پیر صدیقِ ابرکوه، عارف و ادیبی که شهرتش جهانیست

“سیده وحیده عظیمی” که مطالعات فراوانی در باب شخصیت های برجسته مرتبط با ابرکوه دارد، در گفت وگو با ایسنا ادر این بار اظهار می کند: نسفی در اوایل قرن هفتم هجری در شهر نسف به دنیا آمد که در ایالت سُغد (ازبکستان فعلی) قرار داشت.

وی اضافه می کند: او در جوانی به بخارا سفر کرد و به تکمیل معلومات خویش پرداخت و در این شهر، حکمت و فلسفه آموخت و در علم طب، تبحر کامل یافت.

این کارشناس ایرانشناسی یکی از وقایع مهم و سرنوشت‌ساز زندگی وی را آشنایی با «سعدالدین حَمویه» از عارفان بزرگ برمی شمارد و می گوید: نسفی بعد از وفات سعدالدین به بخارا بازگشت و اقامت او در این شهر تا سال ۶۷۱ قمری یعنی تا حدود ۷۰ سالگی ادامه پیدا کرد که در این سال، به دلیل هجوم آقبک به بخارا، مجبور به مهاجرت شد و سفری طولانی در پیش گرفت که بازگشتی نداشت.

عظیمی خاطرنشان می کند: دقیقاً نمی‌توان خط سیر عزیز را در این سفر مشخص کرد اما از اشارات او در نوشته هایش بر می‌آید که از بخارا به سوی خراسان حرکت کرده و بعد از عبور از کرمان، اصفهان و شیراز در ابرقو (ابرکوه فعلی) ماندگار شده است.

کارشناس پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی ابرکوه ادامه می دهد: «کشف الحقایق»، جامع‌ترین و مهمترین تألیف نسفی است که هفت رساله و مقدمه‌ای با عنوان «فاتحة الکتاب» دارد.

وی می گوید: نسفی در نظر داشته این کتاب را در 10 رساله تصنیف کند اما وقتی رساله هفتم را به پایان می‌برد، کتاب را ناتمام می‌گذارد و علت آن را خوابی ذکر می‌کند که در آن پیامبر (ص) در مسجد جامع ابرقوه او را از این کار منع کرده بودند.

وی ابراز می کند: این گونه روایات که در آن‌ها از ملاقات عرفا با پیامبر در خواب خبر می‌دهند در بسیاری از متون عرفانی به چشم می‌خورند و دارای ارزش و اهمیت بسیار هستند؛ چون می‌توانند ما را در تحلیل روانشناسانه آثار و افکار عرفا یاری رسانند. این رؤیاها، موضوعات پیچیده‌ای به شمار می‌آیند که می‌توان آن‌ها را به شیوه‌های گوناگون تفسیر و تحلیل کرد.

عظیمی با بیان این که عزیزالدین در بعضی از رساله‌های خود اشاره کرده که آن را در کدام شهر نوشته است، عنوان می کند: در یکی از رساله‌ها که در مجموعه‌ای با نام «انسان کامل» چاپ شده است، آمده که این مطلب در رمضان ۶۹۱ قمری در کوه ابراهیم ابرقو نوشته شده است.

کارشناس پایگاه میراث فرهنگی بافت تاریخی ابرکوه ادامه می دهد: از قرائن بر می‌آید که نسفی اواخر عمر خود را در این شهر سپری کرده و در حدود ۱۰۰ سالگی یعنی در سال‌های آخر قرن هفتم قمری دار فانی را وداع گفته است؛ هرچند روایت تذکره نویسان درباره تاریخ وفات آشفته است و نمی‌توان در مورد سال آن نظر قطعی داد.

وی یادآور می شود: عزیزالدین در کتاب‌ها و رساله‌های متعددی که از خود بر جای گذاشته، دیدگاه‌هایش را درباره‌ موضوعاتی چون هستی، انسان، نبوت و ولایت، جبر و اختیار، معاد و غیره تبیین کرده است؛ از این رو تحلیل آثار و معرفی دیدگاه‌های او برای آشنایی با عرفان قرن هفتم و پس از آن، اهمیت بسیار دارد.

عظیمی در پایان تأکید می کند: از عزیزالدین نسفی آثار متعددی به ما رسیده است که بعضی از آن‌ها هنوز به صورت نسخه‌خطی باقی مانده‌اند اما مجموعه رسائل مشهور به انسان کامل، کشف‌ الحقایق، بیان‌ التنزیل، مقصد الاقصی و زبده الحقایق به چاپ رسیده‌اند.

منبع:ایسنا