به گزارش گروه فرهنگی ایرنا، موزه‌ها عامل و محصول توسعه هستند؛ به همین دلیل در ارزیابی شاخص‌های فرهنگی کمیت و کیفیت موزه‌ها در رده‌های نخست جدول قرار دارند؛ در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی علاوه بر تشکیل موزه‌های تخصصی در حوزه میراث فرهنگی، وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هایی مانند نفت، ارتباطات، کشاورزی و شهرداری‌ها هم به عرصه موزه‌سازی وارد شدند از طرفی بسیاری از علاقه‌مندان هم موزه‌ها و مجموعه‌های خصوصی راه‌اندازی کردند.

با توجه به ظرفیت‌های متنوع و مختلف داخلی، ایران می‌تواند در عرصه‌های بسیاری در دنیا از جمله نفت و گاز، معدن، دانش و علوم، و همچنین امور دفاعی در جهان حضور پیدا کند، اما بی‌تردید در عرصه‌ میراث‌فرهنگی و هنرهای‌سنتی و صنایع‌دستی بازیگر اصلی و بدون رقیب در منطقه و جهان است؛ این شایستگی بجز آثار و مقاله های علمی، از شگفتی و تحسین بازدیدکنندگان خارجی موزه‌ها وقتی به ایران سفر می‌کنند و چه زمانی که اشیاء تاریخی مربوط به فرهنگ و تمدن ایران را در موزه‌های جهان می بینند، کاملا مشهود است.

همین علاقه و اشتیاق در یک قرن گذشته برای دیدن آثار تمدن ایرانی و حجم آثار تاریخی کشف شده در کاوش‌ها در کشور نشان می‌دهد که برای حفاظت و نگهداری و همچنین نمایش این آثار، علاوه بر مشارکت سازمان‌های دولتی برای احداث موزه‌های اختصاصی و منطقه‌ای،‌ بخش خصوصی هم می‌تواند برای سرمایه‌گذاری و توسعه موزه‌های مشارکتی و خصوصی وارد عرصه موزه‌سازی و مجموعه‌داری شود.

سال ۹۸ را می‌توان سال طلایی احداث موزه‌های خصوصی برشمرد، در این سال ۳۴ موزه خصوصی مجوز گرفتند و فعالیت خود را آغاز کردند، و با احداث ۶ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی و ۱۹ موزه متعلق به سایر دستگاه‌های دولتی، در مجموع ۵۹ موزه در کشور احداث شد که در حوزه موزه‌سازی و موزه‌داری در همه سال‌ها از زمان احداث موزه‌ها در کشور محسوب می‌شود، روندی که در سال ۱۳۹۹ به دلیل فشار اقتصادی و کمبود اعتبارات و شیوع کرونا طرح‌های راه‌اندازی موزه‌ها در هر سه حوزه (دولتی، مشارکتی و خصوصی) با کندی مواجه شد، اما با همه این شرایط در سال ۹۹ بیش از ۴۰ موزه احداث و به بهره‌برداری رسید.

در حال حاضر هر هفته یک موزه در کشور افتتاح می‌شود

از مجموع ۷۵۰ موزه ای که در یکصد سال صنعت موزه داری در کشور فعال هستند، ۲۹۲ موزه تحت مدیریت وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و بیش از ۲۸۰ موزه تحت پوشش سایر دستگاه‌های دولتی قرار دارند و ۱۷۱ مجموعه خصوصی تحت عنوان موزه فعال است که به گفته علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی «در حال حاضر هر هفته شاهد افتتاح یک موزه هستیم و بخش خصوصی بیشترین سهم را در این تحول داشته است، به گونه‌ای که ما شاهد رشد ۴۰۰ درصدی در حوزه موزه‌های خصوصی هستیم و در حال حاضر ۱۷۱ موزه خصوصی در کشور فعال است.»

به مناسبت روز جهانی ارتباطات و روابط عمومی ( ۲۷ اردیبهشت) و روز جهانی موزه (۲۸ اردیبهشت ماه) و هفته میراث فرهنگی با حسن عمیدی مدیرکل دفتر ارتباطات شرکت ملی پست و رییس موزه ارتباطات ایران درباره اهمیت نام گذاری روز جهانی موزه‌ها، صنعت موزه‌داری و مشخصات و ویژگی‌های موزه ارتباطات ایران و اقداماتی که در سال‌های اخیر انجام شده، گفت‌وگو کردیم.

موزه ارتباطات‬⁩ ایران در آیین اختتامیه سیزدهمین دوره موزه برتر که دو روز پیش برگزار شد، علاوه بر دریافت جایزه اول بخش موزه‌های دولتی بزرگ با شاخص «تلاش برای بقا» و کسب رتبه دوم در شاخص خلاقیت و نوآوری، در بخش سوم از سوی کمیته ملی موزه های ایران (ایکوم) به دلیل تلاش در توسعه فعالیت موزه‌ها در فضای مجازی و کمک به تجهیز آنها شایسته تقدیر شد.

موزه‌داری هنر ایجاد وابستگی و دلدادگی فرهنگی میان اشیا و بازدیدکنندگان

حسن عمیدی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره صنعت موزه‌داری در ایران و جهان گفت: موزه‌داری جدا از هنر ایجاد وابستگی و دلدادگی فرهنگی میان اشیا و بازدیدکنندگان، توانایی تبدیل موزه به یک مجتمع آموزشی و پژوهشی مورد استفاده همگان است. آموزش از طریق اشیا تنها بیننده را به سوی خود جذب نمی‌کند، بلکه هدفی والاتر دارد و آن بالاتر بردن سطح آگاهی و دانش بازدیدگنندگان است؛ در سایه همین آگاهی است که غارتگران اموال فرهنگی کمتر موفق خواهند شد آثار ما را به یغما ببرند.

رییس موزه ارتباطات ایران تاکید کرد: باید فرهنگ آموزش موزه‌ها را گسترش داد و پهنه گسترده‌ای را برای این کار در نظر گرفت، رسانه‌های گروهی و وسایل ارتباط جمعی را تشویق به معرفی ارزش تاریخی این آثار کرد و با پخش برنامه‌های مختلف آموزشی بر آگاهی مردم افزود، حتی با ایجاد امکانات رفاهی و تفریحی در کنار موزه‌ها از جمله تالار سخنرانی، سینما، تئاتر، بوستان، شهربازی و … مردم را به سمت موزه ها کشاند.

عمیدی ارتباط فرهنگی میان موزه‌ها را یکی از مهمترین راه‌های بررسی شناخت فرهنگ‌ها دانست و افزود: باید موزه‌ها را از سکون و رکود بیرون آورد و غنی و پربار کرد. خوب است هر از گاهی آثار موزه‌های مختلف کشور نزد یکدیگر به امانت گذارده شود و این کار باید آنقدر ادامه یابد که به چرخه تبادلات فرهنگی موزه تبدیل شود. برای نیل به دیگر اهداف موزه‌ها می‌توان کلاس‌های آموزشی مرتبط و بر اساس موضوع و محتوای موزه ها برگزار کرد.

رعایت استانداردهای جهانی لازمه درآمدهای صنعت موزه‌داری

عمیدی با اشاره به نام‌گذاری روز جهانی موزه‌ها گفت: با تعیین این روز، موزه جایگاه و ارزش خود را به عنوان نهادی دائمی در میان عموم مردم به دست می‌آورد. موزه‌ها وظیفه دارند میراث‌ملموس و ناملموس جامعه بشری را نگهداری کنند و فضایی را برای اهداف آموزشی و مطالعه بیشتر آماده کنند. نقش موزه در تبادلات فرهنگی، غنی‌سازی فرهنگ‌ها، توسعه درک متقابل، همکاری و صلح میان مردم بسیار پر رنگ است و با تعیین روز جهانی موزه، آگاهی مردم در مورد نقش موزه‌ها در سطح بین‌المللی بالا می‌رود.

رییس موزه ارتباطات ایران تصریح کرد: هر سال در روز جهانی موزه‌ها موضوعی را مشخص می‌کنند تا مردم و متخصصان به صورت مستقیم از موزه‌ها دیدن کنند و درباره چالش‌هایی که موزه برجسته کرده است به بحث و گفت و گو  و تبادل نظر بپردازند.

وی بر لزوم رویکرد علمی و توسعه محور به موزه‌داری در ایران گفت: موزه‌داری در کشورهای اروپایی، صنعتی است با سودهای میلیارد دلاری، اما عدم رعایت استانداردهای جهانی موزه‌داری در ایران، با وجود آثار و شهر موزه‌های تاریخی مانند اصفهان باعث شده از درآمد صنعت موزه‌داری محروم بمانیم.

اولین تمبرهای ایران و جهان در موزه ارتباطات

عمیدی درباره آثار و اشیا موزه ارتباطات گفت: از گذشته‌های دور تا امروز تمبر، که با توجه به وزنش گرانترین شی دنیا محسوب می‌شود، بخش جدایی‌ناپذیر فرآیند ارسال نامه‌ها و بسته‌های پستی بوده است. در سالنی به همین نام در موزه ارتباطات علاوه بر دیدن مجموعه‌ای از تمبرهای ایرانی و خارجی، اولین تمبری که در دنیا در سال ۱۸۴۰ به نام پنی سیاه و همچنین اولین تمبر ایرانی که در زمان ناصرالدین شاه چاپ شد در این موزه به نمایش گذشته شده است.

رییس موزه ارتباطات اظهار داشت: تمبرهای یادبودی که پس از انقلاب اسلامی (۱۳۵۷) چاپ شدند، در طبقه دوم موزه قرار دارند، در این سالن۷۵۰ تمبر اصلی که  پس از انقلاب تا  امروز به چاپ رسیدند در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارند.

عمیدی با اشاره به معماری و ساختمان موزه ارتباطات گفت: در معماری اسلامی نقطه اوج و زیبایی بنا را شاه‌نشین می‌گویند، سالن رادیو با گچ‌بری‌های منحصر به فرد آن شاه‌نشین این بنای ۱۵۰۰ مترمربعی است، در این بخش رادیوهای قدیمی دهه ۳۰ تا ۷۰ میلادی نیز به نمایش گذاشته شده‌اند

رییس موزه ارتباطات به تابلوعکس‌های قدیمی بر روی دیوار راهروهای موزه اشاره کرد و گفت: این عکس‌های قدیمی شامل یونیفرم‌های پستچی و دفاتر پستی کشورهای مختلف، پستخانه های سراسر ایران و عکسهای قدیمی ساختمان پست و تلگراف است.

کوچه پست و خاطره‌های نوستالوژیک 

عمیدی ادامه داد: در سالن مخابرات موزه ارتباطات نمونه‌هایی از دستگاه‌های مورس‌ قدیمی و اطلاعاتی درباره نحوه کار آن ها در زمان قدیم وجود دارد؛ دستگاه مورس یکی از ابزارهای مهم در انتقال پیام در قدیم بوده است. این سیستم را ساموئل مورس آمریکایی با هدف سهولت ارسال پیام‌های مخابراتی و تلگراف، الفبای مورس را اختراع کرده بود.

رییس موزه ارتباطات، کوچه پست را یکی از جاذبه‌های مورد توجه بازدیدکنندگان موزه ارتباطات عنوان کرد و گفت: در این سالن که در طبقه اول واقع شده، ادوات پستی بسیاری مانند باسکول که قبل از ارسال، بسته‌ها را با آن وزن می‌کردند و یا ابزارهایی همچون مهر و موم، ‌قفل‌شکن‌ها و جعبه‌های پستی قدیمی را در کنار سایر ابزار آلات‌پستی قرار دارد که همواره مورد توجه بازدیدکنندگان است و به یاد خاطره های نوستالوژیک قدیم سلفی‌های خوبی هم می‌گیرند و در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی منتشر می‌کنند.

اولین‌های موزه‌های پست و ارتباطات

عمیدی درباره برنامه‌ها و اقدامات در موزه ارتباطات گفت: با توجه به اهمیت حفظ هویت تاریخی و نمادهای پستی و تاکید وزیر ارتباطات وفناوری اطلاعات (محمدجواد آذری جهرمی) توسعه اماکن و مراکز فرهنگی پست طی یکسال اخیر در دستور کار قرار گرفته است. از این رو اولین مرکز پست، موزه، مدرسه جهان در بهمن ماه سال گذشته در شهر رشت راه اندازی و دومین مرکز نیز به زودی در شهرستان دلگان از توابع سیستان و بلوچستان افتتاح خواهد شد.

رییس موزه ارتباطات اظهار داشت: در همین راستا پست موزه یزد نیز در اسفندماه ۹۹ افتتاح و هم اکنون مشغول به فعالیت و میزبانی از بازدیدکنندگان است و با همکاری که با مسئولان استان آذربایجان‌شرقی، اول  خرداد ۱۴۰۰ اولین خانه موزه تمبر ایران در خانه مجتهدی‌های تبریز افتتاح می‌شود.

باید برای حضور روشندلان در موزه ها تدبیر کنیم

عمیدی خاطرنشان کرد: آمار نشان داده است که کشورهایی که دارای موزه‌های متنوع هستند و بازدیدشان رایگان است کمتر بازدیدکننده دارند به طوری که از هر ۲۰۰ نفر که به سینما می‌روند تنها یک نفر از موزه‌ها بازدید می‌کند. در انگلستان رسم بر این است که اگر مدرسه و یا هر مرکز آموزشی دیگر، زمانی را به تدریس هنر اختصاص ندهد، موزه‌ها این کمبود را جبران کنند. عده‌ای از کارشناسان، تاسیس موزه‌های ویژه کودکان را که از جذابیت بیشتری برخوردار است، توصیه می‌کنند.

رییس موزه ارتباطات ایران بر ضرورت تدبیر و برنامه ریزی ویژه برای تسهیل حضور روشن‌دلان (نابینایان) در موزه‌ها گفت: موزه‌ها روزانه بازدیدکنندگان زیادی در سنین مختلف و با فرهنگ‌های گوناگون دارند. اگر با موزه‌آرایی سنجیده و راهنمایی مناسب ارزش تاریخی و هنری هر شی بر بیننده مشخص شود، یک شی سفالی ساده مربوط به هزاره اول پیش از میلاد همانند یک تابلوی نقاشی معاصر، جذاب و پربیننده خواهد شد.

راه‌اندازی جمعه بازار تمبر و فیلاتلیک ایران در موزه ارتباطات

عمیدی درباره برنامه‌های اجرایی موزه در زمان شیوع کرونا در چند ماه اخیر، گفت: بر اساس اقداماتی که انجام شد و ارزیابی کمیته ملی موزه های ایران ایکوم (ICOM) و به دلیل نقش موثری که با همکاری و تلاش همکاران در تحقق شعار «موزه‌ها زنده‌اند» در دوران شیوع کرونا ایفا گردید، موزه ارتباطات به عنوان موزه شاخص و برتر معرفی شد.

وی افزود: راه‌اندازی جمعه بازار تمبر و فیلاتلیک ایران در موزه ارتباطات با همکاری شهرداری منطقه ۱۲ شهر تهران از دیگر اقداماتی بود که باعث شد علاقه‌مندان به این بخش روزهای جمعه با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی در فضای سامان‌دهی شده آن، فعالیت کنندکه از دو هفته پیش به سالن مرکزی موزه منتقل شد.

مدیر موزه ارتباطات با اشاره به محدودیت‌هایی که در دوران کرونا برای برگزاری رویدادها ابلاغ شد، اظهار داشت: در دوران شیوع کرونا نمایشگاه کارت‌ پستال و اقلام فیلاتلیک ایران در صد سال گذشته، جشنوراره و نمایشگاه کاریکاتور پست و کرونا، همچنین نمایشگاه سوخته‌نگاری تصاویر قدیمی پستی از رویدادهایی است که در دوران همه‌گیری کووید۱۹ به صورت مجازی برگزار کردیم.

امکان ایجاد تورهای بازدید مجازی از موزه‌ها را فراهم کردیم

عمیدی اظهار داشت: در سال گذشته به دلیل همه‌گیری ویروس کرونا در کشور و اهمیت خروج حداقلی مردم از خانه و تعطیلی موزه‌ها و اماکن تاریخی، موزه ملی ارتباطات در این دوران ابتکار عمل را در دست گرفت و با فراهم کردن مجموعه‌ای از شرایط، امکان بازدید غیرحضوری علاقه‌مندان و دوست‌داران فرهنگ و تاریخ کشور را فراهم آورد.

رییس موزه ارتباطات ایران گفت: در دوران شیوع کرونا با پشتیبانی کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) با ارایه اینترنت رایگان به سایر موزه‌ها، علاوه بر اینکه امکان ایجاد تورهای بازدید مجازی و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی را فراهم آورد، خود در این زمینه پیشتاز شد.

عمیدی بیان  کرد: در ایام تعطیلات نوروز ۱۳۹۹، ۱۳ موزه ایران تورهای مجازی برگزار کردند، و این اقدام موثری که به کمک موزه ملی ارتباطات صورت گرفت، الگویی شد تا سایر موزه‌ها در صفحات اختصاصی خود در بستر شبکه‌های اجتماعی، برای ایجاد تورهای مجازی اقدام کنند.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، موزه ارتباطات که در خیابان امام خمینی(ره)، همجوار با سردرباغ ملی واقع است، از دوازده بخش «تلگراف و تلفن، مخابرات، رادیو، تمبر، اسناد، هدایا، کوچه پست، لیمینت تمبر، وزیران ارتباطات، شهدای مخابرات، ورودی غربی و چاپار» تشکیل شده است.

این موزه که در بهمن ماه ۱۳۶۹ به نام موزه پست آغاز به کار کرده است، اکنون به عنوان موزه ارتباطات سی ساله شد؛ این موزه در یکی از قدیمی‌ترین عمارت‌های دولتی تأسیس شده که از دو طبقه در قسمت‌های غربی و شرقی و ٣ طبقه در قسمت مرکزی بنا متشکل از سالن‌ها و غرفه‌های متعدد تشکیل شده است.

در ٢٠ اسفند ماه ١٣٧٤ شمسی با موافقت سازمان امور اداری و استخدامی کشور، موزه پست به موزه وزارت پست و تلگراف و تلفن و در ١٢ مرداد ماه ١٣٧٨ شمسی، به موزه پست و مخابرات تغییر نام داد.
ساخت این بنای قدیمی در سال ١٣٠٧ شمسی‌، در زمان وزیران قدیم پست‌، صوراسرافیل و نظام‌ الدین حکمت‌، با صرف هزینه۵۳۶ هزار تومان و با مساحت حدود ۱۵هزار مترمربع  در خیابان سپه (امام خمینی (ره) کنونی) آغاز شد؛ این بنای آجری را که نیکلای مارکف گرجستانی طراحی کرد در سال ۱۳۱۳ به بهره‌برداری رسید.

این عمارت در زمینی به ابعاد٥٠ * ١٦٧ متر یعنی ۸هزار و ۳۵۰مترمربع زمین ساخته شده است و حدود ١٨ هزارمترمربع بنا دارد و اکنون ابعاد موزه فعلی که یک سوم کل بنا است ٤٢*٥٣ و حدود ۶هزارمترمربع وسعت دارد، قسمتی از این ساختمان، در کنار سردر باغ ملی‌، که قبلاً اداره گمرکات پست بوده‌، به موزه اختصاص داده شده است‌.

معماری بنا سبک ملی رضاخانی و التقاطی است؛ استفاده از سبک هخامنشی ستون‌نماها با سرستون دو کله ‌گاوی و سبک اسلامی صفوی طاق‌نماها با قوس‌های شاه عباسی به شیوه نو با در نظر گرفتن اسلوب کاروان‌سراهای چهار ایوانی و نیاز روز از مشخصه‌های التقاطی بودن سبک بناست؛ این بنا آجری است اما از سنگ در ستون و سرستون‌نماها، پایه و پلکان و از اره بنا و کمربندهای تزئینی دور بنا استفاده شده است.

موزه ارتباطات در قلب تهران قدیم و در مجموعه تاریخی باغ ملی قرار دارد، ورودی این موزه در میدان مشق واقع شده است، با گذر از سردر باغ ملی ورودی موزه در سمت راست قرار دارد، که البته حیاط مجموعه توجه هر بیننده ایی را به خود جلب می‌کند؛ این حیاط در گذشته محل ارسال بار و مرسولات پستی بوده و به همین دلیل مجموعه‌ای از مجسمه‌ها، ادوات و ابزارهای پستی دوره‌های مختلف را در آن قرار داده اند.

منبع:ایرنا

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، رضا دبیری نژاد با بیان این مطلب در نشست آنلاین تحولات بدن و بدنمندی بازدیدکنندگان موزه‌ها در دوران کرونا اظهار داشت: موزه ها اگر قرار است نهادهای اجتماعی باشند باید از سرمایه هایشان در خدمت جامعه استفاده کنند که بازنشر مجازی یکی از این تجربه هاست. مناطقی خارج از موزه در سطح شهر وجود دارد که می توان روایت های موزه‌ای را به آنجا منتقل کرد. به عنوان مثال من و همکارانم کپی آثار موزه ملک را به ایستگاه‌های مترو بردیم و در آنجا نمایشگاه برگزار کردیم.

در این نشست آنلاین که با حضور کوشا گرجی‌صفت، جامعه‌شناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران و دبیری طیبه عزت‌اللهی‌نژاد، عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات به‌صورت مجازی برگزار شد، رئیس موسسه کتابخانه و موزه ملی ملک با بیان این‌که نمی‌شود گفت موزه‌ها در دوران کرونا کلا تعطیل بودند، تاکید کرد: نباید فعالیت موزه ها را به تماشا و دیدن محدود کنیم. در این مدت موزه‌ها فرصت پیدا کردند در شبکه های اجتماعی حضور پیدا کنند و حجم تولید داده‌های موزه‌ها در فضای  مجازی در یک سال گذشته با ده سال قبل از آن برابری می کند. ضمن این‌که موزه ها مثل کوه یخ هستند و فقط بخشی از کارهایشان دیده می‌شود. در مقطع شیوع بیماری کرونا فعال ترین صنف در حوزه میراث فرهنگی موزه‌ها بودند.

از شی محوری تا مخاطب محوری

وی با یادآوری این نکته که در گذشته همیشه اثر موزه ای به معنای اشیا فرض شده، توضیح داد: در گذشته مخاطب در حاشیه بود و معنا در شی تجلی پیدا می‌کرد. شکل‌گیری پدیده موزه مربوط به زمان حضور فیزیکی انسان‌ها در یک مجرا بوده است. حضور فیزیکی، مرحله اول شکل‌گیری موزه‌ها بود. بعدها حضور بدن به معنای واسطه درک و دریافت و ابزار فهم، در موزه‌ها جدی‌تر شد. به‌خصوص زمانی که ما وارد نسل موزه‌های مخاطب‌محور شدیم.

دبیری نژاد ادامه داد: در موزه های شی محور از بدن انسان می‌ترسیدند. بین انسان و اشیا یک دیوار حایل می‌کشیدند و نگهبان هایی بودند اجازه نمی‌دادند که انسان ها به اشیا نزدیک شوند. بعدها به سمتی رفتیم که چگونه می شود مساله موزه را به مخاطب منتقل کنیم. کم کم فهمیدیم که می شود اشیا را لمس کرد. در موزه های خلاق حتی از مخاطب می خواهند کف موزه دراز بکشند و سقف را نگاه کنند.

رئیس موزه ملی ملک به اثرات کرونا بر موزه‌ها اشاره و اظهار داشت: معتقدم که کرونا به‌نوعی باعث بت‌شکنی در موزه‌ها شد و با آن حذف حضور فیزیکی، آن نگاه شیء‌محوری در موزه‌ها افول کرد. موزه‌ها در ابتدا با یک چالش مواجه شدند و آن این بود که چطور بتوانند در این شرایط، بیشتر روایت کنند و بیشتر عمومی‌تر و اجتماعی‌تر باشند و شاید به همین دلیل بود که بین موزه‌ها رقابتی برای بیشتر دیده‌شدن شکل گرفت.

دبیری نژاد ادامه داد: کرونا تلنگری بود که موزه‌ها بیشتر به سمت روایت‌های شخصی بروند و با هشتک‌سازی‌ها بیشتر به هم پیوند بخورند. شاید کرونا محدودیت‌هایی را به لحاظ محدودکردن حضور فیزیکی ایجاد کرد، اما به واسطه کشف منِ مجازی و شخصیت‌های مجازی که قدرتمند هم بودند، کنشگری اجتماعی خود را به‌عنوان یک نهاد اجتماعی، در زیست مجازی بیشتر کرد و از این طریق فرصت برابری برای موزه‌ها در دیده‌شدن فراهم شد؛ چیزی که قبلاً نبود و فقط موزه‌های مهم شناخته‌شده بودند. لذا در این شرایط موزه‌های کوچک هم به عرصه آمدند و حتی فرصت ایجاد گفتگو میان آن‌ها شکل گرفت.

حضور فیزیکی‌ مخاطب در موزه مهم است

کوشا گرجی‌صفت، جامعه‌شناس و عضو هیأت‌علمی دانشگاه تهران نیز در بخشی از این نشست به استفاده از فضای مجازی در زمینه بازدید از موزه‌ها اشاره و تصریح کرد: در دنیای مجازی به دلیل اینکه افراد هم می‌توانند تولیدکننده و هم مخاطب باشند، احتمال شکل‌گیری نوعی فضای دموکراتیک در رسانه وجود دارد. فضای مجازی قدرتی دارد که می‌تواند یک حوزه عمومی را تشکیل دهد؛ ولی با انتقال محتوای موزه‌ها به این فضا، امکان رفتن آن به فضای مارکتینگ (بازار یابی و کسب و کار) وجود دارد.

وی افزود: به نظر من آن چیزی که درباره موزه مهم است، همان حضور فیزیکی‌ و رفت‌وآمدی‌ست که با اشیاء تاریخی وجود دارد؛ موضوعی که کرونا در آن وقفه ایجاد کرده و دقیقاً مشخص نیست که برای بازتولید آن چه باید کرد.

این جامعه‌شناس با انتقاد از رویکرد موردتوجه در سیاست، درباره جای خالی مفاهیم مرتبط با جهان طبیعت متذکر شد: وقتی که ما درباره سیاست صحبت می‌کنیم، همواره فکرمان به دولت معطوف می‌شود ولی باید یادآور شد که جهان دیگری هم وجود دارد که همان جهان اشیاء یا طبیعت است که واقعاً به جهان انسان‌ها گره خورده. نگرانی‌ای که من دارم این است که ما در ادبیاتمان در علوم اجتماعی، گویی دیگر خیلی به این جهان طبیعت کاری نداریم؛ جهانی که بدن هم جزئی از آن است. ما باید بتوانیم فهم کنیم که چه کار کنیم که مسأله‌مان فقط سیاست نباشد.

موزه‌ها باید تجربیات گذشته را به زبان امروز ترجمه کنند

طیبه عزت‌اللهی‌نژاد، عضو هیأت‌علمی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات نیز با بیان این‌که موزه ها به عنوان مراکز فرهنگی و هنری و تاریخی می توانند بیان مساله داشته باشند گفت: آنها باید واسطه ای بین دیروز و امروز باشند و  تجربیات گذشته را به زبان امروز ترجمه کنند و در اختیار جامعه بگذارد. مثلا توضیح دهند اگر در گذشته بیماری مثل کرونا اتفاق می افتاد جامعه پزشکی چه کار می کرد. یا این که مردمان قدیمی با شیوه زیستی خودشان چه راه حلی برای بحران‌ها داشتند. با وجود این‌که بین دیروز و امروز فاصله زمانی وجود دارد، ولی می‌شود از ایده های خلاق دیروز استفاده کرد.

منبع:ایرنا