به گزارش همشهریآنلاین و به نقل از روزنامه سازندگی؛ سازمان هواپیمایی کشور اردیبهشت امسال قانونی را تصویب کرده که اگر چه در ماههای ابتدایی صدور آن با توجه به برخی اعتراضها اجرایی نشد، اما چند روزی است که بیسر و صدا بخشنامه رو آمده و اجرا میشود و در صورت تداوم، مسافران حتی خواب پروازهای ارزانقیمت را هم نخواهند دید. البته این بخشنامه یک ضرر دیگر هم به همراه دارد و آن هم تعطیلی آژانسهای هواپیمایی کوچک است که تا پیش از این میتوانستند با فروش بلیتهای ارزانتر تداوم حیات داشته باشند. حالا اما گفته میشود که بر اساس این بخشنامه شرکتهای هواپیمایی حتی در ساعتهای خلوت و کممسافر هم نمیتوانند بلیتها را ارزانتر از آنچه تصویب شده به فروش برسانند.
اردیبهشت امسال سازمان هواپیمایی کشوری در بخشنامهای جدول نرخگذاری فروش بلیت بر مبنای کف و سقف فروش را ارائه کرد، به این معنی که آژانسها حق ندارند ارزانتر از نرخ اعلامشده بلیتفروشی کنند. این دستورالعمل به دلیل اختلاف خطوط هواپیمایی با یکدیگر بر سر قیمتگذاری عملیاتی نشد، اما حالا با گذشت ۵ ماه از آن فعالان گردشگری میگویند خطوط هواپیمایی و برخی از فروشندگان بلیت که سهم بازار بیشتری دارند، توانستهاند با لابی و رایزنی با سازمان هواپیمایی کشور، دوباره آن بخشنامه گرانفروشی بلیت هواپیما یا آن طور که خودشان میگویند «کف قیمت بلیت» را عملیاتی کنند. مهدی نجفی، فعال حوزه گردشگری معتقد است اجرایی شدن این بخشنامه باعث از بین رفتن فضای رقابتی و همچنین نابود شدن آژانسهای کوچک هواپیمایی میشود.
۱۲ هزار میلیارد زیان
ویروس کرونا با آمدنش بسیاری از معادلات را در جهان بر هم زد و علاوه بر افراد بسیاری که به دلیل ابتلا به ویروس کرونا جان خود را از دست دادند، اقتصاد هم در بخشهای گوناگون وارد چالش جدی شد. صنعت گردشگری یکی از مهمترین صنعتها است که در ۹ ماه گذشته در جهان تقریبا فلج شده است و همین موضوع باعث شده تا ضررهای بسیاری متوجه شرکتهای هواپیمایی شود. در ایران هم وقفهای که از اسفند ۹۸ و با همهگیری ویروس کرونا شکل گرفت و البته تاکنون هم ادامه دارد، ضربه مهلکی بر پایههای گردشگری ایران وارد کرد.
براساس برآوردهایی که وزارت میراث فرهنگی و گردشگری منتشر کرده، در دوره کرونا صنعت گردشگری ایران تا مرداد امسال با ۱۲هزار میلیارد تومان زیان روبهرو بوده است. وزیر میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی درباره این موضوع در روزهای پایانی مرداد امسال گفت: «شیوع بیماری کرونا ۱۲ هزار میلیارد تومان به بخش گردشگری کشور تا مردادماه خسارت زد. اگرچه ۵۰ هزار میلیارد تومان دولت برای جبران خسارت ناشی از کرونا در نظر گرفت، اما تاکنون گردشگری توانسته تنها ۱۱۰ میلیارد تومان از این محل دریافت داشته باشد.»
در این میان عدهای معتقدند که اجرایی شدن بخشنامه اردیبهشت سازمان هواپیمایی کشور ۵ ماه پس از تصویب، برای جبران خسارتهای وارد شده به بخش گردشگری است. البته اگر این بخشنامه به واقع برای جبران خسارت شرکتهای هواپیمایی در زمان همهگیری ویروس کرونا صادر شده باشد، جبران ضرر از جیب مردمی است که خود بیشترین زیانهای اقتصادی را در دوره شیوع بیماری کووید ۱۹ متحمل شدهاند.
حذف بازار رقابتی و بلیت ارزان
بر اساس بخشنامه ۲۰ اردیبهشت امسال سازمان هواپیمایی کشوری «عدول شرکتهای سیستم رزرواسیون و موتورهای جستوجو و همچنین شرکتهای خدمات مسافرت هوایی و سایتهای مرتبط با آن، از جدول نرخی مورد اشاره (جدول نرخی ۲۱ شهریور ۱۳۹۸)، تحت هر عنوان از جمله تخفیف از محل کمیسیون یا از محل بودجه شرکت یا ارائه خدمات ویژه و… وجاهت نخواهد داشت.»
به باور کارشناسان، با اجرا شدن کف قیمت، دیگر بلیتهای لحظه آخری و همچنین ارزانقیمت در دسترس نخواهند بود.
مهدی نجفی، فعال حوزه گردشگری درباره دلایل صدور بخشنامه اردیبهشت سازمان هواپیمایی کشوری در خصوص رعایت سقف و کف قیمت مصوب پروازهای داخلی به سازندگی میگوید: «تا سال ۱۳۹۴ شرکتهای هوایی به نرخگذاری سازمان هواپیمایی کشوری و الزام به تکنرخی بودن قیمت مسیرهای داخلی معترض بودند و تعیین قیمت بلیت هواپیما از سوی دولت را بنابر قوانین رقابت و اصل عرضه و تقاضا درست نمیدانستند و این امر را دلیل اصلی افت کیفیت خدمات به مسافران ارزیابی میکردند. با همین دلایل سازمان هواپیمایی کشور را متقاعد به آزادسازی نرخی کردند و تعیین نرخ پروازهای داخلی به شرکتهای هواپیمایی سپرده شد و سازمان هواپیمایی صرفا با هدف مدیریت بازار سقف نرخی بالایی را برای هر مسیر ابلاغ کرد که چندین برابر قیمت رایج هر مسیر در زمانهای معمول بود. همین امر باعث رقابتی شدن قیمتهای بلیت هواپیما شد. اما به تدریج برخی شرکتهای هواپیمایی به فکر بالا بردن سود خود از راههایی غیر از افزایش بهرهوری و کاهش هزینههای ناکارآمدی افتادند و همین موضوع باعث شد در تابستان گذشته کف و سقف قیمت بلیت را مشخص کنند که این مسئله برخلاف نص صریح قانون اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی بوده و با نابود کردن رقابت به زیان مصرفکننده خواهد بود».
او ادامه داد: «توجه داشته باشید که تعیین کف نرخی در صنعت هوایی در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد، چرا که نبود رقابت و تضمین قیمت بدون توجه به تقاضا، مضرات و صدمات بسیاری را به دنبال خواهد داشت. با علم و اطلاع از همین موارد قانونگذار در بند اول ماده ۴۴ ذیل فصل نهم قانون اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ نیز به صراحت میگوید ارائهدهندگان خدمات و کالاها حق ندارند برای تعیین کردن قیمت با هم توافق کرده و هماهنگ شوند.» نجفی درباره نقش سازمان هواپیمایی کشور در این بخشنامه میگوید: «دفتر نظارت سازمان هواپیمایی کشوری در دوره مدیریت سابق احتمالا به دلیل نداشتن اشراف به قوانین و تحت تاثیر درخواستهای مکرری که برخی شرکتهای هواپیمایی به بهانه شیوع ویروس کرونا به این سازمان ارایه دادند در اردیبهشتماه بخشنامهای را ابلاغ کرده است که دفاتر خدمات مسافرتی را ملزم به رعایت قیمتهای مصوب میکند. اما به احتمال زیاد نتیجه صدور چنین بخشنامهای به سود زیادهخواهی برخی شرکتهای هواپیمایی و تعداد اندکی از چارترکنندگان است و باید جلوی آن گرفته شود چرا که در درازمدت باعث انحصار و عدم شفافیت در بازار خواهد شد.»
پروازهای خارجی چه میشود؟
این فعال حوزه گردشگری به تناقضهایی در صدور برخی بخشنامههای سازمان هواپیمایی کشور هم میپردازد: «ما دچار یک تناقض ساختاری هستیم زیرا تا قبل از این شرکتهای هوایی میگفتند که عرضه و تقاضا قیمت بلیت را مشخص میکند. خب الان چه اتفاقی افتاده که این موضوع اجرایی نمیشود و تقاضای تغییر قانون به نفع خود را دارند؟ آیا قیمتگذاری تنها اگر توسط دولت انجام شود اثرات نامطلوب دارد و باعث ناکارآمدی صنعت میشود و اگر توسط چند شرکت هوایی انجام شود خوب است و باعث شکوفایی صنعت هوایی میشود؟ مثلا چند روز پیش دبیر انجمن شرکتهای هواپیمایی اعلام کرد که قیمت ۶۰ میلیون تومان برای پرواز تهران-استانبول عادی است حالا چطور شده که بلیت ۳ میلیون تومانی برای همان مسیر غیرعادی شده است و از سوی دیگر چرا قیمت ۱۸۰ هزار تومانی برای هر ساعت پروازهای داخلی در ساعات و روزهای کمتقاضا غیرعادی است؟»
آنچه در بخشنامه اردیبهشت امسال سازمان هواپیمایی کشور آورده شده، مربوط به پروازهای داخلی است؛ اما نجفی معتقد است که به گونه دیگری این بخشنامه درباره پروازهای خارجی هم در حال اجرایی شدن است. او میگوید: «برای پروازهای خارجی به این شکل است که میگویند برای مسیر استانبول نباید قیمت بلیت کمتر از ۴ میلیون و نیم باشد. این در حالی است که قانون رقابت و منع انحصار میگوید که هر گونه قرارداد و توافق و تفاهم که به مشخص کردن قیمت کالا و خدمات به شکل مستقیم یا غیرمستقیم منتهی شود غیرقانونی است.»
اما این بخشنامه چه تاثیری بر فعالیت آژانسهای مسافرتی کوچک خواهد داشت؟ نجفی در پاسخ به این پرسش میگوید: «آژانسهای کوچک و متوسط در آینده با اجرایی شدن این قانون توان رقابت نخواهند داشت و حذف میشوند. با این حال امیدوارم تیم جدید مدیریتی سازمان هواپیمایی کشوری به این نکته توجه کنند که با این بخشنامه که برخلاف قوانین بالادستی منع انحصار و رقابت است، حقوق شهروندان و دفاتر خدمات مسافرتی پایمال میشود.»
در بخشی از قانون تسهیل رقابت و منع انحصار که در سایت مرکز ملی رقابت بارگذاری شده آمده است: «ماده ۴۳ ـ تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی بخشهای عمومی، دولتی، تعاونی و خصوصی مشمول مواد این فصل هستند. ماده ۴۴ـ هرگونه تبانی از طریق قرارداد، توافق و یا تفاهم (اعم از کتبی، الکترونیکی، شفاهی و یا عملی) بین اشخاص که یک یا چند اثر زیر را به دنبال داشته باشد به نحوی که نتیجه آن بتواند اخلال در رقابت باشد ممنوع است: مشخص کردن قیمتهای خرید یا فروش کالا یا خدمت و نحوه تعیین آن در بازار به طور مستقیم یا غیرمستقیم.»
ورود آژانسهای مسافرتی به بازار سکه
صدور بخشنامه تازه سازمان هواپیمایی کشور رئیس انجمن دفاتر خدمات گردشگری را هم به واکنش وا داشته است. حرمتالله رفیعی در انتقاد از این بخشنامه گفته است: «انجمن با بخشنامه تعیین حداقل قیمت بلیت هواپیما که ایرلاینها پشت آن هستند مخالف است، این بخشنامه خلاف قانون است. کل داستان این است که ایرلاینها میخواهند با گرانفروشی ضررشان در دورهی کرونا را جبران کنند.»
بر اساس آنچه کارشناسان این حوزه میگویند، بخشنامه سازمان هواپیمایی کشور میتواند تعطیلی آژانسهای کوچک هواپیمایی را به همراه داشته باشد. البته این شرکتهای کوچک در دوران همهگیری ویروس کرونا هم خسارتهای فراوانی را متحمل شدهاند. به گفته حرمتالله رفیعی، کرونا توانست ۲ هزار و ۵۰۰ شرکت خدمات مسافرتی کشور را برای همیشه تعطیل کند. به گفته رئیس انجمن خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، مدیران و کارکنان شرکتهای خدمات مسافرتی تعطیل شده که ۶ماه از گردش مالی خود را از دست دادند، در این شرایط یا جذب بازار بورس شده یا به بازار نابسامان سکه و ارز در بازار آزاد وارد شدند.
منبع:همشهری
