دوگانگی؛ سهمگین‌تر از ضربه تبر بر میراث طبیعی گیلان

 روزگاری می گذرانیم که ریه های آدم و زمین همزمان درگیرند؛ ریه های آدمیان درگیر ویروس هولناک، و ریه های زمین در جدال با خشونت برداشت‌های اداری که هر بار آخرین ضربه اش محکم تر از تبر ، پیکره تنومند میراث طبیعی را بر زمین می کوبد.

زمان خوشایندی نیست؛ اسیر چنبره خبرهای ناخوش و ناگوار هستیم؛ خبر از دردهایی که گاهی از توان درمانگری انسان قوی ترند اما دردناک تر در این سیل بدخبری اخبار تلخی هایی است که به دست خود آدمیان رقم می خورد مانند خبر هر روزه تخریب موهبتی چون طبیعت سبز؛ باران بدخبرها در این عرصه هم سیل آساست و در این میان تخریب جنگل ها که ریه های زمین می خوانندشان ریه های ملتهب آدمیان را در این روزها دردناک تر می کند و این موضوع در گیلان که خطه سبز می خوانندش هر بار بیشتر کام مردم را ناگوار می کند.

اما جدا از تخریب جنگل ها مساله دیگری امروز گریبانگیر پهنه سبز هیرکانی گیلان است، بلاتکلیفی متولی گری این میراث طبیعی و ناآگاهی و یا هدف گیری برای سوءاستفاده اقتصادی از این عرصه های طبیعی که باعث زیر سوال بردن ثبت ملی بودن این میراث در برخی نهادها و بین برخی متولیان شده و نیز غفلت بومیان استان که از اهمیت و ارزش واقعی این میراث بی اطلاع بوده و در بسیاری موارد هم از سردرگمی وضعیت نظارت و حفاظت این میراث سوءاستفاده می کنند.
اواسط اردیبهشت ماه امسال بود که در فضای مجازی فیلمی از حمله جانیان جنگل های گیلان به پرواز همای از خوانندگان موسیقی سنتی کشور و فعالان محیط زیست دست به دست شد که ایرنا گیلان برحسب مسئولیت موضوع را از شخص وی جویا شد و دانست در یکی از مناطق جنگلی شهرستان شفت مورد حمله چوب‌برهای جنگل قرار گرفته که خوشبختانه آسیبی ندیده است.
این خواننده موسیقی سنتی و فعال محیط زیست درباره حادثه مذکور توضیح داد: حین مصاحبه بودیم که جنگل خواران با اره برقی حمله کردند و دوربین خبرنگاران را شکستند و ما و همراهانمان را تهدید کردند که خوشبختانه در این حمله آسیب جانی به کسی وارد نشد.
وی اظهار داشت: متاسفانه چوب برها جنگل های منطقه شفت را درو می کنند و تاکنون بسیاری از عرصه های جنگلی را تخریب کرده اند؛ این درحالی است که اکنون در فصل بهار به سر می بریم و در این بین جانورانی چون گراز، قرقاول، جوجه تیغی و بسیاری از حیوانات وحشی دیگر برای گذران فصل بهار به جنگل ها پناه می آوردند.
همای ادامه داد: دستور جلب این افراد از سوی دادستان صادر شد و خوشبختانه نیروی انتظامی در منطقه حاضر شد اما ما هنوز نگران درختانی هستیم که در فصل بهار قطع می شوند و بجای آنها درختی کاشته نمی شود.

این خبر ادامه یافت و نتیجه پیگیری های قضایی نیز اعلام شد ؛ هنوز تب‌دار این خبر پر هجوم بودیم که کارشناسی با تاکید بسیار بر فاش نشدن نامش در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت: در جریان بازدید از ذخیره گاه ژنتیکی سپیداران حاشیه سپیدرود متاسفانه با تخریب تعمدی و درختان سوخته مواجه شده ایم.

وی اظهار داشت: به نظر می رسد بخشی از این تخریب تعمدی و آتش سوزی توسط مردمان محلی برای افزایش مساحت اراضی شالیزاری انجام شده است.

این کارشناس تاکید کرد: بخش یادشده جزو جنگل های جلگه ای هیرکانی است که متاسفانه در معرض خطر هستند؛ این خطرات جنگل های جلگه ای هیرکانی را تهدید می کند و قابلیت جایگزینی ندارد.

هنوز شعله های ندانم کاری از این خبر هم فروکش نکرده بود که آتش بی احتیاطی گردشگران یک هکتار از پارک ملی بوجاق کیاشهر را شعله ور کرد و از مهارش مدتی نگذشته بود که خبر رسید متاسفانه آتش زدن عامدانه نیزار در تالاب انزلی آغازی برای تصرف زمین های تالابی است.

فتاتو؛ زخمی تازه بر گیلان سبز

در گیر و دار خبر مهار آتش سوزی در اراضی تالابی بودیم که خبر قطع درختان فتاتو با عنوان غارت جنگل هیرکانی و بی تفاوتی مسئولان در فضای مجازی دست به دست شد.

جنگل فتاتو خمام از آخرین نمونه های باقیمانده جنگل های هیرکانی است که در فهرست ملی میراث طبیعی در شهریور ۹۹ به ثبت رسید.

شهر خمام در هفت کیلومتری رشت و بین راه ارتباطی دو شهر توریستی گیلان یعنی رشت و بندر انزلی واقع شده‌است و مسیر بین‌المللی و ترانزیتی مرکز استان گیلان به سمت بزرگترین بندرِ شمالِ کشور از شهر خمام می‌گذرد و همین امر بزرگراه رشت به خمام را طبق اعلام پلیس راه گیلان به عنوان یکی از پرتردد ترین جاده های استان معرفی کرده است.

اهالی روستای فتاتو همراه با دوستداران محیط زیست که از این اتفاق بسیار آزرده خاطر بودند در واکنش به این اتفاق با انتشار تصاویر و انتقادات خود در فضای مجازی از نهاد قضایی و دادستانی خمام خواستند به عنوان مدعی العموم با متخلفان برخورد قاطع کند.

بر اساس برخی شنیده ها افراد متخلف چندین هکتار از جنگل های فتاتو را در کمتر از چند روز قطع کرده که البته از سوی مسئولان مربوطه این اظهارات تکذیب و فقط یک ادعا دانسته شد که برای تشویش اظهار عمومی نقل شده است. علاوه بر این برخی رسانه ها نیز از قطع درختان فتاتو با استفاده از مجوز از منابع طبیعی دلالت دارد که این مورد نیز از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان رد شد.

فتاتو در برزخ برداشت های اداری

طبق گفته های مسئولان از جمله منابع طبیعی و دستگاه های قضایی عاملان قطع درختان فتاتو دستگیر و پرونده قضایی برای این موضوع تشکیل شده. همچنین گفته می شود ادوات قطع درختان و تجهیزات چوب برها نیز از محل مورد نظر جمع آوری شده است.

اما جدا از موضوع قطع درختان جنگل فتاتو میزان تخریب و همچنین عوامل اجرای این دست اندازی به عرصه های طبیعی، آنچه بیش از همه به یک نگرانی تبدیل شده حکایت دوگانه از شرایط جنگل های فتاتو است. این برداشت دوگانه از ثبتی بودن جنگل های فتاتو به عنوان میراث ملی ناشی می شود که مسئولان منابع طبیعی استان آن را رد کرده و فاقد مدارک لازم میدانند.

در نخستین واکنش به قطع درختان فتاتو که مربوط به چهارم شهریورماه جاری می شود، مسئولان اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان اعلام کردند، جنگل های فتاتو در جرگه عرصه های ثبتی میراث ملی است و قطع تعدادی از درختان این جنگل در شهرستان خمام بدون استعلام از این اداره کل انجام شده است.

معاونت میراث فرهنگی گیلان در مصاحبه ای اختصاصی با خبرنگار ایرنا تاکید کرد که ثبت میراث طبیعی در فهرست ملی کشور مانند ثبت ملی آثار تاریخی حائز اهمیت است و هر گونه اقدام در حریم این آثار می بایست با استعلام از اداره کل میراث فرهنگی صورت بگیرد.

ولی جهانی با اشاره به اینکه جنگل های فتاتو در شهریور ماه سال ۹۹ در فهرست میراث طبیعی ثبت شده است افزود: شواهد تا این لحظه نشان می دهد قطع درختان با مجوز از سوی اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری صورت گرفته است و اما برخی شواهد نشان می دهد این اقدام توسط افراد بومی و غیرمجاز انجام شده است.

اما منابع طبیعی استان گیلان روایت دیگری برای جنگل های زخم خورده فتاتو نشان داد به طوری که میرحامد اختر مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گیلان روز شنبه ۶ شهریور و با گذشت ۲ روز از اظهارات میراث فرهنگی به خبرنگار ایرنا گفت که مدرکی مبنی بر اینکه جنگل فتاتو شهرستان خمام ثبت ملی شده باشد، وجود ندارد.

وی همچنین با بیان اینکه درختان قطع شده در جنگل فتاتو خمام جزو جنگل های هیرکانی نیست، اظهار داشت: ثبت ملی جنگل های هیرکانی تنها در شهرستان های تالش، فومن و رودبار انجام گرفته است.

مدیرکل منابع طبیعی گیلان با تاکید براینکه هیچگونه مجوزی برای قطع درختان فتاتو خمام از سوی منابع طبیعی تا به این لحظه صادر نشده است گفت: با فرض ثبتی بودن جنگل فتاتو در میراث طبیعی همچنان سند به نام منابع طبیعی است.

اختری در واکنش به عدم اخذ استعلام از میراث فرهنگی برای قطع درختان فتاتو تصریح کرد: شخصی که ادعای مالکیت بر عرصه های مذکور داشته برای قطع درختان درخواست داده بود که در مرحله تعیین قیمت بوده است. همچنین قانون به فردی که ادعای مالکیت داشته اجازه قطع درختان را می‌دهد. علاوه بر این درختان قطع شده در فتاتو خمام دستکاشت و صنوبر بوده و جزو زراعت چوب به شمار می رود.

همچنین مدیرکل منابع طبیعی در گفت و گو با یکی از رسانه های استانی اعلام کرد که تمامی اسناد ملکی مربوط به اراضی ملی تا قبل از سال ۴۱ فاقد اعتبار است و هیچگونه سند و مدرکی دال بر اثر ملی بودن جنگل های منطقه فتاتو وجود ندارد.

امضای وزیر میراث پای ثبت ملی جنگل فتاتو

در تاره ترین واکنش، اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان اعلام کرد که اسناد ثبت ملی جنگل های فتاتو در مجموع میراث طبیعی را در اختیار دارد و این اسناد را برای خبرگزاری ایرنا در گیلان ارسال کرد.

اسنادی که در آن نشان می دهد در اجرای تبصره ماده ۲ قانون تشکیل سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مصوب ۲۳ دی ماه ۱۳۸۲ و آئین نامه اجرایی قانون مذکور مصوب هیئت وزیران، اثر طبیعی جنگل فتاتو با قدمت دوران سوم زمین شناسی به نشانی : استان گیلان – شهرستان رشت – بخش خمام – دهستان چاپارخانه – روستای فتاتو، جنگل فتاتو به شماره ۷۵۹ در سال ۹۹ در فهرست میراث طبیعی ملی ثبت و به استاندار گیلان نیز ابلاغ شده است.

امضای علی اصغر مونسان وزیر پیشین میراث فرهنگی پای ثبت جنگل فتاتو نشان از این دارد که عرصه جنگلی مذکور پاییز سال گذشته به مجموع میراث طبیعی ملی کشور ملحق شده است که تعداد میراث طبیعی استان را به ۲۴ می رساند.

علیرغم مصوبه هیات وزیران در ثبت ملی میراث طبیعی جنگل های فتاتو ، ابلاغیه ای به دست خبرگزاری ایرنا رسیده که نشان می‌دهد در تاریخ  ۱۵ تیرماه امسال وزارت میراث فرهنگی درباره ثبت این جنگل در جرگه میراث طبیعی به استاندار گیلان اطلاع و ابلاغ کرده است. همچنین در این نامه تاکید شده هرگونه دخل و تصرف و عملیاتی که منجر به تخریب عرصه های جنگلی فتاتو شود، ممنوع است.

با این اوصاف حراست از جنگل های فتاتو باید به یک هشدار استانی تبدیل می شد و لازم بود تمامی مسئولان از این موضوع با خبر باشند. ضمن اینکه همانطور در تصویر بالا مشاهده می کنید این ابلاغیه برای مسئولان ارشد استان به خصوص مدیرکل جنگل ها ، مراتع و آبخیزداری نیر رونوشت و ابلاغ شده است.

حال مسئله اینجاست که چگونه جنگل های فتاتو با چنین اقداماتی که در جهت حراست از آن بعمل آمده است مورد تاخت و تاز چوب برها قرار می گیرد؟ سوء برداشت ها یا ناآگاهی از قوانین واضح و روشن موضوعی است که می تواند در آینده نیز زمینه را برای سوء استفاده جنگل خواران ایجاد کند.

منبع:ایرنا