به گزارش خبرنگار مهر، گشت نیمروزه آشنایی با اقدامات حفاظت و احیا در محله سنگلج تهران به همراه بازدید از بناهای تاریخی و تماشاخانه سنگلج برگزار شد. در این برنامه جمعی از راهنمایان گردشگری و اعضای انجمن سنگلج به بازدید بناهای تاریخی شاخص یکی از محله‌های قدیمی تهران رفتند و در مسیر گردشگری آن پیاده روی کردند همچنین برخی از بناهای تاریخی را با هماهنگی قبلی مورد بازدید قرار دادند و از وضعیت فعلی آنها آگاه شدند مهمتر از همه اینکه پی بردند محله سنگلج با وجود قدمتی که دارد و بناهای تاریخی زیاد، اما ابنیه تاریخی شاخص آن غیرقابل بازدید برای عموم هستند.

در این برنامه که به مناسبت هفته تهران و ۵۶ مین سالگرد تأسیس تماشاخانه سنگلج برگزار شد، مریم جلالی دبیر کارگروه حفظ آثار در زیرمجموعه انجمن صنفی راهنمایان گردشگری تهران و عضو هیأت رئیسه انجمن سنگلج گفت: تهران و محله سنگلج تعدادی جاذبه دارد که برخی مرمت شده و برخی نیاز به مرمت دارد به هر حال اینها ظرفیت اصلی محله هستند که به جاذبه تبدیل نشده اند و خیلی از این بناها بسته بوده و گردشگران نمی‌توانند از آن بازدید کنند.

اولین بازدید این گروه از خانه تاریخی پدر جلال آل احمد انجام شد. خانه‌ای که سردر خانه باستان شناسان را دارد ولی به مخروبه بیشتر شباهت پیدا کرده است این بنا در حال حاضر توسط صندوق حفظ و احیای آثار تاریخی به بخش خصوصی برای تبدیل به مرکز رویدادهای فرهنگی واگذار شده است اما هنوز اقدام مرمتی در آن انجام نگرفته است.

در حیاط همین خانه، ابوالقاسم ساسان از راهنمایان پیشکسوت گردشگری گفت: سنگلج یکی از چهار محله قدیمی تهران بوده است سنگلج اصلی همان است که خراب شد و به جایش پارک شهر را ساختند. اگر از ابنیه قدیمی چیزی باقی مانده باشد همان بقایای سنگلج اصلی است. مانند خانه مستوفی الممالک یا خانه پدری جلال آل احمد که زمانی امام جماعت امامزاده سید نصرالدین بود.

در ادامه، گروه به بازدید از مسجد حاج رجبعلی رفتند مسجدی که شگفتی‌های زیادی دارد و کاشی‌های هفت رنگ آن تنها بخش کوچکی از جاذبه‌هایش به حساب می‌آید اما این بنای تاریخی نیز که مداخلات معماری زیادی در آن انجام گرفته، هنوز بودجه مصوبی برای مرمت ندارد و وضعیت نگهداری از آن خوب نیست درحالی که به گفته معماران، ساخت این بنای مذهبی، مهمترین کلاس درس معماری به حساب می‌آید.

علی شریعتمداری به عنوان خادم این مسجد توضیحات تکمیلی درباره مسجد حاج رجبعلی و شگفتی‌های آن به راهنمایان گردشگری تهران داد.

بازدید از خانه مستوفی الممالک که اکنون در اختیار وزارت ارتباطات است نیز بخش دیگری از این برنامه بود. در این خانه مدیر گروه، تماس تلفنی با یکی از نوادگان مستوفی الممالک داشت و توضیحاتی درباره نحوه نگهداری از این بنا ارائه شد.

این خانه یکی از مهمترین بناهایی بود که وزیر سابق ارتباطات قول بازگشایی مرمت و بهره برداری از آن را داده بود اما هنوز بلاتکلیف باقی مانده است. این بنا با هماهنگی قبلی که با نگهبان خانه انجام می‌شود، تنها امکان بازدید دارد. آن هم به صورت محدود.

اگرچه در محله سنگلج، کلیسای گئورک مقدس نیز در مسیر راهنمایان گردشگری قرار گرفت اما بازدید از این بنا از آنجا که محلی برای نگهداری سالمندان است، امکان پذیر نیست.

مانند خانه شیخ فضل الله نوری که درهایش را دیوار کشیده اند تا مخروبه ای از آن بماند. این خانه به مدت ۱۸ ماه پس از اعدام شیخ فضل الله نوری، محل دفن ایشان بود و در حال حاضر به علت عدم رسیدگی در حال تخریب است. این خانه درست در کنار مسجد شیخ فضل الله با گنبد آبی رنگش قرار گرفته و در نزدیکی پارک شهر است. همان پارک شهری که استاد ساسان گفت روزگاری به جای سنگلج اصلی ساخته شد.

درست رو به روی پارک شهر، تماشاخانه سنگلج جشن ۵۶ امین سالگردش را گرفت. راهنمایان گردشگری در پایان این برنامه به تماشای تئاتر «شب طولانی یلدا» به کارگردانی ناصر آویژه در تماشاخانه نشستند و به این فکر کردند که چرا بناهای تاریخی سنگلج مرمت نمی‌شود تا به عنوان جاذبه گردشگری تهران معرفی شود.

منبع:خبرگزاری مهر

«احیای گردشگری بعد از رخوت ۲ ساله» عنوان وبیناری است که گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش‌ های خبری ایرنا برگزار کرده است. در این وبینار دکتر «شایسته مقدس» فعال گردشگری و هتلداری و استاد دانشگاه، دکتر «فرهود زعفری» فعال صنعت گردشگری و غذا و مدرس دانشگاه و دکتر «امیر اصلان زاده» فعال هتلداری و استاد دانشگاه حضور داشتند و به مباحث مختلف در حوزه گردشگری در دوره کرونا و راهکارهای آن در پساکرونا پرداختند.

یکی از کارشناسان شرکت کننده در این وبینار دکتر شایسته مقدس، فعال گردشگری مقیم کشور مالزی و استاد دانشگاه بود که در ادامه متن گفت وگو با او را می خوانیم:

گردشگری صنعتی بود که بیشترین ضربه را از کرونا خورد

دکتر شایسته مقدس در مورد صنعت گردشگری جهان در دوره کرونا گفت: در دوره کرونا صنعت گردشگری بیشترین ضربه را دید و نخستین صنعتی است که  بسته شد و آخرین صنعتی است که باز شد. در تمام دنیا به این صنعت ضربه سنگینی وارد شد. طبق گزارشی که در دسامبر ۲۰۲۰ میلادی سازمان جهانگردی ارایه داده است، حدود ۷۲ درصد سفرها و گردشگری کمتر شده است و این عدد خیلی بزرگی است. این سفرها سفرهایی است که مسافر ما یک شب اقامت می‌­توانسته داشته باشد. این کاهش باعث شده حدود ۹۰۰ میلیون نفر مسافر کمتر شود و این ۹۰۰ میلیون نفر هم عدد کمی نیست. این تعدادی که قرار بوده مسافرتی داشته باشند اما به دلیل به وجود آمدن چنین شرایطی مسافرت صورت نگرفته و باعث شده حدود ۹۳۵ میلیون دلار آمریکا از دست برود.

کاهش ۷۰ درصدی گردشگران در دوره کرونا

این فعال گردشگری و هتلداری در مورد تاثیر کرونا بر کاهش مسافران گردشگر اظهار داشت: آسیب رکودی که کرونا در صنعت گردشگری به وجود آورد، ده برابر رکودی بود که صنعت گردشگری در سال ۲۰۱۹ دچار آن شده بود. بر اساس همین گزارش حدود ۷۰ درصد مسافرین در آسیا و آسیای میانه کم شده است و این امر در آفریقا به میزان ۶۹ درصد و در نیجریه به ۷۲ درصد کاهش یافته است. در اروپا و آمریکا به ۶۰ درصد کاهش یافته است. کاهش ۷۰ درصدی در کشورهای آسیایی ضربه سنگینی محسوب می­‌شود. بخصوص که در اکثر کشورهای آسیای جنوب شرقی صنعت گردشگری حرف اول را می زند.

این استاد دانشگاه افزود: کشورهایی چون تایلند، مالزی، اندونزی و ویتنام دوران جبران ناپذیری را پشت سر گذرانده اند؛ به طوری که کشوری چون مالزی در سال ۲۰۲۰ فقط چهار میلیون نفر توریست داشته است. از این مقدار ۲ میلیون و ۱۶۰ هزار نفر در ژانویه مسافرت کرده ­اند و از ماه مارس که مالزی وارد ماه قرنطینه شد، علنا هیچ توریستی نپذیرفت. در سال ۲۰۱۹ مالزی ۲۶میلیون نفر مسافر داشته و در مقایسه با سال ۲۰۲۰ میلادی ۶ برابر این میزان کاهش یافته است. با توجه به مقایسه هایی که بین این ۲ سال انجام می شود چنین رقم­ های خیلی متفاوتی سرمایه را می‌­بینیم که در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۹ کاهش یافته است. کشورهای آسیای جنوب شرقی چون مالزی سرمایه ­گذاری زیادی روی صنعت گردشگری خود کرده و می‌­کنند تا این صنعت را روی پا نگه دارند اما اگر این صنعت بنای محکمی داشته باشد آسیب کمتری می­‌بیند اما اگر این بنا و اساس سست باشد این بخش آسیب بیشتری  می بیند. کشور مالزی برای سال ۲۰۲۰ یک پلن داشت و طرح هایی برای رونق گردشگری چیده بود که این طرح ها باتوجه به شرایط با شکست مواجه شد اما مهم بنیان و اساس صنعت است که به تبع آن آسیب می­‌بیند یا رشد می ­کند، اما صنعت گردشگری در هیچ جای دنیا در امان نبود. در مالزی از مارس ۲۰۲۰ مرزها بسته شده و هیچ توریستی اجازه ورود به مالزی نداشت حتی کسانی که اقامت دارند اما در مالزی خضور ندارند و آن­ها هم اجازه ورود به مالزی را ندارند.

در بحران کرونا انسان ها متوجه شدند چقدر به مسافرت نیاز دارند

شایسته مقدس خاطرنشان ساخت: یکی از درس هایی که مردم جهان در طول این بحران گرفتند، این بود که چقدر ما انسان­ ها به سفر نیازمندیم و اهمیت سفر در این میان بارزتر شد و ضرورت این حوزه روشن شد. مساله دیگری که وجود دارد در سال ۲۰۲۰ در چهار ماه اول همه در قرنطینه بودند و به نوعی دچار ناامیدی شده بودند، اما با گذشت مدتی و پیدا شدن واکسن امیدی در مردم به وجود آمد.

راهکارهای آسان شدن سفر در دوره کرونا

این فعال گردشگری در مورد این که در شرایط فعلی چه مواردی به رونق مسافرت کمک می کند؟، گفت: در حال حاضر ما به سفر ایمن احتیاج داریم و این ایمن بودن بودن فقط از طریق واکسیناسیون و رعایت پروتکل­ های بهداشتی صورت می ­گیرد. مساله بعدی نیروی انسانی است. ما نباید نیروی انسانی خود را از دست بدهیم و این چیزی است که برخی کشورها به آن توجه کرده­ اند؛ یعنی آن­ها نیروهای خوب خود را نگه داشته ­اند. در تمامی هتل ­ها و… واکسیناسیون انجام داده ­اند. بنابراین کرونا با ما خواهد بود، اما نیاز روحی و روانی انسان ­ها هم وجود دارد و آن هم نیاز و احتیاج بشر به سفر است. برای همین واکسیناسیون و داشتن پاسپورت­ های بین ­المللی واکسن، برآورد کردن محیط­ های امن، و عاری کردن پرسنل از ویروس، مهم هستند.

یک پژوهش جالب درباره گردشگران خارجی سفر کرده به ایران

این استاد دانشگاه در مورد ایران هراسی و گردشگری توضیح داد: ایران هراسی بین توریست­ هایی که تا حالا به ایران نیامده­ و سفر نکرده ­اند یا دوستی یا آشنایی در ایران نداشتند و فقط از طریق شبکه­ های مجازی اطالاعاتی از ایران به دست می­ آورند، بعضا وجود دارد و از این طریق تصویری از ایران در ذهن آن­ها نقش می ­بندد. اما کافی است یک بار سفر کنند. در این زمینه در دانشگاه لندن پژوهشی صورت گرفته و طبق نتایج آن، دید بیشتر از ۸۳ درصد مسافران خارجی که به ایران وارد می­ شوند، وقتی می ­خواهند از ایران خارج شوند، متفاوت است. اینان در زمان بازگشتشان از ایران بسیار ناراحتند که ایران را ترک می کنند.

وی در ادامه افزود: کسانی که به ایران هنوز سفر نکرده ­اند و اطلاعی از ایران ندارند، از رفتن به ایران ابراز ناراحتی می کنند؛ چون شناختی از ایران ندارند. اما اگر دولت با همکاری بخش خصوص برنامه­ هایی برای شناساندن بیشتر ایران برای کسانی که در خارج از یران حضور دارند بگذارد، شاید دیگر اندیشه ایران هراسی وجود نداشته باشد. به طوری که امسال سفارت ایران در مالزی جشن نوروز را برگزار کرد و از این طریق فرهنگ نوروز ایرانی را به کسانی که به نوعی با سفارت ایران در مالزی در ارتباط بودند شناساند.

کسانی که از صنعت گردشگری شناخت زیادی ندارند، متاسفانه تصورشان از چنین صنعتی فقط هتل و هواپیما است اما صنعت گردشگری خیلی بزرگتر از این حرف ها است؛ رستوران، موزه، جزایر مختلف، لوکیشن ­های مختلف، هتل های مختلف و مراکز تفریحی، همه جزء مراکز گردشگری است.

مردم تشنه سفرند و واکسن شرط اول سفر ایمن است
دکتر مقدس با بیان این که «واکسیناسیون تنها راه نجات صنایع مختلف به ویژه گردشگری است»، افزود: مردم و مهمانان تشنه سفرند، اما سفر ایمن و اولین شرط تحقق سفر ایمن، واکسن است که باعث ایمنی دسته جمعی می شود؛ به خصوص وقتی تمام پرسنل هتل و مهمانان واکسن زده باشند و هتل‌ها فقط میزبان افراد واکسن زده باشند، طبعا درگیری با ویروس کرونا بسیار کمتر می شود.
وی افزود: از این رو بسیاری از کشورهای دنیا با این شرط که ۹۰ درصد کشور واکسن زده باشند، همه مسافران واکسنهای معتبر زده باشند و قبل از ورود تست PCR بدهند، می‌خواهند مرزشان را به روی مسافران خارجی باز کنند. چون با رعایت این شروط، ریسک بیماری بسیار کم می شود و الان در خیلی از نقاط گردشگری دنیا هم داشتن پاسپورت واکسن ضروری شده است.

ایران و پتانسیل های گردشگری در پساکرونا

شایسته مقدس در مورد استفاده از پتانسیل های گردشگری در پساکرونا اظهار داشت: همه­ کشورها بحران کرونا و رکود گردشگری را تجربه کردند اما اینکه از این به بعد می­ خواهند چه بکنند مهم است. ایران پتانسیل های گردشگری زیادی دارد؛ گردشگری شاخه های مختلفی دارد؛ گردشگری اسلامی، گردشگری حلال، گردشگری سلامت، گردشگری غذا، گردشگری آموزش رشته­ های مختلف این صنعت را داریم. مهم این است که ما از این فرصت استفاده کنیم، یعنی ما کرونا را یک فرصت در نظر بگیریم و برای برنامه ریزی و پیشرفت در این زمینه از آن استفاده کنیم. لذا باید بخش خصوصی با بخش دولتی همگام باهم پیش بروند.

این فعال گردشگری و هتلداری در پایان یادآور شد: یک نکته دیگری که وجود دارد این است که در این زمینه از متخصصان استفاده کنیم، می­‌توانیم از متخصصانی که در خارج و داخل کشورمان حضور دارند در این زمینه بهره ببریم. با به کار گرفتن افراد متخصص می‌­توانیم کلی از مشکلات را در صنعت گردشگری برطرف کنیم. مساله دیگری که وجود دارد این است که باید مواظب افراد پیشکسوت و افراد با تجریه در این صنعت باشیم. همچنین یکی از عواملی که در دوره پس از کرونا می ­تواند به این صعنت کمک کند آموزش است. آیا ما همه پرسنل را آماده کرده ایم؟ آیا ما همه کارها را کرده ­ایم، آیا بلدیم چگونه بازاریابی بکینم، آیا می ­دانیم چه چیزهایی را باید بگوییم؟ خوشبختانه نسل جدید با زبان انگلیسی آشنایی دارد و متخصص هستند و باید از آن­ها در این زمینه استفاده کرد و برای دوران پس از کرونا با همکاری و همدلی می­ توان پیش رفت.

منبع:ایرنا

به گزارش همشهری آنلاین، مطالعه تاریخ بشر نشان می‌دهد انسان همواره به‌دنبال شناخت ماهیت و چگونگی نظم حاکم بر طبیعت بوده‌است؛ موضوعی که درک پدیده‌های آسمان را می‌توان بخشی از این تلاش به‌حساب آورد. ستاره‌شناسان در گذشته تنها درباره اشیایی که با چشم غیرمسلح یا با تلسکوپ‌های ساده قابل مشاهده بودند، به گمانه‌زنی و طرح فرضیه‌های علمی می‌پرداختند، اما امروزه امکانات و ابزار زیادی دراین حوزه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ابزارها در سازه‌هایی به نام رصدخانه‌ مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ رصدخانه‌هایی که نمونه‌های کهن آن درکنار مراکز مدرن جدید، سال‌هاست درایران فعالیت‌های گسترده‌ای دارند. درسال‌های اخیر در استان‌های مختلف کشور رصدخانه‌هایی راه‌اندازی شده‌است که برخی از آنها از نظر امکانات و موقعیت جغرافیایی از استانداردهای بالایی برخوردارند. اینها درحالی‌است که بسیاری از این رصدخانه‌ها علاوه‌بر اینکه به‌عنوان مراکزی باهدف استفاده محققان و علاقه‌مندان به ستاره‌شناسی مطرح است، از ظرفیت‌های مهم در حوزه گردشگری نیز به‌حساب می‌آید؛ موضوعی که بهره‌گیری مناسب از قابلیت‌های موجود درآن، نیازمند برنامه‌ریزی‌های مناسب‌تر و تقویت زیرساخت‌هاست. با توجه به این موضوع، در پرونده ویژه‌ای به بررسی فعالیت‌های مهم‌ترین رصدخانه‌های ایران در ۱۰ استان کشور می‌پردازیم که در ادامه می‌خوانید.

۲ رصدخانه تاریخی و مدرن آذربایجان‌شرقی
استان آذربایجان‌شرقی ۲ رصدخانه مدرن و تاریخی دارد که «رصدخانه مراغه» به‌عنوان یکی از قدیمی‌ترین رصدخانه‌های ایران و جهان شناخته می‌شود و قدمت آن به حدود ۷۰۰ سال قبل باز می‌گردد؛ رصدخانه‌ای که زیرنظر «خواجه نصیرالدین طوسی» و به فرمان «هولاکو» نوه چنگیزخان مغول، ساخته شد. ساختمان اصلی این رصدخانه به شکل برجی استوانه‌ای ساخته شده و در ساختمان‌های کناری آن، یک کتابخانه و استراحتگاهی برای کارکنان درنظر گرفته شده‌است. برج مرکزی رصدخانه مراغه، قطری به اندازه ۲۲ متر دارد که از جنس قلوه سنگ، لاشه، سنگ‌های تراش‌خورده و ملات گچ است. این رصد خانه علاوه بر اینکه مکانی تاریخی به‌شمار می‌رود، به واسطه موقعیت قرارگیری آن و تجهیزاتی که بعدا نصب شده، همچنان به‌عنوان محلی برای تحقیقات نجومی و معین رصدخانه دانشگاه تبریز مطرح می‌شود. این‌درحالی‌است که با همه‌گیری ویروس کرونا، بازدید گردشگران از این مرکز محدود شده‌است و به‌جز روزهایی خاص از سال و با رعایت ظرفیت بازدید ۲۰ تا ۵۰ درصدی، در بیشتر روزها بسته است، اما مطالعات نجومی در آن ادامه دارد. ازسوی دیگر در شهر دیگر استان، یعنی تبریز، رصدخانه دانشگاه تبریز به‌عنوان فعال‌ترین رصدخانه کشور که بر فراز تپه‌ای مشرف به این دانشگاه و در مجاورت کوی دانشگاه ساخته شده، در ۲ سال گذشته تعطیل نشده و محل مطالعات و آموزش به دانشجویان بوده‌است. البته باید توجه داشت که فعالیت این مرکز محدود شده و ارائه خدمات در بخشی از موارد به صورت مجازی بوده‌است. گفته می‌شود با بازگشایی دانشگاه‌ها در سال تحصیلی جدید، فعالیت‌های عمومی این مرکز علمی هم ازسر گرفته می‌شود. با توجه به اینکه مخاطبان این رصدخانه علمی دانشجویان و اساتید داخل و خارج استان و همچنین محققان علم نجوم هستند، مسئولان دانشگاه تبریز تلاش دارند در سال‌تحصیلی جاری امکان بازدید گروه‌های علمی از این مرکز را، با توجه به پروتکل‌های اعلام شده ازسوی ستاد مقابله با کرونا، فراهم کنند. این‌درحالی‌است که با توجه به اهمیت این رصدخانه در کشور، در دوره همه‌گیری ویروس کرونا، فعالیت‌های نجومی ازجمله بررسی خسوف‌ها و کسوف‌ها، با حضور گروه‌های علمی دراین مرکز ادامه یافت.

بهشت منجمان در خراسان‌جنوبی
استان خراسان‌جنوبی دارای یک رصدخانه در دانشگاه بیرجند و یک پایگاه رصدی در منطقه کویری «سه‌قلعه» سرایان است. رصدخانه «دکتر مجتهدی» گروه فیزیک دانشگاه بیرجند در مهرماه ۱۳۸۸ افتتاح شد. این رصدخانه در دومین قله مرتفع منطقه، در فاصله ۵۵ کیلومتری مرکز استان (بیرجند)، ۱۰ کیلومتری شهر «مود» و ۵ کیلومتری روستای «کاهی» قرار دارد.  گنبد اصلی و اتاقک ۵/۴ متری آلومنیومی رصدخانه دارای تلسکوپ ۱۴ اینچ «سلسترون» با استقرار استوایی است. دور بودن از شهرها و آبادی‌های اطراف و آسمان کویری و بسیار صاف و پرستاره با درصد بخار کم، این محل را برای انجام پژوهش‌های نجومی بسیار مناسب ساخته، به‌طوری‌که یکی از ۴ کاندیدای اصلی برای ساخت رصدخانه ملی ایران بوده‌است. در رصدخانه دکتر مجتهدی فعالیت‌های تخصصی و تحقیقاتی ازسوی دانشجویان مقطع ارشد و دکتری انجام می‌شود. همچنین دانشجویان خارجی نیز از دیگر شهرها برای رصد ستارگان به این رصدخانه می‌روند. این‌درحالی‌است که فعالیت‌های آماتوری دراین مرکز بعد از همه‌گیری ویروس کرونا به حالت تعلیق درآمده است. پایگاه رصدی سه‌قلعه در منطقه کویری سرایان واقع شده که از آن به عنوان «بهشت منجمان» یاد می‌شود؛ سرایان یکی از مناطق منحصربه‌فرد در شرق کشور برای رصد ستارگان و ازجمله جاذبه‌های دیدنی خراسان‌جنوبی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است.

زیرساخت‌هایی که در آلاشت خاک می‌خورد
تنها رصدخانه استان‌های شمالی کشور، بر فراز تپه‌ای در شهر کوهستانی آلاشت قرار دارد. ۱۴ سال از افتتاح این رصدخانه که می‌توانست با توجه به موقعیت مناسب آلاشت، یکی از جاذبه‌های خاص گردشگری مازندران باشد، گذشته و اکنون چند سال است که تأسیسات این رصدخانه پذیرای هیچ گردشگری نیست و فقط محوطه بیرونی آن به‌عنوان فضایی زیبا برای عکس گرفتن مسافران مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رصدخانه که برای افتتاح آن چهره‌های شاخص نجوم ملی و بین‌المللی ازجمله پروفسور «احمد دلکی» پدر نجوم ایران به آلاشت آمده بودند، دارای گنبد آسمان مجهز به تلسکوپ ۱۴ اینچی ثابت و یک تلسکوپ ۶ اینچی سیار و یک ساختمان به‌عنوان مرکز پژوهش و سالن اجتماعات است که اکنون هیچ‌کدام‌شان در چشم‌انداز تعریف شده برای آنها قرار ندارند. پیش‌از این که همه‌گیری ویروس کرونا بخواهد فعالیت این زیرساخت مهم علمی و گردشگری را در آلاشت تعطیل کند، برخی بی‌برنامگی‌ها و ضعف‌های مدیریت شهری آلاشت برای بهره‌برداری از این مجموعه سبب بسته شدن و غیرفعال شدن آن شد. این درحالی است که پس از افتتاح رصدخانه از گسترش فعالیت آن با افزایش زیرساخت‌ها و نصب تلسکوپ خورشیدی نیز خبر داده شده بود. رصدخانه آلاشت با توجه به جاذبه‌های گردشگری این شهر کوهستانی، ظرفیتی کم‌نظیر برای جذب گردشگر محسوب می‌شود که تاکنون به‌درستی از آن استفاده نشد. آخرین بار درتیرماه سال‌گذشته شهردار وقت آلاشت اعلام کرده بود که پس از بازسازی گنبد رصدخانه که براثر تندباد خسارت دید، اقدام‌هایی برای واگذاری این مجموعه به بخش‌خصوصی انجام شده‌است که به انتشار چند نوبت آگهی مزایده هم منجر شد. «عبدالکریم پهلوان» حدود ۱۴ ماه پیش گفته بود که قرارداد واگذاری رصدخانه به سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی تا چند روز آینده منعقد می‌شود، اما هنوز درهای رصدخانه بسته است و تنها کاربری آن برای گدشگران و مسافران، بالا رفتن از ۳۶۵ پله ورودی و استفاده از منظره زیبای آلاشت است.

مرکزی برای علاقه‌مندان به ستاره‌شناسی در همدان
مرکز اخترشناسی «ابن‌صلاح همدانی» مستقر در شهرهمدان، طی نزدیک به ۲۰ سال فعالیت خود، توانسته است تعداد قابل‌توجهی از شهروندان همدانی را با حوزه‌های مختلف ستاره‌شناسی آشنا و به فعالیت در عرصه نجوم ترغیب کند. این مرکز (با عرض جغرافیایی ۳۴ درجه و ۴۸ دقیقه و طول جغرافیایی ۴۸ درجه و ۵۲ دقیقه)، به‌عنوان یکی از فعال‌ترین مراکز نجوم آماتوری درایران مطرح است که بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش‌از هزار عضو دارد. این مرکز با برگزاری کلاس‌های آموزشی و تشکیل گروه‌های پژوهشی و همچنین برخورداری از امکانات آموزشی مختلف همچون گنبد آسمان نما، گنبد تلسکوپ، کتابخانه و سالن سمینار، درطول سال میزبان دانش‌پژوهان و علاقه‌مندان به علم نجوم و ریاضیات و نیز در تعطیلات نوروزی و فصل تابستان، میزبان گردشگران داخلی و خارجی است. همچنین کتابخانه مرکز اخترشناسی ابن‌صلاح همدانی باوجود بیش‌از ۳ هزار جلد کتاب در موضوع‌های مختلف همچون نجوم، ریاضیات، فیزیک، شیمی، علوم رایانه، تاریخ، ادبیات و فلسفه، مکانی مناسب برای فعالیت گروه‌های پژوهشی و علاقه‌مندان به کتاب است. گروه‌های پژوهشی دراین مرکز متشکل از اعضایی است که علاقه‌مند به پژوهش در موضوع‌های علمی ازجمله ستاره‌شناسی هستند. این اعضا در مقاطع تحصیلی راهنمایی، متوسطه و نیز دانشجویان متناسب با حوزه علاقه خود، نظری یا عملی در موضوع‌های گوناگون نجومی و ریاضیات به پژوهش می‌پردازند و حاصل این پژوهش‌ها به‌صورت سمینارهای ماهانه به دیگر اعضای مرکز ارائه می‌شود. همچنین دست‌سازه‌های نجومی و ریاضی این گروه‌ها در نمایشگاه‌های مختلف در معرض دید عموم قرار می‌گیرد. مرکز اخترشناسی ابن‌صلاح همدانی همواره مترصد وقوع پدیده‌های نجومی است و به همین مناسبت، برنامه‌های رصد عمومی هم برگزار می‌کند.

تنها رصدخانه مجهز بوشهر
اگرچه استان بوشهر رصدخانه تاریخی ندارد، اما نخستین رصدخانه‌ای که دراین استان به‌صورت رسمی و اصولی تأسیس شد، «رصدخانه مهر» بود که درسال ۱۳۸۴ و با تلاش‌های حاج «محمود کرمی» و با توجه به علاقه ذاتی‌اش به نجوم، در روستای «گورک سادات» شهرستان تنگستان راه‌اندازی شد. البته علاوه‌براین رصدخانه‌های کوچکی هم ازجمله در دانشگاه پیام‌نور گناوه، کانون فرهنگی – تربیتی برازجان، پژوهش‌سرای «شهید احمدی تنها» کنگان و ساختمان پزشکان شهر بوشهر فعالیت می‌کنند، اما اصلی‌ترین و مدرن‌ترین رصدخانه استان، رصدخانه مهر است که فعالیت‌های گسترده‌ای را دراین حوزه انجام می‌دهد. دراین میان اگرچه درحال‌حاضر رصدخانه‌های کوچک کنگان و برازجان به‌دلیل مشکلات زیرساختی فعالیتی ندارند و رصدخانه گناوه نیز نیمه‌فعال است، اما رصدخانه مهر ازجمله فعال‌ترین رصدخانه‌های ایران به حساب می‌آید که ازنظر تعداد پروژه‌ها و میزان فعالیت‌ها در وضعیت بسیار خوبی قرار دارد و از شهرت خوبی درسطح کشور دراین عرصه برخوردار است. این رصدخانه عمدتا در حوزه دانش‌آموزی و دانشجویی فعالیت می‌کند، اما خانواده‌ها و شهروندان علاقه‌مند نیز می‌توانند از امکانات موجود دراین رصدخانه برای سیاحت آسمان استفاده کنند. این‌درحالی‌است که رصدخانه مهر از امکانات مناسبی هم بهره می‌برد؛ درحال‌حاضر یک تلسکوپ ۱۶اینچ، ۸ دستگاه تلسکوپ در اندازه‌های مختلف، ۲۰دوربین دوچشمی و دوربین عکاسی آسمان و ۲ نمونه از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های خورشیدی ایران دراین رصدخانه بوشهر برای استفاده علاقه‌مندان، منجمان آماتور و دانش‌پژوهان در دسترس است و مورداستفاده قرار می‌گیرد. همچنین آسمان‌نمای بزرگ دیجیتالی این مرکز نیز مورداستفاده عموم شهروندان و دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. اکنون این مرکز تنها کانون فعالیت ستاره‌شناسی به‌صورت رصدخانه‌ای در سطح استان بوشهر محسوب می‌شود، اما در شهرهایی مانند برازجان، خورموج، آبپخش و سعدآباد نیز فعالیت‌هایی در زمینه ستاره‌شناسی انجام می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند از امکانات موجود بهره‌مند شوند. همه‌ اینها درحالی‌است که همه‌گیری ویروس کرونا تاحدود زیادی فعالیت‌های مراکز رصدخانه‌ای استان را تحت‌تأثیر قرار داد و سبب شد علاقه‌مندان به تحقیق و پژوهش دراین حوزه کم‌تر در رصدخانه‌ها حاضر شوند و به‌دنبال این موضوع، شاهد رکود نسبی دراین‌گونه فعالیت‌ها باشیم.

گردشگری و ستاره‌شناسی در زنجان
رصدخانه دانشگاه زنجان، یکی از معدود رصدخانه‌های موجود دراین استان است. طرح این رصدخانه با مساحت ۲۶۰ مترمربع در سال ۱۳۸۱ تصویب و در سال ۱۳۸۹ ساختمان آن مورد بهره‌برداری قرارگرفت و اکنون پژوهشگران و دانشجویان نجوم دراین رصدخانه فعالیت می‌کنند. اساتید دانشگاه علوم پایه زنجان معتقدند از ابتدا هدف این بود که بهترین مکان برای ساخت این رصدخانه ازنظر دید نجومی، انتخاب شود. با توجه به این موضوع درحال‌حاضر این رصدخانه جزو رصدخانه‌های نسبتا بزرگ از لحاظ ابعاد و گنبد و نیز جزو رصدخانه‌های متوسط ازنظر بهره‌مندی از تجهیزات نجومی به‌شمار می‌رود. اساتید و دانشجویان نجوم، عکاسان و گردشگران بیشترین مخاطبان رصدخانه هستند و می‌توان از این ظرفیت برای توسعه ستاره‌شناسی دراستان و کشور نهایت بهره را برد. علاوه بر قابلیت‌های پژوهشی، تحقیقی و آموزشی، رصدخانه زنجان از ظرفیت‌های گردشگری این استان محسوب می‌شود. این مرکز تا پیش‌از همه‌گیری ویروس کرونا، میزبان تعداد قابل‌توجهی از علاقه‌مندان به نجوم بود، اما اکنون میزان بازدیدکنندگان از این رصدخانه نیز کاهش محسوسی داشته‌است.

امکانات مناسب رصدخانه کاسین در لرستان
رصدخانه «کاسین» که در ارتفاع هزار و ۸۰۰ متری از سطح دریا در خرم‌آباد، مرکز استان لرستان، ساخته شده‌است، ۱۶تلسکوپ در اندازه‌های گوناگون دارد که درمیان انها، تلسکوپ خورشیدی «کرونادو» و تلسکوپ مرکزی «سلسترون» با همه تجهیزات، آماده ثبت و ضبط داده‌های رصدی است. اگرچه مدیران «کاسین» معتقدند که این رصدخانه مدرن‌ترین مرکز در خاورمیانه به‌حساب می‌آید، اما برخی کارشناسان این ادعا را تأیید نمی‌کنند و براین باورند که رصدخانه‌هایی مانند رصدخانه ملی ایران و رصدخانه تبریز در ایران موقعیت و امکانات بهتری دارند و برخی دانشگاه‌های منطقه ازجمله در ترکیه نیز موقعیت، تلسکوپ‌ها و امکانات مناسب‌تری دارند. همچنین وجود ۲ دکل در جوار گنبد و آلودگی نوری ناشی از شهر خرم‌آباد، از چالش‌های موجود در مسیر فعالیت‌های رصدی دراین مرکز به‌شمار می‌رود. این مرکز بیش‌از ۳۵ نیروی جوان و تحصیلکرده جذب کرده و در کنار اشتغال‌زایی، به آموزش نیز می‌پردازد. تجهیزات کامل ضبط داده‌های رصدی، پژوهشکده خورشیدی، وجود ۳ آسمان‌نمای دیجیتال، سالن آمفی‌تئاتر با قابلیت پخش سه‌بعدی و تلسکوپ، مهمان‌سرا، هتل و زیرساخت‌های رفاهی، بخش‌های مختلف این مجموعه را تشکیل‌ می‌دهد. همه اینها درحالی‌است که فعالیت‌های این روزهای رصدخانه کاسین در استان لرستان، محدود به رویت هلال ماه است.

رصدخانه‌های مدرن اصفهان
در اصفهان رصدخانه‌ای تاریخی از دوران گذشته برجا نمانده، اما  از آنجا که اصفهان شهری کهن و دارای پیشینه‌ای سترگ در زمینه‌های علمی بوده، رصدخانه‌های مدرن درآن ایجاد شده‌است. ازجمله این رصدخانه‌ها می‌توان به رصدخانه دانشگاه اصفهان، رصدخانه «ایرسا» یا «فضای بیکران» و مرکز نجوم «ادیب» در شهر اصفهان، رصدخانه شاهین‌شهر، رصدخانه نیاسر و رصدخانه ملی ایران در سایت «گرگش» کاشان اشاره کرد. دراین میان رصدخانه مرکز نجوم ادیب به تلسکوپ‌های رباتیک با قطر دهانه ۱۴ اینچی (هر اینچ ۲/۵ سانت) مجهز است. رصدخانه فضای بیکران نیز تلسکوپی با قطردهانه ۱۲ اینچ دارد، رصدخانه نیاسر هم مجهز به تلسکوپی با قطردهانه ۱۶ اینچ است. رصدخانه دانشگاه‌اصفهان نیز تلسکوپی با قطر دهانه ۱۶ اینج دارد. دانش‌آموزان، دانشجویان، منجمان و علاقه‌مندان به علم ستاره‌شناسی در رده های سنی مختلف، از مخاطبان رصدخانه‌های استان هستند. این‌درحالی‌است که قبل از همه‌گیری ویروس کرونا، برنامه‌هایی مانند رصدهای عمومی ماهانه (که طی آن تصاویر از اجرام آسمانی توسط تلسکوپ دریافت و با استفاده از نمایشگر برای مشاهده عموم بازدیدکنندگان ارائه می‌شد)، نشست‌هایی با حضور کارشناسان و کلاس‌های آموزشی دراین رصدخانه‌ها برگزار می‌شد، اما اکنون به‌جز بازدیدهای محدود شده عمومی و گاه پروژه‌های رصدی تخصصی، برنامه پیوسته و کلانی وجود ندارد. با این وجود رصدهای تخصصی مربوط به رخدادهای نجومی و برخی پروژه‌های ثبتی و همچنین برخی کلاس‌های تخصصی همچنان پابرجاست و کلاس‌های آموزشی نیز به‌صورت مجازی برگزار می‌شود.

۳ رصدخانه فعال خراسان‌رضوی
در استان خراسان‌رضوی ۳ رصدخانه در دانشگاه خیام، فردوسی و نیشابور فعالیت می‌کنند. رصدخانه دانشگاه خیام در سال ۱۳۸۹ و مصادف با هفته نجوم افتتاح شد. با توجه به این موضوع نخستین رصد خسوف دهه ۹۰ شمسی، مصادف با سال جهانی نجوم، با مشارکت و همکاری دانشجویان نجوم خیام و اساتید گروه فیزیک و دانشجویان و کارکنان و مرکز رایانه دانشگاه دراین رصدخانه انجام شد. رصدخانه دانشگاه خیام برای فعالیت‌های تحقیقاتی دانشجویان مورد استفاده می‌گیرد و هیچ بازدید غیرحرفه‌ای دراین مرکز وجود ندارد. این‌درحالی‌است که رصدخانه دانشکده علوم پایه دانشگاه فردوسی مشهد در دهه ۴۰ شمسی توسط دکتر «محمدعلی سعادت» بنیان نهاده شد. درحال‌حاضر بازدیدهای عمومی مدارس، مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها از رصدخانه به‌همراه امکان استفاده دانشجویان و دانش‌آموزان که طرح‌های رصدی آنها به تصویب گروه فیزیک دانشکده علوم پایه دانشگاه فردوسی مشهد برسد، در کنار برگزاری بخش عملی دروس نجوم رصدی، مهم‌ترین فعالیت‌های این رصدخانه را تشکیل می‌دهند. با همه‌گیری ویروس کرونا بازدیدها از رصدخانه دانشگاه فردوسی بسیار محدود و تنها برای استفاده دانشجویان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی انجام می‌شود. ازسوی دیگر رصدخانه دانشگاه نیشابور نیز اول مهرماه ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسید. این رصدخانه برای کارهای تحقیقاتی کارشناسان این رشته و همچنین با هدف استفاده دانشجویان و دانش‌آموزان علاقه‌مند در سطح آماتور مورد بازدید قرار می‌گیرد. رصدخانه‌های دیگری مانند رصدخانه مجموعه فرهنگی – تفریحی باغرود و افلاک‌نمای خیام در نیشابور وجود دارد که این رصدخانه‌ها بیشتر جنبه نمادین دارند.

مزیتی برای بزرگ‌ترین رصدخانه‌های حرفه‌ای البرز 
مرکز فضایی ماهدشت در سال۱۳۵۴ در منطقه ماهدشت کرج ساخته شده‌است. این مرکز در ابتدای تأسیس فقط گیرنده اطلاعات  ماهواره‌ای بود، اما اکنون مجهز به رصد خانه‌های پیشرفته و نیمه‌پیشرفته، مرکز پایش، آزمایشگاه ملی سنجش از دور کشور و مرکز داده‌های فضایی است. ازسوی دیگر خشکسالی، سیل، زلزله و فرونشست زمین در مرکز فضایی ماهدشت به‌صورت مرتب پایش می‌شود. این مرکز دارای ۲ رصدخانه به نام‌های «اپوسوس» و «خیام» است که بزرگ‌ترین رصدخانه‌های حرفه‌ای البرز و جزو ۵ رصدخانه بزرگ کشور نیز محسوب می‌شوند. در رصدخانه اپوسوس در قالب یک همکاری بین‌المللی میان ۸کشور در سازمان همکاری‌های فضایی آسیا و اقیانوسیه، اجرام فضایی حول زمین شامل پسماندهای فضایی و ماهواره به‌صورت دائم رصد و اطلاعات مداری آنها به‌روز می‌شود و  رصدخانه خیام نیز باهدف ترویج، عمومی‌سازی و آموزش علم نجوم و پژوهش درزمینه اخترشناسی فعالیت می‌کند. این ۲ مرکز  از فعال‌ترین رصدخانه‌های کشور هستند و رصد انواع اجرام آسمانی، زباله‌های فضایی، ماهواره‌ها و کهکشان‌ها، سیارات و سایر اجرام آسمانی به‌صورت مرتب انجام می‌شود. با توجه به اینکه این مراکز جزو رصدخانه‌های بزرگ و فعال کشور به‌شمار می‌روند، همه‌گیری ویروس‌کرونا تأثیر محسوسی در روند فعالیت‌های آنها نداشته است. اینها درحالی‌است که مرکز علمی آسمان نما و رصد خانه خواجه نصیرالدین طوسی نیز به‌عنوان مرکز تخصصی نجوم استان، از سال ۱۳۸۶ در کرج راه‌اندازی شده‌است. این مرکز بیشتر در حوزه کودک و نوجوان فعالیت می‌کند، از همین  رو بسیاری از فعالیت‌های مرکز، مانند برگزاری تورهای آموزشی باحضور دانش‌آموزان، با همه‌گیری ویروس کرونا به حالت تعلیق درآمده‌است.

منبع:همشهری