جلوه آیین‌های نوروزی در سنگ‌نگاره‌های تخت جمشید
مفاهیم برخی از سنگ‌نگاره‌ها در برگیرنده نگاره‌هایی است که نقش مایه آنها، تصاویر کوچک و گاه مینیاتوری حیوانات، اشکال، نمادها، گیاهان و انسان به صورت تک نگاره بوده یا در صحنه‌ها و مجالس شکار، نبرد، رقص و مراسم اجتماعی و آیینی را شامل میشود.
هنر سنگ‌نگاری از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. این هنر توانسته اولین جلوه‌های شناخته شده از حساسیت هنری و زیباشناختی اجداد دور انسان را در بسیاری از نقاط جهان با بیانی معنادار به معرض نمایش بگذارد. مفاهیم سنگ‌نگاره‌ها اغلب به یکدیگر شباهت داشته و از نظر تکنیک اجرا، به صورت کنده و به روش کوبه‌ای است که با زدن ضربه روی سنگ، به وسیله اشیاء سخت و محکم و با عمق بسیار کم ایجاد شده‌اند. موضوعات سنگ‌نگاره‌ها متأثر از شرایط جغرافیایی، فرهنگی، زیست محیطی هر منطقه هستند. امروزه نقوش صخره‌ای با قدمت گسترده‌ای که دارند، از دوره پارینه سنگی تا دوره معاصر را شامل میشود.
از جمله سنگ‌نگاره‌های مهم و دیدنی ایران می‌توان به نقش‌های موجود در تخت جمشید اشاره کرد. تخت جمشید پایتختی بوده است که آیین‌های مهم مانند نوروز در این فضا جشن گرفته می‌شده است. مراسم این آیین باستانی در برخی از نقوش موجود و بقایای بازمانده از کاخ‌های آن به چشم می‌خورد.
قدمت نوروز در برخی اسناد تاریخی به هزاره سوم پیش از میلاد، یعنی بیش از ۵۰۰۰ سال پیش نسبت داده شده است. همزمان با برپایی جشن نوروز در فلات ایران، در بین‌النهرین نیز جشن نوروز برپا می‌شده است، با این وجود برخی روایت‌ها، نوروز را آیینی زرتشتی می‌دانند.
از این رو سنگ‌نگاره‌هایی از آیین نوروزی در تخت جمشید وجود دارد که از جمله آنها می‌توان به نقوش پلکان شرقی کاخ آپادانا اشاره کرد.
در پله‌های شرقی کاخ آپادانا، نمونه‌ای از حکاکی‌ها وجود دارد که با عنوان صبحگاه نوروز شناخته شده است. در این اثر، افرادی از قومیت‌های مختلف ایرانی و سایر کشورهایی که تحت فرمان امپراتوری ایران بوده‌اند به چشم می‌خورد که در صفی ایستاده و هدایای خود را تقدیم کرده و بهار و سال جدید را گرامی می‌دارند.
بر اساس مکتوبات تاریخی، در ردیف اول این حجاری مادها، پارت‌ها، ایلامیان، هراتی‌ها، مصریان و باختری‌ها قرار دارند و چندین جام و یک شتر را به عنوان هدیه تقدیم می‌کنند.
ردیف دوم این صف شامل گنداریان میشود که با نیزه و سپر ایستاده و گاو کوهان‌دار هدیه آورده‌اند. در همین ردیف دو نفر از سکایی‌ها با کلاه نوک تیر و خنجر دیده میشود که جامه‌ای در دست دارند. در ردیف سوم نیز پارتی‌ها تعدادی کاسه، پیاله و یک شتر دوکوهانه به همراه دارند. همچنین در این ردیف فردی از ایونیان به چشم می‌خورد که کلاه به دست گرفته و ایستاده است.
محققان این نقوش پلکان شرقی کاخ آپادانا را به آیین و جشن نوروز نسبت داده‌اند که بر اساس آن افراد مختلف از بخش‌های گوناگون امپراتوری ایران هدایایی برای شاه هخامنشی آورده و پیشکش می‌کنند.
علاوه بر این نقوش در پلکان شرقی کاخ آپادانا تخت جمشید، در کنار صف نمایندگان ملل مختلف تحت فرمان امپراتوری ایران، شیری نقش بسته است که گریبان گاوی را می‌درد. با توجه به اینکه شیر نماد گرما و تابستان و گاو نماد سرما و زمستان است، بنابراین غلبه شیر بر گاو، به معنی پیروزی خورشید، به پایان رسیدن زمستان و فرارسیدن نوروز است که به تعبیری اعتدال بهاری را به همراه دارد. شاید بتوان این سنگ‌نگاره را بارزترین نماد نوروز در پرسپولیس (تخت جمشید) عنوان کرد.
در قسمت بالای این سنگ‌نگاره، حجاری دیگری نقش بسته و پیشکش‌آورانی از ارامنه را نشان میدهد که هدایایی برای جشن نوروز به همراه داشته و هبه می‌کنند.
نوروز جشنی بازمانده از ایران باستان است که حتی در دوره مغول و حمله اقوام دیگر و با وجود مخالفت‌ها پاس داشته شده است.