نوشته‌ها

زنجان؛ شهری آن‌سوی پل‌های قجری

پل‌های ساخته شده در دوران قاجار و طبیعت اطراف آن از جمله آثاز زیبا و چشم نواز در حاشیه شهر زنجان برای گردشگران است.

از شمال‌غربی ایران که به سمت مرکز و جنوب راه بیافتیم، به استان زنجان می‌رسیم که در بستر رودخانه قزل‌اوزن و بر دامنه‌های فلات آذربایجان با آب و هوای خنک و ییلاقی‌اش، گزینه خوبی برای سفرهای تابستانی است. این استان، هشت شهرستان شامل زنجان، ابهر، خرم‌دره، خدابنده، طارم، ایجرود، ماه‌نشان و سلطانیه دارد و مردم استان به زبان ترکی آذربایجانی صحبت می‌کنند و زبان تاتی نیز در بخشی از شمال طارم علیا (دامنه کوه البرز) به‌ جا مانده برای مردم این استان است.

شهرستان زنجان با مرکزیت شهر زنجان به عنوان مرکز این استان قرار دارد که این شهرستان از شمال به استان‌های آذربایجان‌شرقی و اردبیل، از شرق به شهرستان‌های طارم و ابهر، از جنوب به شهرستان‌های ایجرود و خدابنده و از غرب به شهرستان ماه‌نشان و از شمال‌غربی به شهرستان میانه  محدود است. زنجان یکی از شهرهای شگفت‌انگیز و کمتر شناخته‌ شده شمال‌غرب ایران‌زمین است. زنجان بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شهرستان استان زنجان به شمار می‌آید.

دیرینگی و قدمت ناحیه زنجان بر اساس مطالعات انجام شده به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد می‌رسد. برخی تاریخ‌نگاران، شهر زنجان را با شهر «آگانزانا» که بطلمیوس از آن نام برده است، یکی دانسته‌اند. آثار باستانی متعددی که در این منطقه وجود دارد، بهترین گواه قدمت و پیشینه تاریخی این خطه از استان زنجان است.

زنجان؛ شهری آن‌سوی پل‌های قاجاری

پل میربهاء‌الدین

اگر از سمت کردستان به زنجان بیایید، سری به رودخانه زنجان‌رود بزنید، با پلی مواجه خواهید شد که به پل کهنه یا پل میربهاءالدین معروف است. پل میربهاءالدین به طور کامل به وسیله آجر، بنا شده و این نام از روی اسم سازنده پل روی آن نهاده شده است که از نظر قدمت به دوره حکومت ناصرالدین شاه قاجار مربوط می‌شود.

پل سردار

پل تاریخی «سردار» در سال ۱۳۳۳ هجری‌قمری توسط «سردار اسعدالدوله» پسر «حسینقلی خان نظام‌الدوله» احداث شده است. به روایت دیگر این پل در دوره قاجار توسط «حاجیه قمر تاج‌خانم» ساخته شده است. پل سردار در محور جنوب‌  غربی شهر زنجان، بر روی رودخانه زنجان‌رود و در امتداد پل‌های حاج سید محمد و میربهاءالدین ساخته شده است. به لحاظ تزئینات پل سردار نسبت به دو پل حاج سید محمد و میر بهاءالدین متمایز بوده و این پل به خاطر نزدیکی به دروازه جنوبی شهر در قدیم به پل «دروازه قلتوق» معروف بوده است.

پل حاج سید محمد

پل «حاج سید محمد» در امتداد پل حاج میربهاء‌الدین بر روی زنجان‌رود توسط سید محمد موسوی از روحانیون عصر مشروطیت احداث شده است. این پل زیبا با معماری بی‌نظیر خود، از دیرباز چشم هر بیننده‌ای را نوازش و تاریخ این مرز و بوم را به نمایش می‌گذارد. پل حاج سید محمد با هزینه «حاج یوسف ارباب» از تجار مشهور زنجان در سال ۱۳۰۰ هجری‌قمری ساخته شده است. طول این پل ۱۹۵ متر و ارتفاع آن ۶.۵ متر است و ارتفاع آن سبب شده زیبایی این پل از دور، چشم هر بیننده‌ای را مجذوب خود کند. پل حاج سید محمد، به دلیل همجواری با روستای قره‌تپه به پل «قره‌تپه» نیز معروف است. این پل نیز توسط اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان تعمیر شده و پس از تکمیل طرح ساماندهی حاشیه زنجان‌رود، محل مناسبی برای بازدید گردشگران و گذراندن اوقات فراغت شده است.

علاوه‌بر این پل‌ها، مساجد زیادی نیز با معماری قاجاری در این شهر وجود دارد که علاقه‌مندان به هنر معماری را به خود جذب می‌کند.

منبع:ایسنا

کشف مهمان ۵۰۰۰ ساله کرمانی در زنجان

فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان از کشف و ضبط یک جام سنگی پنج‌هزار ساله توسط نیروهای یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان خبر داد.

سرهنگ حسینعلی فضلی در گفت‌وگو با ایسنا، از کشف و ضبط یک جام سنگی پنج‌هزار ساله توسط نیروهای یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان خبر داد و اظهار کرد: شیء تاریخی ضبط شده یک جام سنگی خاکستری رنگ متعلق به جیرفت کرمان است که بر اساس بررسی‌های اولیه کارشناسان باستان‌شناسانی معاونت میراث‌فرهنگی استان قدمت آن به هزاره سوم قبل از میلاد می‌رسد.

وی افزود: به دنبال دریافت گزارش مبنی بر فعالیت باندی در قاچاق اشیای تاریخی در شهر زنجان، نیروهای یگان حفاظت پس از انجام کارهای اطلاعاتی و با اخذ دستور قضایی منزل متهم را بازرسی کرد که منجر به کشف و ضبط این شیء تاریخی شد و دو نفر در حین معامله دستگیر و جام تاریخی ضبط و به مراجع قضایی معرفی شدند.

این مسئول با تاکید بر اهمیت آثار باستانی استان، ادامه داد: آثار باستانی بخش مهمی از فرهنگ غنی این منطقه را تشکیل می‌دهند و در این زمینه از مردم و نیز شوراها و دهیاران تقاضا داریم در صورت هرگونه رفتار مشکوک با شماره ۳۳۰۳۳۳۵۰ یگان حفاظت میراث‌فرهنگی استان و یا شماره تلفن گویای یگان حفاظت میراث فرهنگی کشور (۰۹۶۶۲) را مطلع کنند.

فرمانده یگان حفاظت اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان زنجان خاطرنشان کرد: افرادی که به دنبال به دست آوردن ثروت از طریق خرید و فروش اموال تاریخی و فرهنگی هستند، توجه داشته باشند که ماموران این اداره‌کل با همکاری نیروی انتظامی استان به‌ صورت شبانه‌روزی محوطه‌های تاریخی را رصد و حفاران غیرمجاز را دستگیر کرده و تحویل مقام قضایی می‌دهند.

منبع:ایسنا

تلاش برای تبدیل زنجان از مسیر به مقصد گردشگری

استاندار زنجان گفت: مدیریت استان برای تبدیل زنجان از مسیر به مقصد گردشگری تلاش می‌کند.

محسن افشارچی پیش از ظهر امروز (۱۲ اسفندماه) در جمع خبرنگاران، با اشاره به برنامه‌های گردشگری استان برای سال آینده، اظهار کرد: از برنامه‌های اصلی ما برای سال آینده ارتقای سهم گردشگری در تولید ناخالص داخلی استان است و در این ارتباط برنامه مفصلی تهیه شده است که تا دو هفته آینده نهایی می‌شود.

وی افزود: این برنامه به صورت کمی و با این نگاه که در کجا هستیم و قرار است به کجا برسیم، مورد توجه قرار گرفته است و در این میان بخش گردشگری و میراث فرهنگی اهمیت بسیار زیادی دارد.

این مسئول ادامه داد: باید با توجه به داشته‌های خود در حوزه میراث فرهنگی، برای چگونگی صیانت و تولید ثروت از آن برنامه‌ریزی شود که متاسفانه سهم گردشگری استان از تولید ناخالص داخلی یک درصد است که رقم بسیار پایینی را نشان می‌دهد.

نماینده عالی دولت در استان زنجان تصریح کرد: تلاش بر این است تا سال آینده و سال‌های بعد این میزان در استان افزایش یابد که این مهم با همکاری‌های بین بخشی، پشتیبانی و برنامه‌ریزی مدون امکان‌پذیر خواهد بود. همچنین تلاش می‌کنیم این استان در حوزه گردشگری به مقصد تبدیل شود که در این راستا بهره‌گیری از ظرفیت و پتاسیل‌ها می‌تواند نتیجه بهتری را رقم بزند.

استاندار زنجان با بیان اینکه اعطای یکسری وام‌های تکلیفی به عهده بانک‌ها گذاشته شده است، یادآور شد: این میزان تسهیلات با توجه به آورده‌ای که دولت برای بانک‌ها دارد در اختیار صنعت‌گران و متقاضیان دستگاه‌های مختلف قرار خواهد گرفت. سهم بودجه تملک دارایی استان برای سال آینده ۹۰۰ میلیارد تومان است که استان دیگری بودجه بیشتری را کسب کرده و از مسئولان استانی تقاضا دارم با همت و انرژی بیشتری برای تلاش و آبادانی استان گام بردارند.

افشارچی خاطرنشان کرد: برای تلاش در جهت رشد و توسعه استان و تحقق اهداف و برنامه‌های طرح‌ریزی شده و همگامی با مسئولان استان، هیچ اما و اگری پذیرفته شده نیست.

منبع:ایسنا

لزوم توجه به امر آموزش در بخش گردشگری

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار زنجان گفت: ادارات‌کل فنی‌وحرفه‌ای و آموزش‌وپرورش در تربیت نیروی انسانی بخش گردشگری اهتمام کنند.

خلیل قاسم‌لو ظهر امروز (۱۲ اسفندماه) در جلسه شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان زنجان، اظهار کرد: آموزش رکن مهمی در امر گردشگری، جذب و نگهداری گردشگر است که اداره‌کل آموزش فنی‌وحرفه‌ای می‌تواند با ورود به این موضوع، نیروی انسانی مورد نیاز را تربیت کند.

وی افزود: آشپزی، تورگردانی، هتل‌داری و … نیز مواردی است که هنرستان‌های اداره‌کل آموزش‌وپرورش با ورود به آن می‌توانند نیروی انسانی مورد نیاز بخش گردشگری را به صورت علمی و آکادمیک آموزش دهند و این نیاز فعلی استان است.

این مسئول با تاکید بر لزوم ارتباط بین بخش میراث‌فرهنگی و گردشگری، ادامه داد: در حال حاضر تعداد خانه‌های قدیمی در شهر زنجان کم است که با توجه به این مسئله، هم از تخریب خانه‌های موجود جلوگیری می‌شود و هم بخش‌خصوصی وارد حوزه خدمات گردشگری می‌شود که نمونه‌های خوبی نیز در استان ایجاد شده است.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار زنجان با بیان اینکه باید روش اجرایی برای پیشبرد سرمایه‌گذاری‌ها اتخاذ شود، تصریح کرد: در رابطه با منطقه امند، از تجربه موفق آذربایجان‌شرقی استفاده کرد تا از این مناطق برای جذب گردشگر به خوبی استفاده شود.

قاسم‌لو یاداور شد: اگر هتل و رستوران را شاخص پیشرفت بخش گردشگری در نظر بگیریم، متاسفانه در استان زنجان در این رابطه مزیتی نداریم و ارزش‌افزوده‌ای ایجاد نمی‌شود.

غفور حمیدی، معاون اقتصادی اداره‌کل امور اقتصادی و دارایی استان زنجان در ادامه این جلسه با اشاره به طرح‌ها و مبلغ تسهیلات بند الف تبصره ۱۸ قانون بودجه امسال، اظهار کرد: برای جهادکشاورزی ۱۰۷ میلیارد تومان، بخش صنعت ۲۷۳ میلیارد تومان، بخش صنایع‌دستی ۶ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان امروز تصویب شد که سر جمع برای ۱۴۱ طرح بیش از ۳۸۶ میلیارد تومان تسهیلات از محل تبصره ۱۸ برای پرداخت، تصویب شد.

منبع:ایسنا

آوازه چاقوی زنجان به دنیا رسید

معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان گفت: هم‌اکنون بیش از ۱۵۰۰ فعال در صنعت چاقوسازی مشغول به کار است.

الناز خدایی‌فر در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: هم‌اکنون بیش از ۱۵۰۰  فعال در صنعت چاقو مشغول به کار بوده که این تعداد چاقوساز در ۸۰۰ کارگاه در استان فعالیت دارند.

وی با بیان اینکه چاقوی تولید شده در زنجان علاوه بر استان‌های هم‌جوار به کشورهای دیگر نیز صادر می‌شود، افزود: کشورهای امارات، عمان، سوریه، عراق و افغانستان، از جمله کشورهای هدف صادراتی چاقوی زنجان است.

این مسئول با اشاره به اینکه چاقوی زنجان به ۱۷ دسته مختلف تقسیم می‌شود، ادامه داد: طراحی ظریف و خلاقانه، قدمت بالا، تیزی، آب‌دیدگی، استحکام تیغه و برخی از ویژگی‌های بارز دیگر سبب شده تا چاقوی زنجان متمایز نسبت به سایر تولیدات مشابه باشد.

خدایی‌فر تصریح کرد: بعد از صنعت فرش‌بافی، صنعت چاقوسازی بیشترین ارزآوری را برای استان دارد، با این حال تلاش بر این است تا مشکلاتی که گاهاً پیش‌ روی تولیدکنندگان این صنعت قرار می‌گیرد، همچون کمبود مواد اولیه مرتفع شود و صنعت‌گران با چالش کمتری به تولید ادامه دهند.

معاون صنایع‌دستی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان یادآور شد: این استان در زمینه تولید صنایع‌دستی فلزی جزو پنج استان برتر در کشور است، با توجه به رتبه‌ای که ما در کشور داریم از سال گذشته و شش ماهه نخست امسال اولویت و تمرکز این اداره‌کل بر روی چهار رشته چاقوسازی، مس‌گری، ملیله و انگشترسازی بوده است.

وی با اشاره به اینکه برای حمایت از فعالان این عرصه تسهیلات قابل توجهی پرداخت شده است، خاطرنشان کرد: این تسهیلات در قالب تسهیلات ارزان‌قیمت خرید مواد اولیه، مشاغل خانگی، تسهیلات در خصوص زیان وارده از طریق کرونا، تبصره ۱۸ و سایر تسهیلات است که به متقاضیان پرداخت می‌شود.

منبع:ایسنا

زنجان آماده پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی است

معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی استان زنجان، از آمادگی کامل تاسیسات گردشگری این استان برای استقبال از گردشگران داخلی و خارجی خبر داد.

به‌ گزارش ایسنا و به نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان، علی‌اکبر شرفی پس از بازدیدهای نظارتی همراه با رئیس جامعه هتل‌داران زنجان از مراکز و تاسیسات گردشگری و اقامتی در استان، اظهار کرد: همه تمهیدات و برنامه‌ریزی‌های لازم برای بهبود شرایط اماکن استقرار گردشگران داخلی و به‌ ویژه گردشگران خارجی در استان فراهم‌ شده است.

معاون گردشگری اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان نصب بنرهای تبلیغی، نصب تابلوهای مسیریابی، راهنمایی مهمانان و گردشگران در اماکن تاریخی و موزها، برگزاری دوره‌ آموزشی برای نیروهای مرتبط با بخش گردشگران، پخش فیلم جاذبه‌های گردشگری استان از شبکه‌های محلی و سراسری، فعال بودن سایت‌ و فضای مجازی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان، تشدید نظارت‌های پیوسته و متداوم از سوی ناظرین معاونت گردشگری و نظارت بر روند ضدعفونی اماکن اقامتی و رعایت پروتکل‌های بهداشتی، نصب دستگاه‌های ضدعفونی در ورودی اماکن فرهنگی و تاریخی و … برای ورود ایمن گردشگران به استان است.

وی خاطرنشان کرد: در پذیرایی از گردشگران خارجی، همه کارکنان هتل‌ها و مراکز اقامتی موظف به ارائه کارت واکسن کرونا هستند.

منبع:ایسنا

سرای نهالی در بازار زنجان

در استان زنجان آثار و ابنیه تاریخی هستند که پسوند «ترین‌ها» به آن‌ها افزوده می‌شود که بازار زنجان از جمله این آثار ارزشمند تاریخی است که به‌عنوان طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران نامید می‌شود.

بازار زنجان که یکی از مهم‌ترین و زیباترین مجموعه‌های تجاری سراسر استان زنجان است، در قلب بافت قدیمی و مشرف‌به دروازه قلتوق (دروازه جنوبی شهر زنجان) قرار دارد که به‌نوبه خود یک اثر هنری تمام‌عیار محسوب می‌شود. اماکن تاریخی و تفریحی بسیاری در این بازار وجود دارد. در ضمن بازار زنجان یکی از قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین بازارهای سرپوشیده ساخته‌شده در ایران است. این بازار در مراحل گوناگون تکمیل و احداث‌شده است. مجموعه بازار زنجان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. بازار زنجان از نظر تولید و نوع فعالیت به هشت راسته تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از راسته زرگرها، کفاش‌ها، بزازها، سراج‌ها و…. این بازار دارای راسته‌ها، سراها، میدان‌ها، تیمچه‌ها، بازارها، دالان‌ها، مساجد، حمام‌ها، تکیه‌ها است و در خود ۱۰۰۰ باب مغازه جای‌داده است.

سراها غالباً محل استقرار تجارتخانه‌ها بوده‌اند و همگی دارای حیاط مرکزی هستند. نکته مهم در مورد سراها چگونگی ارتباط آن‌ها با راسته و نحوه حر کت در داخل آن‌هاست. یکی از سراهای زیبا و مهم این بازار، سرای نهالی (رسولی) در بازار بزرگ زنجان است که از طریق دالانی با طاق‌های هلالی از بازار پایین قابل‌دسترسی است و در بازار پایین قرار دارد.

بازار پایین زنجان قسمتی از بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین بازار سرپوشیده ایران است. بازار پایین (اشاقه باش)، مجموعه بازار پایین به ۹ راسته است. زرگرها. بزازها. کفاش‌ها. سراج‌ها. کلاهدوزها. صندوق سازها. رنگرزها. میوه‌فروش‌ها و جگرپزها تقسیم‌شده است. در بخش پایین بازار به غیر از دادوستد، محل‌هایی وجود دارد که در آن‌ها محصولات دیگر روستاهای اطراف این شهر فروخته می‌شود.

سرای نهالی دارای سه ورودی است که ورودی از ضلع غربی به میدان ورکچی، ورودی ضلع شمالی به بازار و ورودی ضلع شرقی به سرای حاج فتح الله می‌شود.

این سرا به‌صورت ساده در دوره قاجاریه ساخته‌شده است و بعد از اتمام راسته‌ها به بازار اضافه‌شده است که بیشترین قسمت‌های این سرا از بین رفته است و در ضلع شمالی آن امروزه بانک سپه ایجادشده و دالان ورودی دیگر در شرق این مجموعه قرار دارد. نقشه این سرا بدین‌صورت بوده است که اطراف حیاط مرکزی حجره‌هایی ساخته‌شده که این حجره‌ها فاقد رواق ستون‌دار است؛ که امروزه در این حجره‌ها کارهای رنگرزی و قالی‌های سنتی زنجان خریدوفروش می‌شود؛ اما متأسفانه امروزه به دلیل گسترش کارگاه‌های رنگرزی صنعتی به روش‌های شیمیایی دیگر کارگاه‌های سنتی رونق سابق را نداشته و تعداد آن‌ها بسیار کم شده است. این نخ‌ها بازار زنجان را رنگین‌کمانی کرده و زیبایی خاصی به این مجموعه بخشیده است؛ که برای به دست آمدن رنگ‌های طبیعی از گیاهان همچون پوست گردو و انار، حنا، برگ مو، روناس صمغ حاصل از درختان، زعفران و عناصری چون گل یا خاک رس و زاج و همچنین مواد معدنی استفاده می‌کنند.

رنگرزی از معدود مشاغلی است که همچنان رمز و رازش سینه‌به‌سینه منتقل می‌شود و از پدر به پسر ارث می‌رسد؛ مهارتی سخت و زمان‌بر است تا کلاف‌ها رنگی جاودان بگیرند و قالی‌ها از آن ساخته شود. با اینکه این شغل سنتی دیگر رو به نابودی است اما هنوز هم هستند رنگرزهایی که در کارگاه‌های خود شغل آبا و اجدادی‌شان را در سرای رسولی ادامه می‌دهند. استادکاران این رنگرز خانه‌ها قرن‌هاست که مانند کیمیاگران در حال ترکیب اسرارآمیز رنگ‌دانه‌ها و دندانه‌ها هستند تا درخشان‌ترین و باثبات‌ترین رنگ‌ها را بر رشته‌های ابریشمین و پشمی بنشانند.

معماری این سرا کاملاً به شیوه قاجار است، در جای‌جای این بازار از راسته‌ها و حجره‌ها گرفته تا مساجد و کاروانسراها سبک معماری قاجار به زیبایی هرچه‌تمام‌تر به نمایش در آمده است. اوج این سبک‌های معماری و شیوه‌ها و نوآوری‌های تزئینی در اجزا آن به‌وضوح دیده می‌شود و تنها در چند مورد از حجره‌های آن به‌صورت فرش‌فروشی و رنگرزی استفاده می‌شود. تنها در قسمت دالان ورودی حجره‌ها به فعالیت فرش‌فروشی خود ادامه می‌دهند. امروزه این سرا به انبار کالاهای صادراتی تبدیل‌شده است.

این مجموعه باتوجه به ویژگی‌های معماری و هنری آن، پیوسته به عنوان کانون مهم تجاری، تاریخی، فرهنگی مورد توجه بازدید کنندگان شهر زنجان قرار گرفته است. در بازار پایین دو مسجد به نام‌های مسجد آقا شیخ فیاض و میرزایی و همچنین دو گرمابه به نام‌های بلوری (حاج داداش) و معینی احداث شده است.

منبع:میراث آریا

هنر رنگرزی زنجان با قدمت بیش از ۲۳۰۰ سال

رنگرزی یا صباغی به رنگ کردن الیاف، نخ‌ها، پارچه و لباس گفته می‌شود که توسط مواد رنگ‌زا تحت تأثیر عواملی همچون زمان و درجه رنگ می‌شوند رنگرزی و یا رنگ کردن الیاف و نخ و پارچه را می‌توان از کهن‌ترین هنرهای برآمده از ذوق و قریحه‌ی بشر دانست که در چند سال گذشته در بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده کشور از رونق خوبی برخوردار بود. دانش رنگرزی سینه‌به‌سینه منتقل و این حرفه فعالیتی موروثی بوده است.

رنگرزی مهارتی است که طی آن ماده رنگ‌زا در درجه حرارت هدایت‌شده و زمان مشخص، داخل الیاف و یا کالای منسوج (بافته‌شده) نفوذ کرده و آن را رنگ می‌کند. در رنگرزی، ماده رنگ‌زا به‌طورکلی، به همه مواد طبیعی و یا شیمیایی که قابلیت رنگرزی الیاف و یا منسوجات رادارند اطلاق می‌شود. رنگ کالای رنگرزی شده نباید به‌آسانی در اثر شستشو و یا در برابر نور از بین برود. رنگرزی و چاپ دو روش رنگ کردن پارچه هستند که البته تفاوت‌های اساسی با یکدیگر دارند. رنگرزی سنتی و رنگرزی صنعتی دو روش متداول رنگرزی می‌باشند. کاربری رنگرزی سنتی با نوین شدن صنعت نساجی، رفته‌رفته کاهش پیداکرده است.

هنر رنگرزی در استان زنجان از تنوع بالایی برخوردار است و این تنوع را می‌توان در تاروپود فرش‌های اصیل زنجانی مشاهده کرد. قدمت هنر رنگرزی سنتی در استان زنجان برمی‌گردد به دوران مردان نمکی که یک‌پایه تاریخی مستند برای استان زنجان است. با استناد به پارچه‌های رنگرزی شده مردان نمکی قدمت این هنر در زنجان به ۲۳۰۰ سال می‌رسد و می‌توان به جرأت ادعا کرد که در آن زمان در استان زنجان فعالیت‌هایی در زمینه رنگرزی پارچه و نخ انجام‌شده است. رنگرزی از صنایع وابسته و اصلی فرش‌بافی است و این صنعت از دیرباز بین خانواده‌ها مرسوم بوده است. رنگرزی هنری زیبا و درعین‌حال مشکل است و در رنگ کردن تاروپودها باید دقت زیادی شود چرا که این رنگ‌ها موجب ارزشمند شدن فرش‌ها می‌شود.

امروزه اساس کارگاه‌های رنگرزی در زنجان بر وجود چند پاتیل مسی یا چدنی و انواع رنگ‌های شیمیایی است و درگذشته به خاطر استفاده از رنگ نیل انواع خمره‌ها با تغار لعاب‌دار نیز در کارگاه در یک ردیف به ترتیب از غلطت رنگ بالا تا ضعیف استقرار داشتند.

نتایج حاکی است که این استان از گذشته یکی از مناطق غنی رنگرزی ایران بوده است و در وضعیت موجود کاهش فعالیت رنگرزی، کاربرد رنگ‌زاهای جوهری و شیمیایی به‌جای رنگ‌زاهای گیاهی و طبیعی و رنگرزی خانگی به‌جای رنگرزی کارگاهی در تغییر روش رنگرزی الیاف فرش نقش اصلی را دارا است. تجارب و دانش گذشتگان در استفاده از رنگ‌های طبیعی گیاهان همچون پوست گردو و انار، حنا، برگ مو، روناس صمغ حاصل از درختان، زعفران و عناصری چون گل یا خاک رس و زاج و غیره شایع بوده و هنوز هم در بعضی از نقاط به‌ویژه روستاها کاربرد دارد.

کارگاه‌های رنگرزی سنتی اشکال متفاوتی دارند و معمولاً یک ردیف پاتیل (خُم رنگرزی) در دیوار کارگاه تعبیه‌شده که بسته به نوع رنگ کاربردی، پاتیل‌ها از چدن یا مس ساخته‌شده و زیر هرکدام اجاقی قرار می‌دهند. ابتدا پشم موردنیاز را به‌صورت بی‌رنگ تهیه می‌کنند. آن را داخل آب به مدت ۲۴ ساعت می‌خیسانند.

پشم‌ها با توجه به تعداد رنگ‌های موردنیاز و اندازه در نظر گرفته‌شده- جدا کرده و هر قسمت را درون نایلون جداگانه‌ای می‌ریزند. استفاده از نایلون در رنگرزی پشم، مانع از نمدی شدن آن در اثر جوشاندن زیاد شده و همچنین از تیره شدن رنگ بر اثر فعل‌وانفعالات شیمیایی درون ظرف جلوگیری می‌کند. دندانه موردنظر را در آب حل کرده و داخل پشم‌ها می‌ریزند. با هم زدن پشم دندانه را به تمام قسمت‌های آن می‌رسانند. سپس پشم را داخل ظرفی که آب آن جوشان است، قرار می‌دهند. به مدت یک ساعت داخل آب جوشان می‌ماند و بسته به تیرگی و روشنی رنگ مدت‌زمان جوشاندن را تنظیم می‌کنند و در تمام مدت الیاف را با چوب، زیر آب می‌گردانند.

پس از دندانه کردن، سرد شدن پشم باید به‌تدریج صورت بگیرد (حدوداً ۲۴ ساعت)، پس از سرد شدن کامل، پشم را می‌شویند. رنگ‌دانه را به پشم اضافه نموده و خوب هم می‌زنند تا رنگ به تمام قسمت‌های آن برسد. مدت‌زمان جوشاندن پشم با رنگ‌دانه، حدوداً ۳ الی ۴ ساعت است. سرد شدن پشم در این مرحله نیز باید به‌تدریج صورت بگیرد. پس از سرد شدن پشم شستشوی نهایی انجام می‌گیرددر هر مرحله از شستشو از مواد شوینده‌ی ملایم استفاده می‌شود. میله چوبی محکمی درون دیوار بالای خمره‌ها قرار دارد که کلاف‌ها را روی این میله آویزان می‌کنند تا آب آن بچکد و الیاف هوا بخورد، ازآنجا کلاف‌ها را روی تیرهای ضخیم آویزان می‌کنند تا خشک شود.

رنگ‌ها ازنظر منشأ آن به دو دسته طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند.

۱- رنگ‌های طبیعی: منشأ گیاهی، جانوری و معدنی دارند. رنگرزی با آن‌ها به زمان و مهارت زیادی نیاز دارد.

۲- رنگ‌های مصنوعی: رنگ‌هایی که از مواد شیمیایی و مصنوعی تهیه می‌شود که شامل رنگ‌های جوهری و کرُمی است.

خوشبختانه استان زنجان به علت وجود توانمندی‌های بسیارش در کلیه ابعاد تخصص، کاربردی، اقتصادی و اقلیمی می‌تواند نقش مهم و گسترده‌ای را احیا و بازپروری این هنر و صنعت در طیف گسترده‌ای در بردارد و امیدواریم که با این بسیج همگانی در این گستره پهناور با تنوع محصولات کشاورزی و خودرو و توجه به گیاهان صنعتی و نگهدار گام‌های مؤثری در پرورش کاربرد بهینه این فناوری انجام دهیم.

در زمان‌های گذشته در روستاها و خانه‌های شهری که قالیبافی رواج داشت، افراد در منزل خود از گیاهانی همچون برگ مو، روناس، پوست گردو، پوست پیاز، پوست انار و زاج برای ثابت شدن رنگ پشم استفاده می‌کردند و در بافت فرش و گلیم از آن استفاده می‌کردند. کارگاه رنگرزی و محل دادوستد الیاف پشمی و نخی این اقوام، جنب تیمچه بازار بوده که از بازار زنجان به‌طرف خیابان کمربندی خیام امتداد داشته است.

ولی امروزه به علت رواج رنگ‌های شیمیایی شیوه رنگرزی سنتی کمرنگ شده است و تعداد اندکی از کارگاه‌های رنگرزی شیمیایی در کاروانسرای شاطر علی، حاج شامی بالا و پایین، سرای نهالی و حاج فتح اله مشاهده می‌گردد. رنگرزان ماهری چون: مرحوم ولی قره خانی، مرحوم حاج قربانعلی صباغی، مرحوم عبدالله اورنگی و مرحوم حاج احمد، زندگی می‌کردند که با تلاش، سخت‌کوشی و پشتکار و با استفاده از گیاهان رنگ‌زا الیاف پشمی و پنبه‌ای را رنگ‌آمیزی می‌کردند و قالی زنجان را غنا می‌بخشیدند. به علت رکود این صنعت اکثر پیشکسوتان رنگرز استان از این کار کناره‌گیری کردند و تنها چند نفر هنوز هم به این شغل اهتمام دارند که ازجمله: آقای بختیاری، حاج زید اله ندرلو و فرهاد یادگاری هستند.

منبع:میراث آریا

کشف آثار فلزکاری دوره باستان در استان زنجان

معاون میراث‌فرهنگی استان زنجان گفت: گزارش نهایی گمانه‌زنی در تپه‌ کوزه‌چی نشان از کشف کوره‌های فلزکاری دوره باستان در استان زنجان است.به‌ گزارش ایسنا و به نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان، محمدرضا محمدپور اظهار کرد: گزارش نهایی گمانه‌زنی تپه‌ کوزه‌چی منتشر شد. تعدادی سرباره ذوب فلز و جوش‌کوره در این تپه تاریخی یافت شد که شواهد به‌ دست‌ آمده از آن نشانگر کارگاهی بودن این محوطه در اواخر عصر آهن ۳ است که در آن ذوب فلز و پخت سفال انجام می‌شده است.

معاون میراث‌فرهنگی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان ادامه داد: از میان مجموع ۱۸ محوطه شناسایی‌ شده در اطراف معدن چهرآباد، تپه کوزه‌چی برای نخستین گام در مطالعات و کاوش‌های کوچک‌مقیاس انتخاب شد. کوزه‌چی بر اساس مقایسات سفالی اولیه، محوطه‌ای از عصر آهن ۳ و دوره هخامنشی است. تعداد چهار ترانشه بر سطح تپه ایجاد و مورد کاوش قرار گرفت.

محمدپور یادآور شد: کوزه‌چی محوطه‌ای است که بر بالاترین بخش از تپه­ طبیعی بر سر راه مواصلاتی چهرآباد به رضاآباد قرار دارد. شاید نخستین عامل در  جذب پژوهشگران و باستان‌شناسان به تپه کوزه‌چی، قرارگیری آن در محدوده حوزه معدن نمک چهرآباد است.

این مسئول خاطرنشان کرد: اهداف اصلی این کاوش، تعیین توالی لایه‌ها و تشخیص دوره‌های فرهنگی موجود در محوطه، درک وجود یا نبود ارتباط بین محوطه با معدن چهرآباد از منظر فعالیت‌های معدن‌کاوی در صورت وجود ارتباط با معدن، درک چگونگی این ارتباط و درک ویژگی‌های معیشتی استقرار بود.

منبع:ایسنا

ضرورت سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری مذهبی زنجان

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان گفت: زنجان اماکن مذهبی و بقاع متبرکه متعددی را در خود جای‌ داده که در صورت مدیریت مطلوب و کارشناسی شده می‌تواند در زمینه توسعه گردشگری مذهبی در این استان نقش به سزایی داشته باشد.

به‌ گزارش ایسنا و به نقل از روابط‌عمومی اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان زنجان، امیر ارجمند افزود: با ایجاد بسترها و زیرساخت‌های لازم و نیز جذب سرمایه‌گذار می‌توان به گردشگری مذهبی این شهر کمک فراوانی کرد و این مهم باید جدی گرفته شود و با توجه به وجود ظرفیت‌های موجود در استان در زمینه گردشگری مذهبی در تلاش هستیم که بازنگری ویژه‌ای در این زمینه داشته باشیم و تاکنون در این زمینه موفقیت‌های خوبی هم به دست آورده‌ایم.

وی تصریح کرد: در گردشگری مذهبی اماکن و آیین‌های مذهبی مورد توجه است، به‌ گونه‌ای که در استان زنجان حسینیه اعظم و زینبیه اعظم و مراسم‌ آن، تعزیه ارمغانخانه و رجعین، مراسم باد صبای طارم و غیره از شاخص‌ترین میراث معنوی محسوب می‌شوند و در گردشگری مذهبی تأثیر ویژه‌ای دارند.

این مسئول خاطرنشان کرد: وجود ۱۵۶ امامزاده در زنجان یک ظرفیت بالقوه گردشگری مذهبی محسوب می‌شود و همه‌ ساله هزاران گردشگر برای شرکت در مراسم عزاداری در ماه محرم و صفر به این استان سفر می‌کنند.

منبع:ایسنا