مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد را می توان آیینه ی تمام نمای بخشی از تاریخ معاصر ایران دانست، که همچون گنجینه ای با ارزش برای ما به یادگار باقی مانده است. بازدید از کاخ ها و موزه های این مجموعه به مثابه ورق زدن صفحات یک کتاب تاریخ، ما را با تاریخ نه چندان دور خود آشنا می سازد؛ واپسین پادشاهان قاجار و پهلوی در کاخ های باشکوه این مجموعه می زیسته اند و گشت و گذار در میان عمارت ها و کاخ های آن دوران به ما کمک می کند تا با شیوه ی زندگی درباری و حال و هوای سلطنتی آن دوران بیشتر آشنا شویم.

مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد که از شمال با کوههای البرز, از مشرق با گلابدره, از مغرب با ولنجک و از جنوب با تجریش همسایگی دارد، به مجموعه ساختمان‌ها و کاخ‌هایی گفته می‌شود که در شمال شهر تهران در پهنه ای سرسبز خوش آب و هوا و در میان درختان کهن سپیدار و سرو بنا شده اند. این مجموعه ی جنگلیِ  300 هکتاری، علاوه بر کاخ ها و ساختمان های متعدد از چشمه‌سارها، قنات‌ها، باغ‌ها و چندین گلخانه‌ نیز تشکیل شده است.

تاریخچه 

قدمت مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد به اواخر دوره قاجار باز می گردد. در آن دوران به عنوان سکونت‌گاه تابستانی شاهان این سلسله مورد استفاده قرار می گرفته است. پس از کودتای سوم اسفند  ۱۲۹۹ و به قدرت رسیدن رضاخان، سعدآباد به تصرف خاندان پهلوی درآمد و رضاخان این منطقه ی خوش آب و هوا را به عنوان اقامتگاه تابستانی خود برگزید. به مرور زمان، کاخ ها و کوشک های متعددی به مناسبت ها و ضرورت های گوناگون در این محدوده ساخته شدند که هر کدام از آنها به سکونت یکی از اعضای خاندان پهلوی اختصاص یافتند. در مجموع 18 کاخ کوچک و بزرگ در این مجموعه احداث شدند که آخرین کاخ متعلق به لیلا پهلوی، دختر کوچک محمد رضا شاه بود. محمدرضا پهلوی نیز در دهه ۱۳۵۰ در این مکان سکنی گزید.

با وقوع انقلاب سال 1357 این مجموعه کاربری گذشته خود را از دست داد و به شکل موزه درآمد. برخی از کاخ ها همچون کاخ ملت و کاخ سبز با همان چیدمان دوران پهلوی، در معرض بازدید عموم قرار گرفتند و برخی دیگر نیز همچون کاخ غلامرضا و کاخ شمس با اندکی تغییر به موزه ی سلاح های دربار و پوشاک سلطنتی تغییر کاربری دادند. هم اکنون تعدادی از کاخ ها  نیز به امور اداری و نهاد ریاست جمهوری اختصاص یافته اند و برخی مهمانان خارجی در این کاخ ها پذیرایی می شوند.

دیدنی های مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد

1. باغ سعد آباد

دیدنی های مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد تنها به کاخ های باشکوه و موزه های آن محدود نمی شود، بلکه باغ سعد آباد با درختان سر به فلک کشیده اش، نخستین جاذبه ی این مجموعه است که در بدو ورود، بازدیدکنندگان را در آغوش خود می گیرد و نویدبخش گشت و گذاری فراموش نشدنی برای آن ها خواهد بود. اقلیم کوهپایه ای، رودخانه های پرآب، پوشش گیاهی غنی و صدها درخت کهنسال چنار، سعدآباد را به بهشتی سرسبز با آب و هوایی بسیار مطبوع نه تنها برای انسان ها، بلکه برای گونه های مختلف گیاهی و جانوری تبدیل کرده است. قدم زدن در میان این محیط زیبا، طراوت و شادابی را به شما ارزانی می دارد و با کمی خوش شانسی ممکن است بتوانید پرندگان و پستاندارانی همچون شاه طوطی، سار، دلیجه، روباه و سنجاب ایرانی را که در این محیط زندگی می کنند، مشاهده کنید.

1. کاخ موزه ملت؛ اقامتگاه تابستانی محمدرضا پهلوی و خانواده

• کاخ موزه ملت که به آن قصر شاه و کاخ اختصاصی نیز می گفتند، با حدود 7000 مترمربع بنا در چهار طبقه، بزرگترین کاخ مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد به شمار می آید.

• به علت بهره گیری از رنگ سفید در نمای بیرونی، به کاخ سفید و کاخ سفید اختصاصی نیز شهرت یافته است.
• پس از انقلاب اسلامی و واگذاری این مجموعه به سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری این کاخ به کاخ موزه ملت تغییر نام داد.
• ساخت این کاخ در اواخر دوران حکومت پهلوی اول حدود سال 1318ه.ش آغاز گردید.
• بعد از ترور ناموفق محمدرضا پهلوی در سال 1327 تصمیم گرفته شد، از این کاخ به عنوان محل اقامت دائم محمدرضا پهلوی استفاده گردد.
• از اواسط دهه 40 خورشیدی، خانواده سلطنتی کاخ نیاوران را به عنوان اقامتگاه اصلی خود انتخاب نمودند و کاخ سفید تبدیل به اقامتگاه تابستانی و تشریفاتی آنها شد.
• مهمترین بخش های کاخ سفید عبارتند از: دفاتر کاری محمدرضا پهلوی و فرح دیبا، اتاق خواب و اتاق استراحت نیمروزی اختصاصی محمدرضا پهلوی و فرح دیبا، سالن اسنوکر و سینما و گالری هنری اختصاصی فرح دیبا
• برجسته ترین آثار هنری و  معماری کاخ سفید عبارتند از: تابلوی نقاشی رنگ و روغن مربوطه به قرن 17 میلادی معروف به نبرد لوتزناثر هنرمند ایتالیایی آنیلو فالکونه، درخت نخل طلایی-نقره ای ساخت شیخ زهرون، تابلوهای دوخت دورویه ابریشمی و و صدها شی بسیار نفیس دیگر

2. کاخ شهوند (کاخ موزه سبز)؛ کاخ تابستانی رضا شاه

• کاخ شهوند با 1203 مترمربع زیربنا اقامتگاه تابستانی رضا شاه بوده است.
• به دلیل استفاده از سنگ ‌های سبز منحصر به فرد در نمای خارجی این کاخ، به کاخ سبز شهرت یافته است.
• کاخ سبز یکی از زیباترین کاخ های موجود در کشور است و انواع هنرهای ایرانی شامل آیینه کاری، گچبری، حجاری، تذهیب و خاتم کاری در آن بکار رفته است.
• کاخ شهوند از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول شامل اتاق کار، تالار آیینه، اتاق غذاخوری خصوصی و اتاق خواب رضاشاه بوده است و بخش دوم (زیرزمین) در سالهای 1352-1350 به دستور محمدرضا پهلوی برای پذیرایی از مهمانان خارجی به بخش اول افزوده شد.
• مقام های عالی رتبه نظیر جیمی کارتررئیس جمهور آمریکا، انورسادات پادشاه مصر و سلطان حسین پادشاه اردن در این کاخ پذیرایی شدند.
• برجسته ترین آثار هنری و  معماری کاخ سبز عبارتند از: مبلمان فرانسوی قرن 19، فرش 66 متر مربعی بافت یزد، میز 20 نفره ساخته شده از چوب درخت گیلاس و ظروف چینی با نشان دربار پهلوی، خاتم‌کاری‌های نفیس استادمحمدصنیع خاتم شیرازی و صدها شی بسیار نفیس شامل نقاشی های نقاشان برتر اروپایی و مجسمه های زیبا.

3. موزه پوشاک سلطنتی؛ کاخ شمس پهلوی

• موزه ی پوشاک سلطنتی در دوران پهلوی، کاخ تابستانی شمس، خواهر محمد رضا شاه، بوده است.
• این کاخ با 2600 متر مربع زیربنا شامل دو طبقه و یک زیر زمین می باشد.
• ساخت این کاخ در زمان سلطنت رضا شاه در سال 1314 خورشیدی آغاز گردید و در سال 1318 به پایان رسید و تا سال 1342 محل اقامت شمس بوده است. پس از آن به موزه اختصاصی هدایای سلطنتی تغییر کاربری داد.
• این کاخ در بهمن ماه سال 1388 ابتدا با عنوان موزه تاریخ معاصر و سپس موزه پوشاک سلطنتی فعالیت جدید خود را آغاز نمود.
• پوشاک برخی از اعضای خاندان پهلوی نظیر فرح دیبا، محّمد رضا، اشرف و شهناز پهلوی در این موزه به نمایش گذاشته شده اند.

4. موزه سلاح های دربار؛ کاخ غلامرضا پهلوی

• این کاخ پیش از انقلاب به غلامرضا پهلوی، برادر شاه، تعلق داشته است و در حال حاضر به موزه ی سلاح های دربار تبدیل شده است.
• بیش از صد و ده قبضه سلاح گرم از نوع شکاری، جنگی، کمری و ملزومات نظامی متعلق به پهلوی دوم و درباریان در این موزه به نمایش گذاشته شده است.
• سلاح های ساخته شده در اسلحه سازی برتر اروپا و آمریکا نظیر رمینگتون، وینچستر، اسپرینگ فیلد، برنو و تفنگ سرپر تک لول با سیستم سنگ چخماق مربوط به قرن هفدهم میلادی از جمله اشیای به نمایش درآمده در این موزه می باشند.

5. موزه نظامی؛ کاخ تاج الملوک همسردوم رضا شاه و شهرام پسربزرگ اشرف

• این کاخ در سال 1317 در زمینی به مساحت تقریبی 3000متر مربع در دو طبقه و نیم برای تاج الملوک همسردوم رضا شاه و مادر محمدرضا شاه ساخته شد و سپس پس از بازسازی در سال های 51 و 52 به شهرام پسربزرگ اشرف هدیه داده شد.
• این کاخ پس از انقلاب به موزه ای برای نمایش ادوات و سلاح های نظامی همچون پوشاک ادوار مختلف ارتش ایران، سلاح های سبک و سنگین، مدال ها و نشانهای ارتش و سلاحهای خارجی با قدمت طولانی تبدیل گشت.

6. موزه آشپزخانه سلطنتی

• این آشپزخانه در زمان پهلوی دوم در خدمت کاخ سفیدبود و از این رو به آن آشپزخانه مخصوص نیز می گفتند. (در دوران پهلوی به دیگر آشپزخانه های موجود در مجموعه ی سعدآباد، آشپزخانه ی عمومی اطلاق می شده است.)
• تمامی آشپز های این آشپزخانه ایرانی بودند و صرفا جهت شاه، فرح و فرزندان آنها غذا طبخ می کردند.
• از این آشپزخانه درسال تنها  در حدود پنجاه یا شصت روز استفاده می شده است، چرا که مجموعه سعد آباد در واقع ییلاق تابستانی خانواده پهلوی بود.
• آشپزخانه مخصوص در زمینی به مساحت آن  800 متر مربع بنا شده است و در قسمت مرکزی باغ سعدآباد و جنب رودخانه دربند قرار دارد.
• تا پیش از سال 1354 از اجاق های چدنی گازوئیلی و اجاق های زغال سنگی در این آشپزخانه استفاده می شد، اما در 1354 تمامی امکانات آشپزخانه از طرف یک شرکت آلمانی تغییر یافت و به مدرن ترین تجهیزات آشپزخانه ای آن دوران نظیر سیستم فر برقی، سرخ کن، دستگاه های برقی یخ ساز، پیتزا پز، غذا ساز، چرخ گوشت، سیب زمینی پوست کن، رنده برقی، قهوه ساز و کباب پز و قابلمه های برقی مجهز شد.
• هم اکنون ماکت سر آشپزهای دربار آقایان علی افشار و علی کبیری در موزه آشپزخانه سلطنتی به نمایش گذاشته شده است.

7. موزه برادران امیدوار؛ کالسکه خانه

برادران امیدوار (عیسی و عبدالله) نخستین جهانگردان معاصر ایرانی بودند که در سال 1333 سفر خود به دور دنیا را با شعار ” همه متفاوت، همه خویشاوند” آغاز کردند. سفرهای آنها در دو مرحله انجام شد؛

در مرحله ی نخست که از سال 1333 تا 1340 به طول انجامید، آنها با دو دستگاه موتورسیکلت ماچلس ۵۰۰ سی‌سی ابتدا به افغانستان، پاکستان، هند، آسیای جنوب شرقی و سپس  به استرالیا سفر کردند. در ادامه، با عبور از اقیانوس آرام، از آلاسکا، آمریکای شمالی، و آمریکای جنوبی نیز بازدید  کردند. سرانجام، با گذر از اقیانوس اطلس، وارد اروپا شدند و بعد از هفت سال در سال 1340 به ایران بازگشتند.

پس از سه ماه استراحت و تجدید قوا در ایران، آنها مرحله ی دوم سفرهای خود را این بار با خودروی ون دوسیلندر دریافتی از شرکت خودروسازی سیتروئن، از مرز جنوبیِ ایران با کویت آغاز کردند و پس از زیارت کعبه وارد قاره ی آفریقا شدند. این سفر سه سال به طول انجامید.

عیسی و عبدالله  امیدوار در طول این ده سال سفر به دور دنیا، از 99 کشور در 5 قاره بازدید کردند و حاصل سفر آنها هزاران عکس، فیلم، صنایع دستی،  یادگاری های قبایل بدوی آفریقایی و بسیاری اشیای با ارزش دیگر بود که هم اکنون در موزه ی برادران امیدوار واقع در بخش شمال غربی مجموعه سعد آباد به نمایش گذاشته شده است.

ساختمان این موزه پیش از انقلاب  کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی ها بوده است و در سال 1381 پس از مرمت و بازسازی، به نمایش آثار نخستین جهانگردان ایرانی اختصاص یافت.

8. موزه اتومبیل های سلطنتی

در این موزه همانطور که از نامش پیداست، اتومبیل های خاندان سلطنتی به نمایش گذاشته شده است که شامل سه دستگاه رولز رویس، یک دستگاه خودروی اسپید باگی، پنج دستگاه بنز، شش دستگاه  موتور سیکلت، یک دستگاه اسنومبیل و یک دستگاه کالسکه می باشد. گل سرسبد این موزه یک دستگاه مرسدس بنز SL 300 متعلق به فرح دیبا و یک دستگاه مرسدس بنز 600 (لیموزین پولمن) با بدنه و شیشه های ضد گلوله متعلق به محمدرضا پهلوی می باشد.

9. موزه ظروف سلطنتی؛ کاخ اشرف پهلوی

• این کاخ بین سالهای 1315 تا 1318 به دستور رضاشاه برای اشرف (خواهر دوقلوی شاه) ساخته شد.
• کاخ اشرف پهلوی با زیر بنای 1800 مترمربع  در دو طبقه در شرق مجموعۀ فرهنگی تاریخی سعدآباد قرار دارد.
• این عمارت پس از انقلاب اسلامی، درسال 1374به عنوان موزۀ ظروف سلطنتی تغییر کاربری داد.
• در این موزه بیش از 500 قطعه  ظروف و اشیائ تزتینی در 5 سالن در دو طبقه به نمایش در آمده است که اغلب این ظروف مربوط به کارخانجات معتبر دنیا نظیر لیموژ، سور، باواریا، رزنتال و … می باشند.

10. موزه آلبوم های سلطنتی و اسناد سعدآباد؛ فرماندهی گارد جاویدان شاهنشاهی

• ساختمان این موزه یکی از قدیمی ترین بناهای موجود در مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد است که در دوره پهلوی اول به عنوان ساختمان دفتر نگهبانی مورد استفاده قرار می گرفت و در دوره پهلوی دوم به عنوان فرماندهی ضد اطلاعات گارد شاهنشاهی ( گارد جاویدان) به فعالیت خود ادامه داد و وظیفه ی تأمین امنیت ساکنین سعدآباد، کنترل و نظارت کامل بر تمامی رفت و آمدها و ورود و خروج وسائل و … بر عهده ی این گارد بود.
• این ساختمان در سال 1391 به عنوان موزه آلبوم های سلطنتی و اسناد سعدآباد فعالیت جدید خود را آغاز نمود.
• در حال حاضر در این موزه مجموعه نفیسی از آلبوم های دوره پهلوی اول و دوم به همراه اسنادی جالب از اتفاقات و وقایع روزمره سعدآباد به نمایش گذاشته شده است که هرکدام روایتگر بخشی از وقایع و رویدادهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، نظامی ایران می باشند و به بازدید کنندگان این امکان را می دهد تا بهتر با وقایع و حال و هوای آن دوران آشنا شوند.

11. موزه استاد فرشچیان؛ کاخ رضاشاه و ملکه عصمت

• این عمارت قاجاری در زمینی به مساحت 600 متر مربع بنا شده است و برای مدتی محل اسکان رضا شاه به همراه همسر چهارمش ملکه عصمت بوده است.
• این عمارت در سال 1380 به نمایشگاه آثار استاد فرشچیان تبدیل گشت و بیش از 50 اثر از استاد را در خود جای داده است.
• موزه ی استاد فرشچیان بی شک یکی از دیدنی ترین و جذاب ترین موزه های مجموعه ی سعد آباد است که اوج هنر و نبوغ این استاد عالیقدر در آن به نمایش گذاشته شده است.

12. موزه استاد حسین بهزاد؛ کاخ ولیعهد

• بنای این موزه در اواخر دوره قاجار ساخته شده است و در دوره پهلوی اول با نام “کاخ کرباسی” دفتر کار و استراحتگاه رضا شاه در سعدآباد بود و در دوره پهلوی دوم با  نام “کاخ ولیعهد” به عنوان اقامتگاه تابستانی رضا پهلوی (فرزند ارشد محمدرضا پهلوی) مورداستفاده قرار می گرفت .
• این عمارت در حال حاضر به نمایش آثار مینیاتور استاد حسین بهزاد اختصاص دارد و تعداد 289 اثر از آثار ایشان در این نمایشگاه در معرض دید عموم قرار گرفته است.

13. موزه خط و کتابت میرعماد؛ محل اقامت فرحناز و علیرضا پهلوی

• ساختمان این موزه که قدمت آن به اواخر دوره ی قاجار و اوایل پهلوی بازمی گردد، در دو طبقه و با تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی ساخته شده است.
• پیش از انقلاب اسلامی دو تن از فرزندان محمد رضا شاه، فرحناز و علیرضا، در این عمارت زندگی می کردند.
• این عمارت پس از بازسازی به افتخار بزرگترین استاد خوشنویسی قرن 11 ه.ق، استاد میرعماد الحسنی سیفی قزوینی، با عنوان موزه ی خط و کتابت میرعماد افتتاح گردید.
• در حال حاضر در این موزه خطوط اسلامی و نسخ خطی متعلق به برترین خوشنویسان به نمایش گذاشته شده است.

14. موزه هنر ملل

این موزه بخشی از کاخ سفید (موزه ملت) است که در گذشته کاربری گلخانه داشته است. در بین سال های 1340 تا 1345 این گلخانه به دستور فرح پهلوی با ایجاد تغییرات اساسی به موزه اختصاصی وی تبدیل گشت.  در حال حاضر در این موزه ، آثار نقاشی هنرمندان ایرانی نظیر سهراب سپهری، لیلی متین دفتری، ایران درودی، فرامرز پیلارام، حسین زنده رودی، بهجت صدر، مسعود عربشاهی، معصومه سیحون و… به همراه تابلوهای هنرمندان خارجی مانند: برنارد بوفه (فرانسه)، هربرت بایر (اتریش)، فرناند لژه (فرانسه)، مک آووی (آمریکا)، مارک شاگال (فرانسه) و… به نمایش گذاشته شده است.

15. موزه هنرهای زیبا؛ کاخ اسود، وزارت دربار

• موزه هنر های زیبا یکی از زیباترین بناهای مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد است که در جنوبی ترین نقطه ی این مجموعه واقع شده است.
• این عمارت از سال 1346 تا پایان حکومت پهلوی به عنوان ساختمان وزارت دربار مورد استفاده قرار می گرفت.
• در ساخت این عمارت از سنگهای مرمر سیاه استفاده شده است و از این رو به آن کاخ اسود (سیاه) نیز می گفته اند.
• در حال حاضر در این موزه مجسمه ها و تابلوهای نفیسنقاشی از هنرمندانی نظیر سالوادور دالی، سی. ون لیمپوتن، حسین طاهرزاده بهزاد، آندره پلوموت، سیمون ون گلدرن، کمال الملک و بسیاری هنرمندان دیگر به نمایش گذاشته شده است.

16. موزه آب

• این موزه که به آن “گنجینه ی آب” نیز می گویند، در جنوب شرقی کاخ سبز واقع شده است و پیش از انقلاب به رییس تشریفات کاخ و پس از آن به تیمسار کسرائیان، مسئول حفاظت ارتش، تعلق داشته است.
• در حال حاضر در این موزه اشیا و وسایل تاریخی مربوط به استخراج، انتقال، توزیع و بهره برداری از آب به نمایش گذاشته شده است.

دسترسی به مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد:

سعدآباد دو درب ورودی اصلی دارد: درب دربند و درب زعفرانیه

نشانی درب دربند: میدان تجریش، خیابان شهید جعفری، ضلع جنوبی میدان دربند، مجموعه سعد آباد

نشانی درب زعفرانیه: خیابان ولی‌عصر، خیابان شهید فلاحی (زعفرانیه)، انتهای خیابان شهید کمال طاهری، مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد.

بهای بلیت کاخ موزه ها و موزه های مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد

ورودی مجموعه : ۵۰۰۰ تومان

کاخ موزه ملت (کاخ سفید):  ۵۰۰۰ تومان

موزه هنر ملل: ۴۰۰۰ تومان

کاخ موزه سبز: ۵۰۰۰ تومان

موزه ظروف سلطنتی: ۴۰۰۰ تومان

موزه استاد فرشچیان: ۴۰۰۰ تومان

موزه پوشاک سلطنتی: ۴۰۰۰ تومان

موزه هنرهای زیبا: ۴۰۰۰ تومان

موزه نظامی: ۴۰۰۰ تومان

موزه آشپزخانه سلطنتی: ۴۰۰۰ تومان

موزه اتومبیل‌های سلطنتی: ۴۰۰۰ تومان

موزه سلاح‌های درباری: ۴۰۰۰ تومان

موزه خط و کتابت میرداماد: ۴۰۰۰ تومان

موزه برادران امیدوار: ۴۰۰۰ تومان

موزه استاد بهزاد: ۴۰۰۰ تومان

موزه آب: ۴۰۰۰ تومان

موزه آلبوم‌های سلطنتی و اسناد تاریخی سعد آباد: ۴۰۰۰ تومان

• بهای بلیت گردشگران خارجی برای ورودی مجموعه و کاخ موزه ملت 100 هزار تومان و برای سایر موزه ها پنجاه هزار تومان می باشد.
• فروش بلیت فقط با کارت بانکی امکان پذیر است.

ساعت کار موزه ها:

نیمه اول سال  همه روزه ( شنبه تا جمعه) از ساعت 9 تا 18:45، فروش بلیت تا ساعت 17

نیمه دوم سال همه روزه (شنبه تا جمعه) از ساعت 8:30 تا  17:00، فروش بلیت تا ساعت 15:30

• مجموعه فرهنگی تاریخی سعد آباد در روز شهادت حضرت امام علی (ع)، شهادت حضرت امام جعفر صادق (ع)، تاسوعا وعاشورای حسینی، رحلت حضرت رسول اکرم (ص) و شهادت حضرت امام حسن مجتبی (ع) تعطیل می باشد.

مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران در باغ بزرگی به مساحت حدود 11 هکتار در شمال شهر تهران قرار دارد. بناهای این مجموعه متعلق به دوره های قاجار و پهلوی میباشد. این مکان خوش آب و هوا و سرسبز در ابتدا محلی برای ییلاق شاهان قاجاری بود و فتحعلی شاه قاجار دستور داده بود تا در این مکان باغی احداث کنند. این باغ ییلاقی در مکانی احداث می گردد که در گذشته نیزار بوده است و از این رو آن را “نی آوران” می نامیدند که بعد ها به “نیاوران” تبدیل گشت. پس از آن محمد شاه قاجار دستور داد تا در این باغ عمارت کوچک و ساده ای ساخته شود و به دنبال او ناصرالدین شاه معروف به سلطان صاحبقران نیز دستور می دهد تا در قسمت جنوبی باغ نیاوران ” کاخ صاحبقرانیه ” احداث گردد. آخرین عمارتی که در دوران قاجار در این باغ ساخته شد، ” کوشک احمدشاهی” نام داشت و به عنوان اقامتگاه ییلاقی احمدشاه قاجار مورد استفاده قرار می گرفت.

در زمان پهلوی اول مجموعه ی فرهنگی تاریخی نیاوران به همان شکل گذشته باقی ماند و تغییر چندانی نکرد، اما در زمان حکومت پهلوی دوم برخی از بناهای کوچک باغ به دستور محمدرضا شاه تخریب شدند و “کاخ نیاوران” با معماری مدرن جهت سکونت وی و خانواده اش ساخته شد.

علاوه بر عمارت ها و کاخ های ذکر شده در بالا، بناهای دیگری نیز همچون موزه حوضخانه، موزه جهان نما، کتابخانه اختصاصی، موزه خودروهای اختصاصی و باغ کتیبه ها در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران پذیرای گردشگران می باشند؛ که در ادامه هرکدام را به اختصار توضیح خواهیم داد.

کاخ نیاوران؛ آخرین سکونتگاه محمدرضا پهلوی و خانواده

کاخ اختصاصی نیاوران با مساحتی در حدود 9000 مترمربع در قسمت شمال شرقی باغ نیاوران قرار دارد. عملیات احداث این کاخ بزرگ که از دو طبقه و یک نیم طبقه تشکیل شده است، در سال 1337 خورشیدی با هدف ساخت مکانی برای پذیرایی هایی سلطنتی و اقامت میهمانان عالی رتبه دربار آغاز شد. اما در حین ساخت تصمیم گرفته شد تا از کاخ به عنوان محل سکونت محمدرضا پهلوی و خانواده استفاده شود. از این رو تغییراتی در نقشه ی کاخ ایجاد شد و نیاوران به محل سکونت پهلوی دوم و خانواده اختصاص یافت. عملیات ساخت این کاخ در حدود ده سال به طول انجامید و سرانجام در سال 1347 مورد بهره برداری قرار گرفت و محمدرضا شاه به همراه خانواده در آن ساکن شدند. جالب است بدانید محمدرضا و خانواده تا آخرین ساعات خروج از ایران در 26 دی 57، در کاخ نیاوران ساکن بودند.

 معماری و تزئینات کاخ نیاوران را می توان تلفیقی از معماری ایرانیِ پیش و پس از اسلام دانست که با استفاده از فن آوری های مدرن ایجاد شده اند. گچبری ها، آینه کاری ها و کاشی کاری های کاخ نیاوران همگی توسط برترین اساتید آن دوره انجام شده اند و دکوراسیون و مبلمان داخلی کاخ نیز توسط یک گروه فرانسوی طراحی و اجرا شده است. سقف کاخ نیاوران را می توان یکی از جالب توجه ترین بخش های کاخ دانست، چرا که این سقف از جنس آلومینیوم ساخته شده است و از وسط باز می شود. در واقع این سقف با هدف استفاده از نور طبیعی و تهویه ی هوا به صورت متحرک ساخته شده است و به صورت الکترومکانیکی می توان آن را باز و بسته کرد. همچنین کف عمارت از جنس سنگ گرانیت سیاه ساخته شده است که بر زیبایی و شکوه کاخ افزوده است.

در بدو ورود به کاخ نیاوران سرسرای بزرگی را پیش روی خود خواهیم دید که همه ی اتاق ها پیرامون آن قرار گرفته اند. این سرسرا با آینه کاری های چشم نواز، اشیا تزئینی و چندین تابلوی نقاشی به زیبایی تزئین شده است و نگاه ها را به خود جذب می کند. سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی و تالار آبی همگی در پیرامون این سرسرا قرار دارند، که همه ی آنها نیز با اشیا تزئینی بسیار گرانبها و دیدنی نظیر تابلوهای نقاشی اثر نقاشان اروپایی، فرش ها و قالیچه های نفیس ایرانی، ظروف تزئینی، هدایای اهدایی دیگر کشورها و بسیاری موارد دیگر آراسته شده اند.

از پله ها که بالا برویم به نیم طبقه می رسیم. این نیم طبقه در واقع بین طبقه ی همکف و طبقه ی اول قرار دارد اما از لحاظ وسعت نصف طبقات دیگر می باشد. اتاق کار، اتاق کنفرانس و دفتر منشی فرح دیبا، اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه او در این نیم طبقه قرار دارند.

باز از پله ها بالا می رویم و به طبقه اول قدم می گذاریم. این طبقه در واقع فضای خصوصی و خانوادگی بوده است و شامل اتاق خواب و استراحتگاه نیمروزی محمدرضا پهلوی، اتاق آرایش و لباس فرح دیبا، اتاق خواب و اتاق مطالعه ی علیرضا پهلوی، اتاق خواب و اتاق مطالعه ی فرحناز پهلوی و اتاق خصوصی شاه و فرح می باشد.

در انتهای مسیر بازدید نیز  اتاقی در راه پله­ها قرار دارد که لباسهای رسمی و نظامی و مدالها و نشان­های محمدرضا پهلوی در آن نگهداری می­شود.

کاخ صاحبقرانیه

کاخ صاحبقرانیه قدیمی‌ترین بنای موجود در مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران و یادگار دوران حکومت ناصرالدین شاه است که به دستور وی در سال 1229هـ.ش درجنوب باغ نیاوران در دو طبقه احداث گردید و به مناسبت سی و یکمین سال حکومت وی “صاحبقرانیه” نامیده شد؛ در آن زمان هر سی سال یک قرن محسوب می شد و از این رو ناصرالدین شاه در سی و یکمین سال حکومتش خود را صاحبقران نامید. کاخ صاحبقرانیه در فاصله ۹۰۰ متری از کاخ اختصاصی نیاوران قرار دارد و در زمان ناصرالدین شاه به عنوان خوابگاه، اندرونی و حرم ‌سرای وی مورد استفاده قرار می گرفت.  در آن دوران حرمسرا شامل چهل تا پنجاه ساختمان بود که هر دستگاه به یک یا دو تن از همسران شاه اختصاص داشت. در زمان حکومت مظفرالدین شاه حرمسرای کاخ محدودتر شد و فرمان مشروطیت نیز در حیاط کاخ صاحبقرانیه، توسط او امضا گردید.

در سال 1318 رضاشاه تصمیم گرفت مراسم ازدواج محمدرضا و فوزیه، شاهدخت مصر، در کاخ صاحبقرانیه برگزار شود. از این رو این تغییراتی در چیدمان و مبلمان کاخ ایجاد شد و برای تزیین دیوارها و پارچه ی پرده ها از طراحان خارجی استفاده شد. اما در نهایت به علت سرمای شدید آن سال مراسم در مکان دیگری برگزار شد.

در زمان پهلوی دوم، به دستور فرح دیبا کاخ صاحبقرانیه مجددا دستخوش تغییرات اساسی گشت و دکوراسیون آن را با سلیقه ی خود باز طراحی نمود. در این دوران حوضخانه که در طبقه ی اول قرار دارد برای پذیرایی از میهمانان و طبقه دوم به عنوان دفتر کار محمد رضا پهلوی مورد استفاده قرار گرفت. اتاق استراحت نیمروزی شاه، اتاق مذاکرات جنگی مجهز به شیشه‌های ضدگلوله، اتاق انتظار سفرا، مذاکرات خصوصی، دندانپزشکی محمدرضا شاه و تالار جهان نما یا تالار آیینه از دیگر بخش های کاخ صاحیقرانیه می باشند.

کاخ صاحبقرانیه همچون دیگر کاخ های دوران قاجار و پهلوی اشیای گرانبها و نفیس بسیاری را در خود جای داده است و جای جای کاخ با گچبری ها، آینه کاری ها، پنجره های رنگی، فرش های نفیس ایرانی، پنجره های اُرسی، تابلو های نقاشی و بسیاری موارد دیگر به زیبایی و ظرافت تمام تزئین شده است. همچنین جالب است بدانید مجموعه قهوه تلخ، سریال تلویزیونی میرزا کوچک‌خان و فیلم‌های سینمایی شازده احتجاب، سلطان صاحبقران، دلشدگان و کمال‌الملک در این کاخ فیلم برداری شده‌اند.

کوشک احمدشاهی

کوشک به معنی بنای مرتفع و عالی، قصر و کاخ می باشد و کوشک احمدشاهی نیز همانطور که از نامش پیداست به آخرین شاه قاجار، احمد شاه، اختصاص داشته است و به عنوان اقامتگاه تابستانی او مورد استفاده قرار می گرفته است. کوشک احمدشاهی با مساحت ۸۰۰ متر مربع در دو طبقه در میان باغ نیاوران قرار دارد و با سقف شیروانی، نمای آجری، ایوان سراسری چهار طرفه و ستون های سفید رنگش به راحتی قابل شناسایی می باشد.

کوشک  احمدشاهی در زمان محمدرضا شاه توسط طراحان فرانسوی بازسازی و مرمت شد و مبلمان داخلی آن به طور کامل عوض شد تا از آن به عنوان محل کار و سکونت رضا پهلوی، ولیعهد، مورد استفاده قرار گیرد.

طبقه ی اول کوشک  احمدشاهی از اتاق های مطالعه، خواب، غذاخوری، آجودان ولیعهد و بخش های دیگری تشکیل شده است و اشیاء نفیسی از جنس برنز، نقره، عاج، چوب، هدایای رؤسای کشورهای گوناگون، مدال‌ها و نشان‌ها و تابلوهای نگارگری در معرض تماشا قرار گرفته ‌است. یکی از جالب توجه ترین اشیای به نمایش درآمده در این قسمت قطعه سنگی از کره ماه است که از طرف ریچارد نیکسون، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا، به رضا پهلوی هدیه داده شده بود. طبقه دوم عمارت نیز از یک سالن مرکزی ( اتاق موسیقی) و ایوان سرتاسری چهار طرفه تشکیل شده است.

موزه جهان نما

موزه جهان نما در ضلع غربی کاخ صاحبقرانیه قرار دارد و به نمایش آثار اهدایی به خاندان پهلوی و یا خریداری شده توسط آنان اختصاص یافته است.

آثار هنرمندانی همچون  پیکاسو، دالی، رنوار، گوگن، پرویز تناولی، حسین زنده رودی، سهراب سپهری، بهمن محصص و اشیای تاریخی با ارزشی نظیر تنگ سفالین مربوط به نیمه دوم هزاره اول پیش از میلاد، پیکره های مفرغی لرستان مربوط به هزاره دوم و اول پیش از میلاد و ده ها شی با ارزش دیگر در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

موزه کتابخانه اختصاصی

موزه کتابخانه اختصاصی در قسمت شمال شرقی مجموعه نیاوران قرار دارد و 23000  جلد کتاب چاپی، مجموعه های خطی کم نظیر و کلکسیون آثار هنری شامل 350 تابلو نقاشی اثر محمود فرشچیان، سالوادور دالی، خوان میرو، اندی وارهول، آلن بایاش و … را در خود جای داده است.

موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران

ساختمان این موزه در گذشته به عنوان گاراژ استفاده می شده است و در حال حاضر خودروهای اختصاصی خاندان پهلوی، موتور سیکلت های کوچک متعلق به فرزندان پهلوی و ماکت های خودرو در آن به نمایش گذاشته شده است.

باغ موزه کتیبه ها

در این نمایشگاه دائمی تعداد 43 مولاژ (نمونه مشابه)  از کتیبه های صخره ای شامل دوره تاریخی مادها به خط و زبان اوراتی، آشوری و آرامی متعلق به مناطق اهر و سراب، دوره تاریخی پارتی و ساسانی به خط و زبان های فارسی باستان، آکدی، عیلامی و آرامی تا اواخر دوره ساسانی و به خط شکسته پهلوی به نمایش گذاشته شده است. کتیبه های شاپور و اردشیر در نقش رستم، کتیبه شاپور یکم در نقش رجب، کتیبه کرتیر در نقش رجب از معروف ترین آثار این باغ موزه هستند.

آدرس: تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران

امروزه بازدید از مراکز خرید پر زرق و برق و گشت و گذار در بوتیک های رنگارنگ به بخش جدایی ناپذیری از سفر تبدیل گشته است و اغلب مسافران معمولا یک روز از برنامه ی سفر خود را به بازار گردی و خرید اختصاص می دهند. تهران نیز همچون سایر شهرهای بزرگ ایران دارای مراکز خرید مدرن و متنوعی است که خریداران بسیاری را به خود جذب می کند. اما اگر می خواهید در کنار بازارگردی با هنر معماری عصر صفوی و قاجار بیشتر آشنا شوید و در کنار خرید از مشاهده ی آثار صنعتگران و هنرمندان تهرانی نیز لذت ببرید، پیشنهاد می کنیم از بازار بزرگ تهران دیدن کنید.

معرفی بازار بزرگ تهران

بازار بزرگ تهران که از آن به عنوان قلب اقتصاد ایران نیز یاد می شود، یکی از مهمترین مراکز اقتصادی، تاریخی و فرهنگی پایتخت است که وسعت آن به حدود یک کیلومتر مربع می رسد. این بازار بزرگ در میان خیابان ‌های پانزده خرداد، مصطفی خمینی، مولوی و خیام قرار دارد و مجموعه‌ای از عمده ‌فروش ‌ها، خرده ‌فروش ‌ها، کارگاه ‌های تولیدی و انبارهای کالا را در خود جای داده است. علاوه بر آن وجود رستوران های متعدد و مشاهده ی بناهای قدیمی نظیر سراها و دالانهای مختلف بر جذابیت این بازار افزوده اند و هر روز هزاران نفر را به سوی خود جذب می کند.  بازار بزرگ تهران در آبان ماه سال ۱۳۵۶ با شماره 1540 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

سرگذشت بازار بزرگ تهران

هسته ی اصلی بازار بزرگ تهران را به دوران صفوی و سلطنت شاه طهماسب صفوی نسبت می دهند. در آن دوران تهران از چهار محله تشکیل شده بود که  یکی از این محله ها بازار نامیده می شد و بساط دستفروشان، دکه‌های کوچک و حجره‌های متعدد را در خود جای داده بود. این بازار در حکومت های بعدی به مرور گسترش یافت و بر تعداد حجره ها و خدمات ارائه شده در آن، افزوده گشت. با روی کار آمدن قاجاریان و انتخاب شهر تهران به‌عنوان پایتخت، توجه به بازار تهران نیز بیشتر شد و بر تعداد سراها و بازارچه ها افزوده گشت و بازار رونق بیشتری یافت. به عنوان مثال قدمت بازار کفاشان، بازار زرگرها، بازار چهار سوق بزرگ، بازار آهنگران، بازار مسگران و چندین بازار دیگر همگی به دوران قاجار باز می گردد. گفته می شود تا زمان به سلطنت رسیدن ناصرالدین شاه قاجار، بازار بدون سقف و به صورت روباز بوده است و سپس در دوران ناصرالدین شاه، سقفی بر بالای بازار احداث می گردد. به طور کلی‌ می توان گفت اساس تغییرات و شکل‌ گیری بازار بزرگ تهران به دوره ی قاجار باز می‌گردد و از این رو بسیاری از افراد، بازار بزرگ تهران را بازاری قاجاری در نظر می گیرند.

تحصن کسبه و همراهی بازاریان تهران با علما و مردم در دوران مشروطیت و همچنین نقش آنها در پیروزی انقلاب اسلامی، از مهمترین رویداد های بازار بزرگ تهران می باشد که بار دیگر اهمیت تاریخی و فرهنگی این بازار را به ما یادآور می شود.

معماری و بخش های مختلف بازار بزرگ تهران

بازار بزرگ تهران همچون بسیاری دیگر از بازارهای سنتی از مجموعه‌ای از دالان های تو در تو، طاق ‌های ضربی، گنبد های متعدد و دیگر عناصر معماری سنتی تشکیل شده است که بخش های مختلفی نظیر سرا ها و تیمچه ها را در خود جای داده است. تامین نور و تهویه ی هوای بسیاری از قسمت های بازار همچون گذشته به لطف وجود حفره ها و روزنه ‌های درون گنبدها میسر شده است و این امر در کنار وجود دکان ها و حجره های رنگارنگ ادویه فروشی، لباس فروشی و … بر حال و هوای قدیمی بازار افزوده است. همانطور که پیشتر گفته شد بازار بزرگ تهران تنها محلی برای خرید و فروش کالاها نبوده است و فضاهای خدماتی دیگری نظیر قهوه خانه، حمام، مسجد و حسینیه نیز در آن وجود دارند که در ادامه به طور مختصر آن ها را معرفی خواهیم کرد؛

دیدنی های های بازار بزرگ تهران

مسجد امام

مسجد امام که به آن مسجد شاه، مسجد سلطانی نیز می گویند، در زمان فتحعلی‌ شاه قاجار احداث گردید و در ساخت آن از مسجد وکیل شیراز الهام گرفته شده بود. این مسجد در مهرماه ۱۳۶۳ با شماره ۱۶۶۷ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

خانه ملک

خانه تاریخی ملک متعلق به حاج حسین آقا ملک یکی از بناهای تاریخی در بازار تهران است که قدمت آن به دوره قاجار و پهلوی باز می گردد و تزئینات زیبایی همچون کاشی‌کاری، منبت‌کاری، گچبری، تزیینات فلزی و… در آن بکار رفته است. حاج حسین آقا ملک (اصالتا تبریزی) از تجار ثروتمند ساکن مشهد بود که موقوفات زیادی نظیر کتابخانه و موزه ملی ملک را از خود به یادگار گذاشت. خانه ملک در مهرماه 1376 با شماره 1940 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

مسجد جامع تهران

مسجد جامع بازار تهران کهن ‌سال‌ ترین مسجد تهران است که گفته می شود قدیمی‌ترین شبستان آن بیش از هزار سال عمر دارد و به مسجد عتیق نیز معروف است. این مسجد تاریخی در آذرماه سال ۱۳۷۵ با شماره ۱۷۹۳ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.

بقعه امام زاده زید

این بقعه که سومین بقعه قدیمی تهران و بزرگ‌ترین زیارتگاه شهر به شمار می ‌رود، در بازار بزاز ها قرار دارد و محل دفن سید زید بن زین ‌العابدین بن حسین بن علی (ع) می باشد. قدمت ساخت آن به دوران صفوی باز می گردد و جالب است بدانید آرامگاه لطفعلی خان زند، آخرین فرمانروای زند، نیز در این محل قرار دارد. این بقعه در خرداد ماه ۱۳۱۵ با شماره ۲۵۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.

کلیسای تادئوس و بارتوقیمئوس مقدس

قدمت این کلیسا به دوران زندیه باز می گردد و به عنوان اولین کلیسای ساخته شده در تهران شناخته می شود. این کلیسا در آبان ۱۳۷۸ با شماره ثبت ۲۵۰۰ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید  و با 350 متر وسعت، شامل حیاط و اتاق‌ و کلیسا می‌ شود.

خانه موزه شهید چمران

خانه موزه شهید چمران، خانه پدری شهید دکتر مصطفی چمران می باشد که در آن تعدادی از لوازم شخصی شهید چمران از کودکی تا شهادت و نقاشی‌ های کشیده ‌شده توسط ایشان در معرض دید عموم قرار داده شده است.

امام ‌زاده سید اسماعیل (ع)، چهار سوق بزرگ بازار، سرای امیرکبیر (مرکز فروش پارچه)، تیمچیه ی مهدیه (بورس ترمه)، تیمچه حاجب الدوله (بازار ظرف و محصولات دکوری) و قهوه خانه حاج علی درویش با وسعتی کمتر از دو متر مربع که از آن به عنوان کوچکترین قهوه خانه در دنیا یاد می شود از دیگر جاذبه های بازار بزرگ تهران می باشند.

رستوران های بازار بزرگ تهران

ساعت ها پیاده روی و گشت و گذار در گذرگاه های پر پیچ و خم بازار بزرگ تهران، پاها را خسته و شکم ها را گرسنه می سازد؛ رستوران های متعدد در بازار بزرگ با ارائه ی انواع غذاهای چرب و لذیذ در محیطی سنتی و خودمانی، در خدمت خریداران و رهگذران هستند. معروف ترین رستوران های بازار بزرگ تهران عبارتند از: سفره خانه سنتی خیام، رستوران مسلم و رستوران شرف الاسلامی.

آدرس بازار بزرگ تهران: تهران، میدان پانزده خرداد، بازار بزرگ تهران

ساعات کاری بازار بزرگ تهران:

شنبه تا چهارشنبه: 08:00 تا 17:00

پنج شنبه: 09:00 تا 14:00

نمایشگاه بین المللی تهران مهمترین نمايشگاه  تخصصي و بين المللي در ایران است که  بستر و زمينه مناسبي را برای تولید کنندگان و بازرگانان داخلي و خارجي فراهم آورده است تا توانمندي های خود را به نمایش بگذارند و مبادلات تجاري و سرمايه گذاري های خود را انجام دهند.

شرکت نمایشگاههای بین المللی ایران در سال 1338 تاسیس شد و اولین نمایشگاه بین المللی در سال 1348 با نام نمایشگاه آسیایی به مدت 21 روز و با حضور 33 کشور برگزار شد. شرکت نمایشگاهها در سال 1355 به عضويت اتحاديه نمايشگاههاي بين المللي UFI و اتحادیه جهانی نمایشگاهها BIE در آمد.

مساحت کل نمایشگاه حدود 850.000 هزار مترمربع است که از این مساحت 120.000 مترمربع فضای سر پوشيده، 35.000 مترمربع فضای باز نمایشگاهی، در حدود 22 هكتار فضاي سبز و همچنین در حدود 21 هكتار نیز راههای دسترسی به سالنها و محوطه نمایشگاه می باشد .

نمایشگاه بین المللی تهران در شمال تهران، بزرگراه چمران واقع شده است و از تمامی بزرگراه ها قابل دسترسی می باشد .

نمایش و معرفی دستاورد ها و تولیدات صنعتی، معدنی، کشاورزی و ارائه ی  خدمات بازرگانی، فنی و مهندسی از مهترین اهداف نمایشگاه بین المللی تهران می باشد.

امکانات و خدمات:

مسجد حضرت ابراهیم( با زیبایی خاص و معماری بی نظیر در منطقه به مساحت 1200 مترمربع و مناری به ارتفاع 70 متر)، بانک، خدمات امور گمرکی،  خدمات حمل و نقل کالا، هلال احمر، آتش نشانی، سالن سخنرانی و نمایش فیلم، چاپخانه، خدمات غرفه سازی و تجهیز غرفه، پاركينگ، رستوران، ارائه سرویس بیمه ( شرکت نمايشگاهها با همکاری یکی از مؤسسات بیمه ترتیبی اتخاذ کرده است تا در زمان برگزاری نمایشگاه نمایندگی بیمه در محل نمایشگاه جهت سرویس به مشارکت کنندگان مستقر باشد)  کافی شاپ (رستوران سالن خلیج فارس، رستوران بزرگ نمایشگاه، رستوران تپه سبز و…) از مهمترین خدمات ارائه شده در این نمایشگاه می باشد.

آدرس: بزرگراه چمران – محل دائمی نمایشگاههای بین المللی

سایت: https://www.iranfair.com/