این بخش از نیروهای انسانی فعال در صنعت گردشگری با برخورداری از ویژگی‌های خاص فردی و صلاحیت‌های تخصصی به صورت مستقیم عهده‌دار هدایت مسافران هستند و در زمره سفیران فرهنگی کشورها نیز شناخته می‌شوند.
در این میان، صنف تازه شکل‌گرفته راهنمایان گردشگری در چهارمحال و بختیاری نیز تلاش‌های خود را برای نقش‌آفرینی مؤثرتر در توسعه گردشگری این استان آغاز کرده است که فارغ از پیامدهای منفی ناشی از شیوع ویروس کرونا بر صنعت گردشگری و حذف سریع منابع کسب درآمد از این صنعت در یک‌ساله اخیر، این دسته از راهنمایان گردشگری در قدم‌های آغازین خود، ابعاد متفاوتی از مشکلات و سختی‌ها را نیز در گردونه تجربیات خود ذخیره می‌کنند.
بررسی بخشی از مشکلات راهنمایان گردشگری در استان همچون ناشناخته بودن آنان، تأثیرات منفی فعالیت تور گردانان غیرمجاز بر روند کار راهنمایان، سطح کیفی دوره‌های آموزشی و بیان برخی از راهکارها از زبان فعالان صنعت گردشگری چهارمحال و بختیاری موضوعی است که خبرنگار ایرنا در گفت‌وگو با راهنمایان گردشگری و افراد مرتبط با این حوزه به آن پرداخته است.
جایگاه راهنمایان گردشگری در چهارمحال و بختیاری کمرنگ است
بنا به آمار اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری در مدت ۶ سال برگزاری دوره‌های آموزشی راهنمایان گردشگری در استان تاکنون ۴۲ راهنمای گردشگری توانسته‌اند دوره‌ها را با موفقیت سپری کنند و کارت راهنمای گردشگری را از وزارت خانه دریافت کنند.
انجمن راهنمایان گردشگری استان نیز عمری کمتر از ۲ سال دارد و برای ساماندهی وضعیت راهنمایان و پیگیری مطالبات صنفی آنها در ابتدای راه است.
پرویز طاهری، یکی از راهنمایان گردشگری استان می‌گوید: در چهارمحال و بختیاری به نقش راهنمایان در توسعه گردشگری کمتر توجه می‌شود و راهنمایان استان در مقایسه با استان‌های گردشگرپذیر همچون اصفهان و فارس کمتر دیده می‌شوند.
طاهری افزود: موضوع راهنمایان گردشگری در چهارمحال و بختیاری از سال ۹۴با برگزاری دوره‌های آموزشی به صورت رسمی مطرح شد و انجمن راهنمایان نیز در سال گذشته شکل گرفت که شیوع ویروس کرونا، فرصت‌های تبلیغی برای معرفی راهنمایان و تثبیت جایگاه آنان را محدود کرد.
وی در ادامه می‌گوید: اگر چه مدت کوتاهی است که آموزش‌های تخصصی راهنمایان گردشگری در چهارمحال و بختیاری آغاز شده است اما هتل‌ها، شرکت‌های خدمات مسافرتی و دستگاه‌های اجرایی برگزارکننده همایش‌ها و جشنواره‌ها رغبتی برای استفاده از راهنمایان ندارند و مسافران ورودی به استان را به شیوه‌های ساده و بدون ارائه خدمات راهنمایی تخصصی برای بازدید از اماکن تاریخی و جاذبه‌های طبیعی هدایت می‌کنند.
این راهنمای گردشگری تصریح می‌کند: مجموعه‌های دولتی و غیردولتی مرتبط با راهنمایان استان با وجود اطلاع از فعالیت راهنمایان، تاکنون برای استفاده از ظرفیت‌های این افراد وارد عمل نشده‌اند و نقش آنها را نادیده می‌گیرند.
وی که از راهنمایان به دلیل برقراری ارتباط مستقیم با مسافر به‌عنوان پیش‌قراولان صنعت گردشگری یاد می‌کند، می‌افزاید: هر راهنمای گردشگری در کنار فراگیری آموزش‌های تخصصی، نیاز دارد تا با هدایت تعداد بیشتری از تورها، تجربه‌های عملی خود را نیز افزایش دهد و متولیان گردشگری در استان باید برای ایجاد فرصت‌های تجربه‌اندوزی به راهنمایان کمک کرده و از ظرفیت‌های آنان برای هدایت تورهای ورودی به استان نیز استفاده کنند.
طاهری، ارتقای سطح آموزش‌های دوره راهنمایان گردشگری در استان را یادآور می‌شود و می گوید: با توجه به جغرافیای چهارمحال و بختیاری و وجود اقوام مختلف در این استان، استفاده از متخصصان شاخه‌های مختلف گردشگری به‌ویژه طبیعت‌گردی، پرنده‌نگری، ورزشی و عشایری برای حضور در دوره‌های آموزشی،تأثیر مطلوبی در بهبود خدمات راهنمایان، معرفی دقیق‌ترظرفیت‌های گردشگری استان و جذب بیشتر گردشگران خواهد داشت.
وی در پاسخ به این سؤال که اجرای فم‌تورها در چهارمحال و بختیاری تا چه حد توانسته است در توانمندسازی راهنمایان گردشگری استان اثرگذار باشد، می‌گوید: باید در نحوه برگزاری این فم‌تورها بازنگری‌های اساسی صورت گیرد، زیرا عده‌ای از راهنمایان دعوت‌شده به این برنامه‌ها در خارج از استان فعال هستند و اگر چه آشنایی آنان با ظرفیت‌های گردشگری، موجب افزایش تورهای ورودی به استان می‌شود اما ورود مسافران در قالب این تورها، برای راهنمایان داخلی و شرکت‌های خدمات مسافرتی استان چندان سودی به همراه نخواهد داشت و عواید آن متوجه راهنمایان و شرکت‌های خارج از استان است.
فعالیت تور گردانان غیرمجاز،سدی که بر سر راه راهنمایان گردشگری قرار دارد
بتول استکی، رییس انجمن راهنمایان گردشگری چهارمحال و بختیاری نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا درباره وضعیت راهنمایان استان و مشکلات پیش روی آنها، بیش از همه به تشریح موضوع راهنمایان گردشگری غیرمجاز و تبعات منفی فعالیت آنان بر روند اجرای تورهای استاندارد و کاهش دستمزد راهنمایان کارت دار می‌پردازد.
وی می‌گوید: عده‌ای به‌عنوان راهنمای تور در استان فعالیت می‌کنند که کارت راهنمای گردشگری را در اختیار ندارند و در بازار گردشگری استان مؤثرند و با تبلیغات در فضای مجازی و ارائه تورهای ارزان‌قیمت، بدون آنکه پاسخ‌گوی مشکلات احتمالی در هنگام سفر باشند، تور برپا می‌کنند.
استکی با بیان اینکه این افراد به دلیل نداشتن کارت راهنمای گردشگری نمی‌توانند با شرکت‌های خدمات مسافرتی همکاری کنند، تصریح می‌کند: برگزاری تورهای مسافرتی با هدایت این افراد، بازار گردشگری استان را از تعادل خارج کرده و فعالیت راهنمایان گردشگری کارت دار را نیزتحت تأثیر قرار داده است.
وی کاهش دستمزد راهنمایان گردشگری را از پیامدهای منفی فعالیت تور گردانان غیرمجاز در چهارمحال و بختیاری می‌دادند و می‌گوید: کانون انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری سراسر کشور و انجمن دفاتر ایران برای پرداخت دستمزد راهنمایان نرخ‌نامه‌ای را تنظیم کرده‌اند که فعالیت تور گردان‌های غیرمجاز مانع اجرایی شدن آن است.
استکی در این رابطه می‌افزاید: برگزاری تورهای ارزان‌قیمت با هدایت تور گردانان غیرمجاز، بی‌رونقی برنامه‌های شرکت‌های خدمات مسافرتی استان را به دنبال داشته است و مدیران دفاتر خدمات مسافرتی هم به دلیل زیان‌دهی برنامه‌ها از پرداخت دستمزد راهنمایان مجاز بر اساس نرخ‌نامه خودداری می‌کنند.
تجارب تور گردانان غیرمجاز؛ اندوخته‌ای که نمی‌توان نادیده گرفت
رییس انجمن راهنمایان گردشگری چهارمحال و بختیاری درباره راهکارهایی که به توقف فعالیت تور گردانان غیرمجاز و رونق کسب‌وکار راهنمایان کارت‌دار منجر شود، می‌گوید: عمده راهنمایان غیرمجاز به دنبال برگزاری تورهای فرهنگی نیستند و تورهای طبیعت‌گردی را در اولویت برنامه‌های خود قرار می‌دهند و تجارب خوبی نیز در این زمینه دارند و به همین دلیل توانسته‌اند در بحران شیوع کرونا و خانه‌نشینی راهنمایان گردشگری، همچنان برنامه تورهای طبیعت‌گردی را در استان‌هایی چون چهارمحال و بختیاری که مقصد عمده طبیعت‌گردان به شمار می‌رود، اجرا کنند.
به گفته استکی، این افراد مسیرهای گردشگری طبیعی را به‌درستی می‌شناسند و بدون آنکه آگاهی‌های جانبی درباره برگزاری تورهای قانونی را در نظر بگیرند با تشکیل گروه برای برگزاری تور اقدام می‌کنند.
وی اجرای طرحی با عنوان کمک راهنما را از جمله پیشنهادهایی می‌داند که برای پایان بخشیدن به فعالیت‌های تور گردانان غیرمجاز می‌توان از آن بهره گرفت و تصریح می‌کند: در این طرح پیشنهادی، تور گردانان غیرمجاز باید به همکاری با راهنمایان مجاز گردشگری رضایت دهند و تا زمانی که مراحل دریافت کارت خود را سپری می‌کنند در کنار راهنمایان مجاز و زیر نظر شرکت خدمات مسافرتی، فعالیت خود را به‌عنوان کمک راهنما دنبال کنند.
این فعال گردشگری در خصوص مؤثر بودن این دیدگاه معتقد است؛با وجودآنکه فعالیت تور گردانان غیرمجاز در همراهی با راهنمایان کارت‌دار، هیچ‌گونه مسئولیت‌های قانونی در قبال مسافران را متوجه آنان نمی‌کند اما این افراد تاکنون حاضر به قبول این شرایط نبوده و همکاری چندانی در این مورد نداشته‌اند.
ناهماهنگی‌هایی که رشته کار راهنمایان گردشگری را پنبه می‌کند
عضو هیات مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری چهارمحال و بختیاری نیز می‌گوید: تا پیش از آنکه آمار راهنمایان گردشگری در استان به تعداد قابل‌توجهی برسد، دفاتر خدمات مسافرتی چندان اجباری در اجرای تورها با حضور راهنمایان نداشتند اما پس از برگزاری چندین دوره آموزش راهنمایان گردشگری در این استان، تمامی دفاتر ملزم به استفاده از راهنمایان کارت دار برای برپایی تورهای گردشگری شدند.
سجاد عباسیان می‌افزاید: اگر چه ارتباط کاری راهنمایان و دفاتر خدمات مسافرتی نوعی ارتباط گره‌خورده به یکدیگر است اما هنوز هماهنگی‌ها میان این ۲ حوزه گردشگری در استان شکل نگرفته است.
وی تصریح می‌کند: از آنجایی که حرفه تورگردانی و راهنمای گردشگری در چهارمحال و بختیاری نوپا و جدید به شمار می‌رود، همچنان ارتباط فنی مناسبی بین عده‌ای از راهنمایان و دفاتر خدمات مسافرتی برقرار نشده است که علت عمده آن را می‌توان در تجربه اندک راهنمایان برای هدایت تورها و مسلط نبودن آنان به اطلاعات موردنیاز مسافران جست‌وجو کرد.
ارتقای دانش راهنمایان با برگزاری دوره‌های بازآموزی تضمین می‌شود
تحقق توسعه گردشگری در هر منطقه‌ای به ارائه آموزش‌های مناسب بستگی دارد و توانمندسازی نیروی کاربه‌ویژه راهنمایان در صنعتی خدماتی همچون گردشگری می‌تواند زیربنای این صنعت را مستحکم‌تر کند که این قاعده در مورد استانی چون چهارمحال و بختیاری که به دنبال توسعه اشتغال و کسب درآمد در حوزه گردشگری است بیش‌ازپیش نمود می‌یابد.
این همان موضوعی است که در ادامه صحبت‌های خود ضمن تأکید بر آن می‌گوید: مهم‌ترین مساله در همراه ساختن دفاتر خدمات گردشگری با راهنمایان و برقراری تعامل سازنده میان این ۲ مجموعه صنعت گردشگری، توانمندسازی راهنمایان است.
وی،تنوع و سطح کیفی و فنی آموزش‌های ارائه‌شده برای راهنمایان گردشگری در استان را در مقایسه با دیگر استان‌هامطلوب نمی‌داند و می‌افزاید: این آموزش‌ها نتوانسته است انتظارات مسافران و دفاتر خدمات گردشگری را برآورده کند.
عباسیان با بیان اینکه فراگرفتن آموزش‌ها در سطح بسیار مطلوب نیز نمی‌تواند فرد را به یک راهنمای مجرب گردشگری تبدیل کند، یادآور می‌شود: راهنمایان گردشگری باید با شرکت در تورهای مختلف مسافرتی و در تعامل با گردشگران تجربه‌های لازم را به دست آورد.
وی، موضوع نوپا بودن فعالیت راهنمایان در چهارمحال و بختیاری را متذکر می‌شود و در ادامه می‌گوید: برخی از راهنمایان استان هنوز نتوانسته‌اند با دفاتر خدمات مسافرتی ارتباط بگیرند و لازم است برای راهنمایانی که در فاصله زمانی بالای ۶ماه، هدایت هیچ‌گونه توری را بر عهده نگرفته‌اند، دوره‌های بازآموزی برگزارشده و اطلاعات و تجارب جدید به آنها منتقل شود.
چهارمحال و بختیاری به راهنمایان طبیعت‌گردی نیاز دارد
وجود رودهای خروشان، کوه‌های بلند، ارتفاعات برف‌گیر و جنگل‌های بلوط و صدها جاذبه و چشم‌انداز طبیعی بکر و دست‌نخورده در چهارمحال و بختیاری، این استان را به برند گردشگری طبیعی تبدیل کرده است اما معرفی صحیح این جاذبه‌هابه گردشگران ورودی و رسیدن به طبیعت پایدار به حضور راهنمایان متخصص نیاز دارد.
یک کارشناس گردشگری در این رابطه می‌گوید: چهارمحال و بختیاری در مرحله شناسایی و ورود به بازار گردشگری قرارداد و ماهیت گردشگری آن نیز طبیعت‌محور و متمرکز بر جوامع روستایی و عشایری است که پایین بودن دانش راهنمایان در این حوزه می‌تواند به بازار گردشگری استان آسیب بزند.
مرتضی محمدیان، نارضایتی جوامع محلی و تخریب محیط‌زیست را از پیامدهای ناآشنایی راهنمایان با خصوصیات گردشگری طبیعی می‌داند و می‌افزاید: عملکرد تور گردان‌ها بر توسعه بازار گردشگری اثری مستقیم دارد و باید آموزش و تربیت راهنمایان متخصص در استان‌هایی چون چهارمحال و بختیاری که پذیرای طبیعت گردان است، موردتوجه قرار گیرد.
وی در توضیح اهمیت فعالیت تور گردان‌های متخصص می‌افزاید: گردشگری جدید بر روی سه عنصر مهم، مردم، محیط‌زیست و سودآوری تمرکز دارد و برای بقا در صنعت گردشگری باید این سه عنصر را در کنار یکدیگر حفظ کرد که بدون شک باید راهنمایان را در ساماندهی گردشگری تا حد و اندازه تعریف اهداف دخالت داد.
محمدیان با اشاره به اهمیت و اعتبار موضوع آموزش در صنعت گردشگری و ضرورت توجه به دانش گردشگران و توسعه فردی گردشگران از طریق کسب تجربه‌های جدید، تصریح می‌کند: آموزش تور گردانان متخصص در کشور و به‌تبع آن در چهارمحال و بختیاری کمتر موردتوجهقرارگرفته است و با کاهش اعتبارات حوزه آموزش فعالان گردشگری، شرایط در آینده به نحوی مطلوبی پیش نخواهد رفت.
استقبال از دوره آموزش راهنمایان گردشگری فرصتی که باید مغتنم شمرد
سرپرست معاونت گردشگری و سرمایه‌گذاری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری درباره وضعیت راهنمایان گردشگری این استان می‌گوید: دوره‌های آموزشی راهنمایان گردشگری در این استان با استقبال خوبی روبه‌رو شده است و اگر محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا پیش نمی‌آمد، در سال ۹۹ نیز بیش از ۳۰ نفر با آموزش‌های تخصصی راهنمایان گردشگری آشنا می‌شدند.
فرجام سمیع به برپایی نخستین فم‌تور (نشست راهنمایان گردشگری) با حضور ۴۴ راهنما از استان‌های مختلف کشور به میزبانی چهارمحال و بختیاری اشاره می‌کند و می‌افزاید: برپایی این فم تور در سال گذشته، فرصتی مناسبی را برای معرفی جاذبه‌های گردشگری استان به جمع بسیاری از راهنمایان گردشگری فراهم کرد و آموزش‌های تخصصی ارائه‌شده در آن نیز در ارتقای سطح راهنمایان گردشگری استان اثرگذار بود.
وی در خصوص گلایه راهنمایان گردشگری از فعالیت تور گردانان غیرمجاز و تأثیر منفی فعالیت آنان بر کار و حرفه راهنمایان کارت‌دار می‌گوید: در حمایت از راهنمایان مجاز و با همکاری دستگاه‌های انتظامی و قضایی برخوردهای با تور گردانان غیرمجاز صورت گرفته است و در چندین مورد نیز از برپایی تورهای این افراد جلوگیری شده است اما موضوع مهم در این رابطه آن است که با توجه به تغییر ذائقه گردشگران و استقبال از تورهای غیرمجاز، رفع این مشکل زمان‌بر خواهد بود.
سمیع موضوع پرداخت نشدن دستمزدها بر اساس نرخ نامه مصوب انجمن‌های صنفی راهنمایان گردشگری سراسر کشور و انجمن دفاتر ایراندر چهارمحال و بختیاری رانمی‌پذیرد و می‌افزاید: تعیین مبلغ دستمزدها توافقی بوده و بر مبنی برنامه سفر انجام می‌شود.
به گزارش ایرنا، چهارمحال و بختیاری با داشتن بیش از ۸۰۰ جاذبه گردشگری فرهنگی و طبیعی از مهم‌ترین مقاصد گردشگران در کشور به شمار می‌رود.
منبع:ایرنا
