در کوی جمالۀ دردشت، چند قدم بالاتر از عصارخانۀ صفوی شیخ بهایی و خانۀ تاریخی عباس بهشتیان، سر درِ یک بازار به آدم سلام می‌کند و کوچۀ باریکی در نهایت سخاوت، منظرۀ خیره‌کننده‌ای از گنبدِ جهانی تاج‌الملک را در سبد تعارف می‌گذارد. حمام شیخ بهایی، درست در فاصلۀ بین همین بازار و کوچۀ دلگشا قرار دارد و از آنجا که بی راهنما، گم‌شدن در هزارتوی این حمام بزرگ محتمل است، منصور عسکری خوراسگانی، ناظر مرمت آثار تاریخی و کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گروه خبری ایسنا را همراهی می‌کند.

او می‌گوید: شاردن در سفرنامه خود اذعان کرده زمانی که اروپایی‌ها در بشکه حمام می‌کرده‌اند، در اصفهان ۲۷۰ حمام وجود داشته و این، حاکی از رشد فرهنگی و بهداشتی مردم آن زمانه بوده است اما متأسفانه در طول زمان، برخی از این حمام‌ها مثل حمام خسروآغا تخریب‌شده  و برخی هم مثل حمام شاهزاده، شاه، قاضی، رهنان، نقاشی، علی‌قلی آقا و البته حمام شیخ بهایی، هنوز سرپاست.

این کارشناس میراث فرهنگی تصریح می‌کند که نمونه کامل ساختار شهرسازی را در میدان نقش‌جهان می‌توان دید و یادآور می‌شود که پیش‌تر از نقش‌جهان، میدان عتیق تمام آنچه را که مورد نیاز زندگی شهری بوده، در خود داشته است.

عسکری، توضیح می‌دهد: آن زمان در هر محله، بازار، مدرسه، مسجد، حمام، سقاخانه، عصارخانه و کاروانسرا در مجاورت هم وجود داشته و این، چیزی نیست جز همان پیوست فرهنگی که امروزه اهمیت وجود آن بر همگان آشکار شده است.

او می‌افزاید: جالب است بدانید که وجود بنایی مثل عصارخانه جماله یا شیخ بهایی، در مجاورت حمام شیخ بهایی و مسجد جامع عتیق، به تأمین روشنایی این مکان‌ها کمک می‌کرده و امروزه کف میدان عتیق یا محوطه پیرامون آن، هر جا که حفاری شود، به سفالینه‌های کروی شکلی به نام پی‌سوز برمی‌خوریم که به‌واسطه روغن عصارخانه، روشنایی مورد نیاز مردم را فراهم می‌کرده است؛ دانستن این موارد باعث می‌شود که بدانیم فرهنگ شهرنشینی خیلی جلوتر از تمام دنیا، در ایران و اصفهان حرکت خود را آغاز کرده بوده است.

کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان خاطر نشان می‌کند: تعداد آثاری که در اصفهان به نام شیخ بهایی شناخته می‌شود کم نیست و مهم‌ترین و معروف‌ترین آن، همان مادی‌هاست که حقابه را عادلانه بین مناطق مختلف شهر تقسیم می‌کرده و اجرای آن به علم و دانش خاصی نیاز داشته است. حمام شیخ بهایی نیز که اوایل دوره صفویه ساخته‌شده، دیگر اثر معروف منتسب به شیخ بهایی است که دارای سیستم گرمایشی منحصربه‌فردی بوده؛ تا جایی که عموم مردم هنوز بر این باورند که آب حمامی به این عظمت، به لطف نبوغ شیخ، تنها با یک شمع گرم می‌شده است.

عسکری، با اشاره به ویژگی‌های حمام شیخ بهایی می‌گوید: وسعت این حمام بالغ بر هزار متر است و بخش‌هایی از آن مثل شربت خانه، حوض‌خانه، اتاق ماساژ و محل گاو چاه که به گفته افراد مسن در ضلع جنوبی بازار قرار داشته، طی سالیان متمادی و به‌مرور، توسط اهالی تصرف‌شده است. در ضلع شمالی حمام شیخ بهایی، کاروانسرایی وجود داشته که تخریب‌شده و فضای پشت حمام هم که زمانی محل جمع شدن فاضلاب این مکان و مسجد جامع عتیق بوده، امروزه تحت تملک مالکان شخصی است.

از او دربارۀ سیستم گرمایشی اعجاب‌آور حمام شیخ بهایی می‌پرسم و آنچه می‌داند، این‌گونه شرح می‌دهد: معروف است که آب حمام بزرگ شیخ بهایی تنها به‌وسیلۀ یک شمع گرم می‌شده و همین امر باعث شده در دوره‌های مختلف بررسی‌های گوناگونی برای کشف راز گرم بودن آب حمام انجام شود که البته و متأسفانه، برخی از این بررسی‌ها باعث آسیب رسیدن به این مکان هم شده است.

ناظر مرمت آثار تاریخی اصفهان می‌افزاید: از داده‌هایی که تا کنون به‌دست‌آمده، آنچه به واقعیت نزدیک‌تر است فرضیه‌ای است که می‌گوید از تجمع فاضلاب حمام و مسجد جامع عتیق، بیوگازی انتشار پیدا می‌کرده که به‌واسطه تنبوشه های سفالی به تون‌های حمام شیخ بهایی منتقل می‌شده و به دیگی می‌رسیده که جنس آن ترکیبی از طلا و مس بوده و از آنجا که این فلزات، رساناترین فلزها هستند، آب در کوتاه‌ترین زمان ممکن گرم می‌شده است.

عسکری می‌گوید: شاید برای حفاظت از این دیگ با ارزش بوده که قصۀ گرم شدن آب با یک شمع، خلق‌شده و به لطف جذابیت، دهان‌به‌دهان چرخیده است. به‌هرحال، ما می‌دانیم که تا اواسط دوره پهلوی این حمام با همان سیستم صفوی خود کار می‌کرده و پذیرای مردم بوده اما به‌مرور که کاربری فضا از آن گرفته‌شده، مورد تعرض و دستبردهای فراوان قرار گرفته است به‌طوری‌که امروزه دیگر نه از آن دیگ خبری هست و نه از شمع؛ بااین‌وجود اگر پای حرف‌های ساکنان قدیمی کوی جماله بنشینید، احتمالاً به شما خواهند گفت که آب حمام شیخ بهایی شفا دهنده بوده و خیلی از زنان برای رفع مشکل نازایی به این حمام می‌آمده‌اند تا مقداری از آب حمام را با کاسه مسی قلم‌زنی شده‌ای که اینجا وجود داشته روی سرشان بریزند و حاجت‌روا شوند.

به گفته این کارشناس میراث فرهنگی، سیستم گرمایش از کف حمام‌های دوره صفوی به‌واسطه تون‌هایی با کانال‌کشی‌های گربه‌رو در زیر حمام فعال می‌شده و هورنوهای سقف حمام نیز به‌خوبی نقش خود را در جذب نور، تعدیل رطوبت و گرم نگه‌داشتن فضا ایفا می‌کرده‌ است.

او خاطر نشان می‌کند: حمام شیخ بهایی از معدود حمام‌هایی است که دارای دو بخش مجزای زنانه و مردانه بوده و زنان و مردان می‌توانسته‌اند هم‌زمان در ساعات روز از آن استفاده کنند.

او بخش‌های مختلف این حمام را چنین شرح می‌دهد: درِ بخش مردانۀ حمام به بازار باز می‌شود و درِ زنانه در کوچه کنار بازار قرار دارد. از در زنانه که وارد حمام شوید و از هشتی عبور کنید، به قسمت بینه می‌رسید. بینه، حکم رختکن را داشته و حوضی وسط آن است که هوا را متعادل و مرطوب می‌کرده؛ بعد از بینه هم «میان در» بوده که فرد با عبور از آن، وارد فضای گرمخانه می‌شده است.

کارشناس میراث فرهنگی اصفهان معتقد است حمام شیخ بهایی به‌گونه‌ای طراحی‌شده که بدن را مرحله‌به‌مرحله برای ورود به فضای گرم و مرطوب خزینه آماده می‌کرده و به تنظیم اختلاف درجه حرارت توجه داشته است.

عسکری می‌گوید: بین بخش زنانه و مردانه، در گذشته حائلی بوده که سال‌های اخیر برای سهولت در امر مرمت برچیده شده و به همین خاطر امروز، بلافاصله بعد از گرمخانه زنانه، به گرمخانه مردانه وارد می‌شویم. مخزن اصلی آب با آن شمع و دیگ مشهور، در همین فضا قرار داشته و خزینه، نمازخانه و سرویس بهداشتی نیز از دیگر بخش‌های آن است.

او با اشاره به ویژگی‌های بینۀ بخش مردانه حمام شیخ بهایی توضیح می‌دهد: فضای بینه و سربینه در گذشته کاربری‌های متفاوتی داشته و گفت‌وشنود، نمایش‌های روحوضی، شاهنامه‌خوانی و … نیز در آن انجام می‌شده است. اندک تزئینات باقیمانده در بخش بینه حمام شیخ بهایی، لایه‌های تاریخی مختلفی را دارد و نمایانگر صورت مردی است که دارد کباده می‌کشد. سنگاب ارزشمند بینه نیز هنوز سر جای خود باقی است. در گذشته، مردانی که از در بازار وارد حمام می‌شده‌اند اول از همین بینه عبور می‌کرده‌اند، بعد وارد خزینه می‌شدند تا بدنشان رطوبت کافی بگیرد و سپس به کار شستشوی بدن می‌پرداختند.

ناظر مرمت آثار تاریخی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان درباره سیستم آب‌رسانی حمام شیخ بهایی خاطر نشان می‌کند: آب این حمام از طریق گاو چاه بزرگی که داشته تأمین می‌شده و به‌واسطه تنبوشه های سفالی تا بالای پشت‌بام هدایت می‌شده و سپس به خزینه می‌ریخته است. نمونه تنبوشه هایی که در این حمام به‌کاررفته، در حفاری‌های مسیر میدان نقش‌جهان هم دیده‌شده و در واقع، سیستم لوله‌کشی دوره صفویه به همین شکل بوده است.

عسکری، با اشاره به مرمت‌های انجام‌شده توسط اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان در حمام شیخ بهایی می‌گوید: بخش‌های مختلف این حمام تا کنون مرمت و بازسازی‌شده و استحکام‌بخشی سقف، سبوس کشی، ازاره بندی بینه زنانه، عایق‌بندی و آجر فرش کردن پشت‌بام ازجمله این اقدامات بوده تا بنا، از خطر تخریب نجات پیدا کند اما به دلیل وسعت فضا و محدودیت اعتبارات کار مرمت نیمه‌تمام مانده است.

او با بیان اینکه تأمین هزینه کلی نگهداری و ترمیم این بنای تاریخی در توان اداره کل و وزارتخانه میراث فرهنگی نیست، یادآور می‌شود: سال گذشته بنا بود حمام شیخ بهایی از طریق صندوق احیا به بخش خصوصی واگذار شود اما بحث‌هایی طرح شد مبنی بر این‌که چون بنا جزو نفایس است نباید آن را واگذار کرد. این بحث‌ها در جای خود محترم است اما باید توجه داشته باشیم که اگر کار مرمت این بنا نیمه‌تمام بماند، مورد تخریب و تعرض قرار خواهد گرفت و تلاش‌های انجام‌شده برای حفظ آن نیز به هدر خواهد رفت.

کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان تصریح می‌کند: حمام شیخ بهایی، دارای هویت و معماری و ساختار منحصربه‌فردی است و امیدواریم که با ورود سرمایه‌گذاران شاهد آزادسازی دیگر بخش‌های این حمام، اتمام مراحل مرمت، تعریف کاربری متناسب با شأن و در نهایت، ورود گردشگران به آن باشیم.

ناظر مرمت آثار تاریخی اصفهان در پاسخ به این سؤال که کاشی‌های به‌کاررفته در سردر ورودی مردانه حمام شیخ بهایی و بدنه حمام حفظ‌شده یا از بین رفته است؟ می‌گوید: در حمام شیخ بهایی کاشی‌های مختلفی با اشکالی چون لوزی و هشت‌ضلعی وجود داشته که باقیمانده آن‌ها به همراه کاشی سردر، توسط خود اداره کل برداشته‌شده تا از تخریب آن جلوگیری و بعد از اتمام مراحل مرمت نصب شود.

عسکری، با عبور از مسیری پر پیچ‌وخم ما را تا پشت‌بام حمام شیخ بهایی هدایت می‌کند  و سپس، با اشاره به بافت پیرامونی این حمام توضیح می‌دهد: پیش از عید یکی از خانه‌های تاریخی پشت مسجد جامع عتیق که نمای آن از این بالا نیز پیداست، توسط اهالی محل تخریب شد چرا که پاتوق معتادان و خلاف‌کارها شده بود. اگر به‌موازات برنامه‌ریزی درستی برای هدایت بودجه‌ها به سمت احیای بناهای تاریخی، فرهنگ‌سازی درستی در بین اهالی محله انجام شود، همان اتفاقی که برای بافت جلفا افتاده برای جوباره هم می‌افتد و سیل گردشگر به سمت این محله تاریخی سرازیر می‌شود.

او معتقد است که تنها راه حفاظت از بناهای تاریخی و رشد و توسعه، ورود گردشگر است چرا که با ایجاد ارتزاق برای مردم محلی، خودبه‌خود آن‌ها را به حافظان میراث فرهنگی بدل می‌کند.

به گفته عسکری، باید یک شبکه رسمی و سراسری وجود داشته باشد که در آن فروشندگان خانه‌های تاریخی و خریداران آن‌ها به یکدیگر معرفی شوند و دیگر شاهد تلاش مردم برای تخریب آثار ارزشمند موجود در شهر نباشیم.

منبع:ایسنا

نوزدهم فروردین‌ماه، حمیدرضا بانی، یکی از عکاسان اصفهان، عکسی را که از تخریب غیرمجاز ورودی یک راهرو در دل سی‌وسه‌پل ثبت کرده بود، در فضای مجازی به اشتراک گذاشت و پای آن نوشت:

«امروز بعد از مدتی مسیرم به زیر سی‌وسه‌پل افتاد. خدایا، چشمتان روز بد نبیند. انگار وارد دنیای دیگری شده‌ای. برای ورود به هر دهانه پل باید یک یا الله بلند بگویی تا ساکنین از ورودت مطلع شوند. یک چراغ در کف پل نمانده، یک متر سیم برق باقی نگذاشته‌اند، همه و همه دود شده رفته هوا، در و دیوار پر از دیوار نوشته…اما داستان این عکس؛ در بعضی دهانه‌ها مسیر عبوری باز شده. به کجا؟ نمی‌دانم و صدای آدم‌هایی درون آن به گوش می‌رسد. ظاهراً مشغول‌اند. مزاحمشان نمی‌شوم. وظیفه من نبوده و نیست. فقط اطلاع‌رسانی می‌کنم که تا سی‌وسه دهانه پابرجاست، فکری کنید.»

یک روز بعد، چهارباغ را گز کردم تا سی‌وسه‌پل و آن دهانۀ تخریب‌شده را ببینم. سر ظهر بود. دسته‌دسته جوان، با زیرانداز و قلیان به سمت پل روانه می‌شدند و زیر دهانه‌ها به جای آب، از آدم پر می‌شد؛ انگارنه‌انگار کرونایی هم هست.

میانه‌های پل، آن دهانه را دیدم. درست همان‌طور که در عکس ثبت‌شده بود. محل، آن‌قدر ناامن بود که ترسیدم جلوتر بروم. از یکی از جوان‌های دور و بر خواهش کردم این کار را انجام بدهد و به من بگوید که ته این راه‌پله به کجا می‌رسد. رفت و گفت: «این آخر هیچ چی نیس آبجی. فقط یک اتاقکه با یه زیرانداز و پتو!»

لابد او هم ترسید مستأجر اتاقک سر برسد که موها و شلوارش را تکاند و قبل از آنکه سؤال‌های بیشتری بپرسم از روی سکو پرید پایین و دور شد.

چند دقیقه‌ای ایستادم و با کمی فاصله، به این دهان باز سیاه نگاه کردم؛ حتی همین ساعت روز، بستر مناسبی برای انجام انواع جرم‌ها بود، چه رسد به وقتی که هوا تاریک‌تر می‌شد.

با ۱۱۰ تماس گرفتم و شرح واقعه کردم، از امکان بزه گفتم و اپراتور جواب داد: «زنگ بزنید به ۱۳۷. با شهرداری. بررسی می‌کنه و نیاز باشه با ما هماهنگ می‌کنه.»

به ۱۳۷ زنگ زدم و همان نگرانی‌ها را تکرار کردم، مردی آن سوی خط پرسید: «الان شخصی داخل این راهرو بود؟» گفتم: نه. اما هر لحظه می‌تواند باشد. گفت: «کدوم سمت پل؟ سی‌وسه‌پل که اصلاً نباید با این وضعیت برند.» گفتم: باز است و همه هم هستند. گفت: «اینجا مال میراثه، یه سانتش رو هم کسی نمی‌تونه تخریب کنه. به میراثم اعلام کنین. این در حیطه وظایف ما نیست. ما به یک سانت اینجا نمی‌تونیم دست بزنیم.»

تلفن پاسخگوی ۲۴ ساعتۀ یگان حفاظت میراث فرهنگی اصفهان را گرفتم؛ داخلی ۱۱ شمارۀ ۳۲۲۴۱۱۶۰ و برای اپراتور توضیح دادم که چه خبر شده. جوابش این بود: «اگه تخریبی صورت گرفته به میراث فرهنگی مربوطه. الان گزارش شما را ثبت می‌کنم تا بچه‌ها برن بازدید کنن. اگه جا درست کردن و خلافی شده به ۱۱۰ مربوطه، بهشون اطلاع بدید که برن بازرسی کنن.»

برگشتم خانه و دنبال فیلم‌هایی گشتم که چندی پیش، روی همین پل از مرتضی فرشته نژاد، پیشکسوت مرمت و حفاظت بناهای تاریخی اصفهان گرفته بودم. فرشته نژاد سال ۱۳۷۹ سی‌وسه‌پل را مرمت کرده بود و بر همۀ مصائب آن اشراف داشت.

می‌گفت که به‌واسطه پیاده‌روی روزانه، هر روز از این مسیر عبور می‌کند و به نظرش رسیده که پل، به کل رها شده است. مهم‌ترین نگرانی‌اش را ابتدا و این‌گونه برایم شرح داد: «زمانی که ما پل را مرمت می‌کردیم، یک آب شرشره درست کردیم که آب به‌صورت پله‌ای از روی آن رد شود و به بستر رودخانه بریزد اما چند وقت است که سنگ‌های آن از دو سوی چپ و راست پل از بین رفته و می‌بینم جوان‌هایی که احساس پهلوانی می‌کنند، آن‌ها را برمی‌دارند، می‌کوبند توی سر هم و می‌شکنند، شهرداری هم با بیل مکانیکی خرده‌سنگ‌ها را برمی‌دارد و می‌برد آن‌طرف‌تر. کسی نیست که بیاید این سنگ‌ها را دوباره سر جای خودشان بگذارد و آن‌هایی که ملاتشان از بین رفته مرمت کند تا از بدنه پل جدا نشوند. عاقبت این بی‌توجهی همان بلایی را سر سی‌وسه‌پل می‌آورد که چند سال پیش سر پل مارنان آمد.

ماجرای پل مارنان را پرسیدم و تعریف کرد: «مارنان دچار آب شستگی شد. آب چرخش پیدا کرد و از دو طرف رفت زیر پی، هر چه گفتیم خطرناک است کسی گوش نکرد، دست آخر هم پنج دهانه‌اش ریخت و خودمان رفتیم آن را مرمت کردیم. نمی‌خواهم این بلا سر سی‌وسه‌پل هم بیاید. این پل شاهکار معماری پل سازی در دنیاست. الان سنگ‌ها فقط از کناره‌ها جدا شده و قابل مرمت است، نباید اجازه بدهند  تمام این سنگ‌ها از بین برود تا بعد دست‌به‌کار شوند.»

پرسیدم به اداره کل میراث این مشکل را گزارش کرده‌اید؟ و جواب داد: «بله اول به خودشان گفتم. گفتند کارشناس‌هایمان آمده‌اند سی‌وسه‌پل را گشته‌اند و چیزی پیدا نکرده‌اند. گفتم پس همه‌چیز هستند، جز کارشناس.»

عضو پیشین شورای فنی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان، یادآور شد که بنا هم مثل انسان نیاز به رسیدگی مداوم و نظافت دارد، منتها چون دست و پا و دهان ندارد، ما باید نیازهایش را برطرف کنیم: «در علم مرمت اصلی هست که می‌گوید هر بنای تاریخی به‌صورت مرتب و مداوم نیاز به مرمت دارد. همان‌طور که اگر انسان هفته‌به‌هفته حمام نرود شپش و بیماری می‌گیرد، بنا هم اگر مرمت نشود عمرش کوتاه می‌شود.»

فرشته نژاد، به یک نمونه از مواردی اشاره کرد که غفلت از آن، خسرانی جبران‌ناپذیر داشت: «نمی‌دانم خاطرتان هست یا نه، سال گذشته یک کودک روی همین پل بر اثر برق‌گرفتگی افتاد توی آب و مرد. حالا سی‌وسه‌پل مقصر است یا برق؟ هیچ‌کدام. کسانی مقصرند که به مشکلات پل توجه نمی‌کنند؛ نهادهایی که می‌توانند به میراث فرهنگی با آن اعتبارات محدودش کمک کنند، اما با گفتن این جمله که فلان اثر میراثی است، خودشان را کنار می‌کشند.

سال ۱۳۷۹ نورپردازی زیر پل انجام شد. برای این کار مشابه گل‌میخ‌های پل، پایه‌هایی را ایجاد کردیم و داخل آن پروژکتورهایی گذاشتیم که به همت آقای فروتن شهردار شریف منطقه یک اصفهان از امارات و قطر خریداری‌شده بود. آن زمان ایران کارخانه لامپ ال. ای. دی نداشت. روی این پروژکتورها را هم دریچه‌ای با شیشه بسیار محکم قرار دادیم و بعد از مدتی عده‌ای راه دزدیدنشان را یاد گرفتند.

شهردار شریف اصفهان آن زمان آقای ملک مدنی بود. او چه کرد؟ گفت هر کدام را که دزدیدند باید سریع جایگزین شود و همین کار را کردند. این کار به دزدها پیام می‌داد که ما مواظب پل هستیم اما حالا چه؟ آب نیست و تمام سیمان‌هایی که ما برای استتار کابل‌های برق کف پل کشیده بودیم شکسته و هیچ‌کس هم به دادش نرسیده، در خبرها هم نوشته‌اند که سی‌وسه‌پل جان یک کودک را گرفته است. شنیدم بچه دچار برق‌گرفتگی شده و بعد، پرت شده توی آب. تمام شد و رفت.»

این مرمتگر باسابقه اصفهان تصریح کرد: «اگر دقت کرده باشید، لابه‌لای سنگ و آجرهای سی‌وسه‌پل گیاه سبز شده است. فکر نمی‌کنم کار سختی باشد که به‌صورت مداوم این گیاه‌ها را بیرون بکشند. به‌هرحال آب با خودش دانه گیاه را می‌آورد و این دانه‌ها لای منفذها گیر می‌افتند و سبز می‌شوند اما ما تا زنده هستیم و سی‌وسه‌پل را سرمایه ملی می‌دانیم، نباید اجازه بدهیم این گیاه در جای نامناسب رشد کند، چون ریشه آن به‌مرور باعث تجزیه و خرد شدن سنگ‌های سی‌وسه‌پل می‌شود.»

او توضیح داد: «باید توی رودخانه آب باشد که سطح آب‌های تحت‌الارضی اصفهان پایین نرود و فرونشست آثار تاریخی ارزشمند آن را تهدید نکند. حالا که آب را از پل دریغ کرده‌اند، لااقل اجازه ندهند مردم آزادانه به دهانه‌های زیرین پل وارد شوند و کارهایی را بکنند که آثارش مشهود است.»

بعد از گفتن این حرف‌ها، تا دهانۀ میانی پل رفتیم. فرشته نژاد، دستش را دراز کرد و دود آتش و خط و خش یادگارهایی که غفلت، مثل یک نگهبان وفادار از آن محافظت می‌کرد، به من نشان داد و گفت: «آتش باعث می‌شود سنگ‌های پل که جنس آن از آهک است، از بین برود. چرا برخی این‌قدر احساس امنیت دارند که تُله به تله زیر پل آتش روشن می‌کنند؟ نهادهای مرتبط باید این امنیت را از این بزهکاران بگیرند، چون کارشان غیرقانونی است و باعث تخریب تدریجی یک سرمایه ملی می‌شود.

سال ۱۳۷۹ ما تمام دیوار نوشته‌ها را پاک کردیم اما حالا چند سال است که دوباره تمام آجرها و سنگ‌ها پر شده از نوشته. وقتی یک نفر می‌آید می‌بیند بقیه نوشته‌اند و هنوز اثرشان پابرجاست، او هم ترغیب می‌شود که بنویسد. نگهبان و ناظر و مجازاتی هم که نیست، پس با خیال راحت کارش را انجام می‌دهد.

صداوسیما و رسانه‌های مختلف باید به اشکال گوناگون و به‌کرّات به مردم گوشزد کنند که این کار جرم است، اشتباه است، گناه است. آموزش‌وپرورش باید از کودکی به بچه‌ها یاد بدهد که این بناهای تاریخی با ارزش‌اند و باید مواظبشان بود.

میراث فرهنگی هم نباید بیاید و فقط یک رنگ روی فحش‌های درشتی که اینجا نوشته‌اند بکشد و برود. مرمت، روش‌های مختلفی دارد و استفاده از این روش‌های میانبر برای چنین مکان مهمی درست نیست.»

یاد خاطره‌ای افتاد که مرحوم حسین آقاجانی از سفر به شهر ممنوعه چین برایش تعریف کرده بود: «آقای آقاجانی یکی از کارشناسان خوب میراث فرهنگی بود که متأسفانه در اثر تصادف از دنیا رفت. برای من می‌گفت آدم از دیدن کاخ‌های امپراطوران چین در شهر ممنوعه حظ می‌کند. این‌طور که می‌گفت خودش آن‌قدر از دیدن سقف یکی از این کاخ‌ها حیرت‌زده بوده که دستش را به دیوار تکیه داده و همان‌دم دو مأمور سراغش آمده‌اند و تذکر داده‌اند که دستت را بردار. گفته من کاری ندارم، قصد آسیب رساندن ندارم. گفته‌اند عرق دستت حتی اگر مقدارش کم هم باشد برای دیوار ضرر دارد! خب آن چین است، این هم سی‌وسه‌پل ماست که پاتوق معتادها و خلاف‌کارها شده و دورتادورش را دوده گرفته. کاش این چیزها را از چین یاد بگیریم.»این پیشکسوت باسابقه مرمت، ضرورت تثبیت بندها، رفع علت شوره زدن مصالح، پر کردن مداوم لایه‌بندی سنگ‌ها و آجرها و همچنین بررسی ناودان‌های سی‌وسه‌پل را نیز یادآور شد و گفت: «همه نهادهای اصفهان باید دست‌به‌دست هم بدهند و از گنجینه‌های شهر حفاظت کنند. نباید فکر کنند که نگهداری فقط وظیفه اداره میراث است و بروند روی بحث گردشگری تمرکز کنند. باید بدانند که گردشگر می‌آید این میراث را ببیند و نفت و گاز تمام می‌شود اما این سرمایه‌ها هستند و می‌توانیم از آن‌ها دلار دربیاوریم؛ چنان که ایتالیا و سایر کشورهای خارجی این کار را می‌کنند.

کارهایی مثل آتش‌بازی کنار پل‌های تاریخی، پرواز هلی کوپتر بر فراز آن‌ها و انجام حرکات ورزشی آسیب‌زا باید ممنوع شود چون تن و بدن این بناها را می‌لرزاند و اثراتش در طولانی‌مدت مشخص می‌شود.»

زمانی که فرشته نژاد این توصیه‌ها را بیان می‌کرد، فقط سه چهار آجر از آن دهانۀ خبرساز سی‌وسه‌پل کم شده بود و اگر چه ۲۱ فروردین‌ماه امسال، به همت گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان این دهانه برای دومین بار در سه ماه گذشته تیغه شد، اما پروندۀ سی‌وسه‌پل و نیازهایش هنوز هم باز است.

علی‌محمد فصیحی نائینی، مسئول پایش پل‌های تاریخی اصفهان در پاسخ به این سؤال که «برای نجات سی‌وسه‌پل چه باید کرد؟» به ایسنا می‌گوید: سیستم ما به‌عنوان دولت، بخش خصوصی یا هر نهاد دیگری باید به این نتیجه برسد که در کل دنیا و ایران، اصفهان است و پنج پل شگرفش تا با علم به این مهم، بتواند اولویت‌بندی درست‌تری برای فعالیت‌های خود داشته باشد.

او با تأکید بر اینکه اگر قرار است اتفاقی در سی‌وسه‌پل بیفتد، امکان‌پذیر نیست مگر با اجماعی همگانی، ادامه می‌دهد: سی‌وسه‌پل هم بخشی از شریان پیاده راه اصفهان است و بخشی از توجهی که به مقوله پیاده راه می‌شود باید معطوف به این پل باشد.

فصیحی، تصریح می‌کند که میراث فرهنگی، در حد توان به آثار ارزشمند رسیدگی می‌کند، اما معضلات سی‌وسه‌پل بیش از آنکه کالبدی باشد، فرهنگی است و تمام نهادهای مرتبط از جمله شهرداری، بهزیستی و… نیز باید برای رفع آن بسیج شوند.

مسئول پایش پل‌های تاریخی اصفهان خبر می‌دهد: ما نسبت به برگزاری یک کارگروه مشارکتی بین این نهادها اقدام می‌کنیم و نیازمند همت جمعی آن‌ها و صد البته نیازمند مشارکت مردمی هم هستیم تا بتوانیم این میراث ملی را صحیح و سالم به دست آیندگان برسیم.

حالا سی‌وسه چشم و هزاران دل، منتظر تشکیل این کارگروه، برای رسیدن به اجماعی بین نهادها و رفع مشکلات ریز و درشت چشم‌وچراغ اصفهان‌اند؛ منتظر روزی که اپراتورها هم به این باور رسیده باشند که سی و سه پل، از آنِ همۀ کسانی است که دوستش دارند، نه فقط ادارۀ میراث.

منبع:ایسنا