیز بتانه را بتنه می خوانده‌اند که هر سال در این شهر بازار بزرگی بر پا می شده‌است.
همچنین کاربرد واژه بتخانه و اینکه بقول مستوفی، دیرهای فراوانی در این منطقه قرار داشته، این نقطه را تایید می‌نماید که معابد و پرستشگاه‌های ادیان مختلف در بطانه فراوان بوده‌است. بنادر دیّر، بتونه و بردستان در عصر ساسانیان معمور و آباد بوده‌اند.
جاذبه‌های بندر دیر:
شهرستان دیر در سال‌های گذشته برای اسکان مسافران و ارایه خدمات به آنها عملکرد مطلوبی داشته و نشان داده است که دیر می‌تواند امکانات رفاهی و شرایطی فراهم کند تا گردشگران، این شهر را به عنوان یک مرکز دیدنی و زیبا انتخاب کنند.
شهر بندری دیر افزون بر جاذبه‌های متعدد بزرگترین بندر صیادی کشور را نیز در خود جای داده است که می‌تواند میزبان شایسته‌ای برای گردشگران باشد.
قایق و لنج برای گشت دریایی بازدیدکنندگان از مقابل درب ورودی بزرگترین بندر صیادی ایران آماده پذیرش مسافران برای خروج از اسکله و گشت در کناره ساحل زیبای دیر است.
بندر دیر به نسبت وسعت خود دارای یکی اززیباترین سواحل استان بوشهر است که در جنوب کشور کمتر ساحلی را می‌توان یافت که به وسعت سواحل دیر قابل استفاده و بکر و دیدنی باشد و مسافران بتوانند با آرامش و دور از غوغاهای دیگر در آن به استراحت بپردازند.
ماهی‌ها و دیگر آبزیان موجود به‌ویژه میگوی صادراتی آن از استثنایی‌ترین ویژگی این بندر به شمار می‌رود که جزو مرغوب‌ترین ماهی‌های خوراکی کشور توسط ماهی‌گیران در حاشیه این بندر صید میشود.
بندر دیر در200 کیلومتری جنوب بوشهر و در کنار آب‌های نیلگون خلیج فارس واقع است که این بندر از سه مسیر به خارج از شهر راه دارد، مسیر ساحلی، مسیر بزرگراه سیراف به استان بوشهر و از جاده فیروزآباد به استان فارس راه پیدا می‌کند.
در مسیر ساحلی به این بندر در منطقه بردخون در غرب این بندر جزایر ام الگرم ، تهمادو ، نخیلو و خور خان در کنار سواحل نیلگون خلیج فارس فضای بسیار مناسب و زیبایی برای گردش و تفریح مسافران نوروزی است که هر ساله مسافران زیادی را به سوی خود می‌کشاند.
بندر دیر بزرگترین اسکله صیادی کشور را در خود جای داده است. ماهی و میگوی این بندر بی‌نظیر است و در همه ایام این غذای پروتئین‌دار را می‌توان در این بندر به دست آورد.
نمونه‌های مختلف و لذیذی از ماهی در این بندر صید میشود که به عنوان نمونه می‌توان به ماهی حلوا سفید، شوریده و راشگو اشاره کرد که در ایام زمستان و نوروز به میزان بسیار زیادی در بازار پیدا میشود.
در این بندر علاوه بر داشتن صیدگاه‌های آبزیان دریایی، تعداد زیادی از مردم نیز به امر تجارت، واردات و صادرات با کشورهای حوزه خلیج فرس مشغول هستند و در بازار این بندر انواع کالاهای خارجی نظیر پتو، برنج، چای و انواع نوشیدنیهای خارجی با قیمت مناسب به وفور دیده می شود.
در این شهرستان مکانهای دیدنی زیبا و جذاب وجود دارد که از همه زیباتر ساحل بکر و زیبای این بندر در ساحل خلیج‌فارس است که در کنار ساحل این بندر امکانات زیادی برای رفاه مسافران نوروزی تدارک دیده شده است.
این بندر بقاع متبرک و اماکن مقدسه زیادی دارد که از این جمله امامزاده امیر دیوان، امامزاده سید جمال الدین، امام زاده شاه پیر غریب، امام زاده شاه ابوالقاسم، پیر دختر ، امام زاده بی‌بی حکیمه، امام زاده سید صفا ، شاهزاده محمد، امام زاده سید محمد و امامزاده بی‌بی دولت را می‌توان نام برد.
یکی دیگر از مکانهای دیدنی و آثار تاریخی این شهرستان قلعه و مسجدجامع بردستان در پنج کیلومتری ورودی شهر دیر است که سالانه بسیاری از مسافران نوروزی و گردشگران را جذب خود کرده است.
مزارع زیبای محصول گوجه‌فرنگی بوته‌ای و درختی که در مسیر بزرگراه سیراف در شهر آبدان، دوراهک و روستای لمبدان و در مسیر جاده ساحلی در منطقه بردخون قرار دارد از دیگر جاذبه‌های دیدنی این شهرستان است.
شهر آمل در 180 کیلومتری تهران قرار دارد و از شمال به محمودآباد، از شرق به بابل، از غرب به نور و از جنوب به رشته کوه‌های البرز محدود میشود
این شهر به عنوان یکی از شهرهای مرکزی استان مازندران با سابقه چندین هزار ساله با دارا بودن صدها جاذبه تاریخی، گردشگری، طبیعی و زیارتی یکی از نزدیکترین شهرهای تهران به شمال کشور محسوب میشود.
آمل از دو قسمت کوهستانی و جلگه‌ای تشکیل شده که کوهستان قسمت جنوب و بخش جلگه‌ای شمال این شهرستان است.
بر اساس نوشته‌ای تاریخی آمل محل زندگی قوم آمارد یا آماردان که قبل از تاپوری‌ها تپوری‌ها بوده که به سرزمین تپورستان طبرستان مهاجرت کرده و در همین منطقه آمل که مستعدتر و معروف تر از سایر نقاط طبرستان بوده سکونت گزیدند و نام آمل مخفّف همان آمارد است که براثر کثرت بیان به شکل آمل درآمده است.
شهرستان آمل دارای جاذبه‌های تاریخی فروانی است از جمله؛ امامزاده ابراهیم (ع) در شهرآمل. این بنا با پلان مربع شکل و بدنه آجری و گنبد هرمی‌شکل در قرن نهم هجری در شهر آمل ساخته شده و در ابتدای بلوار طالب‌آملی قرار دارد.
روی درب و صندوق چوبین روی مرقد کتبه‌های زیبایی به خط رقاع حک شده که طبق مفاد آنها، مزار متعلق به ابومحمد ابراهیم از فرزندان امام موسی(ع) میباشد.
گنبد ناصر‌الحق و شمس طبرسی
این دو بنای تاریخی در مجاورت یکدیگر در حاشیه شمالی شهر آمل قرار دارند.
ساختمان آجری آنها متعلق به قرن نهم هجری قمری بوده و بنای ناصر‌الحق آرامگاه وی میباشد که در سال 304 قمری در این مکان به خاک سپرده شد و گنبد دیگر متعلق به شمس طبرسی از فقها و علمای مشهور آمل است. آتشکده تاریخی نیز در مرکز شهرآمل واقع شده است.
با وجود شهرت این بنا به آتشکده، شکل ظاهری آن چندان با کاربرد آن تناسب ندارد. احتمالاً مکان اصلی آن آتشکده بوده که بعد از اسلام آوردن مردم آمل شکل آن تغییر یافته است. این بنای عظیم و آجری با پلان مربع شکل در منطقه چاکسر شهر آمل واقع شده است.
پل دوازده چشمه
پل دوازده چشمه یکی دیگر از آثار باارزش تاریخی در شهرآمل است.
این پل در عصر سلطنت شاه عباس صفوی روی رود هراز در مرکز شهر آمل روی رود هراز در ابتدای خیابان سبزه میدان احداث شده و در دوران قاجاریه به طور کامل مرمت و بازسازی شده و دو بخش شرقی و غربی شهر را بهم متصل می‌کند.
این پل به نیت دوازده معصوم (ع) دارای 12 طاق و دهنه میباشد که هر یک بر پایه‌های مستطیل شکل استوار شده‌اند به صورتی که ارتفاع آخرین نقطه طاق‌های قوسی شکل در محل تیزی تا سطح رودخانه حدود 7 متر میباشد، فاصله بین هر پایه با پایه دیگر 6 متر بوده که در ضلع جنوبی و در قسمت مخالف جریان آب دارای سیل برگردان است.
طول این پل تاریخی و دیدنی 120 متر و عرض آن 40/6 متر است. در زمان بازدید این پل می‌توان از امکانات موجود در پارک‌دهکده طلائی شامل شهربازی، دریاچه، امکانات ورزش‌های فکری، فروشگاه‌های مختلف و کافی‌شاپ استفاده کرد.
شکل شاه ازشاهکارهای تاریخی در شهرستان آمل است که در دل کوه به طرزباشکوهی نقش بسته است.
در 60 کیلومتری جنوب شهر آمل در جانب غربی رود و جاده هراز و تونل بایجان در کنار محور ارتباطی تهران به آمل در زمان ناصر‌الدین‌شاه و بدستور وی نقش برجسته سنگی زیبایی بر سینه کوه و مشرف به رود هراز کنده شده که در مازندران بی‌نظیر است.
در این حجاری، ناصر‌الدین‌شاه به همراه چند‌تن از امرای کشوری و لشکری نشان داده شده است. در دل ارتفاعات رشته کوه‌های البرز در شهرستان آمل آبشار زیبای و مرتفع شاهان‌دشت در مسیر ورودی مسافران در محور هراز چشمک می‌زند.
آبشارشاهان دشت لاریجان در 65 کیلومتری شهر آمل در جاده هراز و مسیر منتهی به شهر تهران در ارتفاعات مشرف به روستای زیبا و ییلاقی شاهان‌دشت در جانب جنوبی جاده و رودخانه هراز این آبشار پر‌آب، دائمی و عظیم باشکوهی وصف‌ناپذیر خودنمائی می‌کند.
آبشار شاهان‌دشت با ارتفاع تقریبی 50 متر یکی از بزرگترین آبشارهای مازندران به شمار می‌رود در کنار آبشار قله شاهان‌دشت قرار دارد.
قله دماوند، بام ایران و سمبل مازندران وپیشخوان شهرستان آمل با شهرتی جهانی یکی از منحصر به فرد‌ترین جاذبه‌های طبیعی ایران به شمار می‌رود که در 75 کیلومتری جنوب غربی شهر آمل در البرز مرکزی و بخش لاریجان قرار دارد.
مسیر دسترسی به بام ایران در کیلومتر 70 آمل به تهران در آبادی پل‌مون از جاده هراز جدا میشود که به جاده آبگرم رینه معروف است.
این جاده فرعی بعد از حدود هفت کیلومتر و با شیبی تند و عبور از ارتفاعات با پیچهای متعدد به شهر رینه می‌رسد و سپس با عبور از شهر رینه به سمت غرب در مسری که به منطقه اکوتوریستی لار و شهر پلور ختم میشود ادامه یافته است.
پس از طی حدود پنج کیلومتر بعد از رینه در نزدیکی محل برف‌چال از جاده رینه به پلور به سمت قله در جهت شمالی یک جاده فرعی و خاکی از جاده آسفالته مذکور جدا شده و با عبور از مسیری زیبا در میان شقایق‌های سرخ در محلی موسوم به مسجد امام زمان (عج) خاتمه می‌یابد و از این مکان کار صعود کوهنوردان آغاز میشود، محل مذکور در ارتفاع دو هزار و 200 متری قرار دارد و استراحتگاه و پناهگاه بعدی نیز در ارتفاع چهار هزار و 200 متری واقع شده است.
مسیر فوق‌الذکر در جبهه جنوبی قله است و علاوه بر آن کوهنوردان از جبهه‌های شمالی، جنوب‌غربی و غربی نیز به قله صعود می‌کنند.
شهرستان آمل دارای جاذبه های تاریخی دیگری چون بقعه میر‌حیدر آملی، بقعه شمس‌الرسول، آثاره راه‌باستانی هراز، حمام شاه‌عباس آبگرم لاریجان است.
از جاذبه طبیعی آمل می توان قلعه ملک‌بهمن شاهان‌دشت، آبشار یخی، چشمه وحوضه گرمارود از بلیران تا لاله‌زاره، آب‌های معدنی آب اسک، آب معدنی لاریجان پارک جنگلی میرزا کوچک‌خان و دهها مکانهای دیگر اشاره کرد.
شهرستان آمل دارای صنایع دستی متنوعی است و گردشگران می‌توانند به عنوان سوغات سفر معرق، منبت، سفال، گلیم، انواع ترشی، برنج و زیتون و مرباجات وشیرنجات محلی را خریداری کنند.
آب گرم آب اسک
این آب گرم در روستایی به همین نام از بخش لاریجان قرار گرفته و دارای ترکیبات اسید کربنیک و بیکربنات دوسود است.
پیرامون این چشمه قشرهای آهکی پدید آمده که به مرور زمان به سنگ های مرمر تبدیل شده است. این آب گرم برای درمان امراض جلدی از قبیل اگزما و زخمهای کهنه توصیه شده است.
علاوه بر آب گرم فوق، آب معدنی های دیگری نیز در آب اسک وجود دارد که برای رفع امراض جلدی و گوارشی توصیه شده اند.
در کتب جغرافیایی قرن چهار و پنجم فقط از سه روستای منطقه خور و بیابانک یعنی جرمق (گرمه) بیادق (بیاضه) و ارابه (ایراج) تحت عنوان سه ده یاد شده است
از عهد سلجوقی تا اواخر دوره فتحعلی شاه خور و بیابانک جزء یزد بود اما در سال 1240 به ایالت سمنان پیوست.
خور و بیابانک که امروزه شهرستان شده است، در سال 1336 قمری ضمیمه خراسان و سیستان و طبس شد از سال 1301 تا 1305 ولایتی مستقل به شمار می‌رفت و از این سال بار دیگر به سمنان و یزد ضمیمه شد.
در سال 1327 با شهرستان شدن نایین از یزد جدا و به صورت بخشی از شهرستان نایین به استان اصفهان پیوست. در سال 1388 خور به شهرستان ارتقاء یافت.
شهرستان خور و بیابانک به مرکزیت شهر خور با وسعتی حدود 12 هزار کیلومتر مربع در منتهی الیه شرق استان اصفهان قرار دارد و از شمال به استان سمنان از جنوب و شرق به استان یزد و از سمت غرب به بخش انارک شهرستان نایین محدود است.
این شهرستان از سه نقطه شهری به نام خور، جندق و فرخی تشکیل شده است. خور در فرهنگ‌ها به معنای خورشید و خلیج‌های کوچک در مصعب رودها آمده است. همچنین در ایران باستان هر روز از هر ماه شمسی نامی داشته و روز یازدهم از هر ماه شمسی خور نام داشته و خور فرشته نگهبان آفتاب بوده است.
بیابانک، نام متأخر ناحیه‌ای قدیمی در دشت کویر و نیز دهستانی به همین نام در استان اصفهان است. ناحیة بیابانک، ناحیه‌ای قدیمی (تقریبا برابر با بخش خور و بیابانک امروزی) در حاشیة جنوبی دشت کویر که در گذشته بر سر راه اصفهان (نایین) به خراسان (نیشابور) قرار داشت.
در اصل ناحیه بیابانک قسمتی از بیابان بزرگ و قدیمی است که در منابع عربی از آن به نام «مفازه» یاد شده است. بیابانک به عنوان یک اصطلاح جغرافیایی به معنای بیابان کوچک یا نیمه کویر است و این نام در منابع و مآخذ قبل از قرن دهم دیده نشده است.
نشانه‌هایی از مسکونی بودن این منطقه پیش از اسلام وجود دارد از جمله آتشکده‌ای در نزدیکی مهرجان (مهرنجان). به علاوه جندق در این منطقه به زندان انوشیروان معروف است و گنبدی قدیمی به نام «هشت درب» متعلق به دوره ساسانیان دارد.
جاذبه‌های طبیعی گردشگری خور و بیابانک
شامل طبیعت خشک منطقه، آسمان پر ستاره کویر، کویر شرقی خور با اشکال لانه زنبوری، ریگزارهای مزرعه مصر و دره‌ها و کتل‌های وحشت‌زا در شمال خور به طور کلی موقعیت ژئو مرفولوژیکی منطقه از نظر بیان گردی، اسکی روی ماسه و غیره دارای جاذبه‌های اکوتوریستی خاص میباشد.
بخش عمده شهرستان خور، سرزمینی کویری است و جاذبه‌های ویژه خود را دارد. در جای جای کویر تپه‌های بزرگی از ریگ پدید آمده که با اندک وزش بادی تپه‌ها تغییر شکل می دهد، هریک از این تپه ها به نامی شهرت دارند از جمله ریگ جن، تخت عباسی و غیره. صحنه‌های زیبا و افسونگر سراب از جلوه‌های بدیعی است که تنها در مناطق کویری می توان یافت.
از دیگر جاذبه‌های مهم گردشگری در شهرستان خور، ریگزارهای اطراف مزرعه مصر در 50 کیلومتری خور میباشد.
همچنین دریاچه نمک و پوسته نمکی پلایا و تشکیل دریاچه‌ها در کویر البته در صورت بارندگی در زمستان کویر که در 35 کیلومتری جاده طریق الرضا قرار دارد.
اماکن مذهبی و تاریخی:
اماکن مذهبی و تاریخی منطقه خور عمدتا شامل؛ مساجد، امامزاده‌ها، قلعه‌ها، برج‌ها، خانه‌های قدیمی، آب‌انبارها و بقعه‌های متبرکه. این مکان‌ها عبارتند از: امامزاده ابومحمد (بیاذه)، امامزاده ابراهیم (آبگرم)، امامزاده سید کمال الدین داوود(خور)، امامزاده جنید و امامزاده عبدا… (گرمه) و بقعه حاج شمس‌الدین(مهرجان).
نارنج قلعه: این بنا در روستای بیاذه بیش از هزار سال قدمت دارد که نمونه کوچکی از شهرهای ساسانی را می نماید و در قرن 5 ه.ق یکی از مراکز اسماعیلیه در حاشیه کویر بوده است داخل قلعه اتاقک ها و راهروهای پیچ در پیچ در چند طبقه میباشد.
مسجد جامع بیاضه: کنار نارنج قلعه مسجدی است که تاریخ بنای آن معلوم نمی‌باشد و در قرن 7 قمری توسط استاد دهنوی مرمت شده است.
مسجد جامع جندق: در مرکز قلعه مسجدی به چشم می‌خورد که تاریخ بنای آن قطعاً پیش از سال 960 قمری بوده و گنبد آجری آن با طرح حصیری برفراز مسجد به قلعه جلوه‌ای داده است.
مسجد جامع فرخی: این بنا در سال 1256 قمری به دستور حاج سید میرزا جندقی مجتهد و قاضی نام آور جندق و بیابانک در دوره قاجاریه ساخته شده است و در محراب آن گچ بری‌هایی دیده میشود.
مسجد عربها: این مسجد در محله عربها که به محله فاطمی نیز معروف است قرار دارد. این مسجد در سال 1373 باز سازی شده است معماری این مسجد به صورت گنبدی است که روی ستون‌های راست بنا گردیده است.
قلعه جندق: این قلعه چند هزار ساله هنوز هم دارای ساکنینی است که پدرانشان پشت در پشت، هزاران سال در آن زیسته‌اند. مردم محل می‌گویند که این قلعه زندان انوشیروان بوده است ولیکن بافت قلعه حکایت از کاربری بهتر و دیگری دارد. شاید در گوشه‌ای از آن زندان وجود داشته است ولیکن کاربرد اصلی آن سکونت مردم بوده است. این قلعه هزار تویی از کوچه‌ها و خانه‌هاست. هر کوچه به کوچه‌هایی منتهی میشود و در هر کوچه چندین خانه هست. خانه‌ها کوچک ولی کاملند. هر خانه دارای دو اتاق، یک حیاط خلوت، یک چاه و یک محل ویژه برای تنور و دستداس است. یغمای جندقی بزرگ ترین شاعر دوران قاجار و معاصر ناصرالدین شاه اهل این محل بوده است. آثاری از خانه او هنوز برجاست.
دیوانخانه اردیب: خور و بیابانک در اوایل قاجاریه محل حکمرانی امیر اسماعیل خان عامری مدعی تاج و تخت آقا محمد خان بوده است. امیر اسماعیل خان عرب روستای خوش و آب هوای اردیب را به عنوان مقر حکومتی خود قرار داد. کاخ این امیر به نام دیوان خانه معروف و در تالار آن گچبری ظریف و زیبا همراه با تصاویر رنگارنگ از پرنده، درخت، انسان دیده میشود و سقف اتاق زمستانی آن مقرنس کاری شده است. این مجموعه در تملک شخصی خانواده ثابتی (آقای فرهنگ و آقای جلال ثابتی) میباشد. همچنین در روستای اردیب، خانه مسعود لشکر و یخچال کهنسال و قبر ذوالفقارخان حاکم سمنان قرار دارد.
آسیاب آبی: این اثر بی نظیر در عمق 50 متری زمین در مسیر قناتی قدیمی در روستای مهرجان قرار دارد.
قلعه گرمه: گرمه یکی از مناطق زیبا و دیدنی شهرستان است. در این روستای زیبا قلعه ای استوار و کهن باقی مانده است درجنوب با دروازه ای متواضع به آرامی از تازه وارد استقبال می کند. اما در سمت شمال با دیوارهای بلند و مستحکم عظیم و شگفت انگیز و مهیب از خود به نمایش می نهد. این قلعه احتمالا متعلق به دوره ساسانیان است و همچون تمام قلعه های کاربرد دوگانه ای داشته است یعنی هم مسکونی بوده و هم دژ دفاعی.
قلعه ایراج: ایراج یکی از از روستاهای ییلاقی خور و بیابانک است . این روستا در دامنه کوهی کم ارتفاع قرار گرفته، بالای کوه قلعه ای کوچک ساخته شده که قدمت بسیاری ندارد و مصالح آن کاملا با قلعه های بیاذه و جندق متفاوت است. که در سال 1327 ه.ق در جریان درگیری قوای دولتی با رمضان خان باصری به صورت ویرانه ای در آمده است.
مشاهیر:
یغمای جندقی در سال 1196 قمری در خور متولد شد. او از شعرای بزرگ قرن سیزدهم و پایه‌گذار نوحه سینه‌زنی در ایران بود که پس از 80 سال زندگی چشم از جهان فرو بست و در جوار بارگاه امامزاده سید داود شهر خور به خاک سپرده شد. حبیب یغمایی در سال 1276 شمسی در خور متولد و برای ادامه تحصیل عازم دامغان و شاهرود شد. از مهمترین خدمت فرهنگی وی به ادبیات ایران تاسیس مجله یغما و انتشار آن به مدت 31 سال است و مهمترین خدمت او به زادگاهش تاسیس اولین مدرسه دولتی (1305)، تاسیس اولین کتابخانه (1349) و منطقه‌ای کردن آموزش و پرورش است. وی در سال 1363 در تهران درگذشت و در آرامگاهی که خود در زادگاهش احداث کرده بود به خاک سپرده شد. از جمله اشعار معروف وی شعر روباه و زاغ از دروس دوران ابتدائی است.
شهرها و روستاهای خور
شهرجندق: شهر جندق در حاشیه جنوبی کویر نمک واقع شده است. این شهر با ایجاد قلعه‌ای در آن پدید آمده و بنا به روایت مورخین، بنای قلعه جندق مربوط به دوره ساسانی است زیرا زمانی زندان انوشیروان عادل بوده و مردم جندق نیز بر این عقیده استوار هستند. جندق در زبان و گویش خوری «گنده» اطلاق می شود و مردمان جندق را «گندشی» می نامند. بیشتر منطقه جندق و بیابانک در گذشته دور، دریایی مواج بوده و در بلندای آن مکانی برای زندگی و تنها امید ساکنان این تمدن کهن وجود کشتی بزرگی بوده است که مسیر جندق و بیابانک را می پیموده است.
روستای ایراج: از روستای ایراج در متون قرون سوم و چهارم هجری با نام «ارا» و «ارابه» یاد شده است و مردم خور به آن «ایرا» می‌گویند. ایراج دارای قلعه‌ای قدیمی است که روی ارتفاعی در روستا واقع شده و در سال 1327 قمری در درگیری بین قوای دولتی با رمضان خان باصری بخشی از آن آسیب دید. از دیگر آثار تاریخی ایراج می‌توان به سرو کهن اشاره کرد که دارای ارتفاعی بیش از 50 متر و عمری حدود یک هزار سال است. بقعه خضرنبی نیز یکی دیگر از آثار تاریخی این منطقه است.
روستای مهرجان: از روستاهای قدیمی شهرستان خور، مهرجان یا مهرگان است که در گویش محلی مهرگون تلفظ میشود. قدیمی‌ترین سنگ نبشه این روستا مربوط به قرن هشتم و نهم ه.ق است.
روستای بیاضه: این روستا علاوه بر قلعه‌ای زیبا و مشهور، دارای چشم انداز بسیار دل‌انگیز است. بافت روستایی آن با خانه‌های ایوان‌دار و ایوان‌های کنگره‌ای، منحصر به فرد بوده و هم از نظر معماری و هم به لحاظ رعایت جنبه‌های دفاعی دیدنی است. روستای بیاضه در ۵۳ کیلومتری جنوب شرقی خور و بیابانک در بخش نایین قرار دارد. وجود ارگ قدیمی و ساباط‌ها، پایاب‌های سرپوشیده، قنات‌ها، حسینیه و مسجد جامع قدیمی و امامزاده و نخلستان‌های انبوه از جمله جاذبه‌های گردشگری این روستا است. خانه‌های قدیمی این روستا عموماً از خشت و دارای حوض‌های بزرگ، ایوان‌هایی با طاق بلند که در تابستان خنک هستند و دارای اتاق‌های زمستانی و تابستانی هستند.
روستای فرخی: روستای فرخی در فاصله 17 کیلومتری غرب خور واقع شده است و مردمان آنجا بیشتر همانند مردمان خور سخن می گویند. خوری ها در گویش خود به فرخی «فروی» و به اهالی آنجا «فرویگی» می‌گویند. مسجد جامع این روستا از جمله آثاری است که به دستور حاج سید میرزا جندقی مجتهد و قاضی نامور جندق و بیابانک در سال 1256 هجری قمری بنا شده است. این روستا در میان دیگر مناطق خور و بیابانک در گذشته به دارالامان شهرت داشته است و کسانی که از حاکمان جور در امان نبودند خود را به فرخی و به نزد قاضی که شخصی دارای احترام بود می رساندند و او نیز آنان را پناه می داد. در فرخی مسجدی قدیمی با گنبد و ایوانی بزرگ و ساختمانی به نام «عمارت شیخ» که بسیار قدیمی است وجود دارد. آثار چند چهارطاقی در گورستان فرخی دیده میشود که یکی از آنها به «پیر» معروف است و جنبة تقدس دارد.
اردیب: نام این روستا مخفف اردیبهشت است و ایرانیان در این ماه نیکوترین روز را برای رفتن به آتشکده‌ها جهت نیایش انتخاب می‌کردند و اردی، تمثیلی از درستی و پاکی آتش مقدس بوده است.امیر اسماعیل خان عرب عامری یکی از حکام جندق و بیابانک، دیوانخانه اردیب را مقر فرمانروایی خود قرار داده بود. در اردیب زندانی معروف به دیوان‌خانة مسعود لشکر یاغی حاج ابراهیم بیک پسر قدرت الله نایب الحکومه جندق و بیابانک قرار دارد که بنای آن از ساروج است.
گرمه: این روستا در 30 کیلومتری جنوب خور قرار دارد و ناصر خسرو در سفرنامه خود نامی از آن برده است. مردمان گرمه دارای زبان قدیمی هستند و خور را «هسب» می‌گویند. قلعه، قبرستان کشته‌ها، امامزادگان و استودان گبرها از جمله آثار تاریخی روستای گرمه محسوب میشوند.
آداب و رسوم خور
به دلیل محصور بودن این منطقه در کویر نمک، بسیاری از آداب و رسوم قدیمی در آنجا محفوظ مانده است. از جمله بزرگداشت آخرین شب ماه اسفند و مراسم کشتن نخل.
آخرین شب ماه اسفند که نزد اهالی به «شب بی بی هور» شهرت دارد اهالی معتقدند در این شب فرشته برکت به خانة آنها فرود می‌آید و بر برکت آنها می‌افزاید. همچنین تا دهه‌های اخیر جشن «سده» در این ناحیه مرسوم بود و در خور و برخی روستاها با افروختن آتش این روز را جشن می‌گرفتند.
کشتن نخل: در منطقه خور رسم است که هر گاه میهمان عزیزی دارند جهت اکرام آن میهمان، گرانبهاترین و ارزشمند ترین موجودی خود را که همانا نخل خرما است به پای میهمان قربانی کنند. بدین صورت که آن قدر شاخ و بال‌های درخت را از بالا می‌برند تا به مرکز آن که همان قلب درخت و در اصطلاح پنیر درخت است می‌رسند. با این کار عملاً درخت از بین رفته و چون دیگر نه برگ و باری دارد نه آوندی به سرعت خشک شده و از بین می‌رود. اما در این میان گاهی پدیده‌هایی رخ می‌دهد که قدرت و عظمت خداوند را بیشتر می‌نمایاند. به بار نشستن درخت خرما پس از قربانی شدن آن نیز از جمله این استثنائات است.
ارتفاعات و آب و هوای خور
از ارتفاعات مهم این منطقه می‌توان به کوه کبود هفت چنگ و گودگاه اشاره کرد. گود جگارگ در شمال آبادی‌های طاهرآباد و میان آباد واقع شده است. تپه‌های شنی در این دهستان دیده میشود.
شهرستان خور و بیابانک چون در حاشیه جنوبی کویر مرکزی ایران واقع شده آب و هوایی گرم و خشک و بیابانی دارد. میزان متوسط بارندگی آن کمتر از 100 میلیمتر در سال است. از ویژگیهای آب و هوایی منطقه متوسط بالای درجه حرارت، تبخیر زیاد، بارندگی کم، رطوبت نسبتاً ناچیز و اختلاف شدید درجه حرارت در شب و روز میباشد.
این شهرستان دارای 18 چشمه بوده و اقلیم اقتصادی آن، کشاورزی و دامداری – صنایع دستی و معادن میباشد و رود شور در 35 کیلومتری شمال شرقی شهر خور به دشت کویر می‌ریزد.
پوشش گیاهی و جانوری خور
از جمله پوشش‌های گیاهی این شهرستان می‌توان به تاغ، گز، هنگ، روناس، اسکمبیل، اشنو، قیچ، ریواس، پر سیاوش، بنه، بادام کوهی، انجیر کوهی، قدومه، خارشتر، مارچوبه، آویشن، زیره سیاه، حنظل(هندوانه ابوجهل) اسفند و شیرین بیان که در گویش محلی به مدکی معروف است که اغلب این گونه ها جنبه طبی و صنعتی دارند اشاره کرد.
حیات وحش: در شهرستان خور و بیابانک در حال حاضر زیستگاه بسیاری از گونه‌های حیات وحش از قبیل:کل و بز، قوچ و میش، پلنگ، یوزپلنگ، جبیر، خرگوش، قمری، کبک و تیهو، با قرقره، هوبره، روباه شنی، روباه معمولی ،گرگ، کبوتر وحشی، عقاب طلایی، انواع زرد پرها ،وسایر گنجشگ سانان،کاراکال، سیاگوش،گربه وحشی، سمور، انواع مارها وافعی ها و…. میباشد و درگذشته‌ای دور زیستگاه مناسبی برای آهو و گورِخرآسیایی بوده است.
محصولات عمده این منطقه؛ گندم، جو، پنبه، ارزن، تخمة آفتابگردان، پسته، سنجد، خرما، انجیر، زردآلو و بادام کوهی است. طناب بافی و فرشبافی با طرح نایینی از صنایع دستی آن است. اهالی عمدتا به دامداری و باغداری مشغول‌اند.
یکی از مکان‌هایی که در گردشگری روستایی مورد توجه گردشگران در شهرستان ابهر واقع شده، روستای کوله‌خانه به سبب وجود آبشار زیبا در این روستا است.
صنعت توریسم رو به رشدترین و بزرگترین صنعت جهان است و در همه کشورها به‌عنوان ابزاری حیاتی برای رشد و توسعه فعالیتهای اقتصادی مناطق مختلف و وسیله‌ای برای افزایش سطح درآمد ناخالص ملی محسوب میشود. پر واضح است که رشد، اجرا و توسعه صحیح این صنعت به‌ویژه در بخش گردشگری روستایی می‌تواند به رشد و توسعه کسب و کارهای محلی و بازگشت مردم از کلان‌شهرها به دیار خویش و تلاش برای حفظ میراث بومی خود کمک کند.
روستاها از دیرباز از جایگاه بسیار مهمی در کشور برخوردار بوده و در همه حوزه‌ها از تولید گرفته تا گردشگری به ایفای نقش پرداخته‌اند. در کنار موضوع کشاورزی در روستاها، یکی از مواردی که طی سالیان اخیر مورد توجه جدی قرار گرفته، موضوع گردشگری روستایی و اکوتوریسم است.
روستاهایی با طبیعت بکر، آب و هوای مناسب، صنایع‌دستی، جاذبه‌های طبیعی، بناهای تاریخی و امکانات دیگر می‌تواند برای هر شخصی به‌ویژه آنها که از زندگی شهری خسته شده‌اند، جلب توجه کند. در کشور ما روستاهای ناشناخته اما بسیار زیبایی وجود دارد که با توسعه گردشگری می‌توانند جانی دوباره گرفته و سبب مهاجرت معکوس از شهر به روستاها شوند.
این موضوع طی سالیان اخیر از چشم برنامه‌ریزان در کشور پنهان نمانده و اقدامات و طرحهای خوبی در این زمینه انجام شده، به طوری که در همه شهرستان‌ها چند روستا به‌عنوان روستاهای هدف گردشگری انتخاب شده و به برخی از ساکنان مجوزهای بوم‌گردی برای ارائه خدمت در حوزه گردشگری داده شده است که این امر علاوه بر ایجاد منبع درآمد برای روستاییان، توزیع عادلانه ثروت، ایجاد مشاعل پایدار، حفظ زادبوم روستا، توسعه پایدار و حفاظت از منابع طبیعی، ایجاد اشتغال در صنایع‌دستی و احیای صنایع فراموش شده و از همه مهم‌تر جلوگیری از مهاجرت به شهرها را نیز به دنبال دارد.
یکی از شهرستانهای استان زنجان که در حوزه اکوتوریسم حرفی برای گفتن دارد، شهرستان ابهر است. ابهر علاوه بر اینکه قطب صنعت استان به شمار می‌رود، دارای قابلیت‌های کشاورزی نیز بوده و همین قابلیت‌ها بر جاذبه‌های گردشگری طبیعی آن افزوده است. یکی از روستاهایی که سالانه پذیرای مهمانان بی‌شماری از اقصی‌نقاط کشور است، روستای کوله‌خانه به سبب وجود آبشار زیبا و طبیعی در این روستا است.
گله‌خانه؛ آبشاری زیبا در دل ابهر
آبشار گله‌خانه یا کوله‌خانه در نزدیکی روستای زیبا و سرسبز گله‌خانه در ۲۲ کیلومتری شهر ابهر قرار دارد. این آبشار بسیار زیبا با ارتفاع تقریبی ۱۵ متری بلندترین و زیباترین آبشار شهرستان ابهر است. روستای کوله‌خانه روستای کوچکی است که تنها چند خانوار معدود در آن زندگی و از طریق باغات میوه و مزارع وسیع امرار معاش می‌کنند. مسیر منتهی به آبشار از میان روستای زیبای کوله‌خانه گذشته و با عبور از میان صخره‌ها به آبشار می‌رسد. راه دسترسی به آبشار خاکی بوده و کمی صعب‌العبور است. آبشار در میان کوه‌ها قرار گرفته و اطراف آن با درختان بلند و زیبایی احاطه شده و مناظر اطراف آن بسیار چشم‌نواز است.
بالای سر آبشار با میله آهنی نرده‌کشی شده است تا ایمنی بازدیدکنندگان حفظ شود. آبشار در مسیر رسیدن به روستا و ییلاق زیبای مرچین یا مرشین واقع شده و مراتع سبز و درختان فراوانی در آن به چشم می‌خورد. آبشار محصول عبور رودخانه‌ای است که از روستا عبور می‌کند و در نهایت از صخره فرود می‌آید و آبشار زیبایی را خلق می‌کند. آبشار در درون یک دره نسبتا عمیق و سرسبز فرو می‌ریزد. درخت گردو از درختان غالب این منطقه است که در کنار درختان سپیدار باعث سرسبزی بیشتر این ناحیه شده است. در انتهای آبشار نیز آبگیر نسبتا بزرگ و زیبایی تشکیل شده که بسیار چشم‌نواز است و در نهایت رودخانه باز به مسیر خود ادامه می‌دهد.
از لابه‌لای دیواره آبشار نیز درختچه‌هایی بیرون زده‌اند که بر زیبایی و سرسبزی هر چه بیشتر نمای آبشار افزوده‌اند. بسیاری از خانواده‌های ابهری و شهرهای اطراف در فصول گرم سال، خودشان را به این آبشار زیبا می‌رسانند و در پایین آبشار بر روی تخته سنگهای بزرگ مجاور آبگیر کمپ زده و به تفریح می‌پردازند. برخی از خانواده‌ها نیز در نزدیکی آبشار و با کمی فاصله چادر زده و شب را در این منطقه زیبا و سرسبز به صبح می‌رسانند. برای دسترسی به این آبشار از مسیر جاده مرشین جاده خاکی منشعب میشود که از روستای کوله‌خانه عبور کرده و به آبشار گله‌خانه یا کوله‌خانه می‌رسد.
ضرورت ایجاد زیرساخت‌ها برای توسعه گردشگری روستایی
یکی از مهمترین موضوعاتی که در گردشگری به‌ویژه گردشگری روستایی باید مورد توجه جدی قرار گیرد، ایجاد زیرساختهای لازم برای گردشگران است. موضوعی که طی چند سال اخیر به یکی از مطالبات اصلی گردشگران در روستای کوله‌خانه تبدیل شده بود. در همین رابطه بخشدار مرکزی ابهر با تاکید بر ضرورت توجه به حوزه گردشگری در روستاها، به خبرنگار ایسنا می‌گوید: روستاهای شهرستان ابهر از ظرفیت بالایی در حوزه گردشگری برخوردار است.
محمد نجفی با بیان اینکه روستای کوله‌خانه یکی از روستاهای زیبا و با جاذبه بالای گردشگری ابهر است که همواره به علت وجود آبشار زیبا در آن مورد توجه گردشگران است، تصریح می‌کند: در صورت توجه به گردشگری در روستاها میزان اشتغال در این حوزه بالاتر از این حوزه کشاورزی خواهد بود.
این مسئول با بیان اینکه سه روستا به عنوان روستاهای هدف گردشگری در ابهر تعیین شده است، یادآور میشود: تلاش میشود این تعداد به هفت روستا افزایش یابد.
بخشدار مرکزی ابهر با اشاره به ضرورت ایجاد زیرساخت‌ها برای توسعه گردشگری روستایی، تصریح می‌کند: با پیگیری‌های صورت گرفته در ورودی روستای کله‌خانه برای وسایل نقلیه گردشگران، پارکینگ ۱۰۰۰ متری با ظرفیت ۲۰۰ خودرو در نظر گرفته شده است.
این مسئول با بیان اینکه گردشگرانی که برای تفرج به روستاها مراجعه می‌کنند باید از ریختن زباله در طبیعت و مزارع خودداری کنند، یادآور میشود: در همین راستا ۱۶ سطل زباله در نقاط مختلف روستا کله‌خانه برای خالی کردن زباله‌های گردشگران در نظر گرفته شده است.
https://gashttour.ir/wp-content/uploads/2020/08/61713834.jpg427640Shahrzad Dehghanihttps://gashttour.ir/wp-content/uploads/2019/09/logo-300x138.pngShahrzad Dehghani2020-08-25 13:47:072020-08-25 13:47:07کوله‌خانه ؛ روستایی که با آبشارش دل می‌رباید
یک پژوهشگر، با بیان اینکه مردم همواره دوستدار مناطق طبیعی هستند، گفت: تنوع زیستی یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگر و در نتیجه آن رشد اقتصادی است.
عماد مطالبی در گفت وگو با ایسنا، با بیان اینکه رشد شهرنشینی در سال های اخیر و کاهش تعاملات اجتماعی و همچنین سبک زندگی شهری سبب انزواطلبی شهروندان و تخریب محیط زیست شده است، اظهار کرد: زیست پذیری در فضای شهر سبب افزایش تعاملات و به عنوان یک گفتمان در فعالیت های برنامه ریزی و توسعه مطرح می شود و رابطه انسان و طبیعت را هماهنگ می کند.
وی با بیان اینکه باید با یک شیوه اصولی و هدفمند به بررسی عوامل قوت، ضعف، فرصت، تهدید و ارائه راهکارهای مناسب برای زیست پذیری شهری با تاکید بر توسعه بوم گردی و تنوع زیستی بپردازیم، افزود: باید با استفاده از شاخص های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، اکولوژیکی و نهادی – زیرساختی اولویت بندی شده و با توجه به بررسی وضع موجود و به هنگام شده ویژگی های مثبت و منفی محدوده های زیستی و طبیعی، تهدیدها را به فرصت تبدیل کنیم.
این پژوهشگر حوزه جغرافیای شهری، با تاکید بر لزوم تدوین برنامه جامع مدیریتی برای حفظ تنوع زیستی و توسعه بوم گردی و برنامه پایش محیط زیست جهت شناخت منابع آلاینده و تخریب کننده و اعمال روش های علمی و عملی برای کاهش آثار مخرب بر محیط زیست، تصریح کرد: بهبود شرایط زندگی در محیط های شهری علاوه بر افزایش میزان جذابیت آنها، بستر مناسبی را برای دستیابی به اهداف کلان توسعه پایدار فراهم می کند.
مطالبی، معیشت و پایداری بوم شناختی را به عنوان دو روی سکه در زیست پذیری دانست و عنوان کرد: زیست پذیری یک مفهوم کلی است که با برخی از مفاهیم همچون پایداری، کیفیت زندگی، کیفیت مکان و اجتماعات سالم مرتبط است.
وی تنوع زیستی را یکی از مهمترین عوامل جذب گردشگر و در نتیجه آن رشد اقتصادی برشمرد و گفت: تنوع زیستی در ساده‌ترین تعریف به سطوح مختلف زندگی بر روی زمین، همچنین به گوناگونی زیستی این نوع از حیات اشاره دارد.
این کارشناس محیط زیست، با بیان اینکه مردم همواره دوستدار مناطق طبیعی هستند، اضافه کرد: گردشگری طبیعت دارای منافع بسیاری برای مناطق طبیعی است، اما باید مراقب بود، زیرا امروزه با توجه به سود حاصل از گردشگری طبیعی اصطلاح بوم گردی به یک شعار و در بین عده ای از گردشگران به یک حیله برای بازاریابی تبدیل شده است لذا باید با رویکردی هدفمند و با استفاده از راهبرد اثربخش قوت ها و فرصت ها را به حداکثر و ضعف ها و تهدیدها را به حداقل برسانیم و بستر مناسبی برای توسعه گردشگری فراهم کنیم.
وی تنوع اکولوژیکی و غنای گونه ای را اولویت توسعه بوم گردی دانست و بیان کرد: برنامه ریزی و استخراج راهبرد زیست پذیری شهری مبتنی بر تنوع زیستی و توسعه بوم گردی در راستای توسعه ای و اقتضایی اولویت دارد.
مطالبی، خواستار سیاست گذاری جذب بوم گردی برای بهره گیری از سیمای منظر و تنوع زیستی در جهت زیست پذیری شهری، برنامه ریزی و پهنه بندی در راستای آمایش شهری و الگوهای زیست پذیری برای توسعه بوم گردی و سیاست گذاری مناسب برای حمایت از گروه های مردم نهاد محیط زیستی شد و عنوان کرد: بازنگری و تدوین برنامه جامع مدیریتی برای حفظ تنوع زیستی و توسعه بوم گردی، افزایش سهم مشارکت جوامع محلی در تصمصم گیری و سیاستگذاری به منظور توسعه زیرساختی، برنامه ریزی دولت برای حمایت از بوم گردی، برنامه های مناسب به منظور برنامه ریزی و کنترل عوامل تخریبی، تدوین برنامه جامع گردشگری و ایجاد و بهبود زیرساخت ها برای توسعه بوم گردی نیز ضرورت دارد.
این پژوهشگر حوزه جغرافیای شهری، با بیان اینکه بوم گردی می تواند به عنوان مهمترین مزیت رقابتی در صنعت گردشگری در شهر آستارا و به ویژه محدوده مورد مطالعه تالاب استیل باشد و زیست پذیری شهری را برای شهروندان فراهم کند، گفت: تالاب استیل با مساحت ۱۳۸ هکتار در حدود سه کیلومتری جنوب غربی شهرستان آستارا واقع شده است.
وی ادامه داد: تنوع زیستی در شهر آستارا به ویژه محدوده تالاب استیل بستر لازم را جهت بوم گردی و توسعه آن که بیشترین سازگاری را با طبیعت دارد ممکن کرده است. همچنین با توجه به ارزش های اکولوژیک و کسب منافع اقتصادی که ایجاد می شود سیمای زیست پذیر شهری را به ارمغان می آورد.
مطالبی، با بیان اینکه تالاب استیل هر ساله زیستگاه پرندگانی نظیر گیلانشاه، کاکایی سرسیاه، کاکایی نوک سبز، کاکایی کوچک، اردک چشم طلایی و… است، تصریح کرد: در تنوع گیاهی تالاب استیل می توان به ارگ، شمشاد و توسکا اشاره کرد و نوتریا شاخص ترین گونه جانوری پستاندار در تالاب استیل است. از انواع خزندگان موجود نیز نمونه هایی از مار چلیپر و لاسرتای شکم سبز و از دوزیستان لاک پشت برکه ای اروپایی در این محدوده قابل مشاهده است.
وی مهترین عامل قوت تالاب استیل را آب و هوای مطلوب و مناسب برای توسعه بوم گردی در جهت زیست پذیری شهری دانست و یادآور شد: روند رو به تخریب برخی از عناصر طبیعی و همچنین عوامل خارجی بر تالاب استیل نیز بزرگترین عامل ضعف محسوب می شود.
این کارشناس محیط زیست، تدوین برنامه پایش محیط زیست در محدوده تالاب استیل و شهر آستارا جهت شناخت منابع آلاینده و تخریب کننده را الزامی دانست و گفت: باید راهبردهای مناسب با هدف زیست پذیری شهری و فعالیت های بوم گردی با ماهیت تنوع زیستی را تدوین کنیم. همچنین تدوین برنامه هایی مبتنی بر الگوهای آمایشی مانند پیاده روی و دوچرخه سواری به منظور افزایش امکانات و تعاملات اجتماعی در راستای زیست پذیری شهری در محدوده تالاب استیل مفید است.
وی محدوده تالاب استیل و شهر آستارا را نیازمند تدوین برنامه جامع مدیریتی برای حفظ تنوع زیستی و توسعه بوم گردی دانست و اظهار کرد: محدوده تالاب استیل به دلیل داشتن تنوع زیستی و برخورداری از چشم اندازهای طبیعی قابلیت بهره برداری برای استفاده اکوتوریستی را دارد و با استفاده از ویژگی های مثبت خود فرصت مناسبی برای توسعه گردشگری و بوم گردی پایدار فراهم می کند.
مطالبی، با بیان اینکه با مدیریت کارآمد مبتنی بر فرصت ها و تهدیدها می توانیم تنوع زیستی و محیط طبیعی را بدون افت کیفیت حفظ کنیم، یادآور شد: توسعه پایدار گردشگری و زیست پذیری شهری در این محدوده می تواند برای مردم و شهروندان پویایی، سرزندگی و نشاط را فراهم آورد.
منبع:ایسنا
https://gashttour.ir/wp-content/uploads/2020/08/61714013.jpg400600Shahrzad Dehghanihttps://gashttour.ir/wp-content/uploads/2019/09/logo-300x138.pngShahrzad Dehghani2020-08-25 13:45:102020-08-25 13:45:10تنوع زیستی ؛ عامل مهم جذب گردشگر
