بافت قدیم بوشهر از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری استان است که با توجه به سبک خاص و منحصر به‌فرد معماری، دارای جاذبه‌های بسیاری است. بافت تاریخی بوشهر در شبه‌جزیره مثلث شکل و در رأس مثلث که دارای تورفتگی در دریای خلیج فارس است، قرار دارد. بافت تاریخی ۴۰ هکتاری بوشهر حدوداً شامل هزار خانه است که از منحصر به‌فردترین و زیباترین بافت‌های مسکونی ایران محسوب می‌شود اوج شکوفایی بافت بوشهر مربوط به دوره قاجاریه است زمانی که بوشهر دروازه ورود ملل مختلف به ایران به‌شمار می‌رفت.
در خارج از حصار شهر بوشهر زمین‌های پست قرار داشته به‌طوری که در طول زمستان و به خصوص در هنگام مد آب دریا، این منطقه را آب می‌گرفته و به شط‌العرب معروف بوده است. مردم بوشهر با محدودیت زمین مواجه بودند، به‌همین دلیل ساختمان‌های خود را در طبقات و به طور عمودی گسترش می‌داده و کوچه‌ها را نیز تا حد امکان باریک انتخاب می‌کردند تا از زمین موجود حداکثر استفاده به عمل آید.
به طور کلی تا حدود سال ۱۳۳۵ بندر بوشهر منحصر به محدوده بافت قدیم و مهمترین و بیشترین کارکردهای شهری در راستای تضمین حیات ساکنان در آن‌جا متمرکز بوده ولی در پی تقلید، تغییر و تحولات، شهرسازی، بافت ارگانیک شهر دچار ضربه‌های شدید کالبدی، اقتصادی و عملکرد شده که برجسته‌ترین شهود آن کشیدن خیابان انقلاب (ششم بهمن سابق) از وسط بافت و تقسیم آن به دو تکه شرقی و غربی است.
بافت قدیم بوشهر با توجه به استقرار و عناصر خاص خود با بافت دیگر بنادر ساحلی متفاوت بوده و دارای بافتی متراکم است که ویژگی‌های منحصر به‌فردی دارد به جز بافت مسکونی، در گذشته بافت تجاری آن نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده که هم‌اکنون بخش عمده‌ای از آن فاقد وجود عینی کالبدی و فعالیت است و به صورت متروکه در لابه‌لای بافت یافت می‌شود.

جاذبه‌های گردشگری و بناهای معروف بافت قدیم بوشهر

کلیسای گریگوری

این کلیسا در سال ۱۸۰۰ میلادی توسط خانواده آوریان (خانواده سرشناس ارمنی بوشهر) در وسط شهر محله شنبدی به صورت صلیب ساخته شده که انگلیسی‌ها بخشی از هزینه آن را متقبل شدند. در داخل کلیسا کتیبه‌های مرمر به‌کار رفته است در جلوی آن گورستانی به مساحت ۴۰۰ الی ۵۰۰ متر برای دفن مردگان تخصیص داده شده است. با توجه به متون سنگ قبرها از بدو تأسیس تا پایان جنگ جهانی‌دوم، اموات مسیحیان را در این بخش از کلیسا دفن می‌کردند.

 کلیسای ظهور عیسی مسیح
کلیسای عیسی مسیح در محله کوتی بوشهر واقع در خیابان ساحلی جنب کنسولگری سابق انگلیس توسط رالف شارپ خاورشناس انگلیسی در سال ۱۹۱۱ میلادی تأسیس شد این کلیسا به کارمندان و افسران انگلیسی اختصاص داشت.

کنسولگری بریتانیا
یکی از آثار ظهور انگلیسی‌ها در بوشهر کنسولگری آنان در محله کوتی است. این ساختمان به کوتی نیز مشهور است. کوتی واژه هندی به معنی قلعه و حصار است طبق گفته اهالی قدیمی این محل نام آن بر گرفته از شهر یا محلی در هند به‌نام کالا کوت که افراد مهاجر از هندوستان به بندر بوشهر بوده است.

دیگر جاذبه‌های بافت قدیم بوشهر 
وجود ده‌ها مسجد و حسینیه باعث ساخت بافت قدیمی شده در هر محله مسجدی بوده که محل گردهمایی اهالی محل برای ادای فریضه دینی و تصمیم‌گیری‌های عمومی و اجتماعی بوده است.
حسینیه حاج سیدمحمد کازرونی، مسجد فیل، مسجد دهدشتی مسجد شنبدی، مسجد کوفه، مسجد ملک و…..‌ از جمله آن‌هاست.

آب‌انبار قوام

آب‌انبار قوام یکی از آب‌انبارهای عمومی بزرگ است که در قسمت ساحل بافت قدیم واقع شده است. بوشهر در ناحیه گرم و خشک واقع شده بنابراین آب باران را زمستان در آب‌انبار ذخیره و به مصرف تابستانی می‌رساندند. این بنا توسط شخصی به نام علی‌اکبر قوام ساخته شد. این آب‌انبار ۲۶ متر طول ۹ متر عرض و چهار متر ارتفاع دارد این مکان جالب اکنون به رستوران سنتی تبدیل شده است.
بازآفرینی بافت‌های قدیمی واجد ارزش تاریخی موجب ایجاد جاذبه‌های توریستی و کسب درآمد اقتصادی خواهد شد و اقتصاد بافت قدیم جاذبه‌های بالقوه منطقه را به بالفعل در می‌آورد، باعث هویت شهری می‌شود،  وقتی بافت تاریخی از شرایط لازم برای ادامه حیات برخوردار باشد، تبدیل آن به مرکز جذب گردشگران از  بهترین و قوی‌ترین شیوه‌های بازآفرینی اقتصادی در بافت‌های قدیمی به‌شمار می‌آید. این تغییر و تحول ضمن جلوگیری از فرسودگی، تضمین کننده کسب درآمد برای تعمیر و نگهداری و همچنین ایجاد اشتغال برای ساکنان است. با حفظ مراکز تولید، بازآفرینی سنتی و ایجاد مراکز تولید و کوچک و مدرن اقتصادی در مرحله اول ممکن است بسیار پرهزینه باشد. در صورت اتخاذ شیوه‌های درست مدیریتی، بافت‌های قدیمی و فرسوده در عین اینکه هویت تاریخی و فرهنگی خود را حفظ می‌کنند، می‌توانند به مکان‌هایی جذاب برای گردشگران داخلی و خارجی تبدل شوند.

منبع:میراث آریا

مسجد امام خمینی(ره) سمنان که در گذشته به نام‌های «مسجد شاه» و «مسجد سلطانی» معروف بوده است از بناهای تاریخی و پر اهمیت شهر سمنان به‌شمار می‌رود که در دوره قاجار در این شهر بنا شده است.

چهار در این بنا از شمال، جنوب، مشرق و مغرب باز می‌شود و چهار ایوان در چهار سمت دارد، در طرفین ایوان‌ها چهار مهتابی است و ساخت این چهار مهتابی باعث جان‌بخشی به کالبد مسجد شده است، زیر مهتابی‌ها شبستان است و پشت سر مهتابی‌ها حجره‌هایی ساخته‌ شده است.

بالای مقصوره ایوان غربی، گنبد کوچکی است که با کاشی‌های آبی‌رنگ مزین شده و رو به روی آن بالای ایوان شرقی گلدسته‌ای است. معمار این مسجد باشکوه به موجب آن‌چه داخل ایوان شرقی نوشته شده، استاد “صفر علی معمار” بوده است.

انواع هنرهای تزئینی مسجد امام سمنان

طرح اربسک و اسلیمی

اربسک کلمه‌ای لاتین و اسلیمی کلمه‌ای عربی است. که معنی اولی «منسوب به عرب» و معنی دومی «منسوب به اسلام» است. بنابراین طرح اربسک و اسلیمی یعنی طرحی که منسوب به اعراب و مسلمانان که یا اختراع آنان و یا مورد استفاده آنان است.

این طرح تزیینی که در ترسیم آن از شکل گل، شاخه و برگ گیاهان استفاده شده، در مسجد امام سمنان به‌کار رفته و نشان می‌دهد معمار بنا بیشتر از آنچه طبیعت در اطرافش قرار داده، اقتباس کرده است.

گوشوار

گوشوار از دیگر تزئینات مسجد امام سمنان است. گوشوار از نظر لغوی به معنی شبه گوش و نظیر گوش است یا به عبارت دیگر «گوشوار» طاق مورب مستقر شده در هر یک از گوشه‌های یک بنا مربع است که چهار پهلوی بریده شده، تعبیه می‌کنند.

پیچ تزئینی

هر خط غیر مستقیم در واقع پیچ است و می‌توان آن را از حرکت و پیچ گیاهان و مار و گرداب ادراک کرد. پیچ تزئینی در نبش قوس ایوان‌ها و محراب‌ها و یا نبش خارجی دیوارهای طرفین ایوان‌ها و یا نبش قوس‌های داخلی تالارهای مربع مسجد به کار رفته است. پیچ منشأ گیاهی دارد زیرا از آغاز تمدن کشاورزی انسان برای مسکن خود از گیاهان استفاده می‌کرده و هیچ وقت رابطه خود را با این عنصر ساختمانی قطع نکرده است.

طاق نما و نغول

طاق‌نما، نمایش طاق است و کلمه طاق به معنی سقف و قوس به‌کار رفته است. طاق‌نما، ردیف طاق‌ها با ابعاد کوچک و با هدف تزئینی یا استحکامی آن‌ها با ستون‌های کوچک که به‌وسیله نوعی سنگ یا چوب نگه داشته می‌شود و نغول به فرو رفتگی مصنوعی سطح دیوار اطلاق می‌شود که هر دوی این تزئینات در مسجد امام سمنان به کار رفته است.

محراب 

محراب در مسجد مکانی است برای پیشوای مذهبی، هنگامی که نماز را به صورت جماعت می‌گذارد. محراب رو به قبله نمازگزاران بنا می‌شود، گاهی از سطح صحن مسجد گودتر و گاهی در قسمتی از دیوار فرورفته است و معمولاً به صورت طاق‌نما و نصف استوانه و یا نصف منشور است که سقف آن را یک نیم گنبد تشکیل می‌دهد. محراب مسجد امام سمنان نیز در نوع خود زیبا و دیدنی است.

هنر گره چینی

قسمت عمده نماهای مسجد امام پوشیده از گره‌هایی است که به اشکال و ترکیبات زیبای هندسی گوناگونی با کنار هم قرار دادن قطعات کوچک و بزرگ تراشیده شده آجر، کاشی، کاشی معرق، سفال و چوب، در رنگ‌های زنده ایجاد می‌شود.

هنر خط و خوشنویسی تزئینی

خطوط معماری،‌ زیبایی ظاهری بنا را از نظر زیبایی‌شناسی به وجود می‌آورند. خاصیت خط هرچه باشد، هدف آن جنبش و حرکت به سوی مقصدی است. خطوط افقی، عمودی، منحنی، هرکدام نوعی احساس را در بیننده برمی انگیزد. خطوط عمودی نظر را به بالا می‌کشانند و خطوط افقی آرامش می‌بخشند، خطوط مورب محرک‌اند و انحناها نرم و مطبوع هستند. هنرمند در مسجد امام سمنان نیز میان خطوط متنوع هماهنگی و ارتباط برقرار ساخته و برای ایجاد هماهنگی، گاه خط‌ها را تکرار کرده است.

مقرنس تزئینی

مقرنس یا همان گچ‌بری در ساختمان، گچ‌بری و پله‎سازی در سقف اتاق‌هاست و مقرنس‌کاری زیبا در مسجد امام سمنان چشم هر بیننده را به خود جلب می‌کند.

شمسه

مجموعه تزئینات که معمولاً به صورت دایره متداخل است و در مرکز تزئینات دیگر قرار می‌گیرد و در وسط قالی، جلد قرآن و طاق نمای مسجد مشاهده می‌شود.

رسمی بندی و کاربندی

به طور کلی رسمی‌بندی و کاربندی دارای اصولی کلی بوده است. در رسمی‌بندی فضاهایی از استقرار بین کمان‌های قوسی و در نتیجه استقرار لنگه قالب‌ها، پیروی می‌کند.

به طور کلی در رسمی‌بندی و به خصوص کاربندی مسجد امام از کنار هم‌گذاشتن لنگه قالب‌‌ها در یک نقطه و یا نقاط مختلف و به‌کار گیری پوشش‌های اصلی و یا کاذب، پوشش‌های باربر و یا ایستایی کامل و یا تزئینی جالب به‌وجود آمده است.

منبع:میراث آریا

بعد از جنگ جهانی دوم، خراطی هنرمندانه در آمریکا شکل گرفته است. گستره خراطی مدرن درجهان در کشورهای آمریکای شمالی، کانادا و کشورهای اروپایی با نگاه هنرمندانه‌تر و در سطح حرفه‌ای و پیشرفته وجود دارد و در بعضی کشورهای آسیایی در سطح پایین‌تری در جریان است.

در این روزهای شیوع ویروس کرونا و رکود فعالیت‌های اجتماعی، هنری و اقتصادی که ناچار به تحمل آن هستیم به سراغ یاسر یامی هنرمند خراط جوان البرزی رفتیم. او متولد هفتم اردیبهشت‌ماه سال ۶۰ و اصالتا آذری‌زبان است. تحصیلاتش در رشته عمران است ولی به‌گفته خودش مانند بسیاری از متولدین این دهه تحصیلاتش هیچ ارتباطی به زمینه کاری و فعالیت هنری‌اش  ندارد و تاکنون هیچ بهره‌ای از رشته دانشگاهی خود نبرده است. او فعالیت خود را ابتدا از سال ۷۶ با معرق آغاز کرده و سپس از سال ۸۴، خراطی چوب را با راه‌اندازی کارگاه و آموزشگاه شروع کرده است. این هنرمند جوان، همچنین سابقه عضویت در شورای جهانی صنایع‌دستی و انجمن طراحان آمریکا را در کارنامه خود دارد.

چطور به سمت هنر خراطی چوب کشیده شدید؟

در ابتدا به واسطه وجود کارگاه تولید سازهای سنتی از قبیل تار، سه‌تار و سنتور در نزدیکی محل سکونتم که متعلق به یکی از آشنایان بود جذب رشته معرق شدم. با ساخت مهر حرارتی معرق زمینه چوب که در داخل بدنه ساز قرار می‌گرفت کار هنری را آغاز کردم. پس از آن در اولین دوره جشنواره فجر نفر برگزیده در قسمت چوب و در سال ۹۳ موفق به دریافت جایزه هنرمند جوان کشور شدم. همچنین در مسابقات نمایشگاه قرآن در رشته معرق در دو بخش دانشجویی و آزاد مقام‌هایی کسب کردم.

جنس چوب به کار رفته در هنر خراطی چیست؟ 

از هر نوع چوبی می‌توان استفاده کرد اما بیشتر سپیدار و گردو که نرم و مرطوب بودن آن در استحکام، دوام و ظرافت محصول تولیدی مؤثر است. حتی گاهی ترک روی چوب، بافت، رنگ و نقوش طبیعی آن زیبایی خاصی به اثر تولید شده می‌بخشد.

‌چه آثار و اشیایی تولید میکنید؟

‌بیشتر در زمینه تولید ظروف آشپزخانه، اشیای تزئینی و انواع یادگاریهای چوبی فعالیت می کنم.

نحوه عرضه صنایع‌دستی تولید شده و استقبال خریداران چگونه است؟ 

محصولات تولید شده در فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌های صنایع‌دستی و لوازم خانه و آشپزخانه به‌فروش گذاشته می‌شود. تا چند سال قبل اقبال عمومی خیلی بهتر بود اما متأسفانه به‌دلیل مشکلات اقتصادی پیش آمده و افزایش قیمت مواد اولیه که منجر به تولید محصولی گران می‌شود، در نتیجه میزان فروش آثار نیز کاهش پیدا کرده است.

آیا آثار خود را در نمایشگاه‌های بین‌المللی به‌نمایش گذاشته‌اید؟

در مجموع در ۱۲ نمایشگاه خارجی شرکت کردم. دو بار در فلورانس ایتالیا، دو بار در شهرهای مونیخ و برلین، دو بار هم در مادرید، جزایر قناری، چین، ترکیه و هفته فرهنگی و گرامیداشت جشن نوروز در تاجیکستان نیز حضور داشتم.

در پنجاهمین سالگرد شورای جهانی صنایع‌دستی که در کشور چین برگزار شد موفق به دریافت مدال نقره به خاطر خلاقیت و نوآوری در این رشته شدم. همچنین من و همسرم به‌عنوان اولین هنرمندان ایرانی، در نمایشگاهی که در جزایر قناری برگزار شد حضور داشتیم. یکی از آثارم در موزه آن منطقه نگهداری می‌شود، در مسابقه جانبی برگزار شده، مقام سوم را به‌دست آوردم.

استقبال هنرجویان از این رشته چگونه است؟

خوشبختانه در آموزشگاه‌های تحت پوشش و نظارت ما واقع در تهران و کرج، با سیل مشتاقان این هنر اصیل روبه‌رو هستیم که سعی می‌کنیم هر ماه یک ورک‌شاپ آموزشی برگزار کنیم. هنرآموزان اغلب از تهران و کرج در این دوره‌ها شرکت می‌کنند اما از سایر استان‌ها مانند خوزستان، فارس، آذربایجان شرقی، بوشهر و بندرعباس نیز پذیرش داریم. طی تفاهم‌نامه‌ای که با سازمان فنی و حرفه‌ای امضا شده است، در پایان دوره گواهینامه برای هنرآموزان صادر می‌شود.

اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی البرز چه حمایتی از هنرمندان و صنعتگران حوزه صنایع‌دستی انجام داده است؟

خوشبختانه با حمایت این اداره‌کل و ارائه وام و تسهیلات بانکی ویژه تولیدکنندگان صنایع‌دستی و هنرهای سنتی، موفق به راه‌اندازی کارگاه و آموزشگاه شدم. همچنین با خرید یک قطعه زمین، به‌زودی قصد احداث و تجهیز کارگاه دیگری در شهر کرج برای توسعه کارآفرینی و ایجاد اشتغال را دارم.

خراطی چوب با وجود اینکه از هنرهای سنتی کهن ایران‌زمین است اما امروزه مغفول مانده است و ما با نگاه متفاوت و برقراری ارتباط با هنرمندان سایر کشورها سعی در احیای آن داریم. نحوه آموزش و به‌روزرسانی ابزار از جمله کارهای انجام شده است. اگر چه فعلا به‌دلیل شرایط پیش‌آمده و برای رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی، فعالیت کمتری داریم.

منبع:میراث آریا