به واسطه وجود همین آثار تاریخی متعدد عصر ساسانی این مسیر به محور ساسانی نیز معروف است. همچنین این مسیر به صورت تاریخی دروازه‌ی عتبات عالیات بوده است و اهمیت ترانزیتی و زیارتی آن با توجه به مرز مشترک با کشور عراق مشهود است. به علاوه یادمان‌های متعدد در حوزه دفاع مقدس این بخش را مستعد گردشگری جنگ کرده است. در کنار همه این موارد طبیعت متنوع این بخش از استان کرمانشاه به حد فوق العاده‌ای زیبا است، به نحوی که فاصله‌ی آب هوای سرد کوهستانی تا گرمسیری در این بخش از استان در برخی نقاط کمتر از ۲۰ کیلومتر است.

مسیر غربی – محور ساسانی

شهرستان‌های غربی استان کرمانشاه شامل اسلام آباد غرب، دالاهو، سرپل‌ذهاب، قصرشیرین و گیلان‌غرب هستند که بخش مهمی از هویت گردشگری استان را تشکیل می‌دهند. همانند بسیاری از نقاط استان تنوع فرهنگی، آیینی و آب و هوایی بخش غربی استان بسیار بالاست.

در فاصله حدود ۳۰ کیلومتری شهر کرمانشاه در گردنه چهارزبر یکی از یادمان‌های دفاع مقدس قرار دارد که محل وقوع عملیات مرصاد بوده است. درست از همین منطقه پوشش جنگلی و انبوه بلوط زاگرس آغاز می‌شود و بخش زیادی از مسیر را شامل می‌شود.

شهرستان اسلام آباد غرب علاوه بر وجود سراب‌های چندگانه، سد شیان، آبشار صندوقه و غیره طبیعت بسیار زیبایی دارد. این شهرستان به واسطه‌ی وجود غار وزمه، تپه چیاگاوانه و آتشکده‌های چندگانه ساسانی دارای اهمیت تاریخی است. با گذر از شهرستان اسلام آباد غرب به منطقه دالاهو خواهیم رسید.

دالاهو یکی از پر پتانسیل‌ترین مناطق گردشگری غرب ایران است. این منطقه از نظر تاریخی، طبیعی، فرهنگی و آیینی ارزش بارها دیدن را دارد. شهر زیبای کرند غرب که پیشه مردمانش از گذشته‌های دور تا امروز آهنگری بوده است و بخش گهواره که پاییتخت تنبور ایران است دو بخش اصلی شهرستان دالاهو هستند. در مسیر خروجی کرندغرب به سمت سرپل‌ذهاب درست جایی که تاق زیبا و تاریخی گرا (تاق شیرین) رخ می‌نماید منطقه تاریخی- طبیعی ریجاب (ریژاو) به عنوان یکی از مهمترین جاذبه‌های گردشگری استان کرمانشاه قرار دارد. ریجاب به واسطه‌ی باغات انبوه، طبیعت جنگلی، سراب شالان، دور نمای آبشار پیران، چشمه مقدس غسلان، آثار متعدد تاریخی همانند شهر تاریخی زرده، قلعه یزدگرد، مسجد عبداله بن عمر، مقبره بابایادگار، قبرستان ایمام دوجانه (ابودوجانه) و… بسته گردشگری منحصر به فردی را پیش روی گردشگران قرار می‌دهد.

گردشگرانی که از دیدن ریجاب فارغ می‌شوند در ادامه مسیر خود تا سرپل‌ذهاب با گذر از منطقه کوهستان بالا تاق با شیب ملایم جاده ناگهان آب و هوای گرمسیری را تجربه می‌کنند. اختلاف دما منطقه گاهی در لحظه به بیش از ۲۰ درجه سانتیگراد نیز می‌رسد.

در مسیر شهرستان سرپل‌ذهاب می‌توان آثار تاریخی منحصر به فردی را همچون بنای ساسانی فوق العاده زیبای زیجکه منیژه و گور دخمه باستانی دکان داوود را مشاهده کرد. اما یکی از مهمترین سنگ نگاره‌های جهان باستان کتیبه آنوبانی‌نی است و در مجموع به ۳ سنگ نگاره ۴۵۰۰ساله پادشاه لولوبی گفته می‌شود که در شهر سرپل‌ذهاب قرار دارد. نکته جالب که ۲هزار سال پس از نقر سنگ نگاره لولوبی، داریوش هخامنشی به تقلید از این اثر تاریخی کتیبه خود در بیستون را بر دل کوه نگاشته است. از کنار این کتیبه‌های تاریخی می‌توان مسیر یکی از زیباترین آبشارهای ایران یعنی آبشار طبقاتی پیران را پیمود. این آبشار با ۱۸۰ متر ارتفاع آبریز یکی از بلندترین آبشارهای کشور است. علاوه بر این آبشار، سرپل‌ذهاب دارای یک آبشار فصلی به نام آبشار ماراب است که راه دسترسی زیبای آن از روستای پاتاق در حاشیه بنای تاریخی زیجکه منیژه می‌گذرد. دیدن این آبشار به ویژه در فروردین و اردیبهشت یک پیشنهاد جذاب محسوب می‌شود. همچنین در بازدید از سرپ‌ذهاب نباید یادمان شهدای بازی‌دراز را فراموش کرد. اگر در سفر به این شهرستان با برنامه عمل کنید می‌توانید بخت دیدن آهوهای ایرانی دشت قراویز را هم داشته باشید. البته میسر شدن این تجربه منحصر به فرد تنها با کسب مجوز امکان‌پذیر است.

هر چه از سرپل‌ذهاب به سمت مرز برویم آب و هوا بیشتر به کشور عراق شباهت پیدا می‌کند، درست آنجا که درختان نخل سر بر می‌آورند و سپس خروش رودخانه الوند آغاز می‌شود. این نشانه‌ها یعنی حضور در شهرستان تاریخی قصر شیرین!

قصر شیرین شهری است که در زمان جنگ بطور کامل ویران شد و دوباره از خاک برخاست. این شهر به واسطه‌ی نخلستان‌های انبوه در میان تمام شهرهای غربی ایران منحصر به فرد است. تجربه دیدن نخلستان مثمر در این منطقه تا حد بسیاری عجیب اما ارزشمند است. عمارت خسرو و آتشکده چارقاپی دو اثر شاخص تاریخی شهر قصر شیرین هستند که از زمان ساسانیان بر جای مانده است. در حوزه یادمان‌های دفاع مقدس بیمارستان ویران شده شهر و مسجد المهدی در خروجی شهر به سوی مرز خسروی قرار دارند. این مرز قدیمی‌ترین مرز رسمی گمرکی ایران و عراق و نزدیک‌ترین نقطه در خاک ایران به کربلای معلی است. همچنین قصر شیرین یک مرز ترانزیتی مهم با اقلیم کردستان عراق به نام پرویز خان دارد که با ایستادن در کنار آن می‌توان روستاهای کشور عراق را با چشم غیر مسلح دید. قصر شیرین در حوزه گردشگری خوراک حرف‌های زیادی برای گفتن دارد که شاخص‌ترین آن قاپلی گوشت است.

یکی دیگر از مناطق گردشگری غرب کرمانشاه شهرستان گیلان‌غرب است که هم به لحاظ تاریخی دارای اهمیت است و هم اینکه طبیعت بسیار زیبایی دارد. این منطقه خاستگاه ایل بزرگ کلهر یکی از با نفوذترین خاندان‌های غرب ایران است که یکی از نامورترین مشاهیر ایشان میرزا محمدرضا کلهر خوشنویس بزرگ معاصر است. وجود آتشکده‌های تاریخی بسیار، کاخ اربابی، سراب مورت، تنگ گولم، منطقه طبیعی ناودار، منطقه نمونه گردشگری گلین، رودخانه کنگاکوش و غیره بخشی از جاذبه‌های این شهرستان زیبا محسوب می‌شود. این شهر که دومین شهر مقاوم کشور در زمان جنگ تحمیلی محسوب می‌شود دارای یادمان‌های متعدد از آن زمان است که در جای خود قابل تأمل است.

منبع:میراث آریا

این استان با وجود دارا بودن دو اثر ثبت جهانی شده یعنی کتیبه بیستون و منظر فرهنگی هورامان، قرار گیری کرمانشاه در شبکه‌ی شهرهای خلاق خوراک یونسکو و آثار فاخر در شرف ثبت جهانی همچون مسیر گردشگری ساسانی و سنگ نگاره‌های تاریخی طاق‌بستان، کوه‌های سر به فلک کشیده، منابع آبی فراوان، پوشش جنگلی متنوع، گوناگونی فرهنگی و… متأسفانه آن طور که باید در حوزه اقتصاد گردشگری بهره نبرده است.

اگر بخواهیم سه مسیر اصلی گردشگری را در استان کرمانشاه معرفی کنیم می‌توان به دروازه ورودی شرقی، محور ساسانی (غربی) و منظر فرهنگی هورامان اشاره کرد که دارای مظاهر منحصر به فردی در حوزه‌ی گردشگری هستند. این سه مسیر به همراه جاذبه‌های شهری کرمانشاه هدف مناسبی برای سفر برشمرده می‌شوند.

جاده‌ی تاریخی که از مناطق مرکزی ایران عبور کرده تا به مرزهای غربی استان کرمانشاه برسد از جانب شرق وارد استان می‌‎شود. نکته جالب این جاده فواصل شهرهای مسیر است که تقریباً برابر ۵ فرسنگ است که از نظر حرکت کاروانی یک منزل محسوب می‌شده است. این خود نشان از قدمت تاریخی این مسیر دارد.

دروازه ورودی شرقی

کنگاور دروازه شرقی استان کرمانشاه است که یکی از معروف‌ترین بناهای تاریخی خاورمیانه را در خود جای داده است. معبد آناهیتا امروز هرچند از نظر ظاهری کمی آشفته است اما تصور شکوه آن از پس ویرانه‌ها حس ایران دوستی هر بیننده‌ای را بر می‌انگیزاند. امید است با سرعت گرفتن فرآیند بازسازی معبد شاهد تحت جمشید ثانی در غرب ایران باشیم.

اما یکی از ویژگی‌های جالب کنگاور را می‌توان در بحث اکوتوریسم و طبیعت گردی جستجو کرد. دسترسی به کوه امروله، سراب‌های کبوترلانه، قره‌گزلو، فش و… تنها بخشی از طبیعت زیبای این شهرستان را شامل می‌شود. روستای هدف گردشگری فش از جمله مهمترین نقاط هدف گردشگری این شهرستان است. فن اجرای تعزیه مخصوص این روستا و کارگاه‌های تنبورسازی در دامان طبیعت زیبا و باغ‌ها منحصر‌به‌فرد روستا می‌تواند هر بیننده‌ای را مجذوب خود کند.

در فاصله ۳۰ کیلومتری کنگاور باغ‌شهر تاریخی «صحنه» قرار دارد که مهم‌ترین اثر گردشگری آن «سراب دربند» صحنه است که با حوضچه‌های پر آب بسیارش شناخته شده است. وجود این جاذبه که راه دسترسی آن بسیار ساده است، سبب شده که گردشگران حتماً آن را در دفتر سفر خود علامت بزنند. سرریز آب سراب دربند باغ‌ها شهر را سیراب می‌کند که نام باغ‌شهر صحنه برگرفته از این ویژگی است. در ورودی دربند صحنه دو گور دخمه باستانی وجود دارد که یکی از آن‌ها که به گوردخمه شیرین و فرهاد یا کی‌خسرو معروف است از آن جهت در میان تمام گوردخمه‌های خاورمیانه شاخص است که اتاقک‌های آن دو طبقه است و سر در ورودی آن دارای نقش خورشید بالدار است، نقشی که نیای تصویر فروهر محسوب می‌شود. از ویژگی‌های جالب فرهنگی شهر صحنه پیوند ساز تنبور با زندگی مردمان آن دیار است به گونه‌ای که این شهر را باید یکی از دو مرکز اصلی ساخت ساز عرفانی تنبور در ایران دانست.

دهستان دینور به عنوان یکی از نخستین مکان‌های یکجانشینی بشر در خاورمیانه یکی از نقاط مستعد گردشگری روستایی است که در شهرستان صحنه قرار دارد. این دهستان به واسطه‌ی تنوع معماری، گویش، پوشش، مذهب، طبیعت بکر، محصولات باغی و روستاهای هدف گردشگری آن به عنوان یک نقطه جذاب برای گردشگران مطرح است. افشره‌ی زیبایی دینور در دهستان کندوله نمایان است که لوکیشن فیلمبرداری فصل دوم سریال «نون خ» بوده است. همچنین عباس کیارستمی بزرگ اثر فاخر «باد ما را خواهد برد» را در روستای شاهپور آباد دینور جلوی دوربین برده است.

نخستین جاذبه‌ای که در مسیر صحنه به سمت بیستون نشان از رسیدن به دیار عشاق دارد، رخی از کوه بیستون است که به شیرین خفته معروف است. اهمیت محوطه ثبت جهانی شده بیستون مرهون کتیبه‌ی باستانی داریوش هخامنشی است که بزرگترین سند دنیای باستان محسوب می‌شود. وجود آثار تاریخی همچون مجسمه هرکول یونانی، آثار شاخص اشکانیان همچون نقش بلاش، نقش گودرز، مجلس مهرداد و آتشکده پارتی و همچنین آثار به جا مانده ساسانیان همانند فرهاد تراش، کاخ نیمه تمام و پل خسرو نشان از شکوه این محوطه در زمان باستان دارد. کاروانسرای ایلخانی که بر ویرانه‌های کاخ خسرو بنا شده است و کاروانسرای صفوی بیستون که در شرف ثبت جهانی است از جمله جاذبه‌های دیگر این محوطه تاریخی است. همچنین بیستون با افسانه شیرین و فرهاد گره خورده است و در ادبیات ایران‌زمین جایگاه ویژه‌ای دارد.

کوه بیستون غارهای زیادی در دل خود دارد که مهمترین آن‌ها غار شکارچیان است که با توجه به مدارک کشف شده در حدود ۷۰هزار سال پیش در عصر حجر محل مراوده‌ی انسان‌های نئاندرتال بوده است.
صخره‌ی بیستون یکی از جذاب‌ترین نقاط برای صخره نوردی در سراسر دنیا محسوب می‌شود و همین سبب شده است در طول سالیان گذشته جشنواره‌های متعددی در این حوزه برگزار شود.

بیستون بخشی از شهرستان هرسین است. گوردخمه‌های سه قلوی سکاوند (اسحاق‌وند)، حوز سنگی سراب هرسین و… بخشی دیگر از جاذبه‌های این دیار است. هرسین به شهر گلیم ایران معروف است که بافت منحصر به فرد گلیم هرسین بسیاری از مسافران سوغاتی انتخابی خود را از میان گلیم‌های متنوع و زیبای این شهر داشته باشند.

یکی دیگر از شهرستان‌های شرقی استان، سنقر کلیایی است. قله‌های بلند این شهرستان همچون دالاخانی در فصل زمستان همواره پوشیده از برف است و به واسطه آن منابع آبی ارزشمندی در این شهرستان وجود دارد. سنقر با داشتن روستاهای سرسبز، سراب‌های پر آب همچون گزنهله، آبشار بدر و پریشان و… مستعد برنامه‌های طبیعت گردی است. با وجود دو سد جامیشان و سلیمان شاه، سنقر در حال تبدیل شدن به قطب ورزش‌های آبی استان است. از نظر فرهنگی این شهر تنها شهر استان است که مردمان ترک زبان دارد. به طور کلی زندگی مردمان ترک و کرد در کنار هم در این شهرستان سبب به وجود آمدن تنوع جالب فرهنگی شده است. از دیگر جاذبه‌های این شهرستان می‌توان به بقعه تاریخی مالک اشاره کرد.

در سفر به شهرستان سنقر نباید از طعم به یاد ماندنی کباب ویژه سه‌سیخ این شهر غافل شد.

منبع:میراث آریا

آن‌ها که در مورد جاذبه‌های گردشگری کرمانشاه اندکی تأمل می‌کنند، آنچنان از تنوع این جاذبه‌ها شگفت‌زده می‌شوند که حدی را در برابر پتانسیل‌های شگرف گردشگری این دیار متصور نخواهند بود.

تنوع جاذبه‌های گردشگری در این دیار به گونه‌ای است که مطابق هر سلیقه‌ای چیزی را برای عرضه داشته باشد. آنان که گردشگری را از دیدگاه طبیعت‌گردی دنبال می‌کنند از کوهستان‌های سر به گردون ساییده‌ این دیار گرفته تا غارهای رازآلود و صخره‌های ستبرش، از رودهای روان تا دشت‌های حاصل‌خیزش و از جنگل‌های انبوهش تا دره‌های عظیمش بهانه‌ی خوبی را برای کشف طبیعت منحصر به فرد این دیار پیدا می‌کنند.

از دیدگاه تاریخی سابقه‌ی زندگی بشر در این دیار بصورت پیوسته به صدها هزار سال می‌رسد چه آن زمان که در غارها الفبای اولیه‌ی زندگی را می‌آموختند تا آن هنگام که کشاورزی و دامداری از کرمانشاه فراگیر شد و بعدها که ریشه‌های تمدنی در نهادشان شکوفا شد و حکومت‌های محلی و ملی را پدید آوردند همواره شاهد ردی از بشر در دشت‌ها و کوهستان‌های آن هستیم. شاید پر بیراه نباشد کرمانشاه را گنجینه تاریخ ایران زمین بدانیم که نه فقط در یک بازه از تاریخ که پیوسته حرف‌های بسیاری برای گفتن داشته است.

از بعد فرهنگی بزرگترین میراث این دیار مردمانی هستند که با آیین‌ها و باورهای متنوع چونان حلقه‌های زنجیر ساختار بزرگی از سنت‌ها، آداب و رسوم و داستان‌های جذاب را پدید آورده‌اند. وجود مفاخر عدیده‌ای در آسمان فرهنگ و ادب ایران زمین بر جذبه‌ی این استان می‌افزاید و جایگاه استوار فرهنگی کرمانشاه را به رخ می‌کشد.

استان کرمانشاه به عنوان غربی‌ترین استان ایران از دیرباز دروازه‌ی عتبات عالیات بوده است و میزبانی از خیل عظیم زوار سبب شده است تا زندگی مردمانش نیز دستخوش آمیختگی منحصر به فردی شود چنانکه سابقه همنشینی کوتاه مدت یا بعضاً دائمی با هر یک از این مسافران سرزمین عراق سبب شده است تا شاهد ظهور پدیده‌های جالب فرهنگی باشیم. اینگونه است که معماری، زبان، خوراک، پوشش و رفتار مردمان این دیار که از بنیه‌ی قوی برخوردار بوده است در پیوند با فرهنگ رهگذاران به زیبایی آراسته شود و امروز از چنان جذبه‌ای برخوردار است که نظیر آن را به سختی می‌توان در جایی دیگر از ایران یافت. به قول استاد برجسته‌ی ادبیات فارسی دکتر میر جلال الدین کزازی کرمانشاه افشره‌ی ایران زمین است و از این روی می‌توان آن را ایران کوچک نامید. جمله‌ای که آشکارا از تنوع بالای فرهنگی و زیست بوم این دیار سخن به میان می‌آورد.

بر کسی پوشیده نیست که دیار کرمانشاهان از بعد گردشگری دارای پتانسیل‌های بی‌بدیلی است که گواه آن دو اثر ثبت، جهانی شده در میراث ملموس یونسکو یعنی کتیبه‌ی داریوش هخامنشی در بیستون و منظر فرهنگی هورامان است. همچنین ثبت شهر کرمانشاه به عنوان شهر خلاق خوراک در شبکه‌ی جهانی شهرهای خلاق یونسکو و نقش آفرینی شایان توجه در بسیاری از میراث ناملموس ایرانی که توسط یونسکو در حافظه‌ی بشری ثبت شده است این مدعا را تقویت می‌کند که باید این دیار را با نگاهی تازه برانداز کرد. البته این تمام ماجرا نیست و باید به شهرت جاذبه‌های تاریخی دیگر این دیار همچون سنگ نگاره‌های تاقبستان و یا قدمت تاریخی سنگ نگاره‌ی آنوبانی‌نی که نیای کتیبه‌ی داریوش اول به حساب می‌آید و نیز معبد آناهیتا که قدمت آن توسط ایزیدور خاراکسی جغرافی‌دان یونان باستان در سده‌ی نخست میلادی ثبت شده است، اشاره کرد. شاید امید به ثبت این آثار به تنهایی یا در قالب مسیر تاریخی ساسانی حقی باشد که به زودی باید ادا شود تا بیش از پیش شاهد تکرار نام این دیار شگرف باشیم. چه زیباست اگر این جاذبه‌ها با داستان‌های عامیانه و ادبی همچون افسانه‌ی شیرین و فرهاد گره بخورد تا مخاطبان را برای دیدن و شنیدن سراپا چشم و گوش کند.

همچنین وجود صنایع‌دستی متنوعی همچون گلیم هرسین که شهرت جهانی دارد، گیوه‌ی هورامی که قدمتی به درازای زندگی بشر در این دیار اهورایی دارد، انواع دست بافت‌ها همچون فرش و موج، صنعت کهن آهنگری و ساخت تنبور که یک ساز مقدس در میان مردمان دالاهو است، سبب کشش روز افزون گردشگران به سمت استفاده از هنر دست مردمان استان کرمانشاه شده است. البته که رهاورد مسافران از سفر به این استان زیبا تنها صنایع‌دستی نیست و تنوع بالا در سوغات خوشمزه‌ای همچون انواع نان برنجی، کاک، نان خرمایی، نان شکری و البته روغن حیوانی که تمام ایرانیان به نام روغن کرمانشاهی آن را می‌شناسند، سبب می‌شود تا چمدان مسافران در هنگام خداحافظی با کرمانشاه پر از توشه‌های شیرین باشد درست همانند ذهنشان که آکنده از خاطرات به یاد ماندنی است.

در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای تقویت زیرساخت‌های گردشگری در این استان شکل گرفته است که به نوبه‌ی خود ارزشمند است اما جا دارد با همت بالاتری پیگیری شود تا نه تنها این دیار به آنچه که استحقاقش را دارد برسد بلکه ایرانیان و جهانیان فرصت آشنایی با هویت تاریخی، فرهنگی و طبیعی استان کرمانشاه را کسب کنند. توسعه‌ی گردشگری پایدار در کرمانشاه می‌تواند به راحتی معضل بیکاری در این دیار را کنترل کند و در سایه‌ی امنیت خاطر شهروندان شاهد شکوفایی استعدادهای تازه‌ای از این دیار باشیم.

بدیهی است یک منطقه جغرافیایی به تنهایی نمی‌تواند پیشرفت کند و اگر این موضوع در مقوله‌ی گردشگری بررسی شود لزوم تقویت این صنعت در تمام استان‌های غربی در قالب یک ساختار منسجم غیرقابل انکار است. امید می‌رود با تقویت ارتباطات لازم بتوانیم شاهد رونق گردشگری در استان زیبای کرمانشاه باشیم.

منبع:میراث آریا